البـتـه وقـتـى كـه حـضـرت ولى عـصـر عـليـه السـلام قـيـام كـنـد خـداونـدمـتعال هم او را به وسيله ملائكه اش يارى مى كند. در مجلد 13 بحار ص ‍ 179⁽¹²⁵⁾ ازامـام صـادق عـليـه السـلام نـقـل شـده كـه فـرمـود: گـويـا مـى بـيـنـم قـائمآل محمد صلى الله عليه و آله در بيرون نجف كه بر اسبى تيره رنگ ، سياه و سفيدى كهجـلوى پـيـشـانيش تا پائيين گلو سفيد است سوار است و چون اسب به جولان درآيد و حركتكـنـد در هـمه جا مشهود ميشود و اهل هر شهرى گمان كنند كه حضرت با آنها ودر سرزمين آنان است ، و چون پرچم رسول خدا را برافرازد سيزده هزار و سيصد و سيزدهفرشته به يارى او آيند واين فرشتگان همانهائى هستند كه با نوح پيغمبر در كشتى ، وبا ابراهيم خليل موقعى كه در آتش افكنده شد، و با موسى وقتى كه از دريا عبود كرد، وبا عيسى بن مريم هنگامى كه عروج كرد بودند، و چهار هزار فرشته كه براى يارى امامحسين عليه السلام آمده بودند ولى اجازه نيافتند و در اطراف قبر امام پريشان وغبار آلودههستند (و انتظار ظهور ولى عصر را دارند))
و وعدته ان تظهر دينه على الدين كله و لوكره المشركون
تـرجـمه :
و وعده دادى او را كه دينش را برتمام اديان غلبه دهى هرچند مشركان كراهت داشته باشند
شـرح : وعـده غـلبـه ايـن دين بر اديان را خداوند در چند موضع قرآن صريحاً بيانفـرمـوده : 1 و 2 ـ آيـه 33 سـوره تـوبـه و آيـه 9 سـوره صـف : هـو الذىارسـل رسـوله بـالهـدى و دين الحق ليظهره على الدين كله و لوكره المشركون او كسىاست كه رسول خود را به هدايت و دين حق فرستاد تا بر غم مشركان بر همه اديان غالبسازد.
3ــآيـه 28 سـوره فـتح : هو الذى ارسل رسوله بالهدى و دين الحق ليظهره على الدينكـله وكـفى بالله شهيدا او كسى است كه رسول خود را به راهنمائى و دين حق فرستادتا برهم هاديان پيروز و حاكم سازد و گواهى خدا كافى است .
در مـجـلد 9 بـحـار ص 439⁽¹²⁶⁾ نـقـل شـده كـهجـبـرئيـل براى رسول خدا صلى الله عليه و آله چنين پيامى آورد: و سيبلغ دينك ما يبلغالليل و النهار به هر جا كه شب و روز پديد آيد دين تو هم بدان جا خواهد رسيد.
در تـفسير مجمع البيان ذيل آيه فوق سوره توبه از مقداد بن اءسود روايت شده كه گفتشنيدم از رسول خدا كه فرمود: باقى نمى ماند خانه اى روى زمين نه ساخته شده ازگـل و لاى يـعـنـى خـانـه شـهـرى ) و نـه سـاخـتـه شـده از پـشـم شـتـر (يـعنى خيمهعشايرى مگر اينكه خداوند كلمه اسلام و شهادتين را در آنجا يا بهطـور عـزت و شوكت و يا به ذلت و خوار نمودن مردم وارد كند كه اگر به عزت و شوكتباشد، مردم آن ديار را در زمره گروه مسلمانان در آورده و بدين وسيله آنان عزيز و ارجمندگـردنـد، و اگـر خـوار و ذليل شوند عاقبت هم با سلام گردن نهند و خود را بدان پايبندسازند.
در مـجـلد 13 بـحـار ص 184⁽¹²⁷⁾ از اوبـصـيـرنـقـل شـده كـه گـويـد امـام جـعـفـر صـادق عـليـه السـلام در تفسير آيه مباركه هو الذىارسـل رسـوله ـفـرمود: تاكنون تاءويل اين آيه محقق نشده و محقق نخواهد شد مگروقـتـى كه حضرت قائم از پس پرده غيبت بيرون آيد و ظاهر شود، و چون ظاهر شود بخداقـسـم هـيـچ مـنـكـر بـخوا نخواهد بود مگر آنكه ظهور و خروج او را اكراه دارد و اگر كافربخدا در زير سنگى پنهان شده باشد آن سنگ به صدا درآيد و مؤ منى را صدا زند: اى مؤمن بيا و كافرى در اينجا پنهان است البته اين امر كنايه از توسعه اسلام و دينحق است .
و در تـفـسـيـر آيـه مـبـاركـه هـو الذى ارسـل رسـوله سـوره صـف از ابـن عـبـاسنقل شده ⁽¹²⁸⁾ كه گويد: غلبه دين اسلام محقق نگردد مگر آنكه همه مردم از يهودو تـرسـا و ساير ملل به اسلام بگروند ـ تا آنكه گويد ـ و اين غلبه دين هنگام ظهور وقيام قائم محقق شود⁽¹²⁹⁾.
و ذلك بعد ان بواته مبوء صدق من اهله
و ايـن وعـده پـيـروزى پـس از آن بـود كـه او را بـعـد از آنـكـه از مكه وطن خودناگريز هجرت كرد باز او را با فتح و پيروزى به جايگاه مكهصدق اهل بيت (و مسكن و ماءوى خاندان وى ) بازگردانيدى .⁽¹³⁰⁾
البـتـه وعـده خـداونـد مـتـعـال بـه پيروزى كامل اين دين بر ساير اديان به موجب رواياتسـابـق واخـبـار ديـگـر بـظـهـور و قـيـام حـضـرت ولى عـصـرعحل الله تعالى فرجه الشريف محقق خواهد شد، و اين وعده نصرت بدين پيغمبراسـلام به وسيله گروه صادقين از اءهلش واقع خواهد شد، همان صادقينى كه در آيه 119سـوره تـوبـه مـى فرمايد: يا ايها الذين آمنوا اتقوا الله و كونوا مع الصادقين اىكـسـانـى كـه ايـمـان آورده ايـد از خـدا تـرسيد و باراستگويان باشيد. ومراد از معيت در ايـن آيـه مـعـيـت در جـسـم و يـا بـودن در يـك مـكان نيست بلكه مقصود متابعت باصدقين است در عقايد و اخلاق واعمال آنان . وچون خطابات جمعى قرآن عام است و اختصاصبـه زمـان خـاص نـزول وحـى ) نـدارد، و هـر زمـانـى راشامل مى شود و مؤ منان موظف هستند كه از آنان پيروى كنند تا رستگار شوند. و معلوم استكـه مـراد از صـادقـيـن همه مؤ منين امت اسلام نخواهد بود وگرنه خطاب و فرمان خدا به مؤمـنـان لغـو خـواهـد بـود سپس لازم است كه بعضى از امت باشند، و ناچار آن بعض هم بايدمـعـلوم بـاشـد و نـمى شود مجهول و مبهم باشد، و آن بعض ‍ معلوم هم كه بايد صادق علىالاطـلاق بـاشـنـد بـايد ازعيوب روحى و نقائص آن منزه باشند خلاصه آنكه بايد معصومباشند.
و اگـر مـراد بـه صـادقـيـن ، صـادق فـي الجـمـله بـاشـد نـه در تـمـاممراحل و مواقع ، لازمه اش اجتماع امر و نهى ومتناقضين است زيرا از يك طرف امر به متابعتاز صادق شده و از طرفى همه نهى شده از ارتكاب حرام كه صادق فى الجمله آنرا انجامداده و بـا ايـن وصـف اگـر مـتـابعت او درافعالش واجب باشد تناقض لازم آيد⁽¹³¹⁾ واينبـالبـداهـه بـاطـل اسـت . و از ايـن نـظـر بـه مـوجـب روايـاتمـنـقـول خـاصـه و عامه يگانه مصداق كامل و عالى آن پيغمبر اكرم صلى الله عليه و آله وسلم و على بن اءبى طالب و اهل بيت آنها عليهم السلام مى باشند.
مـجـلد 9 بـحـار ص 78⁽¹³²⁾ در تـفـسـيـر يـا ايـهـا اذيـن آمـنوا اتقوا الله و كونوا معالصـادقـيـن ـ تـوبـه : 119 ـ يـقـول : كـونـوا مـع عـلى بـن ابـى طـالب وآل مـحـمـد عـليـهـم السـلام ـ يعنى با على و فرزندانش عليهم السلام باشيد) ـ والدَّليلُّ على ذلك قول الله : من المومنين رجال صدقوا ما عاهدو الله عليه فمنهم من قضىنـحـنـبـه و هـو حـمـزه : و مـنـهـم مـن يـنـتـظـر و هـو عـلى بـن اءبـى طـالب ،يـقـول الله : و مـا بـدلوا تـبـديـلا ـ احـزاب : 21 ـ و در ص 77⁽¹³³⁾قال صلى الله عليه و آله : معاشر الناس ‍ ان عليا صديق هذه الامة مردم ، علىصديق اين امت است ).
و اءيـضـاً در روايـات عـامـه تـصـريـح شـده كـه مـرا بـه صـادقـيـن پـيـغـمـبـر اسـلام واهـل بـيـت او عـليـهـم السـلام اسـت ، چـنـانـچـه در مـجـلد دوم كـفـايـهـة المـُوحدين ص 206 همنـقـل شـده . و حـاصـل مـقـام آنـكـه ظـهـور ديـن اسـلام و غلبه آن بر ساير اديان به وسيلهاءوصياء پيغمبر است .
و جعلت له و لهم اول بيت وضع للناس للذى ببكة مباركا و هدى للعالمين
ترجمه :
براى او و براى آنان نخستين خانه اى را كه جهت عبادتگاهمردم نهاده شد و خانه كعبه است كه در آن بركت و هدايت جهانيان است قرار
شرح : چون ابتداى دعوت پيغمبر اسلام از مكه شروع شد، و در آخر الزَّمان هم از مكهشـروع خـواهـد شـد، پـس اعـلاى كـلمـه حق و دين به واسطه پيغمبر و وصى آخر الزَّمان اوحضرت ولى عصر عجل الله تعالى ) در مكه خواهد شد و لذا و جعلت له و لهم گفته شده ولى دعوت سائر انبياء و پيغمبران و ديگران از سرزمين هاى ديگر بوده است .
مـجـلد 13 بـحار ص 176⁽¹³⁴⁾ از حضرت صادق عليه السلام روايت كرده كه فرمود:مـثل اينكه قائم آل محمد عليه السلام را مى بينم كه روز شنبه روز عاشورا بين ركنو مـقـام ايـسـتاده ، و در برابر او جبرئيل صدا ميزند اين بيعت بيعت ) با خداونداسـت و جـهـان را پـر از عـدل مـى كـنـد هـم چـنـانـكه ظلم و جور آن را فرا گرفتهبود.
و البته اءول خانه اى كه جهت پرستشگاه مردم قرار گرفت تا عموم مردم موحد از آنمـنـتـفع شوند خانه بكَّة است ⁽¹³⁵⁾ كه در شهر مكه واقع شده چنانكه مى فرمايد اناول بـيـت وضـع للنـاس للذى بـبـكـة مـبـاركـا و هـدى للعـالمـيـن ـآل عـمـران آيـه 96 ـ اول خـانـه ايـكـه جـهـت عبادگاه مردم نهاده شد خانه مكه است كه در آنبركت و راهنماى جهانيان است .
از حضرت امام محمد باقر عليه السلام روايت شده كه فرمود: چون خدا خواست زمين رابيافريند به باد امر كرد كه آب را به موج آورد تا كفى بدست آيد و يك جا جمع شود وآن موضع كعبه بود، كه كوهى از كف شد آنگاه زمين را از زير آن پهن و گسترش داد، و ايناسـت مـعـنى قول خداوند كه مى فرمايد ان اول بيت و آن خانه مبارك و بابركتاست ،هـم چـنـانـكـه مـى فـرمايد ليشهدوا منافع لهم ـ حج آيه 38ـ تا شاهد منافع خويشتنباشند ـ .⁽¹³⁶⁾
در تـفـسير اين آيه شريفه : ليشهدوا منافع لهم روايتى ازامام صادق عليه السلاماسـت كـه در مـوقـع اعـمـال حـج در جـواب آن سـائل كـه گـفت : چرا خودتان را به زحمت مىانـدازيـد؟⁽¹³⁷⁾ فـرمـود مـيـل دارم كـه حاضر باشم و با حضور بطلبم منافعى را كهخداى عز و جل فرمود ليشهدوا ـ تا مردم منافع خود را به حضور بطلبند ـ و كسى درآن مـكـانـها مكه و عرفات و م شعرالحرام و منى حاضر نمى شود مگر اينكهنـفـعـى شـامـل حـال او گـردد، و شـمـا (شـيعيان ) مراجعت مى كنيد در حالى كه مورد مغفرت وآمـرزش قـرار گـرفـتـه ايـد، و اءمـا غـيـر شـمـا (كـه نـفـع آنـهـا دنـيـائى فـقـط اسـت )اموال و كسانشان محفوض مى مانند.
مـضـمـون اخـبـار و روايـات اسـت كـسـى كـه بـه حـج و عـمـره مـشـرف شـود واعـمـال آنـهـا را انـجـام دهـد و طـواف كـنـد مـشـمـول خـيـر كـثـيـر و نـفـعجـزيـل از طـرف خدا خواهد شد، و بعلاوه رفع فقر و پريشانى از او مى شود. چنانكه دركـتاب وسائل از حضرت صادق عليه السلام ورايت شده كه فرمود: حضرت على بنالحـسـيـن عـليـمـهـا السـلام فـرمـود: حـج و عـمـره بجا آوريد كه موجب سلامتى بدن وزيادتى روزى شما گردد، و وسيله تاءمين مخارج خانواده هاى شما خواهد بود، و شخص حجكـنـنـده مـورد آمـرزش و آن سبب دخول بهشت او گردد، و معاصى گذشته او مورد مغفرت است⁽¹³⁸⁾ و اعـمـال نـاشـايـسـت او از آن وقـت بـه بعد به حساب آيد و در مدت مسافرت حجاموال و كسانش محفوض بمانند.
و بالجمله انجام حج و عمره موجب فوائد دنيا و آخرت اس
فيه آيات بينات مقام ابراهيم
ترجمه :
در آن نشانه هاى روشنى است ، كه از جمله مقام ابراهيم است)
شـرح : از آيـات و نـشـانـه هـاى روشـنى كه در آنجا است 1ـ چاه زمزم است ، كه چونحـضـرت اسـمـاعـيـل و مـادرش هـاجـر در آن وادى مـسـكـن گزيدند نه آبى در آنجا بود و نهآبـادانـى چـنـانكه حضرت ابراهيم به پروردگارش عرض مى كند د ربنا انى اسكنت منذريـتـى بـواد غـيـر ذى زرع عـنـد بيتك المحرم ابراهيم : 37 ـ پروردگارا من بعضى ازدودمـان خـود را بـوادى و درَّه غـيـر قابل كشت در جوار خانه مُحرَّم (حرمت يافته ) تو سكونتدادم . كه در اثر دعا و درخواست اين پدر و مادر، آب زمزم از زير زمين نمايان شد.
2ـ حـجـرالاءسـود (سـنگ ) هم از جمله آيات است كه از زمان قديم تاكنون باقيست و تاريخبـس شـگـفـتـى دارد، و برحسب بعضى اخبار تجسم فرشته و ملكى است كه بصورت سنگدرخشان درآمده .
3ـ از جـمـله آيـات ديـگـر حـجـر اسـماعيل است كه در سمت غربى خانه كعبه نيم دائرههلالى شكل قرار دارد و گويند مدفن حضرت اسماعيل و مادرش هاجر مى باشد.
4ـ و ديـگـر از آيـات آن هـلاك هـر ظـالم و سـتـمكارى است كه قصد خراب كردن آنرا داشتهبـاشـد مـانـنـد اصـحـاب فـيـل كـه خـداونـدد مـتـعـال در سـورهفـيـل داستان آن را اجمالاً بيان مى كند. و ديگر انصراف پرندگان موقع پرواز از بالاىآن و يا فرود آمدن بر بام و ديوار آن است .
5ـ و مهم تر از همه اينها، مقام حضرت ابراهيم عليه السلام و آن سنگى است كه جاى پايشدر آن نقش است هنگامى كه پاى خود را موقع بناى كعبه بر آن مى نهاد، و اين جهت و سبب رامرحوم فيض در تفسير صافى از كتاب كافى و تفسير عياشى از امام صادق عليه السلامنقل مى كند.
و مـى تـوان گـفـت كـه وجـود ايـن مـقام يك آيت نيست بلكه آيات چندى است 1ـتـاءثـر سنگ از قدم آن حضرت بر آن سنگ . 2ـ و نفوذ قدم پا بر آن سنگ . 3ـ بقاى اثرآن قـدم در ايـن مـدت مـتمادى . 4ـ محفوظ ماندن آن سنگ با وجود دشمنان زياد در اين مدت چندهزار سال است . و با لجمله آيت بودن آن بقدر واضح است كه نيازى به بيان ندارد.
و من دخله كان آمنا
ترجمه :
و هر كس داخل آن شود در امن و امان است )
شـرح : هـم چـنـانـكـه حـضـرت ابـراهـيـم عـليـه السـلام از خـداى عـزوجـل درخـواسـت كـرد و گـفت : رب اجعل هذا البلد آمنا ـ ابراهيم : 35ـ پروردگارا اينسـرزمـيـن را مـحـل امـن قـرار ده ، خـداوند هم دعاى او را اجابت كرد. و فرمود: و من ذخله كانامـنـاً.. آل عـمران : 97ـ هر كس وارد آنجا شود در امان است و هيچ كس حق تعرض به او يااذيـثـت او را نـدارد. و در روايـت اسـت كـه راوى گويد از امام ششم عليه السلام درباره اينكـلام خـدا كـه مـى فـرمـايـد و مـن دخـله كـان امـنـاً سئوال كردم : آيا مقصود خانه كعبه است يا تمام حرم ؟
حـضـرت فـرمـود: كـسـى كـه بـه حـرم پـنـاه آورد وداخـل آن شـود از شـر مـردم در امـان است ، و هم چنين حيوانات وحشى و پرنگان هم ماءمون مىباشند از راندن از آنجا واذيت و آزارشان تا آنكه از حرم خارج شوند.⁽¹³⁹⁾
و در روايات ديگر است ⁽¹⁴⁰⁾ كه هر كس در خارج حرم جنايتى مرتكب شود، و بهحرم پناهنده شود نبايد او را در آنجا گرفت ، ولى بايد او را از آمدن بيرون به بازار وخريد و معامله كردن منع كرد، و با او سخن نگويند، و خوردنى و آشاميدنى به او ندهند، وبر او تنگ گيرند تا او از حرم خارج شود. و اگر كسى در حرم مرتكب جنايتى شود جايزاست حد خداوند را در همانجا جارى نمود.
و قلت انما يريد الله ليذهب عنكم الرجس اهل البيت و يطهركم تطهيرا
تـرجـمـه :
و دربـاره خـانـدانرسـول فـرمـودى البـتـه خـدوانـد مـيـخـواهـد از شـمـا اهـل بـيـترسول هر رجس و ناپاكى را از صفات ذميمه و اخلاق رذيله دور سازد و كاملاًشما را پاك و مبرا گرداند
شـرح : بـدانـكـه الف و لام اهـل البـيـت بـراى عـهـد اسـت يـعـنـىاهـل بـيـت نـبـوت ، و گـفـتـه شـده : مـراد از بـيـت مـسـجـدرسـول اسـت ، و اهـل او كـسانى هستند كه در آنجا ساكن بودند و ايشان را بيرون نكردند ودرهـاى اطـاقـشـان را رو بـه مـسـجـد نـبـسـتـنـد، و اتـفـاق تـمـام اُمـت اسـت كـه مـراد از آناهـل پـيـغـمـبـرنـد. و روايـاتـى كـه دلالت دارد كـه ايـن آيـه در شـاءناهـل بـيـت پـيـغـمـبـر صـلى الله عـليـه و عـليـهـم يـعـنـى اصـحـاب كـسـانازل شده از عامه و خاصه زياد است .
در كتاب كفاية الخصام ص 376 چهل و يك حديث از طريق عامه و سى و چهار حديث از طريقخاصه ذكر نموده كه اين آيه در شاءن پيغمبر وعلى و فاطمه و حسن و حسين و ائمه از اولاداو عليهم السلام نازل شده ، و ما در اينجا به ذكر يك حديث از عامه اكتفا مىكـنـيـم در ص 378 مى نويسد: بيست و دوم حميدى يكى از علماى عامه گويد:شصت و چهارمين حديث متفق عليه از احاديث صحيخين بخارى و مسلم ، از مسند عائشه ، از مصعببـن شـيـبـه ، از صـفيه دختر شيبه ، از عائشه دختر ابى بكر روايت كرده كه گفت : روزىصـبح رسول خدا از اطاق بيرون شد در حالى كه بر تن عبائى سياه رنگ از مو داشت ، درايـن هـنـگـام حـسـن بـن عـلى درآمـد رسـول خـدا او را بـه زيـر عـبـاداخـل كـرد بـعـد از او حـسـين آمد او را هم داخل كرد، پس از او فاطمه آمد او را هم به زير عبادرآورد: سپس على آمد، او را نيز داخل كرد، آنگاه گفت : انما يريد الله ليذهب عنكم الرجساهل البيت و يطهركم تطهيراً.
ايـنـك يـك حـديـث هـم از طريق خاصه نقل مى كنيم در كتاب مذكور ص 382، حديث پنجم ابنبـابـويـه بـه سـنـد خـود از عـلى عـليـه السـلام روايـت كـرده اسـت كـه بـه خـدمـترسـول خـدا بـه خـانـه ام سـلمـه رفتم و آيه انما يريد الله ـ الايه بر آن حضرتنازل شده بود رسول خدا صلى الله عليه و آله فرمود: يا على اين آيه در شاءن تو و دوفـرزنـدم حـسـن و حـسـيـن وائمـه از اولاد حـسـيـن نـازل شـده ، عـلى عـليـه السـلام گـفـت يـارسول الله امامان بعد از تو چندند فرمود: تو يا على ، و بعد از تو حسن و حسين ، و بعداز حسين على فرزندش ، و بعد از على ، پسرش محمد، و بعد از محمد پسر او جعفر، و بعداز جـعفر پسرش موسى ، و بعد از موسى فرزندش رضا، و بعد از رضا پسرش محمد، وبـعـد از مـحـمد پسرش على ، و بعد از على پسرش حسن ، و بعد از او حجت فرزند حسن ، وايـن اسـت نـامـهـاى ايـشـان كـه بـه سـاق عـرش نـوشـتـه شـده اسـت و مـن از خـداى تـعالىسـئوال كـردم از آنـها فرمود يا محمد اينانند امامان بعد از تو كه همه مطهر و معصوم اند ودشمنان ايشان همه مطرودند.
تـنـبيه ـ بدانكه اراده الهيه دو قسم است ، اراده تكليفيه و اراده تكوينيه و از اين آيه ارادهتـكـليـفـى مـراد نيست ، زير اين قسم از اراده شامل تمام بندگانست كه مكلف مى باشند كهخـود را از لوث مـعـاصـى و شـك در ديـن واخـلاق رذيـله پـاك نـمايند، بلكه كفار هم در اينتـكـليف شركت دارند، پس اگر مراد از آن اين تكليف باشد اولا ذكر كلمه انما كه مفيدحـصر است لغو خواهد بود. و ثانياً اين آيه در مقام مدح است پس اگر اراده به معنى تكليفباشد مناسب با مدح نخواهد بود. و ثالثاً برحسب روايات وارده ام سلمه زوجه پيغمبر، ازاو خواهش كرد كه او هم داخل كسا شود پيغمبر صلى الله عليه و آله نپذيرفت ، و اگر مراداز اراده ، تـكـليـف بـاشـد اسـتـدعـاى ام سـلمـه بـىمحل بوده و مضايقه پيغمبر هم وجهى نداشته است .
پـس بـا ايـن قـرائن قـطـعـيـه محقق است كه مراد از اراده همان اراده تكوينيه است كه اراده اوفـل اوسـت هـم چـنـانـكـه در سـوره يـس : 82 فـرمـايـد: انـمـا امـره اذا اراد شـيـئا انيـقـول له كـن فـيـكـون در تـفـسـيـر مـجـمـع البـيـانذيـل آيـه 73 سـوره هـود: كـه فـرمـوده رحـمـة الله و بـركـاتـه عـليـكـماهـل البـيـت مـى نـويـسـد: مـراد بـه اهـل البـيـت يـعـنـىاهـل بـيـت ابـراهـيـم . وامـا سـاره ـ هـمـسـر ابـراهـيـم ـ ازاهـل بـيـت او اسـت چـون كـه دخـتـر عـمـوى او بـوده ، و آيـه دلالتـى نـدارد كـه همسر مرد ازاهـل بيت او است ، پس معنى آيه انما يريد الله يعنى محققاً خدا مى خواهد پليدى را ازشما بخصوص دور كند، و آنطور كه خود مى داند پاك و پاكيزه تان نمايد.
پس اهل بيت در اين آيه مباركه ) شاملحـال زنـان پـيغمبر نمى شود زيرا اولاً ظاهر آيه كه تعبير به عنكم ضميرجـمـع مـخـاطـب مـذكـر است و صحيح نيست كه ضمير مردان را به زنان ارجاع داد و به زنانگـفـته شود عنكم . ثانياً ـ رواياتى در اين زمينه آمده است كه صريحاً بيانشـده مـراد از اهـل بـيـت ، عـلى و فـاطـمـه و حـسـن و حـسـيـن مـيـبـاشـنـد. ثـالثـاً ـاهـل بـيـت شـخـص بـه كـسـانـى گـفـتـه مـى شـود كـهاتـصـال نـسـبـى بـه او داشـتـه بـاشـنـد، و اگـر هـمـسـر را هـماهـل بـيـت گـويـنـد اتـصـال مـوقـتـى و مـجـازى اسـت و در حـقـيـقـتاهل او نيست زيرا زنى كه مدتى با زوج اول بوده و پس از طلاق با مرد ديگرى ازدواج كندديـگـر او را اهـل بـيـت زوج اول نـمـى گـويـنـد، ولى تـا زمـانـى كـه بـا او بـوده او راهـل بـيـت آن زوج خـوانـنـد. و مـراد از كـلمه تطهيرا براى تاءكيد است كه اينتطهيرى است بدون زوال .⁽¹⁴¹⁾
ثـــم جـــعـــلت اجـــر مـــحـــمـــد صـــلواتـــك عـــليــه و اله مـودتـهـم فـى كـتـابـك فـقـلت:قـل لا اسـالكـم عـليـه اجـرا الا المـودة فى القربى ، ⁽¹⁴²⁾ و قلت : ما سالتكممن اجرفـهو لكم ⁽¹⁴³⁾ ، وقلت ما اسالكم عليه من اجر الا من شاء يتخذ الىربه سبيلا⁽¹⁴⁴⁾
ترجمه :
آنگاه تو اى پروردگار اجرا و مزد رسالت پيغمبرترا كـه ـ درود و رحـمـت هاى پاينده تو بر او و آل او باد ـ محبت و دوستى آنان را در كتابت :(قـرآن ) قـرار دادى آنـجا كه گفتى : بگو اى پيغمبر من از شما اجر رسالت جز دوستى ومـودت نـسـبـت بـه نـزديكانم نمى طلبم و باز فرمودى بگو همان اجر و مزدى كه خواستمبـاز بـه نـفـع شـمـا اسـت ـ و مـحـبـت اهـل بـيـتم موجب سعادت و رستگارى شما است ـ، و بازفرمودى : بگو من از شما اجر رساليت نمى خواهم جز اينكه راه خدا پيش گيريد.
حـاصـل آنـكه بگو كه من درخواست مزد رسالت خود از شما نمى كنم و اگر مودت اقربا ونـزديـكـان خود را از شما مى خواهم آنهم به سود شما است كه از وجودشان استفاده كنيد، وتعظيم آنان را واجب دانيد، و آنان را آزار نكنيد و مراعات مودت و دوستى با آنان را از لوازمايمان خود شماريد.
شـرح : فـخـر رازى در تـفـسـيـر خود در ذيل آيه تطهير گويد: در مصداق ايناهـل بـيـت اخـتـلاف اسـت و بـهـتـر ايـن اسـت گـفـتـه شـود مـراد ازاهـل بيت فرزندان آن حضرت و همسرانش و حسن و حسين است و على هم از آنانست براى اينكهاز اهـل بـيـت او محسوب است ، در كتاب كفايه الخصام ص 395، هفده روايت از علماىعـامـه نـقـل كـرده اسـت كـه ايـن آيـه شـريـفـه مـخـصـوصاءهـل بـيـت رسـالت اسـت ، در روايـت چـهـارم از ثـعـلبـى از ابـن عـبـاسنـقـل كـرده كـه چـون آيـه قـل لا اسـالكـم عـليـه اجـراًنـازل شـد، اصحاب عرض كردند: يا رسول الله اقر باى تو كه خداى تعالى مودتشانرا برما واجب گردانيده كيانند؟ فرمود على و فاطمه و فرزندان ايشان . و اين مودت را كهنـام بـردم مـزد مـن نـيـسـت بـلكـه بـراى آنستكه بوسيله اين مودت ، از آنان پيروى شود ومـوجـبـات سـعـادت دنـيـا و آخـرت خـود را فـراهـم سـازنـد. و لذا فـرمـود: قل ما سالتكم من اجر فهو لكم سبا ـ 47 بگو اى پيغمبر آنچه اجر من است همه ازآن شما و اين مودت اقرباى من براى انتفاع شماست ، بدانيد كه مزد رسالت من ازطـرف خـدا عـنـايـت مـيـشـود. كـمـا قـال الله تـعـالى : فـرقـان ـ 57 قـل مـا اسـالكـم عـليـه مـن اجـر الا مـن شـاء ان يـتخذ الى ربه سبيلاً بگو از شما اجرىنـمـيـخـواهم مگر آنكه بوسيله مودت با اقرباى من راهى به قرب پروردگار پيدا كنيد ونـيـز در سـوره ص خـدونـد مـى فـرمـايـد قـل مـا اسـالكـم عـليـه من اجر و ما انا من المتكلفين . بگو من از شما مزد و پاداشىنميخواهم و بار خود بر دوش ديگران نمى نهم .
در كـتـاب كـفـايـة الخـصـام ص 30 بـيـسـت و يـك حـديـث از عـلمـاى عـامـهنقل كرده كه رسول اكرم صلى الله عليه و آله امر فرمود به متابعت على بن ابى طالبو ائمـه از آل مـحـمـد صلوات الله عليه و عليهم . از جمله ابراهيم بن محمد جوينى به سندخـود از ابـن عـبـاس روايت نمود كه رسول خدا فرمود: هر كه بخواهد به زندگى منزنـده و بـه موت من بميرد، و با من در بهشت عدن كه خداى تعالى به يد قدرت خود غرسكرده با من ساكن باشد بايد به على واولياى او تولى جويد و به امامان پس از من اقتداكـنـد كـه ايـشـان عـتـرت مـنند واز طينت من آفريده شده اند و خداى تعالى هم علم و فهم بهايـشـان كـرامت فرموده ، واى بر آنهائى كه فضل ايشان را تكذيب و از امت من دريغ كنند، وواى بر كسانى كه قرابت ايشان را نسبت به من معتبر ندانند، و خدا شفاعت مرا نصيب ايشاننـگـردانـد. البـته روايات زيادى در اين باب آمده است ، و ما به جهت اختصار به ذكر همينحديث اكتفا كرديم .
فكانوا هم السبيل اليك و المسلك الى رضوانك
تـرجـمـه :
پـس اهـل بـيـت رسول طريق و رهبرى بسوى تواند، و راهبهشت رضوان و راه بهشت رضوان و راه رسيدن به رضا و خوشنودى تواند
شـرح : مرحوم مجلسى در مجلد 7 بحار الانوار بابى باز نموده است به اينكه مردمهدايت نمى شوند مگر به متابعت از ايشان . رجوع به آن باب نمائيد.⁽¹⁴⁵⁾
و در زيـارت عـاشـورا مـى گـوئى : و اتـقـرب الى الله ثـم اليكم بموالاتكم و موالاةوليـكـم و بـالبـراءة مـن اعـدائكم اول به درگاه خداوند سپس به وسيله دوستى شما ودوسـتـى اوليـا و دوسـتـان شـمـا و بيزارى از دشمنان شما سوى خداوند يكتايم تقرب مىجويم .