مجلد سيزدهم بحار ص 193 ⁽³⁴⁶⁾ از عبدالله بن سنان از امام ششم عليه السلام روايتكـرده كـه فـرمـود : خـداونـد بـر خـلاف وقـتـى كـه تـعـيـيـن كـنـنـدگـان مـعـيـن كـنندعـمـل مـى كـنـد پـرچـم قـائم هـمـان پـرچـم قـائم هـمـان پـرچـمرسـول خـدا اسـت كـه جـبـرئيـل آنـرا در جنگ بدر آورده و در جنگ بحركت در آورده شد . آنگاهحـضرت فرمود : بخدا قسم اين پرچم از اين پنبه و كتان و ابريشم و حرير نيست ، گفتمپـس چـيـسـت ؟ فـرمود از برگ بهشت است ، كه پيغمبر صلى الله عليه و آله آن را در روزبـدر بـرافـراشت ، سپس آنرا پيچيد و به على عليه السلام داد ، و آن پرچم نزد او بودتـا در جـنگ بصره حضرت آن را برافراشت و خداوند او را در آن روز پيروزى داد سپس آنرا پيچيد ، و آن در اينجا پيش ما ميباشد و ديگر كسى آن را باز نمى كند تا آنكه قائم قيامكـنـد ، و چـون قائم قيام نمود آنرا باز مى كند . و در ص 194 همان مجلد ابوبصير از امامشـشـم عـليه السلام روايت كرده گويد : آنحضرت فرمود : موقعى كه اميرالمؤ منينعـليـه السـلام و اهـل بـصـره ( در جـنـگ جـمـل ) بـهـم بـرخـوردنـد ، آنـحـضـرت پـرچـمرسـول خـدا را بـرافـراشـت ، و دشمنان شكست خوردند و هنوز آفتاب غروب نكرده بود كهگـفـتـنـد اى پـس ابـوطـالب مـا را امان ده ، آنوقت حضرت دستور داد كه اسيران را نكشيد ومـجروح را نيازاريد و فرارى را دنبال نكيند و هر كس خود را خلع سلاح نمايد و سلاح جنگرا بزمين نهد ايمن است و هر كس بخانه رود و در به روى خود بندد ايمن است .
و امـا روز جـنـگ صفين از آنحضرت خواستند كه آن علم را باز كند نپذيرفت و سپاهيان ، امامحـسـن و حـسـيـن و عـمـار يـاسـر را واسـطـه كـردنـد و پـيـش او فـرسـتـادنـد ولى اوقـبـول نـكـرد و بـفرزندش امام حسن عليه السلام فرمود اى فرزندم براى اين مردم مدت وزمانى معين شده و بايد آن مدت و زمان منقضى شود ، و اين علم را بعد از من كسى باز نمىكند مگر قائم ( صلوات الله عليه ) .
اين مؤ لف شمل الصلاح و الرضا
تـرجـمـه :
(كـجـاسـت آنـكـه پـريشانى هاى خلق را اصلاح و دلها راخشنود ميسازد ) .
شرح : بدانكه يگانه علت اختلا مردم در مقاصد ، امور دنيائى است كه از هواهاى نفسبـرخـاسـتـه مـيـشـود ، و هـواى نفس مردم يك قسم نيست بلكه بيك حالت هم ثابت نميماند وبـاخـتـلاف احـوال مـخـتـلف مـيشود . پس كسانى كه مقصد خود را امور دنيائى و روى هواهاىنـفـسـانـى قـرار دهـنـد اخـتـلاف و دو دسـتـگـى در مـيـانـشـان ايـجـاد مـيـشـود كـل حـزب بـمـالديـهـم فـرحـون ⁽³⁴⁷⁾ هـر جـمـعـيـتـى بـافـكـار واعـمـال خـود دل خوشند و از ديگران كناره مى جويند ، و چه بسا آنان را دشمن و مورد لعن واستهزاء قرا مى دهند .
در كـتاب بحار مجلد 13 در باب التمحيص و النهى عن التوقيت ⁽³⁴⁸⁾از امـام دوم عـليـه السـلام روايـت شده كه راوى گفت شنيدم آن حضرت مى فرمود : آنواقـعه كه مردم انتظار آن را دارند ظاهر نميشود مگر بعد از آنكه بعضى از شما از بعض ‍ديـگـر روى گردان شود و بيزارى جويد و آب دهان بروى ديگرى اندازد ، و حتى بعضىاز شـمـا بـعـض ديـگـر را لعـن كـنـد ( و فـحـش و نـاسزا دهد ) و بعضى از شما بعضى رادروغگو نامند .
و رفـع اخـتـلاف و تـنـازع بـه ايـن است كه هدف و مقصد بشر در زندگى يكى گردد تااختلاف از ميان برود ، اخوت و برادرى منانشان برقرار شود ، و مودت و محبت ايجاد گرددو آن هدف و مقصد الله است كه از راه ايمان و اعتقاد بتوحيد و معاد و پيروىاز پيغمبر و اوصياى او صلوات الله عليهم اجمعين فراهم آيد . و در زيارت جامعه ميخوانى و بـولايـتـكـم تـمـت الكـلمـة و عـظـمـت النـعـمـة و ائتلفت الفرقه و بوسيله ولايت وپـيـشـوائى شـمـا كـلمـه ( تـوحـيـد و مـعـارف الهـيـه )بـكـمـال رسـيـد و نـعمت بزرگ دين بخلق عطا گرديد ، و پراكندگى به اءلفت و اتحادمبدل گشت .
و بقيام آنحضرت عليه السلام و ترويج سنن و آداب دينى اين گونه اختلافات برطرفمـيـشـود و مـصـداق ايـن ايـه شـريـفـه قـرار مـى گـيـرد و نـزعـنـا مـا فـى صـدورهـم مـنغل اخوانا - حجر : 47 - و از سينه هايشان كينه ها بر طرف كنيم . برادران گردند .
و به بركت ظهور و قيام آنحضرت مصداق بزرگى از اين آيه محقق شود و اذكروا نعمةالله عـليـكـم اذ كـنـتـم اعـداء فـالف بـيـن قـلوبـكـم فـاصـبـحـتـم بـنـعـمـتـه اخـوانـا -آل عـمران : 103 - و نعمت خدا را بر خودتان ياد آوريد موقعى كه شما دشمن بوديد و خدادلهايتان را پيوند داد و بموهبت او با هم برادر شديد .
اين الطالب بذحول الانبياء و ابناء الانبياء
تـرجـمـه :
( كـجاست آن منتقمى كه خون پيغمبران و اولاد پيغمبران رامطالبه نمايد ) .
شـرح : ذحـول : جـمـع ذحـل بـمـعـنـى خـونپـايـمـال شـده اسـت . و از جـمـله وظـائف آن حـضـرت بـعـد از قيامش خون خواهى نمودن خونپـيـغـمـبران و اولياى خدا كه بجهت تبليغ دين الهى و امر بمعروف و نهى از منكر آنان راشـهـيـد كـردنـد، خـداونـد در قـرآن كـريـم مـى فـرمـايـد : كـلمـا جـاءهـمرسـول بـمـا لا تهوى انفسهم فريقا كذبوا و فريقا يقتلون - مائده 70 ⁽³⁴⁹⁾ - هروقـت پـيغمبرى حكمى كه مخالف با هواى نفسشان بود آورد عده اى را تكذيب كرده و عده اىرا مـى كشتند ، گروهى مانند نوح و صالح و لوط و شعيب و موسى و و و عليهم السلام راتـكـذيـب كـردنـد ، و دسـتـه ديـگـر را امـثـال حـضـرت يـحـيـى عـليـه السـلامامثال او را بقتل رساندند .
و از جـمـله انـتـقـام و خـونـخـواهـى از پيغمبر زادگان و فرزندان آنان كه در راه حق بدرجهرفيعه شهادت رسيدند ، ميباشد چون ائمه اطهار عليهم السلام فرمودند ما منا الا مسموماو مـقتول ⁽³⁵⁰⁾ و اولادشان از بنى الحسن و بنى الحسين و زيدبن على بن الحسين ويـحـيـى بـن زيـد و و و كـه بـوسـيـله خـلفـاى جـور بـنـى امـيـه و بـنـى العـبـاسبقتل رسيدند و قبورشان در گوشه و كنار بلاد اسلامى پراكنده است .
اين المطالب بدم المقتول بكربلا
تـرجـمـه :
( كجا است آنكه خون ( جد بزرگوارش ) شهيد كربلا راانتقام كشد ) .
شـرح : بـدانـكـه از جـمـله القـاب آنـحـضـرت المـنـتـقم است در كتابكـمـال الدين صدوق ⁽³⁵¹⁾ رحمه الله روايت شده كه آنحضرت رد سن طفوليت به احمدبـن اسـحـاق اءشـعـرى فرمود : انا بقية الله فى اءرضه و المنتقم من اءعدائه و دركـتـاب نـجـم الثـاقـب نـورى ص 39 در اءسـمـاء و اءلقـاب آنـحـضـرت بشماره 138 چنيننـقـل مـى كـنـد و در خـطـبـه غـديريه رسول خدا است در اوصاف آنجناب الا انه المنتقم منالظالمين .
حـاصـل آنـكـه از بـعضى اخبار و روايات استفاده ميشود كه از جمله مقاصد و فوائد ظهور وقيام آنحضرت عليه السلام خونخواهى و انتقام است از كسانى كه از نظر افكار و اخلاق واعمال از قاتلين جد بزرگوارش ابو عبدالله الحسين عليه السلام بشمار مى آيند ، و نيزشفا دادن قلوب مؤ منان است .
در تـفـسـيـر عـيـاشـى ⁽³⁵²⁾ از امـام پـنـجـم عـليـه السـلامنـقـل شـده كـه در تـاءويـل ايـن آيـه مـبـاركـه : و مـنقـتـل مظلوما - الآيه - اسرا : 33 - و كسى كه بى گناهى را بكشد ما براى او قدرت وسـلطـنـت قـانـونـى قـرار داديـم پـس در خـونـريـزى از حد تجاوز نشود كه البته او موردنـصـرت و يـارى اسـت . فـرمـود ( مصداق ) : او حسين عليه السلام است و مائيم ولىخـون او ، و چـون قـائم ما قيام كند خونبهاى او را طلب مى نمايد ، و مى كشد تا آنكه گفتهمـيـشـود كـه او در قـتـل اسـراف مـى كـنـد . و آنـگـاه فـرمـود :مـقـتـول حـسـيـن عـليـه السـلام اسـت و ولى دم او قـائم اسـت ، و اسـراف درقـتـل آنـسـت كـه غـيـر قـاتـل كشته شود انه كان منصورا و دنيا بسر نيايد تا اينكهشـخـصـى از آل رسول خدا عليهم السلام قيام كند و بر دشمنان - پيروز شود و زمين را ازقسط و عدل پر كند ، همچنانكه از ظلم و جور پر شده باشد .
و از ابـوالصـلت هـروى نـقـل شـده كـه گـفـتـه اسـت : ⁽³⁵³⁾ از امـام هـشتم عليه السلامسـئوالى كـردم چـه مى گوئى درباره حديثى كه از امام صادق عليه السلام روايت شده وفـرمـوده : وقـتـى كـه قـائم خـروج كـنـد از دودمـان قـاتـلان حـسـين عليه السلام بواسطهاعمال پدرانشان از آنها مى كشد ؟ حضرت فرمود : اين چنين است گفتم خداوند مى فرمايد : و لا تـزر وارزة و زراخـرى و هيچ حامل بارى بار ( گناه ) ديگرى را بر نميدارد مـعـنـى آن چـيـسـت ؟ فـرمـود : خـداونـد در تـمـام سـخنان و گفتارش صادق است ، وليكننـسـل و ذريـه قـاتـليـن حـسـيـن عـليـه السـلام بـه كـارهـا واءفـعـال پـدرانـشـان راضـى و خشنودند و بدان افتخار مى كنند ، و هر كس راضى بكارىبـاشـد ، هـمچون كسى است كه آن را انجام داده باشد ، و اگر كسى در مشرق كشته شود وكـس ديـگـر در مـغـرب بـدان قـتـل راضـى بـاشـد ، شـخـص راضـى هـم پـيـش خـدا شـريـكقـاتـل اسـت . و البـتـه قـائم هـم وقـتـى كـه خـروج كـرد آنـانـرا بـوسـيـله رضـايـتبفعل پدرانشان مى كشد .
در مـجـلد 13 بـحـار ص 179 ⁽³⁵⁴⁾ از فضيل بن يسار از امام ششم عليه السلام روايتشده كه فرمود : له كنز بالطالقان ما و هو بذهب و لا فضة ⁽³⁵⁵⁾، و راية لم تنشرمـنـذ طـويـت ، و رجـال كـان قـلوبـهـم زبـر الحـديـد - الى انقـال - يـدعـون بـالشـهـادة و يـتـمـنـون ان يـقـتـلوا فـىسـبيل الله شعارهم يا لثارات الحسين براى آن حضرت در طالقان گنجى است كه نهطلا است و نه نقره ، و ديگر پرچمى است از آنموقعى كه پيچيده شده تاكنون باز نشده ،و ديـگـر مـردانـى هـسـتـند كه دلهايشان همچون پاره آهن سخت محكم و استوار است - تا آنكهفرمود - رو بشهادت ميروند و آرزو مى كنند كه در راه خدا كشته شوند ، و شعار آنان يالثـارات الحـسـين است . و در كتاب غيبت از فضل بن شاذان مروى است كه شعار اصحابآنحضرت يا لثارات الحسين است .
در يـكـى از زيـارات جـامعه منقوله در مجلد 22 بحار ص 274 كه ظاهرا از سيد بن طاووساسـت دربـاره آنـحـضـرت گـفته است : السلام على الامام العالم ، الغائب عن الابصار ، والحـاضـر فـى الامـصـار ، و الغـائب عـن العـيـون ، و الحاضر فى الافكار ، بقية الاخيار ،الوارث ذى الفـقـار ، الذى يـظـهـر فـى بـيت الله الحرام ذى الاستار ، و ينادى بشعار ياثـارات الحـسـيـن ، انـا الطـالب بـالاوتـار ، انـا قـاسـمكل جبار ⁽³⁵⁶⁾ .
اين المنصور على من اعتدى عليه و افترى
تـرجـمـه :
( كـجـا اسـت آنـكه خداوند او را بر متعديان و ستمكاران ومفتريان مظفر و منصور گرداند ) .
شرح : براى روشن شدن اين مطلب كه چگونه بر آن بزرگوار ظلم و تعدى و بسانـسـبـت دروغ بـآنـحـضـرت داده مـيشود ، ابتدا بايد معنى امامت را دانست و امام چه كسى است .بـدانكه تعريف امامت كه مورد اتفاق فريقين - علماى عامه و خاصه - است آنست كه الامامةهـى الرياسة الالهية خلافه عن رسول الله فى امور الدين و الدنيا بحيث يجب اتباعه علىجـمـيـع الامـة ( امـامـت عـبـارت اسـت از ريـاسـت الهيه بر خلق به نيابت و خلافت از جانبرسول خدا در امور دين و دنيا كه پيروى آن بر تمام امت لازم و واجب است ) .
هـمـچـنـانـكـه خـداى تـعـالى فـرمـايـد : يـا ايـهـا الرسـول بـلغ مـاانزل اليك من ربك فان لم تفعل فما بلغت رسالته - الآية مائده : 67 ⁽³⁵⁷⁾ - كهبـمـوجـب اخـبـار وارده از طـريـق عـامـه و خـاصـه پـيغمبر صلى الله عليه و آله در بيابانغديرخم على بن ابى طالب ( عليه السلام ) را بعنوان خليفه و وصى خود معرفى نمود .و بـمـفـاد آيـه كـريـمـه يـا ايـهـا الذيـن امـنـوا اءطـيـعـوا الله و اءطـيـعـواالرسول و اءولى الامر منكم - نساء : 59 ⁽³⁵⁸⁾ - و بموجب تفاسير و اخبار وارده مراداز اولوالامـر ائمـه مـعصومين ميباشند زيرا وجوب اطاعت اولوالامر همانند وجوب اطاعت پيغمبرصـلى الله عـليـه و آله بـيـك فـعـل اءمـر آورده شـد و مـعـلوم مـيـدارد كه مصاديق اولوالامر ،كـسـانـى هستند كه از نظر ملكات نفسانى و صفات روحانى همانند پيغمبر اكرم باشند تابـديـن وسـيـله پـيـروى و اطـاعت از آنان هم همان اطاعت و پيروى پيغمبر صلوات الله عليهبحساب آيد و يك فعل امر بهر دو منطبق شود .
پـس از اين نظر امامت مقام شامخ و رتبه عاليه ايست كه اشخاص واجد شرايط آن اند كند ،و ادعـا مردم هواپرست كه در هر عصر و زمان ادعاى چنين مقامى را مى كنند بزرگترين ظلم وتـعـدى اسـت كـه بـآن اوليـاء ميشود ، چنانكه بعد از غيبت آنحضرت شيادانى مدعى اين مقامشده و ميشوند ، و اين خود يك قسم ظلم و تعدى است كه بآنحضرت شده است .
و چه بسا عده اى هم به دروغ و افترا ادعاى سفارت و نيابت خاصه از طرف آن بزرگواررا مـيـنـمـايـنـد مـانند شلمغانى و حلاج ⁽³⁵⁹⁾ و ديگران كه ادعاى بابيت آنها در آندوره وعـصـر بـود ، و بـوسـيله حسين بن روح نوبختى نايب خاص آنحضرت ( در غيبت صغرى ازنـاحـيـه مـقـدسـه توقيعى در لعن آنان صادر گشت . و در اين ازمنه اخير هم ادعاى سفارت وبـابـيـت شـده اسـت و حـتـى خـود را به ادعا بمقام نبوت و الوهيت هم رسانده اند ، و در ميانجامعه شيعه مفتضح شده اند .
اين المضطر الذى يجاب اذا دعا
تـرجـمـه :
( كجا است آن مضطرى كه وقتى خدا را بخواند ( دعايش )اجابت شود ) .
شـرح : كـسـى كـه داراى مـقـام و مـرتـبـه بـاشد البته وظائف و ماءموريتى بعهده اومـحـول مـيـشـود ، و او وقـتـى مـيـتـواند ماءموريت محوله را انجام دهد كه مانع و رادعى در مياننـباشد كه اگر ديگران مقام او را غصب نموده باشند و او را از انجام وظايف محوله اش بازدارنـد و قـدرت بـر اءخـذ حـق خود و انجام ماءموريت را نداشته باشد و از بسيارى دشمن وجـهـات ديـگـرى نـتـوانـد خـود را و مـاءمـوريـتـى كـه بـدومحول شده معرفى كند البته چنين كسى مضطر خواهد بود .
كـدام اضـطـرار سـخـت تـر و مـهـمتر از اين است كسى كه حجت خدا و مبلغ قرآن و احكام الهىبـاشـد ، و بـبـيند رؤ سا و حكام جور و مردم منافق هواپرست چگونه ميخواهند احكام قرآن راتـغـيـيـر دهـند و سنن و آداب پيغمبر را از ميان بردارند و دين اسلام رامسخ كنند ، و ياران وعلاقمندان او را هم مورد اذيت و آزار قرار دهند و شكنجه و اعدام نمايند .
در صحيفه سجاديه در دعاى روز عيد اضحى و جمعه شماره (48) ميخوانى :
اللهـم ان هـذا المـقـام لخلفائك و اصفيائك و مواضع امنائك فى الدرجه الرفيعة التىاخـتـصـصتهم بها قد ابتزوها - الى - حتى عاد صفوتك و خلفاوك مغلوبين ، مقهورين مبتزينيرون حكمك مبدلا و كتابك منبوذا و فرائضك محرفة عن جهات اشراعك و سنن نبيك متروكة .
( بـار خـدايـا ايـن مـقـام ( خـوانـدن خـطـبـه و گـذاردن نـمـاز ) مـخـصـوص خـلفـاى تـو وبرگزيدگان تو و مقام امناى تو است در مرتبه بلندى كه آنان را بدان اختصاص داده اىكه ( متاءسفانه غاصبين ) آنرا ربوده اند - تا آنكه گويد : ( و در اثر ربودن آن حقوق )بـرگـزيـدگـان و خـلفـا و امناى تو مغلوب و مقهور و حقشان از دست رفته ، و حكم تو راتـبديل كردند و كتاب تو را كنار نهادند و واجباتت را از راههاى روشن تو تحريف نمودندو آداب و سنن پيغمبرت را متروك ساختند ) .
در مـجـلد 13 بـحـار ص 12 در تـفـسـيـر آيـه مـبـاركـه امـن يـجـبـيـب المـضـطـر -نـمـل : 62 - از حـضـرت صـادق عـليـه السـلام روايـت شده است كه فرمود : اين آيهدربـاره قـائم آل مـحـمـد ( صـلوات الله عـليـهـم ) نـازل اسـت ( يـعـنـى مـصـداقكامل پيدا كرده ) بخدا قسم مضطر اوست هنگامى كه دو ركعت نماز در مكه در مقام ( ابراهيم )انـجـام دهد و خدا را بخواند و دعا كند و خدا دعايش را اجابت نمايد و محنت و گرفتارى او رابرطرف سازد ، او را خليفه خود در زمين گرداند .
و در صـفـحـه 15 ⁽³⁶⁰⁾ از امـام شـشـم عليه السلام روايت شده كه فرمود : چونقـائم خـروج كـند وارد مسجد الحرام ميشود و دو ركعت نماز در مقام ( ابراهيم ) بجا مى آورد ،پـس از نـمـاز دسـتهاى خود را بسمت آسمان بالا مى برد و خدا را ميخواند و زارى مى كند وبـرو مـى افـتـد ، ( سـجـده مـيـرود ) ، و هـمـان سـخـن خـداعـزوجـل اسـت كـه مى فرمايد : امن يجيب المضطر اذا دعا و يكشف السوء و يجعلكم خلفاءالارض - نمل : 62 - يا آنكه دعاى بيچارگان مضطر را به اجابت ميرساند و رنج و غمرا بـرطـرف مـيـسـازد و شما را جانشينان زمين قرار ميدهد آيا با وجود خداى يكتا خدائى هستفـقـط انـدگـى مـتـذكـر مـيـشـونـد ) . و بـهـمـيـن مـضـمـون در هـمـان صـفـحـه -ذيـل هـمـان روايـت فـوق - از امـام پـنـجـم عـليـه السـلامنقل شده .
اين صدر الخلائق ذو البر و التقوى
تـرجـمـه :
(كـجـا اسـت آنـكـه پـيـشـوا و صـدرنـشـيـن آفـريـدگان واهل نيكوكارى و تقوى است ) .
شرح : البته حجت خدا از نظر اخلاق و رفتار بايد شايسته و برجسته باشد يعنىجـامـع كـمـالات نـفـسـانـى و مـنـزه از اخـلاق رذيـله و صـفـات ذمـيـمـه بـاشـد ،افـعـال و رفـتـارش نـيكو و پسنديده باشد ، زيرا رياست عامه الهيه و ولايت را كسى دارامـيـشـود كـه در هر صفت خوبى سرآمد خلايق باشد ، اگر فاقد يكى از آن صفات و اخلاقبـاشـد شـايـسـتـگـى و قـابـليـت امـر هـدايـت را نـدارد هـمـچـنـانـكـه خـداىمـتـعـال مـى فـرمايد : افمن يهدى الى الحق احق ان يتبع امن لا يهدى الا ان يهدى فما لكمكيف تحكمون - يونس : 35 - آيا كسيكه راهنمائى بحق مى كند پيروى از او سزاوارتراسـت يـا كـسـى كه هدايت نمى كند مگر آنكه خود هدايت شود ، و راهنمائيش ‍ كنند پس شما راچه ميشود چگونه محكم مى كنيد .
خـلاصـه آنـكـه ايـن مقام رياست الهيه بر خلق را كسى بايد متصدى گردد كه جامع بر ونيكوئى و مصداق كامل اين آيه باشد و لكن البر من آمن بالله و اليوم الاخر و الملائكةو الكـتـاب و النـبـيـيـن و اتـى المـال عـلى حـبـه ذوى القـربى و اليتامى و المساكين و ابنالسـبـيـل و السـائليـن و فـى الرقاب و اقام الصلوة واتى الزكوة و الموفون بعهدهم اذاعـاهدوا و الصابرين فى الباساء و الضراء و حين الباس اولئك الذين صدقوا و اولئكهم المتقون ⁽³⁶¹⁾ بقرة : 177 -
اوصـافـى كـه خـداونـد در اين آيه بيان فرموده از ايمان بخدا و روز آخرت و ايمان بكتبآسمانى و پيغمبران و دادن مالى از جنبه محبت بخدا به ذوى القربى و يتيمان و مسكينان وبـراه درمـانـدگان ، و سائلين و آزاد نمودن بندگان و برپا داشتن نماز ، و دادن زكات ووفـا نـمـودن بـه عهد ، و صبر كردن در شدائد و گرفتارى و در موقع جهاد با دشمن . والبـتـه اجـتـمـاع ايـن اوصاف بنحو اتم و اكمل اختصاص ‍ بكسانى پيدا مى كند كه معصومباشند .
و ايـن اشـخـاص بـموجب آيات و اخبار وارده ، اميرالمؤ منين و يازده نفر از اءوصيايش عليهمالسـلام مـيـبـاشـنـد . و خداوند در آخر آيه مى فرمايد : اولئك الذين صدقوا و اولئك همالمـتـقـون يعنى اين جماعت كه داراى اين اوصافند همانانند كه راستى پيشه كرده اند وهمينان خود پرهيزكارانند .
و ايـن اوصـاف در اين عصر و زمان منحصر به ولى عصر - ارواحنا له الفداء - ميباشد كهجـامـع آنـسـت و اوسـت صـاحـب بـر و تـقـوى و مـصـداقكـامـل ايـن آيـه مـبـاركـه اتـقـوا الله حـق تـقـاتـه -آل عـمـران : 102 - از خـدا بـتـرسـيـد آنچنانكه شايسته خدا ترس ‍ بودن است ، و اين آيهدرباره آنحضرت محقق است .
در تـفـسـير برهان در ذيل آيه شريفه اتقوا الله حق تقاته روايتى آورده كه راوىگويد از امير مومنان على عليه السلام از معنى اين آيه پرسيدم ، فرمود: بخدا قسمكـه بـه ايـن آيـه عـمـل نـكـرده و مـصـداق آن را مـحـقـق نـسـاخـتـه انـد مـگـراهـل بـيـت رسـول خـدا ، آرى مـائيـم كـه بـيـاد خدا هستيم و فراموش نمى كنيم ، و او را شكرگـزاريم و هرگز رو گردان نيستيم و كفران نمى كنيم ، و خدا را اطاعت كرده و نافرمانىاو نمى كنيم .
اين ابن النبى المصطفى
ترجمه :
(كجا است پسر پيغمبر برگزيده ) .
شـرح : بـمـوجب بعضى آيات قرآن كريم فرزندان و اءولاد فاطمه زهرا سلام اللهعـليـهـا فـرزنـدان پـيـغـمـبـرنـد چـنـانـكـه فـرمـايـد قل تعالوا ندع ابناءنا و ابنائكم - آل عمران 61 - و دو فرزند على عليه السلام را ،پـيـغـمـبـر اكـرم صـلى الله عـليـه و آله فرزندان خود خوانده ، و باتفاق تمام مفسران ازخاصه و عامه برسول خدا رد مباهله با نصاراى بحران غير از اين دو فرزند فاطمه حسن وحـسـين عليهم السلام اولادى بهمراه نياورده بود . پس با اين بيان معلوم ميشود كه اولادهاىآنـان هـم از فـرزنـدان پـيـغـمـبـرنـد و حـضـرت ولى عـصـر (عجل الله تعالى فرجه الشريف ) به يقين پسر پيغمبر محسوب ميشود .
و المـصـطـفـى : اصـطـفـاء بـمـعـنـى انـتـخـاب كـردن خـالص چـيـزى است واصـل صـفـا بـمـعـنـى خـالص و پـاك از حـشـو و زوائد ، و مـصطفى بمعنىبـرگـزيـده و انـتـخـاب شـده كـه يـكـى از اءلقـاب پـيـغـمـبـر اكـرم اسـت ، ومـشـمـول آيـه كـريـمـه ان الله اصـطـفـى آدم و نـوحـا وآل ابـراهـيم و آل عمران على العالمين - آل عمران : 34 - ميباشد ، يعنى (البته خدا آدم ونوح و آل ابراهيم و آل عمران را بر جهانيان برگزيد ) .
و ابن على المرتضى
ترجمه :
(و كجا است پسر على مرتضى ) .
شـرح : در نام گذارى على بن ابى طالب عليه السلام باين نام المرتضى وجوهى نقل شده كه هر كدام از آنها بمناسبتى ذكر شده ⁽³⁶²⁾ از جمله آنكه ايننام از نام خداوند متعال و هو العلى العظيم اشتقاق يافته ، ⁽³⁶³⁾ و در روايت است⁽³⁶⁴⁾ صـبـح آن شـبـى را كـه عـلى عـليـه السـلام مـتـولد شـد ، ابـوطـالب پـدرشخوشحال و شادان وارد خانه كعبه شد هاتفى را شنيد كه ندامى كند .

ان اسمه من شامخ على

على اشتق من العلى

المرتضى - در نام گذارى آن بزرگوار باين نام هم مناسباتى ذكر شده از جمله آنكه ابنعـبـاس گـويـد : كـان عـليـا عـليـه السـلام يتبع فى جميع امره مرصاة الله و رسوله ،فـلذلك سـمـى المـرتـضـى ⁽³⁶⁵⁾ چـون عـلى عـليه السلام در تمام كارهايش پيرورضـاى خـدا و پـيـغـبـر صـلى الله عـليـه و آله بود و از آن متابعت مى كرد از اين جهت بهمرتضى ناميده شده . و وجه ديگرى هم ذكر شده ⁽³⁶⁶⁾ .
و ابن خديجه الغراء
ترجمه :
(كجا است آن فرزند خديجه بلند مقام و بزرگوار ) .
شـرح : و ايـن صـفـت غـراء كـنـايـه از عـظـمـت وجلال است .
خـديـجـه بـنـت خـويـلدبـن اسـد بـن عـبـد الغـرى اول زنـى بـود كـهرسول خدا صلى الله عليه و آله با او ازدواج كرد و طبق نوشته هاى مورخين خاصه و عامه، رسول خدا شوهر سوم او بوده ، و شوهران سابق او عتيق بن عائذبن عبدالله مخزومى ، وابوهاله زرارة بن نباش ‍ تميمى بوه اند ، و گويند از هر دو آنان صاحب فرزند بوده ، وحـدود پـانـزده سـال از پـيـغـمـبـر اسـلام بـزرگـتـر مـيـبـوده اسـت ⁽³⁶⁷⁾ بـاايـنـحال سخت مورد علاقه پيغمبر قرار داشت ، و او اولين كس است از زنان كه اسلام اختياركرد ⁽³⁶⁸⁾ و در زمان جاهليت بطاهره ملقب بوده و در جلالت شاءن و بزرگى او همينقدربـس كـه در اخـبـار و روايات فريقين - شيعه و سنى - او يكى از چهار زن است كه بهترينزنـان عـالم انـد چـنـانـكـه فـرمـودنـد : بـهـتـريـن زنـاناهـل بـهـشـت چـهـار زن بـاشند : آسيه بنت مزاحم زن فرعون ، مريم بنت عمران مادر حضرتعـيـسـى عـليـه السـلام ، خـديـجـه بـنـت خـويـلد هـمـسـر پـيـغـمـبـر اسـلام ، فـاطـمـه بـنـترسول الله همسر على بن ابى طالب عليهم السلام است . ⁽³⁶⁹⁾
و كـانـت خـديـجـه وزيـرة صـدق عـلى الاسـلام و كـانرسـول الله يـسـكـن اليـهـا . ⁽³⁷⁰⁾ و كـافـى اسـت در بـزرگـى و جلالت او اينكهپـشـتـيـبـان پـيـغـمـبـر اسـلام و ديـن او بـوده ، و در ايـن راه صـدمـات و زحـمـاتـى رامتحمل شده اموالش را هم در اين راه خرج كرده .
و در هـمـانـسـال ( دهـم بـعـثـت سـه سـالقبل از هجرت ) كه ابوطالب عمودى پيغمبر فوت كرد ، خديجه هم پس از چندى از دار دنيارفت و در قبرستان الحجون دفن شد . و بواسطه تاءثر پيغمبر اكرم صلوات الله عليهاز ايـن پـيـش امـد ، و از دسـت دادن ايـن دو حـامـى و يـار و مـدد كـار آنسال را عام الحزن گويند .
و پس از فوت خديجه ، پيغمبر اكرم از او تعريف و تمجيد مى كرد و هر وقت نام او بميانمى آمد برايش طلب مغفرت مى كرد . عايشه گويد : روزى در حضور ما او را ياد كردو گريان شد و من اعتراض كردم در جواب من فرمود : وقتى كه مردم كافر بودند ودعـوت مـرا قـبـول نـكردند او بمن ايمان آورد ، و چون مردم مرا از خود راندند او مرا در پناهگرفت ، و چون مردم مرا تكذيب كردند او مرا تصديق كرد . ⁽³⁷¹⁾
و ابن فاطمة الزهراء الكبرى
ترجمه :
( اى پسر فاطمه زهراء بزرگترين زنان عالم ) .
شـرح : در وجـه تـسـمـيـه دخـتر پيغمبر اكرم بفاطمه صلوات الله عليهما رواياتىنـقل شده از جمله در مجلد دهم بحار ص 6 ⁽³⁷²⁾ از حضرت رضا از پدران بزرگوارشاز رسـول خدا ( صلوات الله عليهم ) نقل شده كه فرمود : من دخترم را فاطمه ناميدمتا خداوند عزوجل او و دوستان او را از آتش جهنم جدا گرداند .
و در روايـت ديـگـر اسـت كـه مـاءمـون - خـليـفـه عـبـاسـى - از پـدرانـش از جـدش ابـن عـباسنـقـل كـرد كـه بمعاويه گفت : آيا ميدانى كه چرا فاطمه ، فاطمه ناميده شده ؟ گفت : نه ،ابـن عـبـاس گـفـت : بـراى آنـكـه او و شـيـعـيـانش از آتش جهنم نجات مى يابند ، شنيدم كهرسول خدا اين جهت را مى فرمود . ⁽³⁷³⁾
زهراء - يكى از نام هاى ديگر اين بزرگوار زهراء است بمعنى تابان و رخشنده است . و دروجـه تـسـمـيـه آنـحـضـرت باين نام هم وجوهى نقل شده از جمله در مجلد دهم بحار صفحه 6⁽³⁷⁴⁾ از عـمـار سـابـاطـى نقل شده كه گويد : از امام ششم عليه السلام پرسيدم چرافـاطـمـه زهـرا نـامـيده شده ؟ فرمود : چون هنگامى كه در محراب خود بعبادت خداوندمـتـعـال بـپـا خـيـزد نـورش بـراى اهـل آسـمـان مـى درخـشـدبـمـثـل درخـشـيـدن نـور سـتـارگـان بـراى اهـل زمـيـن . و وجـوه وعلل ديگرى هم ذكر شده است . ⁽³⁷⁵⁾
الكـبـرى - جـهـت مـعـروفـيـت او بـه كـبـرى كـه مـؤ نـث اكـبـر و صـفـتتـفضيل است ، آن است كه گويند چون كه آن مخدره صفات حميده و اخلاق پسنديده را بنحواءتـم و اكـمـل دارا مـيـبـود و آيـه مـبـاركـه انـمـا يـريـد الله ليـذهـب عـنـكـم الرجـساهل البيت و يطهركم تطهيرا ⁽³⁷⁶⁾ - احزاب : 33 - باتفاق مفسرين از خاصه و عامهحـضـرت فـاطـمـه زهـرا سـلام الله عـليـهـا يـكـى از مـصـاديـق ايـناهل بيت است و شك و شبهه در آن نيست .
در مـجـلد 7 بـحـار ص 161 ⁽³⁷⁷⁾ در قول خداى تعالى كه مى فرمايد : آنها لاحدىالكبر * نذيرا للبشر - مدثر : 35 و 36 - كه البته اين يكى از بزرگترين آيت خدااسـت كـه پـنـد و انـدرز اسـت بـراى بشر ، از امام محمد باقر عليه السلام روايت شده كهفرمود : يعنى فاطمه كه از جمله مصاديق و افراد آنست .
باءبى انت و امى و نفسى لك الوقاء و الحمى
ترجمه :
( پدر و مادر و جانم فدا و نگهدار و حامى تو باد ) .
شـرح : ايـن جـمـله بـاءبـى و اءمـى دراصـل بـمـعـنـى فدا كردن است و معنى آن چنين است كه اگر آفت و بلائى بشما روى آورد ،خداوند متعال جان پدر و مادر و خودم را فداى تو كنيد و تو را زنده و پاينده بدارد . و اينكـلام دلالت دارد كـه شـخـص ‍ مخاطب در نظر گوينده عزيزتر از پدر و مادر و جان خودشميباشد .
البـتـه صـحـت ايـن كـلام و معناى حقيقى آن موقوف است بر زنده بودن مخاطب و زنده بودنپـدر و مـادر گـويـنـده ، زيـرا كـه مـرده فـداى زنـده نـمـيـشـود ، ولى در اثـر كـثـرتاسـتـعـمـال وضـع تـخـصـصـى پـيـدا كـرده و در مـطـلق تـعـظـيـم وتـجليل از مخاطب گفته مى شود كه مقصود و منظور فقط جلالت و بزرگى مخاطب است ، واظهار ارادت نمودن باينكه من خود را مهيا كردم كه در مواقع خطر خود را فداى تو نمايم .
يا ابن السادة المقربين
ترجمه :
( اى فرزند بزرگان مقربان درگاه الهى ) .
شرح : سيد بر حسب معنى لغوى كسى را گويند كه شريف و بزرگقومى باشد و در اخبار و ادعيه ، انبياء و اوصيا را سيد گويند چنانكه گفته شده سادةالنبيين خمسة : نوح ابراهيم و موسى و عيسى و محمد صلوات الله عليهم ⁽³⁷⁸⁾ و درحديث آمده كه فرمود : اءنا سيد ولد آدم ⁽³⁷⁹⁾ و همچنين فرمود : انا سيد النبيينو عـلى سـيـد الوصـيـيـن ⁽³⁸⁰⁾ ، از طـرق خـاصـه و عـامـه بـتـواتـرنـقـل شـده كـه پـيـغـمـبـر صـلى الله عـليـه و آله فـرمـد : الحـسـن و الحسين سيدا شباباهل الجنة .
المـقـربـيـن ـ يـعـنـى نـزديـكـان ، و آنـان كـسـانـى هـسـتـنـد كـه بـواسـطـهاعمال حسنه و رفتار پسنديده ، اشعه اى از نور خدا در وجودشان پرتو افكنده و متصف بهكـمـالات و صـفـات عـاليـه شـده انـد ، و بـديـن وسـيـله بـخـداونـدمـتعال تقرب پيدا كرده و از زمره مقربين شده اند اءما نه قرب مكانى بلكه قرب روحانىو معنوى .
در مـجـلد 7 بـحـار ص 82 ⁽³⁸¹⁾ در تـفـسـير آيه فاما ان كان من المقربين * فروح وريـحـان و جـنـة نـعـيـم - واقعه : 88 و 89 - و اما اگر ( آنكه جانش بحلقوم رسيده ) ازمـقربين باشد - پس راحتى و رزق و جنت نعيم دارد . راوى گويد من از امام محمد باقر عليهالسـلام از ايـن آيـه سـئوال كـردم ؟ فـرمـود : مـصـداق (كامل ) آن اميرمؤ منان و امامان پس از اوست .
و همچنين در تفسير آيه عينا يشرب بها المقربون - مطففين : 28 كه وصف رحيق مختوماست و آن چشمه اى است كه مقربين از آن چشمه مى نوشند . و امام جعفر صادق عليه السلامفرموده است : مقربون آل محمدند.⁽³⁸²⁾
يا ابن النجباء الاكرمين
تـرجـمـه :
( اى فـرزنـداصيل ( و شريف ) بزرگوارترين اهل عالم ) .
شـرح : نـجـبـاء جـمـع نـجـيـب بـر وزنفـعـيـل و آن كـسـى را گـويـنـد كه داراى اخلاق فاضله و صفات پسنديده باشد . و كريمبكسى گويند كه داراى همه قسم خير و شرف و فضيلت باشد .
بـدانـكـه پـدران و بلكه مادران حجتهاى خدا و ائمه معصومين و انبياى گرامى بايد موحد وخداپرست باشند ، و نسبشان پست و مورد شبهه و شرك و بت پرستى نباشد خدا فرمايد : و تـقـلبك فى الساجدين - شعراء : 219 - ( و همچنين گشتنت ميان سجده كنندگان ).كـه طـبـق روايـات فـريـقـيـن يـعـنـى انتقال او را از صلب اين موحد خداپرست به صلب آنخداپرست مى ديد .
انـس بـن مـالك از مـعـاذبـن جـبـل روايـت كـرده كـه رسولخدا صلى الله عليه و آله در ضمنبـيـانـاتـى فـرمـود : چون خداوند اراده كرد ما را خلق كند ، منشا خلقت ما را از نورىقـرار داد و در صـلب آدم مـسـتـقـر سـاخـت و مـا را از صلب پدران پاك و رحم مادران پاكيزهبيرون آورد و ما آلوه به نجاست شرك و كفر نشديم . ⁽³⁸³⁾
يا ابن الهداة المهديين
ترجمه :
( اى فرزند هاديان هدايت يافته ) .
شرح : همانطورى كه قرآن ، هادى و راهنماى همه مردم است و فرمود : هدى للناس - بـقـره : 185 - ولى مـوفـقـيـت هـدايـت شـامـل حال كسانى ميشود كه نفس آنان آلودگىنداشته باشد و پاك و پاكيزه باشند تا پرتو نور هدايت آن دلها را منور سازد چنانچهمـى فـرمايد : ذلك الكتاب لا ريب فيه هدى للمتقين - بقره : 2 - اين كتاب كه شكىدر آن نيست كه مايه هدايت پرهيزگاران است هم چنين حجت هاى خدا و ائمه معصومين هادى تماممـردم مـيـبـاشـنـد ، چـنـانـكـه در ص 108 گـذشـت فـرمـوده : انـمـا انـت مـنـذر ولكـل قـوم هـاد - رعـد : 7 - ( كـه هـر قـومـى را راهـنـمائى لازم است ) و هدايت آنان نصيبكـسانى ميشود كه دلهايشان بى آلايش و پاك باشد . و در اين باره روايات بسيارى واردشـده و هر كه بخواهد ميتواند به مجلد هفتم ⁽³⁸⁴⁾ بحار باب ان الناس لا يهتدون الابـهـدايـتـهـم و انـهـم الوسـائل بـيـن الخـلق و بـيـن الله و انـه لايدخل الجنة الا من عرفهم مراجعه كند .
يا ابن الخيرة المهذبين
ترجمه :
( اى فرزند بهترين اشخاص پاكيزه سرشت ) .
شـرح : كـلمـه مـهـذب اسـم مـفـعـولاز بـاب تـهـذيـب اسـت بـمـعـنـاى پـيـراسـته و تربيت و پاكيزه شده . و بموجب روايات وزيـارات وارده پـدران و مـادران ائمـه مـعـصـومـيـن و حـجـج الهـى مـنـزه از اخـلاق رذيـله وافعال قبيحه و واجد اخلاق حسنه و كمالات نفسانيه بوده اند .
در تـفسير برهان ذيل آيه شريفه و تقلبك فى الساجدين شعراء : 219 - روايتىنقل شده كه رسول خدا صلى الله عليه و آله در جواب جابربن عبدالله انصارى كه از اوسئوال كرده موقعى كه آدم در بهشت بود شما كجا بوديد بياناتى دارد تا اينكه گويد : پـدران و مـادران مـن هـرگز نابكار نبودند و خداوند پيوسته مرا از صلب هاى پاكبه رحم هاى پاكيزه منتقل مى كرد .
در زيـارت وارث مـيـخوانيم اشهد انك كنت نورا فى الاصلاب الشامخة و الارحام المطهرةلم تـنـجسك الجاهلية بانجاسها و لم تلبسك من مدلهمات ثيابها يعنى : گواهىميدهم كه تو نورى بودى در صلب هاى عالى پاك پدران و رحمهاى پاكيزه مادران و شركو ناپاكى هاى عصر جاهليت تو را آلوده نساخته و غبارى از تاريكيهاى آن عصر و زمان بردامنت نه نشست .
و مـراد از جـاهـليـت آن حـالت و طـريـقـه اغـلب اعـرابقـبـل از اسـلام اسـت چـه از نظر شرك در عبادت و پرستش و چه از نظر اخلاق و رفتار كهكـفـر و شـرك و غـارت امـوال و خـونـريـزى بـر آنـان حكمفرما بود و بحدى اخلاق رذيله وصـفـات نـاپسند و سخت دلى در آنها جلوه گر شده بود كه دختران خود را زنده بگور مىكـردنـد و بـاكـى نـداشـتند بلكه افتخار هم مى كردند چنانكه در قرآن كريم آمده : و اذاالمـوودة سـئلت بـاى ذنـب قـتـلت - تـكـويـر : 8 و 9 - ( روزى كـه پـدران مـوردسئوال قرار مى گيرند كه به چه جرم و گناهى اطفالتان را كشتيد ) .
و چـه بـسـا زنـان خـود را هـم مـبـادله مـى كـردنـد چـنـانـكـه در مـجـلد 23 بـحـار ص 86نقل شده ⁽³⁸⁵⁾ كه مبادله در زمان جاهليت چنين بود مردى به مرد ديگر مى گفت زن خود رابا زن من عوض كن .
و بـعـد در اثـر شـعـاع نـور اسـلام ايـن گـونـه خـرافـات و صـفـات رذيـله وافـعـال نـاپـسـنـد از مـيـان آنـان بـرداشـتـه شـد . و در ايـن جـمـله تـو مى گوئى اى پسررسـول خـدا اخـلاق زشت و ناپسند جاهليت شامل حال شما و اءجداد طاهرينت نگشت و آن صفاترذيـله و نـاپـسـند جاهليت شامل حال شما و اءجداد طاهرينت نگشت و آن صفات رذيله و ناپسندبـقـامـت شـمـا پوشانده نشده . و هر چند در اين زيارت خطاب بحضرت سيد الشهداء عليهالسلام است ولى شامل تمام حجت هاى خدا ميباشد .
تنبيه - بدانكه حجت و خليفه خدا را شرايطى لازم است كه بايستى واجد آن باشد .
شـرط اول - آنست كه نسبت شريفش پاك باشد و از عهر و هرزگى زناى آباء و امهات دورو از شـبـهه هم خالى باشد ، چه آنكه زنازاده و اءولاد شبهه وجودشان از اخلاق رذيله منزهنـخـواهـد بـود ، و بـسـا مـؤ من بخدا و متدين بدين حق ، هم نشوند چه رسد به اينكه حجت وخليفه گردند . و كسى كه داراى چنين نسبت پستى باشد در معرض لطمه زدن به اعراضو نـوامـيـس مـردم و خون ريزى خواهد بود ، البته چنين كسى لايق و شايستگى مقام خلافت وحجيت را نخواهد داشت .
شـرط دوم ـ آنـكـه پدران ومادرانشان مشرك و بت پرست نباشند بلكه موحد و خدا پرست وپيرو پيغمبران زمان خود باشند .
شـرط سـوم - آنـكـه در اصـل خـلقـت تام الاءعضاء و جوارح باشند و در خلقت طبيعى نقصىنـداشـتـه بـاشـنـد مـثـلا كـور مادرزاد و يا كر و شل نباشند ، و يا داراى امراضى كه باعثنـفـرت مـردم از آنـان مـيـشـود مـانـنـد مـرض خـوره و پـيـسـى وامثال آن نباشند .
شرط چهارم - كه عمده و اساسى است آنكه از اخلاق و صفات زشت و ناپسند روحى و اخلاقهـم مـنـزه بـاشـنـد مـانـنـد صـفـت بـخـل و حـسـد و سـفـاهـت وامـثـال آن ، و دليـل و بـرهـان ايـن نـوع شـرائط آنـستكه كسى كه داراى اين عيوب ظاهرى وباطنى باشد مردم رغبت بدو پيدا نمى كنند و حاضر به اطاعت او نيستند و از او متنفرند ، وچـنـيـن كـسـى شـايـسـتـگـى امـامـت و هـدايـت مـردم را نـدارد ، و بـحـكـمعقل سليم ، قبيح است بكسانى كه از اين گونه صفات منزه باشد امر شود كه اطاعت كننداز كـسـى كـه داراى ايـن نـواقص و عيوب باشد . و تو هم نشود كه اين شرايط و اوصافراجـع و مـربـوط بـه پـيـغـمـبر است نه امام زيرا كه امامت الهى نيز تالى مرتبه نبوت ورسـالت الهى است ، و بحكم عقل ثابت است كه نايب بايد داراى صفات منوب عنه باشد .بلكه ميتوان گفت مقام امامت بالاتر از مقام نبوت بى امامت است .
يا ابن الغطارفة الانجبين
ترجمه :
( اى فرزند مهتران و بزرگواران شرافتمند ) .
شرح : غطارفة جمع غطريف و غطراف بمعناى سيد و بزرگوار ، وسـخـى و شـريـف . انجبين جمع انجب صفت تفصيلى از نجبه بمعناى در خورستايش است و شايان تمجيد .
در كـتـاب المـهـدى ص 76 از ( صـواعـق ابن حجر ص 98) از احمد و مسلم ازرسـول خـدا صـلى الله عـليه و آله نقل مى كند كه فرمود : در آخر الزمان خليفه اىخواهد بود كه مال را بخشش مى نمايد يك نوع بخششى كه بدون شماره باشد .
در مـجـلد 7 بـحار ص 218 ⁽³⁸⁶⁾ از امام ششم عليه السلام ، صفات امام را در خطبه اىبـيان مى كند تا آنكه گويد : امام بايد از كارهاى نفرت انگيز كناره جو باشد ، واز مرض و بيمارى كه موجب دورى مردم شود سالم باشد ، و از آفات و كليه كارهاى پليدو قبيح مصون و محفوظ بوده ، و بردبار و نكوكار و متصف به عفت و علم و فضيلت باشد .و ايـضـا در ص 216 ⁽³⁸⁷⁾ در صـفـات امـام از هـشـام بـن حـكـمنـقـل اسـت - تـا آنـكه گويد : اما آن چهار صفتى كه بايد امام دارا باشد اينكه عالمترين وسـخـى تـريـن و شـجاع و نيرومندترين و عفيف ترين مردم و منزه ترين آنان باشد ، زيرااگـر صـفـت سـخـاوت نداشته باشد شايستگى امامت را ندارد ، چون مردم به عطا و بخششبـى تفاوت او نيازمندند و حق بحقدار برسد ، براى اينكه وقتى كه اين صفت سخاوت دراو بـاشـد حـاضـر نميشود چيزى از حقوق مردم را بنفع خود برداشت كند ، و در تقسيم سهمخـود را بـر ديگران برترى دهد ، و نيز ما گفتيم كه بايد معصوم باشد ، پس اگر چنينكسى شجاع و نيرومندترين و داناترين و سخى ترين و عفيف ترين مردم نباشد شايستگىامامت را ندارد و نبايد امام باشد .
يا ابن الخضارمة المنتجبين
ترجمه :
( اى فرزند شاخص سروران از برگزيدگان ) .
شرح : خضارمه و خضارم : جمع خضرم بمعناى سرور و زياد بخشنده. و منتخب : اسم مفعول از باب افتعال بمعناى انتخاب و برگزيده شده . درمـجـلد هـفـتـم بـحـار ص 212 ⁽³⁸⁸⁾ روايـت مـفـصـلى از امـام هـشـتـم عـليـه السـلامنـقـل شـده كـه قسمتى از آن چنين است : امام از لوث گناهان پاكيزه و از عيوب بدنىمنزه ، و بعلم و دانش مشخص ، و بحلم و بردبارى آراسته ، و باعث نظام دين و عزت مسلمين، و بخشم آورنده منافقان ، و تباه و هلاك كننده كافران است .
يا ابن القماقمة الاكرمين
ترجمه :
( اى فرزند مهترين و گرامى ترين خلق ) .
شـرح : قماقمة : جمع قمقام بمعناى سيد و سرور ، و به امر بزرگو عـدد زيـاد هـم گـفـتـه شده . در مجلد هفتم بحار ص 212 ⁽³⁸⁹⁾ در دنباله آن روايت كهگـذشـت حـضرت رضا عليه السلام مى فرمايد : امام يگانه فرد روزگار است ، وكـسى بمرتبه كمالات او نميرسد ، و نه عالمى به پايه درجات علمى او ، و در صفات واخـلاق و روحـيـات مـثـل و نظيرى براى او نيست ، و به فضيلت و برترى اختصاص دارد ،كـسـب فـضـيلت از كسى نمى كند بلكه جمله فضائل او از طرف خداوند فضيلت بخش است .
يا ابن الاطائب ( المعظمين ) المطهرين
ترجمه :
( اى فرزند نيكوترين پاكان عالم ) .
شـرح : اءطـائب : جـمـع اءطيب صفت تفضيلى طائب و طيب است . در همانروايت سابق ⁽³⁹⁰⁾ حضرت رضا عليه السلام مى فرمايد: پس كيست بتواند امامرا بشناسد و بتواند اختيار كند او را هيهات اى كاش ميشد . اما چقدر دور است !! عقلها گمراه ،فـكـرهـا پـريـشـان ، و خـردها سرگردان ، و چشم ها كم سو ، و بزرگان كوچك ، و حكماءحـيـران ، و خـردمـنـدان كـوتـاه ديـد ، و خـطـيـبـان مـحصور و از سخن پراكنى باز مانند ، وخـردمـنـدان نـادان گردند ، و شاعران خسته و فرومانده ، و اديبان عاجز و ناتوان ، و سخنپـردازان خـسـتـه و مـلولنـد از ايـن كـه بـتـوانـنـد شـاءنى از شئون امام و يا فضيلتى ازفضائل او را صف كنند ، بلكه اظهار عجز و ناتوانى مى نمايند .
يا ابن البدور المنيرة
ترجمه :
( اى فرزند ماههاى تابان فروزنده .
شـرح : بـدور : جـمـع بـدر بـمـعـنـاى مـاه كـامـل و مـاه شـب چـهـارده اسـت . خـداونـدمـتـعـال بمقتضاى صفت رحمانيت موجبات سعادت بشر را از هر حيث و هر جهت در اين عالم دنيافـراهـم سـاخته است ، از آن جمله آفرينش خورشيد و ماه و ستارگان درخشنده ، كه اگر اينحرارت و انوار روشنى دهنده نبود افراد بشر و حيوانات توانائى زندگى نداشتند ، و درظـلمـت و تـاريكى محض قدرت حركت و جنبش نداشتند و چيزى را نمى ديدند و آن را تشخيصنـمـيـدادنـد ، زيرا رؤ يت بوسيله نور است . و همچنين خداوند براى تاءمين سعادت زندگىاجتماعى و فوز بسعادت دارين يعنى دنيا و آخرت ، در هر دوره و هر عصر حجت و امامى قرارداده كـه وجـود هـر يك همانند نور خورشيد و ماه است ، تا بشر بنور هدايت آن بزرگوارانقدرت بر تحصيل موجبات سعادت دنيا و آخرت خود را بتوانند فراهم آورد .
وجـود اوليـاى حـق مـانـنـد آفـتـاب اسـت كـه هـر چـنـد در زيـر ابـر بـاشـد ولى بـاايـنـحـال مـوجـودات ديـگـر از آن بـهره مند ميشود . و حضرت ولى عصر - ارواح العالمين لهالفداء - توقيع و نامه اى كه به محمد بن عثمان ( يكى از نواب چهارگانه خود ) صادرفرمودند و بوسيله محمد بن عثمان به علاقمندان ابلاغ گرديده فرمود : و اءما وجهانتفاع مردم از من در دوره غالبى بودنم همانند انتفاع مردم است از آفتاب وقتى كه ابر آنرابـپـوشـانـد و از ديـد مـردم مـخـفـى كـنـد ، و مـن ايـمـنـى بـخـشاهـل زمـيـنـم ، چـنـانـكـه سـتـارگان فروزان براى اهل آسمان . 13 بحار ص 129 ⁽³⁹¹⁾ .
البـتـه آفـتـاب در اثـر دارا بـودن نـور و شـعـاع كـه به تمام منظومه و سيارات خود مىرسـانـد و بـشـر و جـنـبـنـدگـان روى زمـين از آن بنحو اءتم و اءحسن بهره مند ميشوند و درتـبربيت و پرورش عناصر و تركيب مركبات تاءثير بسزائى دارد ، و نور ساير كراتمنظومه هم بوسيله او ايجاد ميشود ، داراى خصايص حيات بخش است . وجود مبارك ولى عصرنـيـز بـراى تـربـيـت و پـرورش عـقـول و اءرواح و نـفوس بشر و حيات و سعادت انسانىتـاءثـير بسزائى دارد ، و ميتوان گفت وجود او و پيروى دستوراتش موجب حيات جاودانى ورسيدن به مقام شايسته انسانيت و نيل بسعادت است .
مـرحـوم مـجـلسـى در مـجـلد 13 بحار باب علة الغيبة و كيفية انتفاع الناس به فى غيبتةصلوات الله عليه ص 129 در وجه تشبيه آنجناب بآفتاب توضيحى دارد كه خالىاز فائده نيست و طالبان بدانجا رجوع كنند . بحار الانوار مجلد 52 جديد ص 93 .
يا ابن السرج المضيئة ، يا ابن الشهب الثاقبة ، يا ابن الانجم الزاهرة
ترجمه :
( اى فرزند چراغهاى فروزان ، اى فرزند اختران تابناك، اى فرزند ستارگان نور افشان خوش رنگ ) .
شـرح : مـنشاء اختلاف اين تعبيرات در دعا ممكن است بملاحضه اوضاع زمانى باشد ،گـاهى داراى قدرت ظاهرى هم بودند و مردم كاملا بنور هدايت آنان بهره مند ميشدند همچونروشنائى ماه در شب چهاردهم در آسمان صاف ، و ديگر زمانى بوده كه اين چنين نبوده ولىمـمـنـوع از هـدايت هم نبودند ، و گاهى هم گرفتار خلفا و سلاطين جور بودند و استفاده ازوجودشان و هدايتشان كم بوده .
و شـايـد علت اختلاف اين تعبيرات از جهت انتساب به آباء و اجدادشان چون پيغمبر اكرم وعـلى بـن اءبـى طـالب و اءئمه ديگر صلوات الله عليهم اءجمعين بوده باشد . چنانكه درتـاءويـل آيـات سوره و الشمس و تطبيق بر مصاديق آن در بعضى رواياتآمده است .
در مجلد 7 بحار صفحه 105 ⁽³⁹²⁾ در باب انهم النجوم . ابو بصير گويد ازامـام شـشـم (ع ) از قـول خـداى تـعالى و الشمس و ضحيها ( قسم بخورشيد و نور وروشـنـى آن ) سـئوال كـردم ؟ فـرمـود : شـمـس رسول الله است كه خدا بوسيله او دينش رابـراى مـردم واضـح و آشـكـار سـاخـت . سـپـس از و القـمـر اذا تـلاهـا از آن امـامسئوال كردم ؟ فرمود: مراد از ماه اميرمؤ منان است ، ( كه از نور پيغمبر اقتباس مينمود ) بعدسـئوال كـردم از آيـه و النـهـار اذا جـلاهـا ( سـوگند بروز كه آنرا روشن نموده ) ؟فـرمـود : مـراد امـام از ذريـه فـاطـمـه ( سـلام الله عـليـهـا) اسـت كـه چـون از او از ديـنرسـول خـدا سـئوالى شـود آن را بـراى سـائل بـيـان مـى كند ، آنگاه پرسيدم از آيه والليـل اذا يـغـشـاهـا ؟ فـرمـود : پـيـشوايان جور آنانكه مستبد براءى خود هستند ( و بهفـرمـان پـيـغـمـبـر عـليـه السـلام تـوجـه نـدارنـد ) و جـاىآل پـيـغـمـبـر كـه شـايـسـتـه تـرنـد مـى نـشـيـنـنـد ، و ديـنرسـول را آغـشـتـه مـى كـنـنـد بـه ظـلم و جـور ، و ايـن اسـتقـول خـدا كـه مـى فـرمـايد : و الليل اذا يغشاها كه ظلمت شب و روشنائى روز را مىپوشاند .
در مـجـلد 7 بـحـار ص 112 ⁽³⁹³⁾ بـيـانـاتـى از امـام هـشـتـم عـليـه السـلامنـقـل شـده تـا آنكه گويد : امام ماه تام درخشان ، و چراغ روشنى بخش ، و نور تابنده ، وستاره راهنما در ظلمت هاى تيرگون ، و سرزمين بى علامت و نشان ، و امواج كوه پيكر درياها- الخ .
يا ابن السبل الواضحة
ترجمه :
( اى فرزند راههاى روشن و آشكار ) .
شـرح : در جـمـلات سـابـق ايـن دعـا هـم السـبـيـل اليـك و و ايـنالسبيل بعد السبيل توضيحاتى داده شده و در اين مقام فقط اكتفا بدو حديث مى كنيم :
مـجـلد 7 بـحـار ص 85 ⁽³⁹⁴⁾ كـه خـدا فـرمـوده : و اتـبـعسـبيل من اناب الى - لقمان / 15 - ( و پيروى كن طريقه كسى كه سوى من باز گشتهاسـت و در تـوحيد و اخلاص و طاعت متوجه من بوده ) . امام صادق عليه السلام فرمود : واتبع سبيل محمد و على يعنى پيروى كن راه محمد و على را .
در ص 84 همان مجلد ⁽³⁹⁵⁾ فرمود بخدا قسم مائيم آن راهى كه خداوند شما را امركـرده از آن راه پـيـروى كـنـيـد . و در زيـارت جـامـعـه آمـده اسـت : انـتـمالسبيل الاعظم اى آل پيغمبر شمائيد جاده و راه راست مهم و بزرگ خدائى .
يا ابن الاعلام اللائحة
ترجمه :
( اى فرزند علامت هاى ظاهر و آشكار حق ) .
شـرح : اعـلام جـمع علم و آن اثر و نشانه ايست كه بوسيله آن چيزىشـنـاخـتـه و دانـسـته شود . لائح بمعناى مظهر يعنى صورت ظاهر و نما ونمود است . و علم ها ائمه عليهم السلام ميباشند كه در هر عصر و زمان مردم بنور هدايت آنانراه مـعـرفـت و خـداشـنـاسـى ، و راه حـيـات و سـعـادت را تـعـليـم مـى گـيـرنـد و خـداونـدمـتـعـال قـدر مـرتبه آنان را بالا برده و ايشانرا سرآمد خلق خود قرار داده ، و بر عالميانبرترى داده ، و به بندگانش اعلام كرده كه بوسيله آنان در تاريكى هاى خشكى و درياهـدايـت شـوند يعنى در ظلمات احكام كه ناشى از ظلمت هاى طبيعت حيوانى كه تعبير به ظلمتبـر شـده ، و از ظـلمـات و هـواهـاى نـفـسـانـى كه از آن به ظلمات بحر تعبير شده از آنانپيروى گردد .
حـاصـل آنـكـه تـمـام بـنـدگـان در مـعـتـقـدات و احـوال واعـمـال هـر چـيـزى بـوسـيـله آنـان هدايت ميشوند . سابقا بيان كرديم كه آيه مباركه : وعـلامـات و بـالنـجـم هـم يـهـتـدون - نـحـل / 16 - يـعـنـى و علامت هائى است ، و بوسيلهسـتـارگـان آنـان هـدايـت مـيـشوند . كه تاءويلا حجت هاى خدا ميباشند ، و اين معانى يكى ازبطون قرآن و مصاديق آن است .
يا ابن العلوم الكاملة
تـرجـمـه :
( اى فـرزنـد عـلوم و دانـش هـاىكامل ) .
شـرح : ائمـه مـعـصـومـيـن صـلوات الله عليهم و اجد تمام مراتب علوم ظاهره و باطنهبـودنـد لذا از آن بـزرگـواران تـعـبـير به علوم كامله شده است . و از جمله شرايط امامت وخلافت از طرف خداوند اعلم بودن آن امام از ساير افراد ملت بآنچه مردم بدان ولو در يكزمـان از ازمنه نيازمندند از علم به احكام از حلال و حرام و عبادات و معاملات و حدود و مواريثو حكومت عدالت بين مردم بلكه دارا بودن دانش احكام انبياى سابق و حتى علوم باطنه .
دليـل بـر اثـبـات اعـلميت از براهين عقليه و آيات قرآنيه و اخبار وارده بسيار است و صاحبكـتـاب كـفـاية الموحدين حدود چهارده دليل عقلى و شرعى ذكر كرده است براى اثبات اعلميتامام و ما در اينجا بذكر چند خبر اكتفا مى كنيم .
مجلد 7 بحار ص 302 ⁽³⁹⁶⁾ راويان حديث گويند از امام ششم عليه السلام شنيديم كهفـرمود بخداوند سوگند من ميدانم آنچه در آسمانها و آنچه در زمين است ، و ميدانم آنچه دربـهـشت است ، و ميدانم آنچه در آتش است ، و ميدانم آنچه تاكنون بوده ، و آنچه را كه بعداز ايـن واقـع مـيـشـود ، پـس از لحـظـه اى سـكوت و احساس اينكه اين سخن بر شنوندگاندشـوار آمـده فـرمـود : ايـن هـا را مـن از كـتاب خداوند آموختم كه فرمود : ما اين كتاب را بتونـازل كـرديـم كـه در آن بـيـان هـر چـيـزى اسـت . و نـزلنـا اليـك الكـتـاب تـبـيـانـالكل شى ء - نحل : 89 - .
مـجـلد 7 بـحـار صـفـحـه 322 ⁽³⁹⁷⁾ از امـام شـشـم روايت شده كه فرمود خداوند انبياىاولوالعـزم را آفـريـد و آنـان را بـوسيله علم فضيلت و برترى داد ، و علم آنان به ارثبـمـا مـنـتـقـل شـد و مـا از جـهـت عـلم و دانـش بـرتـرى يـافـتـيـم . چـونرسـول خـدا صلى الله عليه و آله عالم بود بآنچه را كه آنان عالم نبودند و ما وارث علمرسول خدا و علم آن پيغمبران عليه و عليهم السلام ميباشيم .