دزدى براى مهمان

مدتى پيش در صفحه حوادث جرايد نوشته بودند: شخصى كه دست‏به‏سرقت از همسايه ديوار به ديوار خود زدهبود، به دام افتاد. وى در بازجويى‏كه از او به عمل آمد، اعتراف كرد: چون نتوانسته است از مهمانى كهبرايش‏رسيده بود، خوب پذيرايى كند و حق او را ادا نمايد، دست‏به سرقت زده تاپولى به دست آورده و غذايىبراى مهمان عزيزش فراهم آورد. پليس به صدق‏گفته‏هاى وى پى برد و او را آزاد نمود!

امام جعفر صادق‏عليه السلام مى‏فرمايد: كسى كه بى دعوت به خانه‏اى رفته وغذايى بخورد، قطعه‏اى از آتش راخورده است. (2) .

غذايى كه مهمان ناخوانده مى‏خورد، حق زن و بچه صاحبخانه بوده است‏كه اوبا ورود بى موقع خود آنها را ازحقشان محروم كرده است. حق‏الناس‏فرداى قيامت‏به صورت آتش شده و به خورد انسان داده خواهد شد.

چه بسابسيارى از افراد كه مى‏خواهند به مسافرت بروند و يا دنبال‏كار واجبى روانه گردند، اما به‏خاطر رسيدنمهمان ناخوانده، از كار وزندگى عقب مى‏مانند و در بعضى مواقع ضررهاى جبران‏ناپذيرى برصاحبخانه واردمى‏شود.

اما اگر مهمان از قبل اطلاع داده بود ميزبان او را از مشكل خود باخبرمى‏كرد و مهمان مى‏توانست‏به جاىديگرى برود و يا اين‏كه ميزبان برنامه‏خود را عوض كرده و خود را براى پذيرايى از او آماده بكند.

حكايت: درد سر بزرگ

يكى از دوستانم تعريف مى‏كرد: روزى تصميم گرفتم براى تفريح وهواخورى و صله ارحام دست زن و بچه رابگيرم و سفرى به اصفهان داشته‏باشم، تا هم سرى به فاميل بزنم و هم خستگى كار از تنم برود.

روز پنج‏شنبه تمام لوازم سفر را آماده كرديم و در صندوق عقب ماشين‏جا داديم تا براى سفر به منزل برادرم كهدر اصفهان بود برويم، اما براى اين كه سرزده وارد شده باشيم، تلفنى به او نزدم و سر ساعت‏با هزار ذوق و شوقحركت كرديم.

اوايل شب وارد اصفهان شديم و مستقيم به منزل برادرم رفتيم. وقتى به‏آن‏جا رسيديم، يكى از بچه‏ها باخوشحالى به سمت زنگ پريد وانگشت روى‏آن گذاشت. ماهمگى منتظر باز شدن در بوديم، اما هرچه منتظرمانديم،خبرى نشد. دوباره و سه باره زنگ زديم، اما انگار هيچ‏كس در خانه نبود.زنگ در خانه همسايه را به صدادر آورديم و از آنها احوال برادرم راپرسيديم. گفتند: خانه برادرش در قم است. امروز ظهر رفته‏اند، آن‏جاسربزنند.

وقتى به قضيه پى برديم، فهميديم آنها هم مثل ما فكر كرده‏اند وخواسته‏اند بى خبر مهمان ما شوند!

از آن روز به بعد تصميم گرفتيم هرجا خواستيم براى مهمانى برويم، قبلاآنها را به‏وسيله تلفن يا نامه خبرداركنيم تا دچار گرفتارى نگرديم.

فرزند خود را همراه نبرد

اگر كسى براى مهمانى دعوت شد، در صورتى كه بداند ميزبان فقطشخص او را دعوت كرده، حق ندارد كسديگرى را همراه ببرد حتى فرزندخود را هم نمى‏تواند همراه ببرد، در غير اين صورت گناه بزرگى را مرتكب‏شدهاست.

امام جعفر صادق‏عليه السلام مى‏فرمايد: وقتى براى خوردن غذا دعوت شديد،فرزند خود را همراه نبريد، زيرااين كار معصيت‏بوده و غذا خوردن آن بچه‏حرام است. (3) .

بچه تكليفى نسبت‏به خوردن غذاى حلال و حرام ندارد، اما خوردن‏غذاى حرام علاوه بر اين‏كه اثر وضعى بر روحو روان كودك مى‏گذارد، پدرآن بچه هم كه او را همراه برده است، معصيت‏كار محسوب مى‏شودفرداى‏قيامت‏بايد جوابگوى عمل خلاف شرع خود باشد.

ولى اگر مى‏داند ميزبان راضى است كه كس ديگرى را همراه خود ببرد، دراين صورت همراه بردن بچه و ديگراناشكالى ندارد. معمولا دعوت‏هايى كه‏از طرف برادران دينى مى‏شود، اين نكات نيز مراعات مى‏گردد.

در مهمانى بدون اجازه غذا نخورد

اگر ميزبان غريبه باشد (از برادران دينى نباشد) تا وقتى كه اجازه نداده‏است نبايد كسى چيزى بخورد، چوندرست است كه به‏طور رسمى به مهمانى‏دعوت شده است و بدون دعوت نيامده، اما خوردن غذا بايد با اجازهباشد.

اما اگر ميزبان برادر دينى انسان باشد، در اين صورت چون خداوند كريم‏اجازه داده كه مؤمنان از اموال يكديگربخورند، مى‏تواند بدون اجازه غذا وچيزهاى ديگر بخورد.

خداوند تبارك و تعالى در اين مورد مى‏فرمايد: «ولا على انفسكم ان‏تاكلوا من بيوتكم او بيوت آبائكم او بيوتامهاتكم او بيوت اخوانكم او بيوت‏اخواتكم او بيوت اعمامكم او بيوت عماتكم او بيوت اخوالكم او بيوت خالاتكم‏اوما ملكتم مفاتحه او صديقكم ليس عليكم جناح ان تاكلوا جميعا او اشتاتا; (4) و باكى برشما نيست كه از خانه‏هاىخود و پدران خود و مادرانتان و برادران‏و خواهران و عمو و عمه و دايى و خاله خويش غذا تناول كنيد يا آن‏كه ازهرجا كه كليد آن در دست‏شما است‏يا خانه رفيق خود باكى نيست كه ازمجموع ياهر يك از اين خانه‏ها طعامخوريد».

محمد حلبى مى‏گويد: از امام صادق‏عليه السلام در مورد اين آيه كه خداوندمى‏فرمايد: ليس عليكم جناح انتاكلوا من بيوتكم او بيوت آبائكم ... پرسيدم:معنى قول خداوند كه فرموده «او صديقكم‏» چيست؟

حضرت فرمود: به خدا قسم! اين مربوط به وقتى است كه انسان به خانه‏برادر دينى‏اش مى‏رود و بدون اجازه ازغذاهاى خانه او مى‏خورد و استفاده‏مى‏كند. (5) .

فضل بن يونس مى‏گويد: روزى در منزلم نشسته بودم كه خادمم داخل شدو گفت: شخصى دم در منزل استكه نامش موسى بن جعفر است و شما رامى‏خواهد.

گفتم: اى غلام! اگر اين شخص همان كسى باشد كه من گمان كرده‏ام، تو رادر راه خدا و به شكرانه اين مژده آزادمى‏كنم.

من جلو در رفتم و ديدم امام موسى كاظم‏عليه السلام است. تعارف كردم و آن‏حضرت داخل شد. خواستمحضرت را بالاى اتاق بنشانم، حضرت فرمود:اى فضل! صاحبخانه بايد بالا بنشيند مگر آن‏كه مهمان از ساداتباشد.عرض كردم: شما هم كه از سادات هستيد. پس بفرماييد بالا بنشينيد.آن‏گاه گفتم: فدايت‏شوم! غذايىبراى دوستانمان مهيا ساخته‏ام. اگر اجازه‏بفرماييد آن را حاضر كنم تا شما هم ميل كنيد.

حضرت فرمود: اى فضل! مردم از خوردن اين‏گونه غذاها - بدون دعوت به‏منزلى رفتن و غذا خوردن - كراهتدارند، ولى من اشكالى در آن نمى‏بينم.

به غلام گفتم: مقدمات غذا را فراهم كن و آب و تشت‏براى شستن‏دست‏ها بياور. او ظرف آب را ابتدا نزد حضرتآورد، ولى آقا فرمود:هر چيزى حدى دارد.

عرض كردم: حد اين كار چيست؟

فرمود: اين است كه ابتدا صاحبخانه دست‏هايش را بشويد تا مهمانان‏نشاط پيدا كنند و با بسم الله شروع كرده وبه حمد خدا ختم كند. (6) .

به‏خاطر دورى راه از پذيرش دعوت سرباز نزند

پيامبر گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: اگر مرا براى خوردن غذا به محلى كه‏مسافتى طولانى بامدينه دارد، دعوت كنند، قبول مى‏كنم. (7) .

به‏خاطر روزه مستحبى دعوت برادر مؤمنش را رد نكند

امام جعفر صادق‏عليه السلام مى‏فرمايد: روزه‏دارى كه بر برادر دينى‏اش وارد شودو در نزد او غذا بخورد و از روزهخود به او چيزى نگويد و بر او منت‏نگذارد، خداوند ثواب روزه يك سال را براى او ثبت مى‏فرمايد. (8) .

روزه‏اى كه در اين روايت‏شريفه اجازه خوردن آن داده شده، روزه‏مستحبى است، چون روزه واجب را نمى‏توانباطل كرد، مگر اين‏كه واجب‏موسع باشد.

جايى كه غذايش حرام يا شبهه ناك است، نرود

خوردن غذاى حرام، علاوه بر اين‏كه عذاب اخروى دارد، در دنيا نيز اثروضعى بر جاى مى‏گذارد و انسان را از خدادور مى‏كند.

هدف از مهمانى دادن و به مهمانى رفتن، نزديكى به خدا و جلب رضايت‏اواست، اما اگر اين مهمانى - بهلت‏حرام بودن غذاى ميزبان - موجب دورى‏انسان از خدا و استحقاق غضب او شود، فايده ندارد و كسى نبايدبه‏خاطرانجام يك عمل مستحبى، مرتكب عملى حرام گردد.

بدون دليل، دعوت برادرش را رد نكند

رسول گرامى اسلام‏صلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: عاجزترين مردم كسى است كه برادردينى‏اش او را دعوت بهمهمانى كند و او بدون دليل و از روى هواى نفس‏دعوت او را قبول نكند. (9) .

فرقى بين مهمانى رفتن به خانه فقرا و اغنيا نگذارد

مهمانى رفتن ثواب دارد، اما برترى بين فقرا و اغنيا نيست; يعنى اين‏طورنيست كه مهمانى در خانه اغنيا ثوابشبيشتر و در خانه فقرا كمتر باشد و يامهمانى در خانه فقرا ثوابش بيشتر باشد.

روزى امام حسن مجتبى‏عليه السلام به عده‏اى از فقرا برخورد كرد، در حالى كه‏پاره نانى در پيش داشتند ومى‏خوردند.

وقتى چشمشان به امام حسن‏عليه السلام افتاد، گفتند: يابن رسول‏الله! بفرما با ماغذا ميل كن!

حضرت از اسب فرود آمد و در خوردن با آنها همراهى كرد و فرمود:خداى متعال متكبران را دوست ندارد، و بعداز غذا فرمود: فردا شما نيزدعوت مرا اجابت كنيد و به مهمانى من بياييد.

روز بعد حضرت براى آنها غذايى نيكو آماده كرد و همراه آنها در منزل‏خود غذا ميل فرمود. (10) .

دعوت شخص منت‏گذار را نپذيرد

اگر مهمان مى‏داند ميزبان بر وى منت‏خواهد نهاد، از اجابت دعوت‏خوددارى كند، زيرا با پذيرش دعوت او، درآينده پشيمانى به بار خواهد آمد.

و نيز اگر كسى به‏خاطر مهمانى دادن از انسان انتظاراتى داشته باشد وبه تعبيرى به او رشوه بدهد تا براى اوكارى غير قانونى انجام دهد، نبايددعوت او را قبول كند.

در مجلس مهمانى از برادر دينى اش غيبت نكند

يكى از جاهايى كه معمولا در غيبت‏باز مى‏شود و غيبت نقل مجلس‏مى‏گردد، هنگام مهمانى است. در اين‏جا استكه مؤمن بايد جلو خود رابگيرد تا از ديگران غيبت نكند و اگر در آن مجلس از كسى غيبت‏شد،جلوگيرى و نهىاز منكر كند.

امام محمد باقرعليه السلام مى‏فرمايد: هر كس نزد او از برادر مؤمنش غيبتى بشودو وى از او دفاع بنمايد وياريش كند، خداوند او را در دنيا و آخرت‏نصرت نمايد و هر كس نزد او غيبت‏برادر مؤمنش بشود و او را نصرتويارى نكند و از او دفاع ننمايد با اين‏كه قدرت آن را داشته باشد كه از اوپشتيبانى كند و با اين حال ترك كند،خداوند او را در دنيا و آخرت ناچيز وحقير مى‏گرداند. (11) .

اگر مى‏تواند از غيبت ديگران جلوگيرى كند، بايد آن كار را انجام دهدوگرنه بايد مجلس را به‏عنوان اعتراضترك كند تا غيبت را نشنود.

به اهل خانه سلام كند

سلام كردن يك سنت الهى است كه خداوند عزيز در قرآن كريم بر آن‏تاكيد كرده و خود نيز بارها به پيامبران وشهدا سلام كرده و به ما نيز دستورداده است: وقتى به خانه كسى وارد مى‏شويد، به اهل خانه سلام كنيد:«فاذادخلتم بيوتا فسلموا على انفسكم تحية من عندالله ...; (12) و هر گاه بخواهيد به‏خانه‏اى داخل شويدخست‏برخود سلام كنيد كه اين تحيت و سلام بركتى‏نيكو از جانب خدا است‏».

رسول‏خداصلى الله عليه وآله مى‏فرمايد: كسى كه داخل خانه شود، سلام كند كه سبب بركت مى‏شود و ملائكهدر آن خانه انس مى‏گيرند. (13) .

پى‏نوشتها:

1) نور (24) آيه 27 .

2) كيمياى سعادت ، ص 230 .

3) وسائل‏الشيعه ، ج 19 ، ص 11 ، ح 1 .

4) نور (24) آيه 61.

5) وسائل‏الشيعه ، ج 16 ، ص 434 ، ح 1 .

6) بحار الانوار ، ج 17 ، ص 200 .

7) قرب الاسناد ، ص 163 .

8) بحارالانوار ، ج 17 ، ص 206 .

9) وسائل‏الشيعه ، ج 16 ، ص 428 ، ح 9 .

10) كيمياى سعادت ، ص 237 ، با كمى تصرف .

11) عقاب الاعمال ، ص 570 .

12) نور (24) آيه 61 .

13) حلية المتقين ، ص 223 .