چهل حديث گهربار، از امام جعفر صادق عليه السّلام
قالَ الا مامُ أ بُوعَبْدِاللّه ، جَعْفَرُ بنُ محمّد الصّادقُ عليه السلام :
281 حَديثي حَديثُ اءبى ، وَ حَديثُ اءبى حَديثُ جَدى ، وَ حَديثُ جَدّى حَديثُ الْحُسَيْنِ، وَحَديثُ الْحُسَيْنِ حَديثُ الْحَسَنِ، وَ حَديثُ الْحَسَنِ حَديثُ اءميرِالْمُؤْمِنينَ، وَ حَديثُ اءميرَالْمُؤْمِنينَحَديثُ رَسُولِ اللّهِ صلّى اللّه عليه وآله وسلّم ، وَ حَديثُ رَسُولِ اللّهِ قَوْلُ اللّهِ عَزَّ وَجَلَّ.⁽³³¹⁾
فرمود: سخن و حديث من همانند سخن پدرم مى باشد، و سخن پدرم همچون سخن جدّم ، و سخنجدّم نيز مانند سخن حسين و سخن او با سخن حسن يكى است و سخن حسن همانند سخن اميرالمؤمنين علىّ و كلام او از كلام رسول خدا مى باشد كه سخنرسول اللّه به نقل از سخن خداوند متعال خواهد بود.
282 قالَ عليه السلام : مَنْ حَفِظَ مِنْ شيعَتِنا اءرْبَعينَ حَديثا بَعَثَهُ اللّهُ يَوْمَ الْقيامَةِعالِما فَقيها، وَلَمْ يُعَذِّبْهُ.⁽³³²⁾
فرمود: هر كس از شيعيان ما چهل حديث را حفظ كند و به آنهاعمل نمايد -، خداوند او را دانشمندى فقيه در قيامت محشور مى گرداند و او را عذاب نمىگرداند.
283 قالَ عليه السلام : قَضاءُ حاجَةِالْمُؤْمِنِ اءفْضَلُ مِنْ اءلْفِ حَجَّةٍ مُتَقَبَّلةٍبِمَناسِكِها، وَ عِتْقِ اءلْفِ رَقَبَةٍ لِوَجْهِا للّهِ، وَ حِمْلانِ اءلْفِ فَرَسٍ فى سَبيلِ اللّهِ بِسَرْجِهاوَ لَحْمِها.⁽³³³⁾
فرمود: برآوردن حوائج و نيازمنديهاى مؤمن از هزار حجّمقبول و آزادى هزار بنده و فرستادن هزار اسب مجهّز در راه خدا، بالاتر و والاتر است .
284 قالَ عليه السلام : اءَوَّلُ ما يُحاسِبُ بِهِ الْعَبْدُالصَّلاةَ، فَإنْ قُبِلَتْ قُبِلَسائِرُ عَمَلِهِ، وَ إذا رُدَّتْ، رُدَّ عَلَيْهِ سائِرُ عَمَلِهِ.⁽³³⁴⁾
فرمود: اوّلين محاسبه انسان در پيشگاه خداوند پيرامون نماز است ، پس اگر نمازشقبول شود بقيه عبادات و اعمالش نيز پذيرفته مى گردد و گرنه مردود خواهد شد.
285 قالَ عليه السلام : إذا فَشَتْ اءرْبَعَةٌ ظَهَرَتْ اءرْبَعَةٌ: إذا فَشا الزِّنا كَثُرَتْالزَّلازِلُ، وَ إذا اءمْسَكْتِ الزَّكاةِ هَلَكَتِ الْماشِيَةُ، وَ إذا جارَ الْحُكّامُ فِى الْقَضاءِ اءمْسَكَالْمَطَرُ مِنَ السَّماءِ، وَ إذا ظَفَرَتِ الذِّمَةُ نُصِرُ الْمُشْرِكُونَ عَلَى الْمُسْلِمينَ.⁽³³⁵⁾
فرمود: هنگامى كه چهار چيز در جامعه شايع و رايج گردد چهار نوع بلا پديد آيد:چنانچه زنا رايج گردد زلزله و مرگ ناگهانى فراوان شود، چنانچه زكات و خمساموال پرداخت نشود حيوانات اهلى نابود شود، و اگر حاكمان جامعه و قُضات ستم نمايندباران رحمت خداوند نمى بارد، و اگر اهل ذمّه تقويت شوند مشركين بر مسلمين پيروز آيند.
286 قالَ عليه السلام : مَنْ عابَ اءخاهُ بِعَيْبٍ فَهُوَ مِنْ اءهْلِ النّارِ.⁽³³⁶⁾
فرمود: هر كس برادر ايمانى خود را برچسبى بزند و او را متّهم كند ازاهل آتش خواهد بود.
287 قالَ عليه السلام : الصُّمْتُ كَنْزٌ وافِرٌ، وَ زينُ الْحِلْمِ، وَ سَتْرُالْجاهِلِ.⁽³³⁷⁾
فرمود: سكوت همانند گنجى پربهاء است ، سكوت زينت بخش حلم و بردبارى است ،سكوت سرپوشى بر آبروى شخص نادان و جاهل خواهد بود.
288 قالَ عليه السلام : إ صْحَبْ مَنْ تَتَزَّيَّنُ بِهِ، وَلاتَصْحَبْ مَنْ يَتَزَّيَنُلَكَ.⁽³³⁸⁾
فرمود: با كسى دوستى و رفت و آمد كن كه موجب عزّت و سربلندى تو باشد، و با كسىكه مى خواهد از تو بهره ببرد و خودنمائى مى كند همدم مباش .
289 قالَ عليه السلام : كَمالُ الْمُؤْمِنِ فى ثَلاثَ خِصالٍ: الْفِقْهُ فى دينِهِ، وَ الصَّبْرُعَلَى النّائِبَةِ، وَالتَّقْديرُ فِى الْمَعيشَةِ.⁽³³⁹⁾
فرمود: شخصيّت و كمال مؤمن در سه خصلت است : آشنا بودن بهمسائل و احكام دين ، صبر در مقابل شدايد و ناملايمات ، زندگى او همراه با حساب و كتابو برنامه ريزى دقيق .
290 قالَ عليه السلام : عَلَيْكُمْ بِإ تْيانِ الْمَساجِدِ، فَإنَّها بُيُوتُ اللّهِ فِىالْاءَرْضِ، و مَنْ اءتاها مُتطَهَّرا طَهَّرَهُ اللّهُ مِنْ ذُنُوبِهِ، وَ كَتَبَ مِنْ زُوّارِهِ.⁽³⁴⁰⁾
فرمود: بر شما باد به دخول در مساجد، چونكه آنها خانه خداوند بر روى زمين است و هركسى كه با طهارت وارد آن شود خداوند او را از گناهان تطهير مى نمايد و همانند زيارتكنندگانش محسوب مى شوند.
291 قالَ عليه السلام : مَن قالَ بَعْدَ صَلوةِالصُّبْحِ قَبْلَ اءنْ يَتَكَلَّمَ: (بِسْمِاللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحيمِ، وَلا حَوْلَ وَلاقُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ الْعَلىٍّّ الْعَظيمِ) يُعيدُها سَبْعَ مَرّاتٍ،دَفَعَ اللّهُ عَنْهُ سَبْعينَ نَوْعا مِنْ أ نْواعِ الْبَلاءِ، اءهْوَنُهَاالْجُذامُ وَالْبَرَصُ.⁽³⁴¹⁾
فرمود: هر كسى بعد از نماز صبح پيش از آنكه سخنى مطرح كند، هفت مرتبه بگويد:(بسم اللّه الرّحمن الرّحيم ، و لاحول ولاقوّة إلاّ باللّه العليّ العظيم ) خداوندمتعال هفتاد نوع بلا از او دور گرداند كه ساده ترين آنها مرض پيسى و جذام باشد.
292 قالَ عليه السلام : مَنْ تَوَضَّا وَ تَمَنْدَلَ كُتِبَتْ لَهُ حَسَنَةٌ، وَ مَنْ تَوَضَّا وَلَمْيَتَمَنْدَلْ حَتىّ يَجُفَّ وُضُوئُهُ، كُتِبَ لَهُ ثَلاثُونَ حَسَنَةً.⁽³⁴²⁾
فرمود: هر كس وضو بگيرد و با حوله خشك نمايد يك حسنه دارد و چنانچه خشك نكند سىحسنه خواهد داشت .
293 قالَ عليه السلام : لَإ فْطارُكَ فى مَنْزِلِ اءخيكَ اءفْضَلُ مِنْ صِيامِكَ سَبْعينَضِعْفا.⁽³⁴³⁾
فرمود: اگر افطارى روزه ات را در منزل برادرت انجام دهى ثوابش هفتاد برابراصل روزه است .
294 قالَ عليه السلام : إذا اءفْطَرَ الرَّجُلُ عَلَى الْماءِ الْفاتِرِ نَقى كَبَدُهُ، وَ غَسَلَالذُّنُوبَ مِنَ الْقَلْبِ، وَ قَوّى الْبَصَرَ وَالْحَدَقَ.⁽³⁴⁴⁾
فرمود: چنانچه روزه را با آب جوش افطار نمايد كبدش پاك و سالم باقى مى ماند، وقلبش از كدورتها تميز و نور چشمش قوى و روشن مى گردد.
295 قالَ عليه السلام : مَنْ قَرَءَالْقُرْآنَ فِى الْمَصْحَفِ مَتَّعَ بِبَصَرِهِ، وَ خَفَّفَ عَلىوالِدَيْهِ وَ إنْ كانا كافِرَيْنِ.⁽³⁴⁵⁾
فرمود: هر كه قرآن را از روى آن بخواند بر روشنائى چشمش افزوده گردد و گناهانپدر و مادرش سبك شود گرچه كافر باشند.
296 قالَ عليه السلام : مَنْ قَرَءَ (قُلْ هُوَاللّهُ اءحَدٌ) مَرَّةً واحِدَةً فَكَاءنَّما قَرَءَثُلْثَ الْقُرآنِ وَ ثُلْثَ التُّوراةِ وَ ثُلْثَ الْإنْجيلِ وَ ثُلْثَ الزَّبُورِ.⁽³⁴⁶⁾
فرمود: هر كه يك مرتبه سوره توحيد را بخواند همانند كسى است كه يك سوّم قرآن وتورات و انجيل و زبور را خوانده باشد.
297 قالَ عليه السلام : إنَّ لِكُلِّ ثَمَرَةٍ سَمّا، فَإذا اءتَيْتُمْ بِها فَامسّوهَاالْماء،وَاغْمِسُوها فِى الْماءِ.⁽³⁴⁷⁾
فرمود: هر نوع ميوه و ثمره اى مسموم و آغشته به ميكربها است ، هر گاه خواستيد از آنهااستفاده كنيد با آب بشوئيد.
278 قالَ عليه السلام : عَلَيْكُمْ بِالشَّلْجَمِ، فَكُلُوهُ وَاءديمُوا اءكْلَهُ، وَاكْتُمُوهُ إلاّ عَنْاءهْلِهِ، فَما مِنْ اءحَدٍ إلاّ وَ بِهِ عِرْقٌ مِنَ الْجُذامِ، فَاءذيبُوهُ بِاءكْلِهِ.⁽³⁴⁸⁾
فرمود: شلغم را اهميّت دهيد و مرتّب آن را ميل نمائيد و آن را به مخالفين معرّفى نكنيد،شلغم رگ جذام را قطع و نابود مى سازد.
279 قالَ عليه السلام : يُسْتَجابُ الدُّعاءُ فى اءرْبَعَةِ مَواطِنَ: فِى الْوِتْرِ، وَ بَعْدَالْفَجْرِ، وَ بَعْدَالظُّهْرِ، وَ بَعْدَ الْمَغْرِبِ.⁽³⁴⁹⁾
فرمود: در چهار وقت دعا مستجاب خواهد شد: هنگام نماز وِتر، بعد از نماز صبح ، بعد ازنماز ظهر، بعد از نماز مغرب .
300 قالَ عليه السلام : مَنْ دَعا لِعَشْرَةٍ مِنْ إ خْوانِهِ الْمَوْتى لَيْلَةِ الْجُمُعَةِ اءوْجَبَ اللّهُلَهُ الْجَنَّةَ.⁽³⁵⁰⁾
فرمود: هر كه در شب جمعه براى ده نفر از دوستان مؤمن خود كه از دنيا رفته اند دعا وطلب مغفرت نمايد، اهل بهشت قرار خواهد گرفت .
301 قالَ عليه السلام : مِشْطُ الرَّاءسِ يَذْهَبُ بِالْوَباءِ، وَ مِشْطُ اللِّحْيَةِ يُشَدِّدُالاءضْراسَ.⁽³⁵¹⁾
فرمود: شانه كردن موى سر موجب نابودى وبا و مانع ريزش مو مى گردد، و شانهكردن ريش و محاسن ريشه دندانها را محكم مى نمايد.
302 قالَ عليه السلام اءيُّما مُؤْمِنٍ سَئَلَ اءخاهُ الْمُؤْمِنَ حاجَةً وَ هُوَ يَقْدِرُ عَلى قَضائِهافَرَدَّهُ عَنْها، سَلَّطَ اللّهُ عَلَيْهِ شُجاعا فى قَبْرِهِ، يَنْهَشُ مِنْ اءصابِعِهِ.⁽³⁵²⁾
فرمود: چنانچه مؤمنى از برادر ايمانيش حاجتى را طلب كند و او بتواند خواسته اش رابرآورد و انجام ندهد، خداوند در قبرش يك افعى بر او مسلّط گرداند كه هر لحظه او راآزار رساند.
303 قالَ عليه السلام : وَلَدٌ واحِدٌ يَقْدِمُهُ الرَّجُلُ، اءفْضَلُ مِنْ سَبْعينَ يَبْقُونَ بَعْدَهُ،شاكينَ فِى السِّلاحِ مَعَ الْقائِمِ (عَجَّلَ اللّهُ تَعالى فَرَجَهُ الشَّريف ).⁽³⁵³⁾
فرمود: اگر انسانى يكى از فرزندانش را پيش از خود به عالم آخرت بفرستد بهتر ازآنست كه چندين فرزند بجاى گذارد و در ركاب امام زمان عليه السلام با دشمن مبارزهكنند.
304 قالَ عليه السلام : إذا بَلَغَكَ عَنْ اءخيكَ شَيْى ءٌ فَقالَ: لَمْ اءقُلْهُ فَاقْبَلْ مِنْهُ،فَإنَّ ذلِكَ تَوْبَةٌ لَهُ. وَ قالَ عليه السلام : إذا بَلَغَكَ عَنْ اءخيكَ شَيْى ءٌ وَ شَهِدَ اءرْبَعُونَاءنَّهُمْ سَمِعُوهُ مِنْهُ فَقالَ: لَمْ اءقُلْهُ، فَاقْبَلْ مِنْهُ.⁽³⁵⁴⁾
فرمود: چنانچه شنيدى كه برادرت يا دوستت چيزى بر عليه تو گفته است و او تكذيبكرد قبول كن . همچنين فرمود: اگر چيزى را از برادرت بر عليه خودت شنيدى و نيزچهل نفر شهادت دادند، ولى او تكذيب كرد و گفت : من نگفته ام ، حرف او را بپذير.
305 قالَ عليه السلام : لايَكْمِلُ إ يمانُ الْعَبْدِ حَتّى تَكُونَ فيهِ أ رْبَعُ خِصالٍ:يَحْسُنَ خُلْقُهُ، وَيَسْتَخِفَّ نَفْسَهُ، وَيُمْسِكَ الْفَضْلَ مِنْ قَوْلِهِ، وَيُخْرِجَ الْفَضْلَ مِنْمالِهِ.⁽³⁵⁵⁾
فرمود: ايمان انسان كامل نميگردد مگر آنكه چهار خصلت در او باشد: اخلاقش نيكو باشد،نفس خود را سبك شمارد، كنترل سخن داشته باشد، از اضافى ثروتش حقّ اللّه ، حقّالنّاس را بپردازد.
306 قالَ عليه السلام : داوُوا مَرْضاكُمْ بِالصَّدَقَةِ، وَادْفَعُوا اءبْوابَ الْبَلايا بِالْإسْتِغْفارِ.⁽³⁵⁶⁾
فرمود: مريضان خود را به وسيله پرداخت صدقه مداوا و معالجه نمائيد، و بلاها و مشكلاترا با استغفار و توبه دفع كنيد.
307 قالَ عليه السلام : إنَّ اللّهَ فَرَضَ عَلَيْكُمُ الصَّلَواتِ الْخَمْسِ فى اءفْضَلِالسّاعاتِ، فَعَلَيْكُمْ بِالدُّعاءِ فى إ دْبارِ الصَّلَواتِ.⁽³⁵⁷⁾
فرمود: خداوند متعال پنج نماز در بهترين اوقات را بر شما واجب گرداند، پس سعى كنيدحوايج و خواسته هاى خود را پس از هر نماز با خداوند مطرح و درخواست كنيد.
308 قالَ عليه السلام : كُلُوا ما يَقَعُ مِنَ الْمائِدَةِ فِى الْحَضَرِ، فَإنَّ فيهِ شِفاءٌ مِنْكُلِّ داءٍ، وَلا تَاءكُلُوا مايَقَعُ مِنْها فِى الصَّحارى .⁽³⁵⁸⁾
فرمود: هنگام خوردن غذا در منزل ، آنچه اطراف سفره و ظرف مى ريزد جمع كنيد وميل نمائيد كه در آنها شفاى دردهاى درونى است ، ولى چنانچه در بيابان سفره انداختيداضافه هاى آن را رها كنيد براى جانوران .
309 قالَ عليه السلام : اءرْبَعَةٌ مِنْ اءخْلاقِ الاْ نْبياءِ: الْبِرُّ، وَالسَّخاءُ، وَالصَّبْرُعَلَى النّائِبَةِ، وَالْقِيامُ بِحَقِّ الْمُؤ مِنِ.⁽³⁵⁹⁾
فرمود: چهار چيز از اخلاق پسنديده پيغمبران الهى است : نيكى ، سخاوت ، صبر وشكيبائى در مصائب و مشكلات ، اجراء حقّ و عدالت بين مؤمنين .
310 قالَ عليه السلام : إ مْتَحِنُوا شيعتَنا عِنْدَ ثَلاثٍ: عِنْدَ مَواقيتِ الصَّلاةِ كَيْفَمُحافِظَتُهُمْ عَلَيْها، وَ عِنْدَ أ سْرارِهِمْ كَيْفَ حِفْظُهُمْ لَها عِنْدَ عَدُوِّنا، وَ إلى أ مْوالِهِمْ كَيْفَمُواساتُهُمْ لِإ خْوانِهِمْ فيها.⁽³⁶⁰⁾
فرمود: شيعيان و دوستان ما را در 3 مورد آزمايش نمائيد:
1 مواقع نماز، چگونه رعايت آن را مى نمايند، 2 اسرار يكديگر را چگونه فاش و يانگهدارى مى كنند، 3 نسبت به اموال و ثروتشان چگونه به ديگران رسيدگى مى كنند وحقوق خود را مى پردازند.
311 قالَ عليه السلام : مَنْ مَلِكَ نَفْسَهُ إذا رَغِبَ، وَ إذا رَهِبَ، وَ إ ذَااشْتَهى ، وإذاغَضِبَ وَ إذا رَضِىَ، حَرَّمَ اللّهُ جَسَدَهُ عَلَى النّارِ.⁽³⁶¹⁾
فرمود: هر كه در چهار موقع مالك نفس خود باشد:
هنگام رفاه و توسعه زندگى ، هنگام سختى و تنگدستى ، هنگام اشتهاء و آرزو، هنگام خشمو غضب . خداوند متعال آتش را بر جسم او حرام مى گرداند.
312 قالَ عليه السلام : إنَّ النَّهارَ إذا جاءَ قالَ: يَابْنَ آدَم ، اءعْجِلْ فى يَوْمِكَ هذاخَيْرا، اءشْهَدُ لَكَ بِهِ عِنْدَ رَبِّكَ يَوْمَ الْقيامَةِ، فَإنّى لَمْ آتِكَ فيما مَضى وَلاآتيكَ فيمابَقِىَ، فَإذا جاءَاللَّيْلُ قالَ مِثْلُ ذلِكَ.⁽³⁶²⁾
فرمود: هنگامى كه روز فرا رسد گويد: تا مى توانى در اين روز از كارهاى خير انجام دهكه من در قيامت در پيشگاه خداوند شهادت مى دهم و بدان كه من قبلا در اختيار تو نبودم و درآينده نيز پيش تو باقى نخواهم ماند. همچنين هنگامى كه شب فرارسد چنين زبان حالى راخواهد داشت .
313 قالَ عليه السلام : لاخَيْرَ فِى الدُّنْيا إلاّ لِرَجُلَيْنِ: رَجَلٌ يَزْدادُ فى كُلِّ يَوْمٍ إحْسانا، وَ رَجُلٌ يَتَدارَكُ ذَنْبَهُ بِالتَّوْبَةِ، وَ اءنّى لَهُ بِالتَّوْبَةِ، وَاللّه لَوْسَجَدَ حَتّىيَنْقَطِعَ عُنُقُهُ ما قَبِلَ اللّهُ مِنْهُ إلاّ بِوِلايَتِنا اءهْلِ الْبَيْتِ.⁽³⁶³⁾
فرمود: خير و خوبى در دنيا وجود ندارد مگر براى دو دسته :
اوّل آنانكه سعى نمايند در هر روز نسبت به گذشته كار بهترى انجام دهند.
دوّم آنانكه نسبت به خطاها و گناهان گذشته خود پشيمان و سرافكنده گردند و توبهنمايند، و توبه كسى پذيرفته نيست مگر آنكه معتقد به ولايت مااهل بيت عصمت و طهارت باشد.
314 قالَ عليه السلام : من ماتَ يَوْمَ الْجُمُعَةِ عارِفا بِحَقِّنا عُتِقَ مِنَ النّارِ وَ كُتِبَ لَهُبَرائَةٌ مِنْ عَذابِ الْقَبْرِ.⁽³⁶⁴⁾
فرمود: هر كس روز جمعه بميرد و عارف به حقّ مااهل بيت عصمت و طهارت ( عليهم السلام ) باشد از آتش دوزخ آزاد مى گردد، و نيز از عذابشب اوّل قبر در اءمان خواهد بود.
315 قالَ عليه السلام : إنَّ الرَّجُلَ يَذْنِبُ الذَّنْبَ فَيَحْرُمُ صَلاةَاللَّيْلِ، إنَّ الْعَمَلَالسَّيِئُى اءسْرَعُ فى صاحِبِهِ مِنَ السَّكينِ فِى اللَّحْمِ.⁽³⁶⁵⁾
فرمود: چه بسا شخصى به وسيله انجام گناهى از نماز شب محروم گردد، همانا تاءثيرگناه در روان انسان سريعتر از تاءثير چاقو در گوشت است .
316 قالَ عليه السلام : لاتَتَخَلَّلَوُا بِعُودِالرِّيْحانِ وَلابِقَضَيْبِ الرُّمانِ، فَإنَّهُمايُهَيِّجانِ عَرَقَ الْجُذامِ.⁽³⁶⁶⁾
فرمود: به وسيله چوب ريحان و چوب انار دندانهاى خود راخلال نكنيد، چونكه تحريك كننده عوامل مرض جذام و پيسى مى باشد.
317 قالَ عليه السلام : تَقْليمُ الْاءطْفارِ يَوْمَ الْجُمُعَةِ يُؤ مِنُ مِنَ الْجُذامِ وَالْبَرَصِوَالْعِمى ، وَ إنْ لَمْ تَحْتَجْ فَحَكِّها حَكّا. وَ قالَ عليه السلام : اءخْذُ الشّارِبِ مِنَ الْجُمُعَةِ إلَىالْجُمُعَةِ اءمانٌ مِنَ الْجُذامِ.⁽³⁶⁷⁾
فرمود: كوتاه كردن ناخنها در روز جمعه موجب سلامتى از جذام و پيسى و ضعف بينائىچشم خواهد شد و اگر امكان كوتاه كردن آن نباشد سر آنها را بتراش .
و فرمود: كوتاه كردن سبيل در هر جمعه سبب ايمنى از مرض جذام مى شود.
318 قالَ عليه السلام : إذا اءوَيْتَ إلى فِراشِكَ فَانْظُرْ ماسَلَكْتَ فى بَطْنِكَ، وَ ماكَسَبْتَ فى يَوْمِكَ، وَاذْكُرْ اءنَّكَ مَيِّتٌ، وَ اءنَّ لَكَ مَعادا.⁽³⁶⁸⁾
فرمود: در آن هنگامى كه وارد رختخواب خود مى شوى ، با خود بينديش كه در آن روز چهنوع خوراكيها و آشاميدنيها از چه راهى به دست آورده اى وميل نموده اى .
و در آن روز چه چيزهائى را چگونه و از چه راهى كسب وتحصيل كرده اى .
و در هر حال متوجّه باش كه مرگ تو را مى ربايد و سپس در صحراى محشر جهت بررسىگفتار و كردارت حاضر خواهى شد.
319 قالَ عليه السلام : إنَّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ إ ثْنى عَشَرَ اءلْفَ عالَم ، كُلُّ عالَمٍ مِنْهُمْاءكْبَرُ مِنْ سَبْعِ سَمواتٍ وَ سَبْعِ اءرَضينَ، ما تَرى عالَمٌ مِنْهُمْ إ نّ لِلّهِ عَزَّ وَ جَلَّ عالَماغَيْرُهُمْ وَ اءنَاالْحُجَّةُ عَلَيْهِمْ.⁽³⁶⁹⁾
فرمود: همانا خداوند متعال دوازده هزار جهان آفريده است كه هر يك از آنها نسبت بهآسمانها و زمينهاى هفتگانه بزرگتر خواهد بود و من و ديگر ائمّه دوازده گانه از طرفخداوند بر همه آنها حجّت و راهنما هستيم .
320 قالَ عليه السلام : حَديثٌ فى حَلالٍ وَ حَرامٍ تَاءخُذُهُ مِنْ صادِقٍ خَيْرٌ مِنَ الدُّنْيا وَ مافيها مِنْ ذَهَبٍ وَفِضَّةٍ.⁽³⁷⁰⁾
فرمود: سخنى را درباره مسائل حلال و حرام و احكام دين از مؤمنى دريافت كنى بهتر وارزشمندتر است از تمام دنيا و ثروتهاى آن .
خلاصه حالات نهمين معصوم هفتمين امام حضرت امام موسى بن جعفر عليه السّلام
آن حضرت روز يكشنبه ، هفتم ماه صفر، سال 128 هجرى قمرى ⁽³⁷¹⁾ درحال بازگشت از مكّه معظّمه در روستائى به نام أ بواء - بين مكّه و مدينه ديده به جهانگشود.
نام : موسى ⁽³⁷²⁾ صلوات اللّه و سلامه عليه .
كنيه : ابوالحسن ، ابوالحسن اوّل ، ابوالحسن ماضى ، ابوابراهيم ، ابوعلىّ،ابواسماعيل ، ابواسحق و...
لقب : عبدصالح ، كاظم ، باب الحوائج ، صابر،رجل ، امين ، عالم ، زاهر، صالح ، شيخ ، وفىّ، نفس زكيّه ، زين المجتهدين و...
نقش انگشتر: حَسْبِيَاللّهُ، المُلْكُ لِلّهِ وَحَدَهُ
پدر: امام جعفر، صادق آل محمّد عليه السلام
مادر: حميده مصفّاة اندلسى ، دختر صاعد بربرى
دربان : محمدبن فضل ، مفضّل بن عمر
حضرت روز دوشنبه 25 شوّال ، سال 148 هجرى قمرى پس از شهادت پدر بزرگوارش، در بيست سالگى منصب امامت و رهبريت جامعه اسلامى را به عهده گرفت و تاسال 183 هجرى قمرى امامت آن حضرت بطول انجاميد.
آن حضرت مدّت بيست سال و بنابر نقلى 19سال همزمان با پدر بزرگوارش و مدّت 35 سال پس از آن ادامه حيات داد كه جمعا 55سال طبق مشهور عمرى با بركت و پر از مشقّت را سپرى نمود گرچه بعضى عمر آنحضرت را تا 58 سال گفته اند.
علّت زندانى شدن آن حضرت را طبق آنچه گفته اند چنين است :
در سالى هارون الرّشيد به سفر حجّ رفت و در كنار قبر حضرترسول صلى الله عليه و آله جمعى از بنى هاشم و از آن جمله امام موسى كاظم عليهالسلام جهت زيارت قبر آن حضرت حضور داشتند.
هنگامى كه هارون الرّشيد نزديك قبر مطهّر رسيد گفت : السّلام عليك يارسول اللّه ، يابنى عمّى ، يعنى سلام بر تو اى پسر عمويم .
در همين حال امام كاظم عليه السلام نزديك قبر آمد و اظهار داشت : السلام عليك يا أ بة ،يعنى سلام بر تو اى پدرم .
هارون با چنين صحنه اى چهره خود را درهم كشيد و با گرفتن كينه و عداوت آن حضرت رابر دل ، تصميم بر تحقير و قتل حضرت را گرفت .
اضافه بر آن سخن چينان دنياپرست و رياست طلب كه در هر زمان بوده و هستند ازموقعيّت سوءاستفاده كرده و در هر فرصت مناسبى بر عليه آن حضرت نزد هارونبدگوئى و سخن چينى نموده و او را بر عليه حضرت تحريك مى كردند.
تا آنكه به بغداد مراجعت كرد و دستور جلب آن حضرت را صادر و در بصره زندانىگرداند.
و چون امام عليه السلام مدّتى را در زندان بصره سپرى نمود، به بغدادمنتقل شد و در زندانى مخوف و وحشتناك با شكنجه هاى مختلف جسمى و روحى محبوسگرديد.
در مدت زندان حضرت بين مؤرّخين اختلاف است .
بنابر مشهور: حضرت توسط سندى بن شاهك ، به دستور هارون مسموم و در روز جمعه25 رجب ، سال 183 هجرى قمرى ⁽³⁷³⁾ در زندان بغداد به شهادت رسيد و درقبرستان بنى هاشم كاظمين دفن گرديد.
فرزندان : مرحوم سيّدمحسن امين تعداد 18 پسر و 19 دختر از فرزندان امام كاظم عليهالسلام را نام برده است .
و بعضى ديگر گفته اند: آن حضرت داراى 37 دختر و 23 پسر بوده است .
دوران امامت آن حضرت همزمان بود با حكومت منصور دوانيقى ، محمدمهدى عبّاسى ، هادىعبّاسى ، هارون الرّشيد.
نماز آن حضرت : دو ركعت است ، در هر ركعت پس از قرائت حمد، دوازده مرتبه سوره توحيدخوانده مى شود.
و پس از سلام نماز، تسبيح حضرت زهراء عليها السلام گفته خواهد شد و سپس ‍ حوائج وخواسته هاى مشروع از درگاه خداوند متعال خواسته مى شود كه انشاءاللّه برآورده مىگردد.⁽³⁷⁴⁾
چهل حديث گهربار، از امام موسى بن جعفر عليه السّلام
قالَ الا مام موسى بن جعفرالكاظم عليه السلام :
321 وَجَدْتُ عِلْمَ النّاسِ فى اءرْبَعٍ: اءَوَّلُها اءنْ تَعْرِفَ رَبَّكَ، وَالثّانِيَةُ اءنْ تَعْرِفَما صُنِعَ بِكَ، وَالثّالِثَةُ اءنْ تَعْرِفَ ما اءرادَ بِكَ، وَالرّبِعَةُ اءنْ تَعْرِفَ ما يُخْرِجُكَ عَنْدينِكَ.⁽³⁷⁵⁾
فرمود: تمام علوم جامعه را در چهار مورد شناسائى كردم :
اوّلين آنها اينكه پروردگار و آفريدگار خود را بشناسى و نسبت به او شناخت پيدا كنى.
دوّم اينكه بفهمى كه از براى وجود تو و نيز براى بقاء حيات تو چه كارها وتلاشهائى صورت گرفته است .
سوّم بشناسى كه براى چه آفريده شده اى و منظور از خلقت تو چيست .
چهارم اينكه معرفت پيدا كنى نسبت به آن چيزهائى كه سبب مى شود از دين و اعتقادات خودمنحرف شوى ، يعنى سبب و راه خوشبختى و بدبختى خود را بشناسى و چشم و گوشبسته حركت نكنى .
322 قال عليه السلام : رَحِمَ اللّهُ عَبْدا تَفَقَّهَ، عَرِفَ النّاسَوَلايَعْرِفُونَهُ.⁽³⁷⁶⁾
فرمود: خداوند متعال رحمت كند آن بنده اى را كه درمسائل دينى و اجتماعى و سياسى و... فقيه و عالم باشد و نسبت به مردم شناخت پيدا كندگرچه مردم او را نشناسند و قدر و منزلت او را ندانند.
323 قالَ عليه السلام : ما قَسَّمَ بَيْنَ الْعِبادِ اءفْضَلُ مِنَ الْعَقْلِ، نَوْمُ الْعاقِلِاءفْضَلُ مِنْ سَهْرِالْجاهِلِ.⁽³⁷⁷⁾
فرمود: چيزى با فضيلت تر و بهتر از عقل بين بندگان توزيع نشده است ، تا جائىكه خواب عاقل هوشمند افضل از شب زنده دارىجاهل بى خرد است .
324 قالَ عليه السلام : الدُّنيا سِجْنُ الْمُؤمِنِ ، وَالْقَبْرُ حِصْنُهُ، وَالْجَنَّةُمَاءواهُ.⁽³⁷⁸⁾
فرمود: دنيا همچون زندانى است براى مؤمن و قبر قلعه و منزلگاه موقّت او است و بهشتجايگاهش خواهد بود.
325 قالَ عليه السلام : بِئْسَ الْعَبْدُ يَكُونُ ذاوَجْهَيْنِ وَ ذالِسانَيْنِ.⁽³⁷⁹⁾
فرمود: بد شخصى است آنكه داراى دو چهره و دو زبان مى باشد،(در پيش ‍ رو چيزى مىگويد و پشت سر چيز ديگر).
326 قالَ عليه السلام : اَلْمَغْبُونُ مَنْ غَبِنَ عُمْرُهُ ساعَةً.⁽³⁸⁰⁾
فرمود: خسارت ديده و ورشكسته كسى است كه عمر خود را هر چند به مقدار يك ساعت هم كهباشد بيهوده تلف كرده باشد.
327 قال عليه السلام : مَنِ اسْتَشارَ لَمْ يَعْدِمْ عِنْدَ الصَّوابِ مادِحا، وَ عِنْدَالْخَطاءِعاذِرا.⁽³⁸¹⁾
فرمود: كسى كه در امور زندگى خود با اهل معرفت مشورت كند، چنانچه درست و صحيحعمل كرده باشد مورد تعريف و تمجيد قرار مى گيرد و اگر خطا و اشتباه كند عذرشپذيرفته است .
328 قالَ عليه السلام : مَنْ لَمْ يَكُنْ لَهُ مِنْ نَفْسِهِ واعِظٌ تَمَكَّنَ مِنْهُ عَدُوُّهُ يعنيالشّيطان .⁽³⁸²⁾
فرمود: هر كسى عقل و تدبيرش را مورد استفاده قرار ندهد، دشمنش يعنى شياطين إ نسى وجنّى و نيز هواهاى نفسانى به راحتى او را مى فريبند و منحرف مى شود.
329 قالَ عليه السلام : لايَخْلُواالْمُؤْمِنُ مِنْ خَمْسَةٍ: سِواكٍ، وَمِشْطٍ، و سَجّادَةٍ، وَ سَبْحَةٍفيها اءرْبَعٌ وَ ثَلاثُونَ حَبَّة ، وَ خاتَمُ عَقيقٍ.⁽³⁸³⁾
فرمود: مؤمن بايد هميشه پنج چيز همراه خود داشته باشد: مسواك ، شانه ، مهر و جانماز،تسبيح براى ذكر گفتن انگشتر عقيق به دست راست درحال نماز و دعا و... .
330 قالَ عليه السلام : لاتَدْخُلُواالْحَمّامَ علىّ الرّيقِ، وَلاتَدْخُلُوهُ حَتّى تُطْعِمُواشَيْئا.⁽³⁸⁴⁾
فرمود: بعد از صبحانه بدون فاصله حمّام نرويد، همچنين سعى شود با معده خالىداخل حمّام نرويد و حتّى الا مكان قبل از رفتن به حمّام قدرى غذا بخوريد.
331 قالَ عليه السلام : اِيّاكَ وَالْمِزاحَ، فَاِنَّهُ يَذْهَبُ بِنُورِ إ يمانِكَ، وَيَسْتَخِفُّمُرُوَّتِكَ.⁽³⁸⁵⁾
فرمود: برحذر باش از شوخى و مزاح بى جا چون كه نور ايمان را از بين مى برد وجوانمردى و آبرو را سبك و بى اهميّت مى كند.
332 قالَ عليه السلام : اَلْلَّحْمُ يُنْبِتُ اللَّحْمَ، وَالسَّمَكُ يُذيبُ الْجَسَدَ.⁽³⁸⁶⁾
فرمود: خوردن گوشت موجب روئيدن گوشت در بدن و فربهى آن مى گردد، ولى خوردنماهى گوشت بدن را آب و جسم را لاغر مى كند.
333 قالَ عليه السلام : مَنْ صَدَقَ لِسانُهُ زَكى عَمَلُهُ، وَ مَنْ حَسُنَتْ نِيَّتُهُ زيدَ فىرِزْقِهِ، وَ مَنْ حَسُنَ بِرُّهُ بِإ خْوانِهِ وَ أ هْلِهِ مُدَّ فى عُمْرهِ.⁽³⁸⁷⁾
فرمود: هر كه زبانش صادق باشد اعمالش پاك مى باشد، هر كه فكر و نيّتش ‍ نيكباشد توسعه در روزيش خواهد بود، هر كه به دوستان و آشنايانش ‍ نيكى و احسان كندعمرش طولانى خواهد شد.
334 قالَ عليه السلام : اِذا ماتَ الْمُؤْمِنُ بَكَتْ عَلَيْهِ الْمَلائِكَةُ وَ بُقاعُالاَْرضِ.⁽³⁸⁸⁾
فرمود: زمانى كه دانشمند مؤمنى وفات يابد و بميرد، ملائكه براى او گريه مى كنند.
335 قالَ عليه السلام : اءلْمُؤْمِنُ مَثَلُ كَفَتَّىِ الْميزانِ كُلَّما زيدَ فى ايمانِهِ زيدَ فىبَلائِهِ.⁽³⁸⁹⁾
فرمود: مثال مؤمن همانند دو كفّه ترازو است كه هر چه ايمانش افزوده شود بلاها وآزمايشاتش بيشتر مى گردد.
336 قالَ عليه السلام : مَنْ اَرادَ اءنْ يَكُونَ اءقْوىَ النّاسِ فَلْ يَتَوَكَّلْ علىّاللّهَ.⁽³⁹⁰⁾
فرمود: هر كس بخواهد(در هر جهتى ) قوى ترينِ مردم باشد بايد در همه اءمورتوكّل بر خداوند سبحان نمايد.
337 قالَ عليه السلام : اءداءُالاْ مانَةِ وَالصِّدقُ يَجْلِبانِ الرِّزْقَ، وَالْخِيانَةُ وَالْكِذْبُيَجْلِبانِ الْفَقْرَ وَالنِّفاقَ.⁽³⁹¹⁾
فرمود: امانت دارى و راستگوئى هر دو موجب توسعه روزى مى شوند، و ليكن خيانت درامانت و دروغگوئى موجب فلاكت و بيچارگى و سبب تيرگىدل مى گردد.
338 قالَ عليه السلام : اءبْلِغْ خَيْرا وَ قُلْ خَيْرا وَلاتَكُنْ إ مَّعَة .⁽³⁹²⁾
فرمود: نسبت به هم نوع خود خير و نيكى داشته باش ، و سخن خوب و مفيد بگو، و خود رابى تفاوت و بى مسئوليت قرار مده .
339 قالَ عليه السلام : تَفَقَّهُوا فى دينِ اللّهِ، فَاِنَّ الْفِقْهَ مِفْتاحُ الْبَصيرَةِ، وَتَمامُ الْعِبادَةِ، وَ السَّبَبُ اِلى مَنازِلِ الرَفيعَةِ وَالرُّتَبِ الْجَليلَةِ فِى الدّينِوَالدّنيا.⁽³⁹³⁾
فرمود: مسائل و احكام اعتقادى و عملى دين را فرا گيريد چون كه شناخت احكام و معرفت نسبتبه دستورات خداوند كليد بينائى و بينش و انديشه مى باشد و موجب تماميّتكمال عبادات و اعمال خواهد بود، و راه به سوى مقامات ومنازل بلند مرتبه در دنيا و آخرت است .
340 قالَ عليه السلام : فَضْلُ الْفَقيهِ عَلَى العابِدِ كَفَضْلِ الشَّمْسِ عَلَىالْكَواكِبِ.⁽³⁹⁴⁾
فرمود: ارزش و فضيلت فقيه بر عابد همانند فضيلت خورشيد بر ستاره ها است .
341 قال عليه السلام : عَظِّمِ العالِمَ لِعِلْمِهِ وَدَعْ مُنازَعَتَهُ، وَ صَغِّرِالْجاهِلَ لِجَهْلِهِوَلاتَطْرُدْهُ وَلكِنْ قَرِّبْهُ وَ عَلِّمْهُ.⁽³⁹⁵⁾
فرمود: عالم را به جهت عملش تعظيم و احترام كن و با او منازعه منما، و اعتنائى بهجاهل مكن ولى طردش هم نگردان ، بلكه او را جذب نما و آنچه نمى داند تعليمش ده .
342 قالَ عليه السلام : صَلوةُ النّوافِلِ قُرْبانٌ اِلَى اللّهِ لِكُلِّ مُؤ مِنٍ.⁽³⁹⁶⁾
فرمود: انجام نمازهاى مستحبّى ، هر مؤمنى را به خداوندمتعال نزديك مى نمايد.
343 قالَ عليه السلام : مَثَلُ الدّنيا مَثَلُ الْحَيَّةِ، مَسُّها لَيِّنٌ وَ فى جَوْفِهَا السَّمُّالْقاتِلِ، يَحْذَرُهَاالرِّجالُ ذَوِى الْعُقُولِ وَ يَهْوى اِلَيْهَاالصِّبْيانُ بِاءيْديهِمْ.⁽³⁹⁷⁾
فرمود: مثل دنيا همانند مار است كه پوست ظاهر آن نرم و لطيف و خوشرنگ مى باشد، ولىدرون آن سمّ كشنده است كه مردان عاقل و هشيار از آن گريزانند، ولى بچه صفتان وبولهوسان به سوى آن عشق مى ورزند.
344 قالَ عليه السلام : مَثَلُ الدُّنيا مَثَلُ ماءِالْبَحْرِ كُلَّما شَرِبَ مِنْهُ الْعطْشانُ اِزْدادَعَطَشا حَتّى يَقْتُلَهُ.⁽³⁹⁸⁾
فرمود: مثل دنيا(و اموال و زيورآلات و تجمّلات آن ) همانند آب دريا است كه انسان تشنه هرچه از آن بياشامد بيشتر تشنه مى شود و آنقدرميل مى كند تا هلاك شود.
345 قالَ عليه السلام : لَيْسَ الْقُبْلَةُ عَلَى الْفَمِ اِلاّ لِلزَّوْجَةِ وَالْوَلَدِالصَّغيرِ.⁽³⁹⁹⁾
فرمود: بوسيدن لبها و دهان براى يكديگر در هر حالتى جايز نيست مگر براى همسر ويا فرزند كوچك .
346 قالَ عليه السلام : مَنْ نَظَرَ بِرَاءيْهِ هَلَكَ، وَ مَنْ تَرَكَ اءهْلَ بَيْتِ نَبيِّهِ ضَلَّ، وَمَنْتَرَكَ كِتابَ اللّهِ وَ قَوْلَ نَبيِّهِ كَفَرَ.⁽⁴⁰⁰⁾
فرمود: هر كس به راءى و سليقه خود اهميّت دهد و درمسائل دين به آن عمل كند هلاك مى شود، و هر كساهل بيت پيغمبر صلى الله عليه و آله را رها كند گمراه مى گردد، و هر كس قرآن و سنّترسول خدا را ترك كند كافر مى باشد.
347 قالَ عليه السلام : إنَّ اللّهَ لَيُبْغِضُالْعَبْدَ النَّوّامَ، إنَّ اللّهَ لَيُبْغِضُالْعَبْدَالْفارِغَ.⁽⁴⁰¹⁾
فرمود: همانا خداوند دشمن دارد بنده اى را كه زياد بخوابد، همانا خداوند دشمن دارد بندهاى را كه بيكار باشد.
348 قالَ عليه السلام : التَّواضُعَ: اءنْ تُعْطى النّاسَ ما تُحِبُّ اءنْتُعْطاهُ.⁽⁴⁰²⁾
فرمود: تواضع و فروتنى آنست كه آنچه دوست دارى ديگران درباره تو انجام دهند توهم همان را درباره ديگران انجام دهى .
349 قالَ عليه السلام : يُسْتَحَبُّ غَرامَةَ الْغُلامِ فى صِغَرِهِ لِيَكُونَ حَليما فى كِبَرِهِوَ يَنْبَغى لِلرَّجُلِ اءنْ يُوَسِّعُ عَلى عَيالِهِ لِئَلاّ يَتَمَنَّوْا مَوْتَهَ.⁽⁴⁰³⁾
فرمود: بهتر است پسر را در دوران كودكى بكارهاى مختلف و سخت وادار نمائى تا دربزرگى حليم و بردبار باشد. و بهتر است مرد نسبت بهاهل منزل خود دست و دل باز باشد و در حدّ توان رفع نياز كند تا آرزوى مرگش راننمايند.
350 قالَ عليه السلام : لَيْسَ مِنّا مَنْ لَمْ يُحاسِبْ نَفْسَهُ فى كُلِّ يَوْمٍ، فَإِنْ عَمِلَحَسَنا إ سْتَزادَ اللّهَ، وَ إنْ عَمِلَ سَيِّئا إ سْتَغْفَرَاللّهَ وَ تابَ اِلَيْهِ. ⁽⁴⁰⁴⁾
فرمود: از شيعيان و دوستان ما نيست كسى كه هر روز محاسبه نفس و بررسىاعمال خود را نداشته باشد كه چنانچه اعمال و نيّاتش خوب بوده سعى كند بر آنهابيفزايد، و اگر زشت و ناپسند بوده است از خداوند طلب مغفرت و آمرزش كند و جبراننمايد.
351 قالَ عليه السلام : لِكُلِّ شَيْئٍى دَليلٌ وَ دَليلُ الْعاقِلِ التَّفَكُّر.⁽⁴⁰⁵⁾
فرمود: براى هر چيزى دليل و راهنمائى است و راهنماى شخصعاقل تفكّر و انديشه مى باشد.
352 قالَ عليه السلام : ما فِى الْميزانِ شَيْئٌى اءثْقَلُ مِنَ الصَّلاةِ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِمُحَمّدٍ.⁽⁴⁰⁶⁾
فرمود: نيست چيزى و عملى سنگينتر در ميزان از ذكر صلوات بر محمّد واهل بيتش (صلوات اللّه عليهم اجمعين ).
353 قالَ عليه السلام : قَليلُ الْعَمَلِ مِنَ الْعاقِلِ مَقْبُولٌ مُضاعَفٌ وَ كَثيرُالْعَمَلِ مِنْاءهْلِ الْهَوى وَالْجَهْلِ مَرْدُودٌ.⁽⁴⁰⁷⁾
فرمود: اعمال شخص عاقل مقبول است هر چند كم و ناچيز باشد چند برابر اءجر خواهد داشت، ولى شخص نادان و هوسران گرچه زياد كار و خدمت و عبادت كند پذيرفته نخواهد بود.
354 قالَ عليه السلام : وَشَعْرُالْجَسَدِ إذا طالَ قَطَعَ ماءَ الصُّلْبِ، وَاءرْخىَ الْمَفاصِلَ، وَوَرَّثَ الضَّعْفَ وَالسِلَّ، وَ إنَّ النُّورَةَ تَزيدُ فِى ماءِالصُّلْبِ، وَ تُقَوّى الْبَدَنَ، وَتَزيدُفى شَحْمِ الْكُلْيَتَيْنِ، وَ تَسْمِنُ الْبَدَنَ.⁽⁴⁰⁸⁾
فرمود: موهاى بدن زير بغل و اطراف عورت چنانچه بلند شود سبب قطع و كمبود آبكمر، و سستى مفاصل استخوان و سبب ضعف و مرض سلّ خواهد شد،استعمال نوره موجب تقويت تمامى آنها خواهد بود.
355 قالَ عليه السلام : ثَلاثَةٌ يَجْلُونَ الْبَصَرَ: النَّظَرُ إلَى الخَضْرَةِ، وَالنَّظَرُ إلَى الْماءِالْجارى ، وَالنَّظَرُ إلَى الْوَجْهِ الْحَسَنِ.⁽⁴⁰⁹⁾
فرمود: سه چيز بر نورانيّت چشم مى افزايد: نگاه بر سبزه ، نگاه بر آب جارى ، نگاهبه صورت زيبا.
356 قالَ عليه السلام : إنَّ الاْءرْضَ لاتَخُلُو مِنْ حُجَّةٍ، وَ اءنَاوَاللّهِ ذلِكَالْحُجَّةُ.⁽⁴¹⁰⁾
فرمود: همانا زمين در هيچ موقعيّتى خالى از حجّت خدا نيست و به خدا سوگند كه من خليفهو حجّت خداوند هستم .
357 قالَ عليه السلام : سُرْعَةُالْمَشْىِ تَذْهَبُ بِبَهاءِالْمُؤْمِنِ.⁽⁴¹¹⁾
فرمود: با سرعت و شتاب راه رفتن بهاء و موقعيّت مؤمن را مى كاهد.
358 قالَ عليه السلام : إنَّما اءمِرْتُمْ اءنْ تَسْئَلُوا، وَلَيْسَ عَلَيْنَاالْجَوابُ، إنَّما ذلِكَإ لَيْنا.⁽⁴¹²⁾
فرمود: شماها ماءمور شده ايد كه از ما اهل بيترسول اللّه سؤال كنيد، و ليكن جواب و پاسخ آنها بر ما واجب نيست بلكه اگر مصلحتبود پاسخ مى دهيم وگرنه ساكت مى باشيم .
359 قالَ عليه السلام : ماذِئْبانِ ضارِيانِ فى غَنَمٍ قَدْ غابَ عَنْهُ رُعاؤُها، بِاءضَرٍّ فىدينِ مُسْلِمٍ مِنْ حُبِّ الرِّياسَةِ.⁽⁴¹³⁾
فرمود: خطر و ضرر علاقه به رياست براى مسلمان بيش از آنست كه دو گرگ درنده بهگله گوسفندى كه چوپان ندارند حمله كنند.
360 قالَ عليه السلام : الا يمانُ فَوْقَ الاْ سْلامِ بِدَرَجَةٍ، وَالتَّقْوى فَوْقَ الا يمانِبِدَرَجَةٍ، وَ الْيَقينُ فَوْقَ التَّقْوى بِدَرَجَةٍ، وَ ما قُسِّمَ فِى النّاسِ شَيْئٌى اءقَلُّ مِنَالْيَقينِ.⁽⁴¹⁴⁾
فرمود: ايمان به يك درجه از اسلام بالاتر است ، تقوى نيز يك درجه از ايمان بالاتر،يقين يك درجه از تقوى بالاتر و برتر مى باشد و درجه اى كمتر از مرحله يقين در بينمردم ثمربخش نخواهد بود.
خلاصه حالات دهمين معصوم هشتمين امام حضرت امام على بن موسى الرضا عليهالسّلام
آن حضرت روز جمعه يا پنجشنبه ، 11 ذى القعدة ،سال 148⁽⁴¹⁵⁾ هجرى قمرى ، يكسال پس از شهادت امام صادق عليه السلام در مدينهمنوّره ديده بجهان گشود.
نام : علىّ صلوات اللّه و سلامه عليه ⁽⁴¹⁶⁾
كنيه : ابوالحسن ثانى ، ابوعلى و...
القاب : رضا، صابر، زكىّ، وفىّ، ولىّ، رضىّ، ضامن ، غريب ، نورالهدى ، سراج اللّه، غيظ المحدّثين و...
پدر: امام موسى كاظم ، باب الحوائج إلى اللّه عليه السلام .
مادر: شقراء، معروف به خيزران ، امّ البنين ، و بعضى گفته اند: نجمه بوده است .
نقش انگشتر: حَسْبىَاللّهُ، ماشاءَاللّهُ وَلاقُوَّةَ إلاّ بِاللّهِ، وَليىّ اللّهُ.
دربان : محمدبن فرات ، محمدبن راشد را گفته اند.
مدّت امامت : بنابر مشهور، روز جمعه ، 25 رجب ،سال 183 هجرى پس از شهادت پدر مظلومش بلافاصله مسئوليت رهبرى جامعه و امامت رابعهده گرفت و تا سال 203 يا 206 رهبريّت و امامتشبطول انجاميد.
مدّت عمر: در طول عمر آن حضرت بين 49 تا 57سال اختلاف است و بر همين مبنا در مقدار و مدّت همزيستى با پدر بزرگوارش و نيز درمدّت حيات پس از پدرش اختلاف مى باشد، گرچه گفته اند كه آن حضرت 29سال و دو ماه در حيات پدر خود بوده است .
و در سال 200 هجرى به خراسان توسط ماءمون احضار گرديد.
در علّت آمدن امام رضا عليه السلام به خراسان بين مؤرّخين اختلاف است ، ولى مى تواناز مجموع استفاده نمود براينكه : چون هارون الرّشيد به هلاكت رسيد، بغداد و حوالى آن دراختيار اءمين ، و خراسان با حوالى آن تحت حكومت ماءمون بود.
پس از گذشت مدّتى كوتاه بين دو برادر اختلاف و جنگ رونق گرفت و امين كشته شد.
و ماءمون جهت استحكام قدرت خود چنان ابراز داشت كه از علاقمندان خاندان علىّ بن ابىطالب و سادات بنى الزهراء مى باشد.
در سال 200 هجرى نامه اى به مدينه فرستاد تا حضرت علىّ بن موسى الرّضا عليهالسلام را از راه بصره اهواز از غير مسير شهر قم به خراسانمنتقل گردانند.
و چون حضرت كاملا نسبت به افكار و دسيسه هاى ماءمون آگاه بود، هنگامى كه به شهرمَرْوْ رسيد و ماءمون پيشنهاد بيعت و خلافت را داد نپذيرفت و دو ماه بطور مرتّب با شيوههاى گوناگونى اصرار و در نهايت حضرت را تهديد بهقتل كرد.
به همين جهت مجبور گرديد ولايتعهدى را تحت شرائطى بپذيرد و پنجشنبه پنجم ماهرمضان سال 201 بيعت انجام گرفت مشروط بر آنكه در هيچ كارى از حكومت دخالتننمايد.
و در نهايت پس از آنكه ماءمون به هدف خود رسيد و از هر جهت حكومت خود را ثابت و استواريافت ، شخصا تصميم قتل حضرت رضا عليه السلام را گرفت و به وسيله انگورزهرآلود آن امام مظلوم و غريب را مسموم و شهيد كرد.
شهادت : بنابر مشهور بين تاريخ ‌نويسان روز جمعه يا دوشنبه آخر ماه صفر درسال 203 يا 206 قمرى ⁽⁴¹⁷⁾ به وسيله زهر مسموم و در سناباد خراسان شهيد و بهعالم بقاء رحلت نمود و در منزل حميدبن قحطبه كنار قبر هارون الرّشيد دفن گرديد.
فرزندان : عدّه اى گفته اند حضرت داراى پنج پسر و يك دختر به نام فاطمه بوده ،ولى اكثر بر اين عقيده اند كه حضرت بيش از يك پسر به نام ابوجعفر محمدجواد عليهالسلام نداشته است .
خلفاء هم عصر آن حضرت : امامت حضرت مصادف با حكومت هارون الرّشيد، فرزندش امين ،عمويش ابراهيم ، دوّمين فرزندش محمّد، سوّمين فرزندش عبداللّه ملقّب به ماءمون عبّاسىگرديد.
نماز آن حضرت : شش ركعت است در هر ركعتى پس از حمد، ده مرتبه(هل اءتى عَلَى الا نْسانِ حينٌ مِنَ الدَّهْرِ لَمْ يَكُنْ شَيْئا مَذْكُورا) خوانده مىشود⁽⁴¹⁸⁾.
و بعد از آخرين سلام ، تسبيح حضرت زهراء عليها السلام را بگويد و حاجت خود را ازدرگاه خداوند متعال مسئلت نمايد كه انشاء اللّه برآورده خواهد شد.