6298 16-  عرف اللّه سبحانه بفسخ العزائم و حلّ العقود و كشفالضّرّ و البليّة عمّن اخلص له النّيّة. 4 357 خداى سبحان شناخته شده به فسخ (و بههم خوردن) تصميمها و باز شدن گره‏ها، و گشوده شدن سختيها و بلاها از كسى كه نيّتخود را به درگاه او پاك و خالص گرداند.

6299 17-  غاية المعرفة ان يعرف المرء نفسه. 4 372 نهايت معرفت وشناخت آن است كه آدمى خود را بشناسد.

6300 18-  كلّ عارف مهموم. 4 524 هر عارفى مهموم و غمگين است.

6301 19-  كلّ عارف عائف. 4 524 هر عارفى ناخوش دارد (دنيا وماديات آن را).

6302 20-  لقاء اهل المعرفة عمارة القلوب و مستفاد الحكمة. 5 131 ديداراهل معرفت آبادانى دلها و سبب فايده بردن حكمت و فرزانگى است.

6303 21-  من عرف اللّه توحّد. 5 172 كسى كه خدا را بشناسد تنهايىگيرد (و از مردم و اجتماعات بگريزد).

6304 22-  من عرف كفّ. 5 135 هر كس معرفت و شناخت داشته باشد (ازكارهاى ناپسند) باز ايستد.

6305 23-  من عرف اللّه كملت معرفته.

5 206 كسى كه خدا را بشناسد معرفتش كامل گردد.

6306 24-  من لم يعرف الخير من الشّرّ فهو من البهائم. 5 362 كسىكه خوبى را از بدى نشناسد او از بهائم و چهارپايان است.

6307 25-  من عرف اللّه سبحانه لم يشق ابدا. 5 406 كسى كه خداىسبحان را بشناسد هرگز

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 109

بدبخت نشود.

6308 26-  من صحّت معرفته انصرفت عن العالم الفانى نفسه و همّته. 5453 كسى كه شناخت و معرفتش درست باشد همّت و اندوهش را از جهان فانى بازگرداند.

6309 27-  معرفة اللّه سبحانه اعلى المعارف. 6 148 شناخت و معرفتخداوند والاترين و برترين شناختهاست.

6310 28-  معرفة النّفس انفع المعارف.

6 148 شناخت نفس سودمندترين شناختها است.

6311 29-  نال الفوز الاكبر من ظفر بمعرفة النّفس. 6 172 بهبزرگترين پيروزى و رستگارى نائل گشته كسى كه به شناخت نفس دست يابد.

6312 30-  لا تزهدنّ فى شي‏ء حتّى تعرفه. 6 263 زهد و بى‏رغبتى مكندر چيزى تا آن را بشناسى.

6313 31-  يسير المعرفة يوجب الزّهد فى الدّنيا. 6 456 اندكى ازمعرفت و شناخت موجب زهد و بى‏رغبتى در دنيا شود.

6314 32-  هب ما انكرت لما عرفت و ما جهلت لما علمت. 6 212 آنچه رانشناخته‏اى بدانچه شناخته‏اى ببخش و آنچه ندانسته‏اى بدانچه دانسته‏اى.

باب المعروف (نيكى و احسان)

6315 1-  المعروف سيادة. 1 17 نيكى و احسان، سيادت و آقايى است.

6316 2-  المعروف رقّ. 1 24 احسان و نيكى بردگى است.  6317 3- المعروف حسب. 1 30

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 110

نيكى، حسب است (يعنى همچون حسب سرمايه شرف و افتخار انساناست).

6318 4-  المعروف قروض. 1 42 كارهاى نيك، قرضها و وامهايى است (كهانسان مى‏دهد و عوض آن را در دنيا و آخرت مى‏گيرد).

6319 5-  المعروف فضل، الكرم نبل.

1 54 كار نيك فضيلت و برترى است، و كرم و بزرگوارى دليل هوشيارى وزيركى است.

6320 6-  المعروف كنز. 1 58 كار نيك گنجى (و اندوخته‏اى) است.

6321 7-  المعروف زكاة النّعم. 1 128 كار نيك زكات نعمتهاى الهىاست.

6322 8-  المعروف افضل المغانم.

1 140 كار نيك برترين غنيمتهاست.

6323 9-  المعروف اشرف سيادة. 1 215 كار نيك شريف‏ترين سيادت‏ها وآقايى‏ها است.

6324 10-  المعروف ذخيرة الابد. 1 241 كار نيك، اندوخته هميشگىاست.

6325 11-  المعروف انمى زرع و افضل كنز. 1 351 نيكى به مردم، رشد يافته‏ترينكشت و برترين گنج است.

6326 12-  المعروف كنز فانظر عند من تودعه. 1 397 كار نيك گنجىاست، بنگر تا نزد چه كسى به وديعت مى‏سپارى.

6327 13-  المعروف أفضل الكنزين.

2 26 كار نيك بهترين گنجها از (ميان) دو گنج (دنيا و آخرت) است.

6328 14-  اكمال المعروف احسن من ابتدائه. 2 75 كامل كردن كار نيك،بهتر از آغاز آن است.  6329 15-  المعروف لا يتمّ الّا بثلاث:

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 111

بتصغيره و تعجيله و ستره، فانّك اذا صغّرته فقد عظّمته، و اذاعجّلته فقد هنّأته، و اذا سترته فقد تمّمته. 2 147 كار نيك كامل نشود مگر به سهچيز: به كوچك شمردن آن، و شتاب در آن، و پوشاندن آن، زيرا هنگامى كه تو آن را كوچكشمردى بزرگش كرده‏اى (براى كسى كه به او احسان شده) و هنگامى كه شتاب كردى،گوارايش كرده‏اى، و چون پوشاندى آن را تمام كرده و به كمال رسانده‏اى.

6330 16-  ابذل معروفك و كفّ اذاك.

2 175 احسان خود را به مردم بذل كن، و آزار خود را از آنها بازدار.

6331 17-  احى معروفك باماتته. 2 178 زنده‏دار احسان خود را بهميراندن آن (يعنى به اين كه هيچ گاه از آن ياد نكنى كه همين سبب زنده ماندنشمى‏شود).

6332 18-  افعل المعروف ما امكن و ازجر المسى‏ء بفعل المحسن.

2 183 كار نيك را انجام ده تا جايى كه ممكن است، و گنهكار را باكار نيك خود از عمل بدش بازدار.

6333 19-  ابذل معروفك للنّاس كافّة فانّ فضيلة فعل المعروف لايعدلها عند اللّه سبحانه شي‏ء. 2 236 احسان خود را به تمامى مردم بذل كن، زيرافضيلت و برترى كار نيك بدان مرتبه است كه، چيز ديگرى در پيشگاه خداى سبحان با آنبرابرى نكند.

6334 20-  احيوا المعروف باماتته فانّ المنّة تهدم الصّنيعة. 2 251زنده كنيد كار نيك را به ميراندن آن (و ياد نكردن آن) زيرا منّت گذاردن، كار نيكرا ويران كند.  6335 21-  اجلّ المعروف ما صنع الى اهله. 2 408 بزرگترين احسان آناست كه به اهل آن برسد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 112

6336 22-  انّ باهل المعروف من الحاجة الى اصطناعه، اكثر ممّا باهلالرّغبة اليهم منه. 2 529 به راستى نياز كسانى كه داراى نعمت هستند به احسان كردن،بيشتر است از نياز حاجتمندان احسان به سوى آنها.

6337 23-  اذا صنع اليك معروفا فانشره. 3 116 هرگاه به تو احسانىشد، ذكر و ياد آن را پراكنده كن و بگستران.

6338 24-  اذا صنعت معروفا فاستره.

3 115 هرگاه احسانى كردى آن را بپوشان.

6339 25-  بفعل المعروف يستدام الشّكر. 3 205 با انجام دادن كارنيك، سپاسگزارى و شكر خدا پايدار و مستدام بماند.

6340 26-  تضييع المعروف وضعه فى غير عروف. 3 277 تباه كردن احسانبه نهادن و دادن آن است به كسى كه آن را نشناسد.

6341 27-  جمال المعروف اتمامه. 3 363 زيبايى احسان به اتمام آناست.

6342 28-  خير المعروف ما اصيب به الابرار. 3 426 بهترين احسان،احسانى است كه به نيكان برسد.

6343 29-  ذو المعروف محمود العادة.

4 37 احسان كننده عادتش ستوده است (نزد خدا و خلق خدا).

6344 30-  ربّ المعروف احسن من ابتدائه. 4 96 پرورش دادن و ادامهاحسان، بهتر از آغاز آن است.

6345 31-  زكاة النّعم اصطناع المعروف. 4 106 زكات نعمتها احسانكردن است.

6346 32-  زد فى اصطناع المعروف و اكثر من اسداء الاحسان، فانّهابقى ذخرا و اجمل ذكرا. 4 115

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 113

بيفزاى در احسان كردن، و بسيار كن نيكى به مردم را، زيراپايدارترين ذخيره و زيباترين يادگار است.

6347 33-  صاحب المعروف لا يعثر، و اذا عثر وجد متّكأ. 4 201 كسىكه كار نيك و احسان كند نلغزد، و اگر هم بلغزد تكيه‏گاهى دارد.

6348 34-  صنائع المعروف تقى مصارع الهوان. 4 204 انجام كارهاى نيكانسان را از افتادن در پستى‏ها نگه مى‏دارد.

6349 35-  صنائع المعروف تدرّ النّعماء و تدفع البلاء. 4 205 انجامكارهاى نيك نعمتها را ريزان، و بلا را دفع كند.

6350 36-  ظلم المعروف من وضعه فى غير اهله. 4 276 ستم كرده بهاحسان و نيكى، كسى كه آن را در جايى بنهد كه شايستگى آن را ندارد.

6351 37-  عليكم بصنائع المعروف فانّها نعم الزّاد الى المعاد. 4306 بر شما باد به انجام كارهاى نيك كه به راستى توشه خوبى براى روز معاد است.

6352 38-  فى كلّ معروف احسان. 4 403 در هر كار نيكى احسانى است. 6353 39-  فى كلّ شي‏ء يذمّ السّرف الّا فى صنائع المعروف و المبالغة فى الطّاعة.4 411 در هر چيزى اسراف و زياده‏روى مذموم است مگر در كارهاى خير و نيكو، و نيز درمبالغه در راه اطاعت حق تعالى.

6354 40-  فعل المعروف و اغاثة الملهوف و اقراء الضّيوف آلةالسّيادة. 4 430 انجام كار نيك، و به فرياد رسيدن درماندگان، و پذيرايى كردنمهمانان،

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 114

آلت سيادت و وسيله رسيدن به آقايى است.

6355 41-  كلّ معروف احسان. 4 530 هر كار نيكى احسان است.

6356 42-  كلّ نعمة انيل منها المعروف فانّها مأمونة السّلب محصّنةمن الغير. 4 543 هر نعمتى كه برسد از آن احسانى به ديگران، آن نعمت از ربوده شدن وزوال ايمن است، و از دگرگونيها محفوظ خواهد ماند.

6357 43-  كثرة اصطناع المعروف تزيد فى العمر و تنشر الذّكر. 4 594بسيار انجام دادن كار نيك، عمر را زياد كند، و نام و آوازه را بگستراند.

6358 44-  من صنع العارفة الجميلة حاز المحمدة الجزيلة. 5 222 كسىكه كار نيك كند، ستايش بزرگ را براى خويش گرد آورده است.

6359 45-  من كثرت عوارفه كثرت معارفه. 5 240 كسى كه كار نيك اوزياد باشد، آشنايان او زياد باشند.

6360 46-  من صنع معروفا نال اجرا و شكرا. 5 229 كسى كه كار نيكىبكند به پاداش و سپاسى نايل گردد.

6361 47-  من كثرت عوارفه ابان عن كثرة نبله. 5 291 كسى كه كارنيكش زياد باشد از فزونى مرتبه او پرده برداشته است.

6362 48-  من بذل معروفه كثر الرّاغب اليه. 5 306 كسى كه بذل احسانكند، رغبت كنندگان به سويش بسيار شوند.

6363 49-  من اسدى معروفا الى غير اهله ظلم معروفه. 5 318 كسى كهاحسانى را به آدم ناشايسته‏اى بكند، به احسان خويش ستم كرده است.

6364 50-  من بذل معروفه مالت اليه القلوب. 5 337

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 115

كسى كه بذل احسان كند، دلها به سويش متمايل گردد.

6365 51-  من قبل معروفا فقد ملك مسديه اليه رقّه. 5 389 كسى كهاحسانى را بپذيرد، احسان كننده به او، مالك بردگى او شده است.

6366 52-  من قبل معروفك فقد اوجب عليك حقّه. 5 389 كسى كه احسانتو را بپذيرد حقّى را از خود بر تو واجب كرده است (كه شايسته اجر و ثواب الهىگرديده‏اى).

6367 53-  من لم يربّ معروفه فقد ضيّعه. 5 447 كسى كه احسان خود را(با ادامه دادن به آن) پرورش ندهد آن را ضايع و تباه ساخته است.

6368 54-  من قبل معروفك فقد باعك عزّته و مروءته. 5 453 كسى كهاحسان تو را بپذيرد عزّت و مردانگى خود را به تو فروخته است.

6369 55-  من قبل معروفك فقد اذلّ لك جلالته و عزّته. 5 453 كسى كهاحسان تو را بپذيرد بزرگى و عزّت خود را براى تو خوار و پست گردانيده است.

6370 56-  من لم يربّ معروفه فكانّه لم يصنعه. 5 454 كسى كه پرورشندهد احسان خود را (با ادامه دادن آن) گويا چنين احسانى نكرده است.

6371 57-  من الكرم اصطناع المعروف و بذل الرّفد. 6 22 از بزرگوارىاست انجام كار نيك، و بذل عطا و احسان.

6372 58-  من احسن المكارم بثّ المعروف. 6 33 از بهترين مكارم وبزرگواريهاست پهن كردن و توسعه دادن احسان.

6373 59-  من سعادة المرء ان يضع معروفه عند اهله. 6 36 از خوشبختىانسان است كه احسان خود را نزد اهل آن (كه شايستگى آن را دارند) بگذارد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 116

6374 60-  مربّة المعروف احسن من ابتدائه. 6 128 پرورش دادن كارنيك بهتر از آغاز كردن آن است.

6375 61-  نعم المرء المعروف. 6 157 كار نيك (اگر به صورت مردى درآيد) مرد خوبى است.

6376 62-  نعم الذّخر المعروف. 6 158 اندوخته خوبى است كار نيك واحسان به مردم.

6377 63-  واضع معروفه عند غير مستحقّه مضيّع له. 6 241 كسى كهبنهد احسان خود را نزد كسى كه شايسته آن نيست آن را ضايع و تباه كرده است.

6378 64-  لا تضعنّ معروفك عند غير عروف. 6 263 احسان خود را نزدكسى كه شناختى بدان ندارد مگذار.

6379 65-  لا يزهدنّك فى اصطناع المعروف قلّة من يشكره، فقد يشكركعليه من لا ينتفع بشى‏ء منه، و قد يدرك من شكر الشّاكر اكثر ممّا اضاع الكافر. 6324 بى‏رغبت نكند تو را در انجام كار نيك و احسان، كمى سپاسگزارانش، زيرا سپاسگزارد تو را بر انجام آن، كسى كه هيچ سودى از آن بدو نرسد (يعنى خداى سبحان)، و بهراستى ثمره‏اى كه از سپاس آن سپاسگزار به دست آيد بيشتر از ناسپاسى آن ناسپاس است.

6380 66-  لا تمنعنّ المعروف و ان لم تجد عروفا. 6 273 از كار خيرو احسان ممانعت مكن اگر چه شناسايى براى آن نيابى.

6381 67-  لا تمتنعنّ من فعل المعروف و الاحسان فتسلب الامكان. 6290 زنهار منع مكن از كار خير و احسان كه امكان اين كار از تو ربوده خواهد شد.

6382 68-  لا تكمل المروّة الّا باحتمال جنايات المعروف. 6 424جوانمردى كامل نشود مگر با تحمّل پى‏آمدهاى دشوار كار نيك.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 117

6383 69-  لا خير فى المعروف الى غير عروف. 6 427 خيرى نيست دراحسان به غير شناساى آن.

باب الأعراف

6384 1-  الموقنون و المخلصون و المؤثرون من رجال الاعراف. 2 94يقين داران و مخلصان و ايثارگران از مردان اعراف هستند. 

باب العشرة و المعاشرة (آميزش)

6385 1-  بحسن العشرة تدوم المودّة.

3 201 با آميزش و معاشرت نيكو دوستى دوام يابد.

6386 2-  بحسن العشرة تأنس الرّفاق.

3 210 با آميزش و معاشرت نيكو رفيقان مأنوس شوند.

6387 3-  بحسن العشرة تدوم الوصلة.

3 220 با آميزش نيكو پيوند دوستى دوام يابد.

6388 4-  حسن العشرة يستديم المودّة.

3 383 آميزش نيكو، دوستى را مستدام دارد.

6389 5-  من حسنت عشرته كثر اخوانه.

5 285 كسى كه آميزش و معاشرتش نيكو باشد برادرانش بسيار گردند.

6390 6-  خوافى الاخلاق تكشفها المعاشرة. 3 466 پنهانهاى اخلاقى هركس را معاشرت و آميزش آشكار كند.

6391 7-  عاشر اهل الفضل تسعد و تنبل.

4 356 با اهل فضل و برترى معاشرت كن تا نيكبخت و بزرگوار گردى.

6392 8-  معاشرة ذوى الفضائل حيوة

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 118

القلوب. 6 126 معاشرت با صاحبان فضيلت، زندگى و حيات دلهاست.

6393 9-  لا تصحب الّا عاقلا تقيّا و لا تعاشر الّا عالما زكيّا، ولا تودع سرّك الّا مؤمنا وفيّا. 6 329 مصاحبت و همدمى نكن مگر با خردمندى با تقوا،و معاشرت و آميزش نكن مگر با دانشمندى پاك، و سرّ خود به وديعت مگذار مگر نزد مؤمنىبا وفا.

6394 10-  من اسرع الى النّاس بما يكرهون قالوا فيه ما لا يعلمون.5 379 كسى كه شتاب كند در رساندن خبرهاى ناخوش به مردم، در باره‏اش خواهند گفتآنچه را نمى‏دانند.

باب العزّ (ارجمندى)

6395 1-  العزّ مع اليأس. 1 120 عزّت با نوميدى از خلق است.

6396 2-  من اعتزّ بغير اللّه اهلكه العزّ.

5 253 هر كس عزّت گيرد به غير از خداى تعالى آن عزّت او را بههلاكت و نابودى كشاند.

6397 3-  العزّ ادراك الانتصار. 1 278 عزّت و پيروزى در اين است كهانسان دسترسى به قدرت انتقام پيدا كند (اگر چه انتقام نگيرد).

باب العزلة (گوشه‏گيرى)

6398 1-  يبتلى مخالط النّاس بقرين السّوء و مداجاة العدوّ. 6 474آميزش كننده با مردم گرفتار شود به هم نشين بد، و به ظاهر سازى و مدارا كردن بادشمن.

6399 2-  السّلامة فى التّفرّد. 1 86 سلامت در تنهايى است.

6400 3-  الانفراد راحة المتعبّدين.

1 174 تنهايى، آسايش كسانى است كه بسيار عبادت كنند.

6401 4-  العزلة حسن التّقوى. 1 280 عزلت و گوشه‏گيرى زيبايىپرهيزكارى است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 119

6402 5-  العزلة افضل شيم الاكياس.

1 371 گوشه‏گيرى برترين خصلت زيركان است.

6403 6-  الوصلة باللّه فى الانقطاع عن النّاس. 2 39 پيوند با خدادر بريدن از مردم است.

6404 7-  انّ فى الخمول لراحة. 2 487 به راستى كه در گمنامى آسودگىاست.

6405 8-  سلامة الدّين فى اعتزال النّاس. 4 140 سلامت دين دركناره‏گيرى از مردم است.

6406 9-  فى اعتزال أبناء الدّنيا جماع الصّلاح. 4 406 مجموعه صلاحو نيكى در كناره‏گيرى از فرزندان دنيا (و دنيا طلبان) است.

6407 10-  من اعتزل سلم. 5 135 كسى كه از مردم كناره‏گيرى كند،سالم ماند.

6408 11-  من اختبر اعتزل. 5 136 كسى كه مردم را بيازمايدگوشه‏گيرى كند.

6409 12-  من اعتزل حسنت زهادته.

5 165 كسى كه گوشه‏گيرى كند بى‏رغبتى و زهد او نيكو شود.

6410 13-  من عرف النّاس تفرّد. 5 173 كسى كه مردم را بشناسدتنهايى گيرد.

6411 14-  من اعتزل سلم ورعه. 5 201 كسى كه كناره‏گيرى كند،پارسايى‏اش سالم ماند.

6412 15-  من اعتزل النّاس سلم من شرّهم. 5 238 كسى كه از مردمكناره‏گيرى كند از شرّ آنها سالم ماند.

6413 16-  من انفرد كفى الاحزان. 5 204 كسى كه تنها باشد ازاندوهها كفايت شده و فارغ باشد.

6414 17-  من انفرد عن النّاس صان‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 120

دينه. 5 262 كسى كه از مردم تنها شود (و گوشه گيرد) دين خود رانگهدارى كند.

6415 18-  من انفرد عن النّاس انس باللّه سبحانه. 5 338 كسى كه ازمردم جدا شود، به خداى سبحان انس و الفت گيرد.

6416 19-  مداومة الوحدة اسلم من خلطة النّاس. 6 131 مداومت تنهايىسالم‏تر است از آميزش با مردم.

6417 20-  نعم العبادة العزلة. 6 157 خوب عبادتى است گوشه‏گيرى وعزلت.

6418 21-  وحدة المرء خير له من قرين السّوء. 6 243 تنهايى انسانبهتر است براى او از همراه بد.

باب العزم (آهنگ، تصميم)

6419 1-  اصل العزم الحزم و ثمرته الظّفر. 2 417 ريشه عزم دورانديشى و احتياط، و ميوه‏اش پيروزى و ظفر است.

6420 2-  تداو من داء الفترة فى قلبك بعزيمة، و من كرى الغفلة فىناظرك بيقظة. 3 313 مداوا كن درد سستى را در دل خويش به تصميم و عزم، و از چرت وپينكى در چشم، خود به بيدارى.

6421 3-  ضادّوا التّوانى بالعزم. 4 233 مخالفت كنيد سستى را باعزم و تصميم.

6422 4-  على قدر الرّأى تكون العزيمة.

4 310 به اندازه رأى و انديشه است عزيمت و تصميم (كه اگر قوى باشدتصميم هم قوى است).

6423 5-  عزيمة الخير تطفئ نار الشّرّ.

4 354 تصميم خير و نيكى آتش شرّ و بدى را خاموش سازد.

6424 6-  من ساء عزمه رجع عليه سهمه. 5 272

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 121

كسى كه انديشه و تصميمش بد باشد تيرش به سوى خود او بازگردد (وبدى تصميمش عايد خود او گردد).

6425 7-  من الحزم قوّة العزم. 6 12 قوت تصميم از دورانديشى است.

6426 8-  من الحزم صحّة العزم. 6 36 درستى عزم و تصميم ازدورانديشى است.

6427 9-  لا تجتمع عزيمة و وليمة. 6 371 تصميم‏گيرى با وليمه (وميهمانى و سورچرانى) جمع نمى‏شود.

باب التعصّب (جانبدارى)

6428 1-  ان كنتم لا محالة متعصّبين فتعصّبوا لنصرة الحقّ و اغاثةالملهوف. 3 20 اگر به ناچار تعصب كشنده هستيد، پس تعصب بكشيد براى يارى حق وفريادرسى از درمانده بيچاره.

باب العصمة (نگهدارى)

6429 1-  النّاس منقوصون مدخولون الّا من عصم اللّه سبحانه، سائلهممتعنّت و مجيبهم متكلّف، تكاد افضلهم رأيا ان يردّه عن فضل رأيه الرّضا و السّخط،و يكاد اصلبهم عودا تنكأه اللّحظة، و تستحيله الكلمة الواحدة.

2 148 مردم همگى دچار عيب و نقص گشته، مگر كسى كه خداى سبحان نگاهشداشته، پرسش كنندگانشان بهانه‏جو، و پاسخ دهندگانشان توجيه‏گر و ناحساب گو، تاجايى كه برترين آنها از نظر فكر و انديشه به خاطر حبّ و بغض از رأى خود بازگردد، وبا استقامت‏ترين آنها با يك نگاه و با يك كلمه دگرگون شود.

6430 2-  اعتصم فى احوالك كلّها باللّه فانّك تعتصم منه سبحانهبمانع عزيز.

2 206 در همه حالات خويش به خداوند چنگ زن كه به راستى با اين كارخود چنگ مى‏زنى به خداى سبحان به مانعى محكم و غالب.

6431 3-  من اعتصم باللّه نجّاه. 5 171 كسى كه به خدا چنگ زندخداوند او را نجات دهد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 122

6432 4-  من اعتصم باللّه لم يضرّه شيطان. 5 214 كسى كه به خدا چنگزند، هيچ شيطانى زيانش نرساند.

6433 5-  من اعتصم باللّه عزّ مطلبه.

5 273 كسى كه به خدا چنگ زند، خواسته‏اش پيروز شود.

6434 6-  من الهم العصمة امن الزّلل.

5 300 كسى كه نگهدارى از گناه در دلش الهام شود، از لغزش ايمنگردد.

6435 7-  لا حكمة الّا بعصمة. 6 436 حكمت و فرزانگى نيست مگر بهعصمت و نگهدارى از گناهان.

باب العطاء (بخشش)

6436 1-  يحتاج ذو النّائل الى السّائل.

6 475 بخشنده نيازمند است به درخواست كننده.

6437 2-  العطيّة بعد المنع اجمل من المنع بعد العطيّة. 2 54 عطاكردن پس از منع و جلوگيرى كردن، زيباتر است از منع پس از عطا كردن.

6438 3-  اعط تستطع. 2 173 بخشش و عطا كن تا توانا گردى.

6439 4-  ابدأ بالعطيّة من لم يسئلك و ابذل معروفك لمن طلبه، وايّاك ان تردّ السّائل. 2 203 آغاز كن به عطا و بخشش به كسى كه از تو درخواستنكرده، و احسان و نيكى خود را بذل كن به كسى كه از تو درخواست كرده، و بپرهيز ازاين كه درخواست كننده وسائلى را بازگردانى.

6440 5-  اعط ما تعطيه معجّلا مهنّأ و ان منعت فليكن فى اجمال واعذار.

2 225 عطا كن آنچه را عطا مى‏كنى با شتاب و گوارايى، و اگر نمى‏دهىمنع تو توأم با نيكويى و عذرخواهى باشد.

6441 6-  ابدأ السّائل بالنّوال قبل السّؤال، فانّك ان احوجته الى‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 123

سؤالك اخذت من حرّ وجهه افضل ممّا اعطيته. 2 231 آغاز كندرخواست كننده را به بخشش پيش از درخواست او، زيرا اگر او را ناچار و نيازمند بهسؤال و درخواست كردى، مى‏گيرى از آبروى او بيشتر از آنچه به او مى‏دهى.

6442 7-  اولى النّاس بالنّوال اغناهم عن السّؤال. 2 410شايسته‏ترين مردم به بخشش، آن كسى است كه از سؤال كردن بى‏نياز است.

(يعنى حاضر به سؤال نيست).

6443 8-  افضل النّوال ما وصل قبل السّؤال. 2 411 برترين بخشش آناست كه پيش از سؤال و درخواست به نيازمند برسد.

6444 9-  اقبح افعال الكريم منع عطائه. 2 420 زشت‏ترين كارهاى شخصكريم، خوددارى كردن از عطا و بخشش است.

6445 10-  احلى النّوال بذل بغير سؤال.

2 427 شيرين‏ترين بخششها بذل كردن آن است، پيش از سؤال و درخواست.

6446 11-  افضل العطيّة ما كان قبل مذلّة السّؤال. 2 427 برترينعطا و بخشش آن است كه پيش از خوارى و ذلّت سؤال باشد.

6447 12-  انّ اعطاء هذا المال قنية و انّ امساكه فتنة. 2 489 بهراستى كه بخشيدن اين مال ذخيره‏اى است (براى روز جزا) و به راستى كه نگه داشتنشفتنه و گرفتارى است.

6448 13-  انّ قدر السّؤال اكثر من قيمة النّوال، فلا تستكثروا مااعطيتموه فانّه لن يوازى قدر السّؤال. 2 522 به راستى كه اندازه و ارزش سؤال بيشتراست از اندازه و ارزش بخشش، پس زياد نشماريد آنچه را مى‏بخشيد، زيرا كه آن برابرىنمى‏كند با اندازه سؤال. (چون سائل با سؤال آبروى خود را فروخته) 6449 14-  انّ مناعطى من حرمه و وصل‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 124

من قطعه و عفى عمّن ظلمه كان له من اللّه سبحانه الظّهير والنّصير. 2 538 به راستى كسى كه عطا كند بدانكه محرومش ساخته، و پيوند كند با كسىكه از او بريده، و درگذرد از كسى كه به او ستم كرده، اين پاداش را از خداى سبحاندارد كه پشتيبان و ياور او خواهد بود.

6450 15-  انّ المسكين رسول اللّه فمن اعطاه فقد اعطى اللّه و منمنعه منع اللّه سبحانه. 2 540 به راستى كه درمانده‏اى كه سؤال كند پيك و فرستادهخدا است كه هر كس به او عطا و بخشش كند به خداوند عطا كرده، و هر كه خوددارى ازبخشش كند از عطاى به خداى سبحان منع و خوددارى كرده است.

6451 16-  انّما المجد ان تعطى فى الغرم و تعفو عن الجرم. 3 83 جزاين نيست كه مجد و بزرگوارى به اين است كه عطا كنى در «غرم»  و درگذرى از جرم.

6452 17-  اذا اعطيت فاوجز. 3 116 هر گاه عطا مى‏كنى در دادن آنشتاب كن.

6453 18-  بذل اليد بالعطيّة اجمل منقبة و افضل سجيّة. 3 266بخشنده بودن دست به عطا و بخشش زيباترين منقبت و برترين خصلت است.

6454 19-  بسط اليد بالعطاء يجزل الاجر و يضاعف الجزاء. 3 270گشودن دست به عطا و بخشش، اجر آدمى را بزرگ و پاداش را دو چندان كند.

6455 20-  تمام السّؤدد ابتداء الصّنائع.

3 280 همه سيادت و آقايى به آغاز كردن احسانها است.

6456 21-  خير العطاء ما كان عن غير طلب. 3 438 بهترين عطا و بخششآن است كه بدون سؤال و درخواست باشد.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 125

6457 22-  شكر من دونك بسيب العطاء. 4 158 سپاسگزارى كسى كه پست‏ترو پايين‏تر از تو است، به روان كردن عطا و بخشش به سوى او است.

6458 23-  ظلم السّخاء من منع العطاء.

4 276 به جود و سخاوت ستم كرده كسى كه از عطا و بخشش جلوگيرى كند(يعنى او هم از جمله ستمكاران به خصلت نيكى از خصلتها است).

6459 24-  قد يهنأ العطاء للانجاز. 4 474 گاه است كه عطا به خاطر«انجاز» يعنى سر وعده دادن و به تأخير نينداختن، گوارا مى‏شود.

6460 25-  كفى بالميسور رفدا. 4 572 كافى است براى رسيدن به فضيلتو پاداش عطا، پرداخت همان كه ميسّر و مقدور باشد (اگر چه كم باشد).

6461 26-  من منع العطاء منع الثّناء.

5 153 كسى كه از بخشش جلوگيرى و منع كند، از ثنا و مدح مردمجلوگيرى كرده است.

6462 27-  من يعط باليد القصيرة يعط باليد الطّويلة. 5 222 كسى كهبا دست كوتاه جود و بخشش كند، با دست بلند خداوند، پاداش آن به او داده خواهد شد.

6463 28-  من لم يعط قاعدا لم يعط قائما. 5 248 كسى كه در هنگامنشستن و آسايش (و توانگرى) بخشش نكند، چيزى به او عطا نشود در هنگام ايستادن، وزمان تلاش و كوشش (براى روزى).

6464 29-  من لم يعط قاعدا منع قائما.

5 248 كسى كه در حال آسايش عطا نكند، در حال سختى و تلاش به او عطانشود.

6465 30-  من قبل عطائك فقد اعانك على الكرم. 5 313 كسى كه عطاى تورا بپذيرد، تو را در كرم و بزرگوارى كمك و اعانت كرده است.

6466 31-  من اكمل الافضال بذل النّوال‏

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 126

قبل السّؤال. 5 317 از كامل‏ترين بخششها بخشش و عطاى پيش ازسؤال و درخواست سائل است.  6467 32-  من اعطى فى غير الحقوق قصّر عن الحقوق. 5 319كسى كه عطا كند چيزى را در غير از جايى كه حق آن است كوتاهى كرده از حقوقى كه بهگردن دارد.

6468 33-  من بذل النّوال قبل السّؤال فهو الكريم المحبوب. 5 338كسى كه پيش از سؤال بذل و بخشش كند بزرگوارى است محبوب و دوست داشتنى.

6469 34-  من بدأ بالعطيّة من غير طلب و اكمل المعروف من غيرامتنان، فقد اكمل الاحسان. 5 426 كسى كه آغاز كند به عطا و بخشش بدون درخواست، وكامل كند نيكى را بدون منّت‏گذارى، احسان را كامل كرده است.

6470 35-  إنّكم إلى إجراء ما أعطيتم أشدّ حاجة من السّائل إلى ماأخذ منكم. 3 63 به راستى كه شما به پاداش آنچه عطا مى‏كنيد سخت نيازمندتريد ازنياز سائل به آنچه از شما گرفته است.

6471 36-  من سمحت نفسه بالعطاء استعبد أبناء الدّنيا. 5 441 هر كسجود كند نفس او به عطا و بخشش، فرزندان دنيا و مردم را به بردگى گرفته است.

6472 37-  لا تستكثرنّ العطاء و ان كثر فانّ حسن الثّناء اكثر منه.6 269 عطا و بخشش را زياد مشمار اگر چه زياد باشد، زيرا ارزش و قيمت مدح و ثناىمردم بزرگتر از آن است.

6473 38-  لا تستعظمنّ النّوال و ان عظم فانّ قدر السّؤال اعظممنه. 6 269 بزرگ مشمار عطا و بخشش را اگر چه بزرگ باشد، زيرا قدر و منزلت سؤال ودرخواست از آن بزرگتر است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 127

6474 39-  لا تستحى من اعطاء القليل فانّ الحرمان اقلّ منه. 6 283شرم نكن از عطاى اندك، زيرا (هر چه كم باشد) محروم كردن كمتر است از آن.

6475 40-  لا تستكثرنّ الكثير من نوالك فانّك اكثر منه. 6 283زنهار كه زياد مشمارى عطاى بسيار خود را، زيرا تو خود بيشتر از آن هستى (و شرافت ومقام انسانى زيادتر از اينها است).

6476 41-  لا يستحقّ اسم الكرم الّا من بدأ بنواله قبل سؤاله. 6397 شايسته نام كرم و بزرگوارى نيست مگر كسى كه عطاى خود را پيش از سؤال و درخواستآغاز كند.

6477 42-  يسير العطاء خير من التّعلّل بالاعتذار. 6 457 عطا وبخشش اندك (هر چه باشد) بهتر است از بهانه‏جويى و عذرتراشى براى ندادن.

باب العفّة (پاكدامنى)

6478 1-  العفاف زهادة. 1 18 پاكدامنى همان زهد و بى‏رغبتى است (كهسبب پاكدامنى شود).

6479 2-  العفّة افضل الفتوّة. 1 142 پاكدامنى برترين مرتبهجوانمردى است.

6480 3-  العفاف افضل شيمة. 1 151 پاكدامنى برترين خصلتهاست.

6481 4-  العفّة شيمة الاكياس. 1 190 پاكدامنى خوى زيركان است.

6482 5-  العفّة رأس كلّ خير. 1 306 پاكدامنى اساس هر خير و خوبىاست.

6483 6-  العفاف اشرف الاشراف. 1 390 پاكدامنى شريف‏ترين كارهاىشريف است.

6484 7-  الحرفة مع العفّة خير من الغنى مع الفجور. 2 94 كار وپيشه با پاكدامنى بهتر است از توانگرى با گناه و نافرمانى.

6485 8-  العفاف يصون النّفس و ينزّهها                    

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 128

عن الدّنايا. 2 106 پاكدامنى نفس انسانى را نگه دارد و ازپستى‏ها پاك گرداند.

6486 9-  العفّة تضعّف الشّهوة. 2 152 پاكدامنى شهوت را ناتوانسازد.

6487 10-  افضل العبادة عفّة البطن و الفرج. 2 406 بهترين عبادتهاپاكدامنى و عفت شكم و عورت است.

6488 11-  افضل الملوك اعفّهم نفسا.

2 400 برترين پادشاهان كسى است كه عفّت نفس او از ديگران بيشترباشد.

6489 12-  انّ اللّه سبحانه يحبّ المتعفّف الحيّى التّقىّ الرّاضى.2 501 به راستى كه خداى سبحان دوست مى‏دارد انسان با حيا و پرهيزكار و خوشنود (ازقضا و قدر الهى) را.

6490 13-  اذا اراد اللّه بعبد خيرا اعفّ بطنه و فرجه. 3 167 هرگاهخداوند نسبت به بنده‏اى خير و خوبى خواهد، شكم و عورتش را عفيف گرداند.

6491 14-  اذا اراد اللّه بعبد خيرا اعفّ بطنه عن الطّعام و فرجهعن الحرام.

3 167 هرگاه خداوند خير بنده‏اى را خواهد شكمش را از خوراك حرام، وعورتش را از عمل حرام نگه دارد.

6492 15-  بالعفاف تزكو الاعمال. 3 211 به وسيله عفاف و پاكدامنىاست كه كارها پاك و پاكيزه گردد.

6493 16-  تاج الرّجل عفافه و زينه انصافه. 3 284 تاج و افسر مردعفت او است، و زيور او انصاف او است.

6494 17-  ثمرة العفّة الصّيانة. 3 323 ميوه عفت، نگهدارى (ازمحرّمات) است.

6495 18-  حسن العفاف من شيم الاشراف. 3 387 پاكدامنى نيكو، ازروشها و خصلتهاى مردمان شريف است.

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 129

6496 19-  حسن العفاف و الرّضا بالكفاف من دعائم الايمان. 3 389پاكدامنى نيكو و راضى بودن به كفاف زندگى، از ستونهاى ايمان است.

6497 20-  حلّوا انفسكم بالعفاف و تجنّبوا التّبذير و الاسراف. 3418 بياراييد نفسهاى خود را به پاكدامنى، و بپرهيزيد از ولخرجى و اسرافكارى.

6498 21-  دليل غيرة الرّجل عفّته. 4 8 نشانه غيرت مرد، عفّت اواست.

6499 22-  زكاة الجمال العفاف. 4 105 زكات زيبايى، عفّت است.

6500 23-  سبب القناعة العفاف. 4 123 سبب قناعت، عفّت است.

6501 24-  طوبى لمن تحلّى بالعفاف و رضى بالكفاف. 4 242 خوشا بهحال كسى كه بيارايد خود را به عفّت و پاكدامنى، و راضى و خوشنود باشد به مقداركفاف زندگى.

6502 25-  عليك بالعفّة فانّها نعم القرين.

4 288 بر تو باد به عفّت كه به راستى قرين و همراه خوبى است.

6503 26-  عليك بالعفاف و القنوع فمن اخذ به خفّت عليه المؤن. 4292 بر تو باد به عفت و قناعت كه هر كس آن را فراگيرد خرجها و هزينه‏هاى زندگى براو سبك شود.

6504 27-  عليك بالعفاف فانّه افضل شيم الاشراف. 4 293 بر تو بادبه عفت كه به راستى شريف‏ترين خصلتهاى مردمان شريف است.

6505 28-  عليكم بلزوم العفّة و الامانة فانّهما اشرف ما اسررتم، واحسن ما اعلنتم، و أفضل ما ادّخرتم. 4 302 بر شما باد به ملازمت عفت و امانت كهاين دو، شريف‏ترين چيزهايى است كه در نهان داريد، و بهترين چيزى است كه آشكاركنيد، و برترين چيزى است كه بيندوزيد.

6506 29-  كما تشتهى عفّ. 4 623

 ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 130

همان گونه كه ميل و خواهش دارى (به سعادت و نجات روز قيامت)عفيف باش.

6507 30-  لم يتحلّ بالعفّة من اشتهى ما لا يجد. 5 98 نياراسته خودرا به عفت كسى كه خواهش و ميل دارد به چيزى كه آن را نيابد.

6508 31-  من عقل عفّ. 5 135 كسى كه عاقل باشد (و خرد خود را بهكار اندازد) عفت ورزد.

6509 32-  من عفّ خفّ وزره و عظم عند اللّه قدره. 5 328 كسى كهپاكدامنى ورزد بار گناه او سبك شود و در پيشگاه خداوند قدر و منزلت او بزرگ گردد.

6510 33-  من عفّت اطرافه حسنت اوصافه. 5 432 كسى كه جوانب (اعضا وجوارح) او عفيف باشد اوصاف او نيكو باشد.

6511 34-  من اتحف العفّة و القناعة حالفه العزّ. 5 462 كسى كهارمغان عفت و قناعت به او عطا شود، عزّت و بزرگى با او هم سوگند شود.

6512 35-  ما دون الشّره عفاف. 6 53 در كنار غلبه حرص، عفافى نيست.

6513 36-  لا فاقة مع العفاف. 6 363 با بودن عفاف و پاكدامنى فقر ونيازى به جاى نماند.

باب العفو (گذشت)

6514 1-  يستثمر العفو بالإقرار أكثر ممّا يستثمر بالاعتذار. 6 474عفو و گذشت با اقرار بيشتر ميوه دهد، از آنچه به عذرخواهى ميوه مى‏دهد.  6515 2- يعجبني من الرّجل أن يعفو عمّن ظلمه، و يصل من قطعه، و يعطى من حرمه، و يقابلالاساءة بالاحسان. 6 478