|
|
|
 |
|
 |
| |
9 الگوى ايمان
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : عمّار خلط الله الايمان ما بين قرنه الى قدمه. كنز العمال / 33520
اشاره
ايمان قوى بالاتر از شهادت
حمران بن اعين مى گويد: به امام باقر عليه السلام عرض كردم فدايت گردم ما چقدر كمهستيم كه اگر در خوردن گوسفندى شركت كنيم آن را تمام نخواهيم كرد. فرمود: مهاجر وانصار (پس از رحلت پيامبر صلّى اللّه عليه و آله ) همه به اين سو و آن سو رفتند سپسسه انگشت خود را نشان داد و اشاره كرد و فرمود: مگر سه تن سلمان و ابوذر و مقداد.گفتم : عمار ياسر چگونه بود؟ فرمود: خدا عمار را رحمت كند بيعت كرد و در جنگ صفينشهيد شد. من پيش خود گفتم مقامى بالاتر از شهادت نيست (پس عمار در رديف آن سه نفراست ) حضرت فرمود: شايد عمار را در رديف آن سه نفر مى دانى هرگز چنين نيست .لعلك ترى انه مثل الثلاثة ايهات ايهات ؛ يعنى گاهى افراد بهدليل ايمان قوى و اعمال صالح مقامشان از مقام شهيد برتر است .
كافى / 2 / 191
صبر
1 اهميت صبر
قال على عليه السلام : الصبر من الايمان بمنزلة الراءس من الجسد فاذا ذهب الراءسذهب الجسد كذلك اذا ذهب الصبر ذهب الايمان . كافى / 2 / 87
2 انواع صبر
قال على عليه السلام : الصبر اما صبر على المصيبة او على الطاعة او عن المعصية و هذاالقسم الثالث اعلى درجة من القسمين الاوّلين . شرح نهج البلاغه / 1 / 319
3 صبر جميل
قال الباقر عليه السلام : لما سئل عن الصبرالجميل : ذلك صبر ليس فيه شكوى الى الناس .كافى / 2 / 93
4 صبر شيعيان
قال الصادق عليه السلام : نحن صبّر و شيعتنا اصبر منا ... و ذلك انّا صبرنا على مانعلم و شيعتنا يصبرون على ما لا يعلمون . كافى / 2 / 93
5 صابر نمونه
قال على عليه السلام : (فصبرت وفى العين قذى وفى الحلق شجى ارى تراثىنهبا. سفينة البحار/ 5 / 22
6 صبر برترين عبادت
قال على عليه السلام : افضل العبادة الصبر و الصمت و انتظار الفرج .بحار/74 / 420
7 صبر كليد نعمت
قال على عليه السلام : لكل نعمة مفتاح و مغلاق فمفتاحها الصبر و مغلاقهاالكسل .شرح نهج البلاغه / 20 / 322
8 صبر مايه ى كرامت
قيل لابى عبدالله عليه السلام من اكرم الخلق على اللهقال : من اذا اعطى شكر و اذا ابتلى صبر. مشكاة الانوار / 60
9 صبر سپر تهيدستى
قال على عليه السلام : الصبر جنة الفاقة . غرر الحكم / 1 / 95
10 اثر بى صبرى بر سختى كار و تلاش
قال على عليه السلام : من لم يصبر على كدّه صبر على الافلاس . غرر الحكم /5 / 414
11 درخواست عافيت به جاى درخواست صبر
عن معاذ بن جبل قال : مرّ النبى برجل و هو يقول : اللهم انى اسئلك الصبرفقال قد ساءلت البلاء فسئل الله العافية . مسند احمد / 5 / 231
12 اثر صبر بر مصيبت
قال على عليه السلام : صبرك على المصيبة يخفّف الرزيّة ويجزل المثوبة . غرر الحكم / 4 / 202
13 آثار صبر
الف رسيدن به درجات عالى
قال على عليه السلام : بالصبر تدرك معالى الامور. غرر الحكم /4 276
ب رسيدن به پيروزى
قال على عليه السلام : لا يعدم الصبورالظفروانطال به الزمان . نهج البلاغه /حكمت 153
ج پاداش فوق العاده
قال الصادق عليه السلام : من ابتلى من شيعتنافصبرعليه كان له اجرالفشهيد.سفينة البحار/5/18
د شادمانى طولانى
قال الصادق عليه السلام : كم من صبر ساعة قد اورثت فرحا طويلا و كم من لذة ساعةقد اورثت حزنا طويلا. سفينة البحار / 5 / 19
ه رسيدن به بهشت
قال الباقر عليه السلام : الجنة محفوفة بالمكاره و الصبر فمن صبر على المكارهفى الدنيا دخل الجنة . كافى / 3 / 145
و آسان شدن مصيبت ؛ قال على عليه السلام : من صبر هانت مصيبته . غرر الحكم /5 / 176
اشاره
ابن ابى عمير در زمان هارون و ماءمون مورد شتم و حبس و اخذمال گرديد از او خواستند قضاوت را بپذيردقبول نكرد از او خواستند اسامى شيعيان را بگويد نپذيرفت . از اين رو او را به زندانبردند و بارها بر او تازيانه زدند يكبار سندى بن شاهك 120 تازيانه بر او زد و بادادن هزار درهم از زندان خارج شد و نزديك صد هزار درهم به او خسارت مالى وارد شد ومدت زندانش چهار سال طول كشيد اما در عين حال صبر كرد. منتهىالامال / 2 /3 58
حلم و بردبارى
1- فضيلت حلم
قال على عليه السلام : الحلم زين الخلق غرر/1/14
2- معناى حلم
قال على عليه السلام : انماالحلم كظم الغيظ وملك النفس غرر/1/296
3- حلم و شباهت به پيامبر
قال رسول اللّه صلّى اللّه عليه و آله : يا على الا اخبركم باشبهكم بى خلقا قالوابلى يا رسول اللّه قال احسنكم خلقا و اعظمكم حلما و ابرّكم بقرابته و اشدكم من نفسهانصافاوسائل /6/212
4- ظهور حلم به هنگام غضب
قال على عليه السلام : ليس الحلم ما كانحال الرضا بل الحلم ما كان حال الغضب
شرح نهج البلاغه /20/316
5- حلم نشانه عابد واقعى
قال الرضا عليه السلام : لا يكون الرجل عابدا حتى يكون حليما كافى/3/175
6- حلم و صبر بر آزار
قال على عليه السلام : انما الحليم من اذا اوذى صبر و اذا ظُلم غفرغرر/1/300
7- آثار حلم
الف محبت الهى ؛ قال رسول اللّه : وجبت محبة الله على من اغضب فحلم
كنزالعمال /3/131
ب زياد شدن ياوران ؛ قال على عليه السلام : بالحلم تكثر الانصارغرر/1/329
ج پيروزى بر دشمن ؛ قال على عليه السلام : من حلم من عدوّه ظفربه بحار68/428
اشاره
مفضل بن عمر شنيد كه ابن ابى العوجا با يكى از اصحابشمشغول به گفتن كلمات كفرآميز است مفضل نتوانست طاقت بياورد به او گفت : (يا عدواللّهالحدت فى دين الله ) اى دشمن خدا در دين خدا الحاد ورزيدى و منكر خدا شدى ابن ابىالعوجا گفت : اى مرد اگر تو از اهل كلامى بيا با هم سخن بگوئيم اگردليل آوردى از تو پيروى مى كنم و اگر تو از اصحاب جعفربن محمد هستى آن حضرت باما اينگونه سخن نمى گويد به تحقيق كه از ما كلماتى بيشتر از اين شنيده است و هيچ باما برخورد نكرده است و همانا او مردى بردبار و حليم و با وقار وعاقل مى باشد و ثابت و محكم كه از طريق رفق و مدارا خارج نمى شود و اگر تو ازاصحاب او هستى همانند او با ما سخن بگو. انه لحليم الرزينالعاقل الرصين لايعتريه خرق و لانزق ولاطيش فان كنت من اصحابه فخاطبنابمثل خطابه منتهى الامال /2/142
زهد
1 فضيلت زهد
قال على عليه السلام : ما عبد الله بشى ءافضل من الزهد فى الدنيا. مستدرك / 12 / 50
2 حقيقت زهد
الف قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : الزهد فى الدنيا قصرالامل و شكر كل نعمة و الورع عن كل ما حرّم الله . تحفالعقول / 58
ب قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : الزهد ليس بتحريمالحلال ولكن ان يكون بما فى يدى الله اوثق منه بما فى يديه . بحار / 77 /172
ج قال على عليه السلام : الزهد كله فى كلمتين من القرآنقال الله تعالى : (لكى لا تاءسوا على مافاتكم و لا تفرحوا بما اتاكم ) فمن لم ياءسعلى الماضى و لم يفرح بالا تى فهو الزاهد.بحار / 78 / 70
3 اوصاف زاهد
قال على عليه السلام : فى صفة الزهاد كانوا قوما مناهل الدنيا و ليسوا من اهلها فكانوا فيها كمن ليس منها ... يروناهل الدنيا يعظّمون موت اجسادهم و هم اشدّ اعظاما لموت قلوب احبّائهم .بحار / 64 /320
4 عوامل زهد
قال الباقر عليه السلام : اكثر ذكر الموت فانّه لم يكثر انسان ذكر الموت الاّ زهّدفى الدنيا.بحار / 73 / 64
قال على عليه السلام : احق الناس بالزهادة من عرف نقص الدنيا. غرر الحكم /3209
5 موانع زهد
قال على عليه السلام : كيف يزهد فى الدنيا من لا يعرف قدر الا خرة .غررالحكم/ 6987
قال على عليه السلام : كيف يصل الى حقيقة الزهد من لم يمت شهوته .غررالحكم /7000
6 زاهدترين انسان
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ازهد الناس من اجتنب الحرام . امالىصدوق / 27
قال الكاظم عليه السلام : انّ اصبركم على البلاء لازهدكم فى الدنيا.بحار/22/308
7 آثار زهد
الف آزادى روح
ب خشنودى خداوند؛ قال على عليه السلام : من زهد فى الدنيا اعتق نفسه و ارضى ربّه.مستدرك /12/47
ج آسان شدن مصائب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من زهد فى الدنيا هانت عليه المصيبات .بحار/94/1
د بصيرت نسبت به عيوب دنيا؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : يا اباذر! مازهد عبد فى الدنيا الاّ انبت الله الحكمه فى قلبه و انطق بها لسانه و يبصّره عيوبالدنيا وداءها و دواءها.بحار/80/3
ه محبوبيت نزد مردم ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ... و ازهد فيما عندالناس يحبّك الناس .معجم الفاظ الحديث النبوى / 1 / 407
اشاره
اسوه ى زهد
الف حضرت على عليه السلام : الا و انّ امامكم قد اكتفى من دنياكم بطمريه و من طعمهبقرصيه . بحار/33/474
ب ابن عباس گويد: حضرت على عليه السلام كفش خويش را وصله مى زد از من پرسيد:اين كفش چقدر ارزش دارد. عرض كردم قيمتى ندارد. فرمود: سوگند به خدا ارزش كفش نزدمن بيشتر از حكومت است مگر آنكه حقى را بر پا دارم ياباطل را دفع نمايم (و الله لهما احبّ الىّ من امركم هذا الاّ ان اقيم حقّا او ادفع باطلا.سفينة البحار / 3 / 543
ج ابن ابى الحديد در باره ى حضرت گويد: اما الزهد فى الدنيا فهو سيّد الزهاد ... ماشبع من طعام قطّ و كان اخشن الناس ماءكلا ومشربا. بحار / 41 /1 47
نفس
1 اهميت معرفت نفس
من عرف نفسه عرف ربه . 7946
2 مسئوليت تربيت نفس
قال الصادق عليه السلام : انك قد جعلت طبيب نفسك و بين لك الداء و عرّفت آيةالصحة و دللت على الدواء فانظر كيف قيامك على نفسك . بحار / 78 / 282
3 تغذيه ى نفس به وسيله ى علم
قال على عليه السلام : مالى ارى الناس اذا قرّب اليهم الطعام ليلا تكلّفوا انارةالمصابيح ليبصروا ما يدخلون بطونهم و لا يهتمون بغذاء النفس بان يثيروا مصابيحالبابهم بالعلم ليسلموا من لواحق الجهالة و الذنوب فى اعتقاداتهم و اعمالهم .
سفينة البحار/2/84
4 ابزار اصلاح نفس
الف مجاهدت ؛ قال على عليه السلام : املكواانفسكم بدوام جهادها. غررالحكم/2489
ب كناره گيرى از دنيا؛ قال على عليه السلام : سبب صلاح النفس العزوف عنالدنيا.
غرر الحكم / 5528
ج قناعت ورزيدن ؛ قال على عليه السلام : اعون شى ء على صلاح النفس القناعة.
غررالحكم / 3191
د پرهيزكارى ؛ قال على عليه السلام : ان تقوى الله دواء داء قلوبكم و طهور دنسانفسكم .نهج البلاغه / خطبه 198
ه كم كردن طمع ؛ قال على عليه السلام : صلاح النفس قلة الطمع .غررالحكم /5797
5 محاسبه ى نفس
قال على عليه السلام : حاسبوا انفسكم قبل ان تحاسبوا و وازنوهاقبل ان توازنوا.
غررالحكم / 4933
6 پرهيز از خشنودى از نفس
قال على عليه السلام : اياك ان ترضى عن نفسك فيكثر الساخط عليك .غررالحكم /2642
7 آثار پيروى از هواى نفس
1 فروختن آخرت به دنيا
قال على عليه السلام : من اطاع هواه باع آخرته بدنياه . غرر الحكم /8 354
2 ذلت ؛ قال على عليه السلام : عبد الشهوة اذلّ من عبدالرق . غرر الحكم /6298
3 اسارت عقل
قال على عليه السلام : كم من عقل اسير عند هوى امير. بحار / 69 /4 10
5 مردود شدن اعمال
قال الكاظم عليه السلام : يا هشام قليلالعمل من العاقل مقبول مضاعف و كثير العمل من اهل الهوى والجهل مردود. تحف العقول / 387
6 رنج و محنت
انّ طاعة النفس و متابعة اهويتها اُسّ كل محنة و غواية . غررالحكم3 486
8 آثار مبارزه با نفس
الف دستيابى به خير دنيا و آخرت ؛ قال الرضا عليه السلام : ساءلنىرجل عما يجمع خير الدنيا و الا خرة فقلت خالف نفسك . سفينة البحار / 2 / 603
ب بى نيازى درونى ج تاءمين رزق ؛ قالالباقر عليه السلام : ان الله عزّ و جلّ يقول و عزتى و جلالى و عظمتى و بهائى وعلوّ ارتفاعى لا يؤ ثر عبد مؤ من هواى على هواه فى شى ء من امر الدنيا الاّ جعلت غناه فىنفسه و ضمنت السموات و الارض رزقه و كنت له من وراء تجارةكل تجارة . وسائل / 11 /5 05
د رشد؛ قال على عليه السلام : من لم يعط نفسه شهوتها اصاب رشده . فقيه /4 / 391
9 الگوى پيروزى بر هواى نفس
قال على عليه السلام : ولكن هيهات ان يغلبنى هواى و يقودنى جشعى الى تخيّرالاطعمه .نهج البلاغه / نامه 45
اشاره
پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله گذر كرد به شخصى كه سنگى را بلند مى كرد ومردم به او نظر مى كردند پيامبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود اين مرد كيست ؟ گفتند:قهرمان است . پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمود: قهرمان تر از او كسى است كهبر هواى نفس خود غلبه پيدا كند؛ اشجع الناس من غلب هواه . مجموعه ورام / 2 /26
حالات قلب
قلب هر انسانى حالاتى دارد؛ گاهى سالم گاهى مريض گاهى زنده گاهى مرده گاهىنرم گاهى سخت گاهى طاهر گاهى غير طاهر گاهى مشروح گاهى غير مشروح است و براىهر يك عاملى وجود دارد كه بدان اشاره مى شود:
1 تقوا مايه ى سلامت قلب
قال على عليه السلام : ان تقوى الله دواء داء قلوبكم و بصر عمى افئدتكم و شفاءمرض اجسادكم . نهج البلاغه / خطبه 198
2 جدال و خصومت مايه ى مرض قلب
قال على عليه السلام : اياكم و المراء و الخصومة فانهما يمرضان القلوب علىالاخوان و ينبت عليهما النفاق . كافى / 2 / 300
3 اطعام به مسكين مايه ى نرمى قلب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اذا اردت ان يلين قلبك فاطعم المسكين و امسحراءس اليتيم .مشكاة الانوار / 167
4 گناه مايه ى سختى قلب
قال على عليه السلام : ما جفت الدموع الا لقسوة القلوب و ما قست القلوب الا لكثرةالذنوب .بحار/70/55
5 موعظه و تفكر مايه ى حيات قلب
قال على عليه السلام : احى قلبك بالموعظة و امته بالزهادة . نهج البلاغه /نامه 31
قال على عليه السلام : التفكر حياة قلب البصير. الدرة الباهرة / 28
6 خنده ى فراوان مايه ى موت قلب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اياك و كثرة الضحك فانّه يميت القلب .معانى الاخبار/335
7 شهوات مايه رجس قلب
8 ترك شهوات مايه ى طهارت قلب
قال على عليه السلام : طهّروا انفسكم من دنس الشهوات تدركوا رفيع الدرجات.غررالحكم / 6020
9 محبت به دنيا مايه ى ختم قلب
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اياكم و استشعار الطمع فانه يشوب القلبشدة الحرص و يختم على القلب بطبايع حبّ الدنيا. اعلام الدين /3 40
10 آمادگى براى مرگ مايه ى شرح قلب
سئل رسول الله صلّى اللّه عليه و آله عن شرح الصدر ما هو؟فقال : نور يقذفه الله فى قلب المؤ من فينشرح صدره و ينفسح . قالوا:فهل لذلك امارة يعرف بها؟ قال : نعم : الانابة الى دار الخلود و التجافى عن دار الغرورو الاستعداد للموت قبل نزول الموت .
مجمع البيان / 4 / 561
11 گناه مايه ى فساد قلب
قال الصادق عليه السلام : ما من شى ء افسد للقلب من الخطيئة .... بحار / 67/ 54
12 ياد خدا مايه ى صلاح قلب
قال على عليه السلام : اصل صلاح القلب اشتغاله بذكر الله . غرر الحكم /3083
اشاره
انعطاف قلب جوان ؛ هنگامى كه برادران يوسف عليه السلام اقرار به گناه خود كردند،حضرت يعقوب به آن ها وعده ى طلب مغفرت داد (سوف استغفر لكم ربّى ) اما حضرتيوسف عليه السلام فورا برادران را بخشيد. امام صادق عليه السلام در بيان تفاوت ايندو برخورد مى فرمايد: لانّ قلب الشاب ارّق من قلب الشيخ . بحار / 12 /280
تواضع
1 تواضع عامل زهد
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : لا تكون زاهدا حتّى تكون متواضعا. نهجالفصاحة / حديث 2484
2 تواضع از بهترين اعمال
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : افضلالاعمال ثلاثة التواضع عند الدولة و العفو عند القدرة و العطيّه بغير المنة . نهجالفصاحة / حديث 385
3 تواضع از اوصاف پرهيزكاران
قال على عليه السلام : مشيهم التواضع . نهج البلاغه / خطبه همام
4 تواضع از اوصاف عاقل
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : صفةالعاقل ان يحلم عمّن جهل عليه و يتجاوز عمّن ظلمه و يتواضع لمن هو دونه ... و يسابقفوقه فى طلب البرّ و اذا ارادان يتكلم تدبّر فان كان خيرا تكلم فغنم و ان كان شرافسكت فسلم .نهج الفصاحة / 1836
5 تواضع استاد و شاگرد نسبت به يكديگر
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : تواضعوا لمن تعلّمونه العلم و تواضعوا لمنطلبتم منه العلم و لا تكونوا علماء جبارين فيذهب باطلكم بحقّكم .اصول كافى / 1 / 44
6 تواضع مايه ى حلاوت عبادت
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : مالى لا ارى عليكم حلاوة العبادة ؟ قالوا و ماحلاوة العبادة ؟ قال التواضع . تنبيه الخواطر / 166
7 زيبايى تواضع ثروتمندان در برابر تهيدستان
قال على عليه السلام : ما احسن تواضع الاغنياء للفقراء طلبا لما عند الله و احسن منهتيه الفقراء على الاغنياء اتكالا على الله . بحار / 78 / 13
8 نشانه هاى تواضع
قال الصادق عليه السلام : انّ من التواضع ان يرضىالرجل بالمجلس دون المجلس و ان يسلّم على من يلقى و ان يترك المراء و ان كان محقّا و لايحبّ ان يحمد على التقوى .
بحار/75/118
9 آثار تواضع
1 سربلندى ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ما تواضع احد الاّ رفعه الله. بحار / 75 / 120
2 كسب سلامت ؛ قال على عليه السلام : التواضع يكسبك السلامة .بحار/ 75/120
3 منظم شدن امور؛ قال على عليه السلام : بخفض الجناح تنظم الامور.غررالحكم /3/329
4 نردبان ترقى ؛ قال على عليه السلام : التواضع سلّم الشرف . غررالحكم /1/263
5 كامل شدن نعمت ؛ قال على عليه السلام : بالتواضع تتمّالنعمة . نهجالبلاغه / حكمت 224
6 عدم خستگى از طاعت الهى ؛ قال على عليه السلام : من تواضع قلبه لله لم يساءمبدنه من طاعة الله . بحار / 78 / 9
7 محبت ؛ قال على عليه السلام : ثمرة التواضع المحبّة . غرر الحكم/327/3
8 بزرگ ترين عبادت ؛ قال على عليه السلام : عليك بالتواضع فانّه من اعظمالعبادة .
كافى /2 / 123
اشاره
روزى حضرت رضا عليه السلام وارد حمّام شدند شخصى كه امام را نمى شناخت از آنحضرت تقاضا كرد او را دلاّكى نمايد. امام عليه السلام اجابت نمودند بعد از لحظاتىكه امام را شناخت عذرخواهى نمود. حضرت به دلاكى خود ادامه دادند. بحار/49/99
تكبّر
1 نكوهش از تكبر
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ان ابعدكم يوم القيامة منى الثرثارون و همالمستكبرون .بحار/73 / 232
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : امقت الناس المتكبر. بحار / 73 /231
2 حقيقت تكبر
عن ابى عبدالله عليه السلام قال : من ذهب ان له عليه فضلا بالعافيه اذا راءه مرتكباللمعاصى فقال هيهات هيهات فلعلّه ان يكون غفر له ما اتى و انت موقوف محاسب اما تلوتقصّة سحرة موسى . بحار / 73 / 36
3 علت تكبر
قال الصادق عليه السلام : ما من رجل تكبّر او تجبر الاّ لذلّة وجدها فى نفسه .بحار/73/225
4 معناى تكبر
عن عبدالاعلى عن ابى عبدالله عليه السلام قال : قلت له ما الكبر؟فقال اعظم الكبر ان تسفه الحق و تسفه الناس قلت و ما سفه الحققال يجهل الحق و يطعن على اهله .اصول كافى / 2 / 311
5 زمينه هاى تكبر
الف عبادت
عن احدهما قالدخل رجلان المسجد احدهما عابد و الاخر فاسق فخرجا من المسجد و الفاسق صديق و العابدفاسق و ذلك انه يدخل العابد المسجد مدلاًّ بعبادته يدلّ بها فتكون فكرته فى ذلك وتكون فكرة الفاسق فى التندم على فسقه و يستغفر الله عزّ و جلّ مما صنع من الذنوب. اصول كافى / 2 / 236
ب حسب و نسب ؛ (الهاكم التكاثر # حتى زرتم المقابر). تكاثر / 1 2
قال على عليه السلام : افبمصارع ابائهم يفخرون ام بعديدالهلكى يتكاثرون .نهج البلاغه /خطبه2 21
عن الصادق عليه السلام قال اتى النبى صلّى اللّه عليه و آلهرجل فقال : يا رسول الله انا فلان بن فلان حتى عدّ تسعة .فقال عليه السلام : اما انّك عاشرهم فى النار. كافى / 2 / 329
ج ثروت
راءى رسول الله صلّى اللّه عليه و آله رجلا غنيا جلس بجنبه فقير فانقبض عنه و جمعثيابه . فقال صلّى اللّه عليه و آله : اخشيت ان يعدو اليك فقره . محجةالبيضاء / 6 / 287
د جهل قال الصادق عليه السلام : الجهل فى ثلاث الكبر و شدّة المراء والجهل بالله فاولئك هم الخاسرون . بحار / 1 / 131
6 آثار كبر
الف ظهور رذايل نفسانى ؛ قال على عليه السلام : التكبر يظهر الرذيله .غررالحكم /141/1
ب آفت عقل ؛ عن ابى جعفر عليه السلام : شر آفاتالعقل الكبر. مستدرك / 4 / 329
ح اساس طغيان ؛ قال على عليه السلام : احذر الكبر فانه راءس الطغيان و معصيةالرحمن .غرر الحكم
د دوست نيافتن ؛ قال على عليه السلام : ليس لمتكبر صديق . غرر الحكم/75/5
ه اساس نابودى ؛ قال على عليه السلام : التكبر اسّ التلف . غرر الحكم/263/1
و ذلت و خوارى ؛ قال على عليه السلام : التكبر يضع الرفيع . غرر الحكم/82/1
ز از دست دادن فضيلت و شرافت ؛ قال على عليه السلام : من لبس الكبر و السرّفخلع الفضل و الشرف . غررالحكم /293/2
7 راه درمان تكبر
1 نماز؛ قال على عليه السلام : فرض الله الايمان تطهيرا من الشرك و الصلوةتنزيها عن الكبر .... نهج البلاغه / حكمت 252
2 تحمل سختى ها
قال على عليه السلام : ولكن الله يختبر عباده بانواع الشدائد و يتعبّدهم بانواعالمجاهد و يبتليهم بضروب المكاره اخراجا للتكبر من قلوبهم . نهج البلاغه/خطبه1 92
3 ساده زيستى و انجام كارهاى شخصى
قال الصادق عليه السلام : من رقى جيبه و خصف نعله وحمل سلعته فقد برى ء من الكبر.وسائل / 3 / 346
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : خمس لا ادعهنّ حتى المماتالاكل على الارض مع العبيد و ركوبى الحمار و حلبى العنز بيدى و لبس الصوف والتسليم على الصّبيان لتكون سنة من بعدى .بحار / 16 / 215
4 توجه به خلقت
قال الباقر عليه السلام : عجبا للمختال الفخور و انما خلق من نطفة ثم يعود جيفة وهو فيما بين ذلك لا يدرى ما يصنع به . بحار / 73 / 229
اشاره
الف ثروتمندى نزد پيامبر صلّى اللّه عليه و آله بود. فقيرى وارد شد و در كنارثروتمندى كه مغرور به ثروت خود بود نشست . آن شخص لباس خود را جمع كرد، فقيرناراحت شد. پيامبر از او پرسيد: آيا ترسيدى از فقر او چيزى به تو برسد يا ازثروت تو به او چيزى برسد؟ ثروتمند گفت : حاضرم نصف ثروتم را بدهم ، فقيرنپذيرفت و گفت : ممكن است من نيز روحيه ى تو را پيدا كنم ؛ اخاف ان يدخلنى ما دخلك.كافى / 3 / 262
ب مگسى چندين بار روى صورت منصور دوانيقى نشست . منصور نتوانست او را از خود دفعكند ناراحت شد و از امام صادق عليه السلام پرسيد: خداوند چرا مگس را آفريده است ؟حضرت فرمود: براى اين كه متكبران را ذليل كند؛ لاىّ شى ء خلق الله الذّباب ؟قال عليه السلام : ليذلّ به الجبّارين . سفينة البحار / 1 / 840
زبان
1 زبان وسيله ى شناسايى
قال على عليه السلام : تكلموا تعرفوا فان المرء مخبوء تحت لسانه . نهجالبلاغه /حكمت 392
2 زبان ميزان عقل
قال على عليه السلام : يستدل على عقل كل امرء بما يجرى على لسانه . غررالحكم / 10957
قال على عليه السلام : لسانك ترجمان عقلك . بحار / 77 / 231
3 زبان عامل سلامت عقل
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : لا يستقيم ايمان عبد حتى يستقيم قلبه و لايستقيم قلبه حتى يستقيم لسانه . كنزالعمال / 24925
4 حقوق زبان
قال السجاد عليه السلام : حق اللسان اكرامه عن الخنا (الفحش ) و تعويده الخير وترك الفضول التى لا فائدة فيها و البر بالناس و حسنالقول فيهم . بحار / 71 / 286
5 زبان عاقل
قال على عليه السلام : لسان العاقل وراء قلبه وقلب الاحمق وراءلسانه . نهجالبلاغه /حكمت 40
6 زبان كليد خوبى ها و بدى ها
قال الباقر عليه السلام : انّ هذا اللسان مفتاحكل خير و شرّ فينبغى للمؤ من ان يختم على لسانه كما يختم على ذهبه و فضّته .تحف العقول / 298
7 آثار حفظ زبان
الف سلامتى ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : سلامة الانسان فى حفظاللسان . بحار/68/286
ب تكريم ازخويشتن ؛ قال على عليه السلام : من حفظ لسانه اكرم نفسه .ناسخ التواريخ /6/ 39
ج نجات ؛ قال الصادق عليه السلام : نجاة المؤ من فى حفظ لسانه . ثوابالاعمال / 405
د پوشاندن عيب ؛ قال على عليه السلام : من حفظ لسانه سترالله عورته.ثواب الاعمال /405
ه عزت ميان مردم ؛ قال الرضا عليه السلام : احفظ لسانك تعزّ. كافى / 2 /175
و تسلط بر شيطان ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اخزن لسانك الاّ من خيرفانّك بذلك تغلب الشيطان . محجة البيضاء / 5 / 195
8 خطرات زبان
الف خونريزى ؛ قال على عليه السلام : كم من دم سفكه فم . غرر الحكم /6928
ب هلاكت ؛ قال على عليه السلام : كم من انسان اهلكه لسان . غرر الحكم6929
ج سلب نعمت ؛ قال على عليه السلام : ربّ كلمه سلبت نعمة . بحار / 71 /287
د رنج و مصيبت ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : بلاء الانسان من اللسان. بحار / 68 / 286
ه آتش جهنم ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من كثر كلامه كثر سقطه و من كثرسقطه كثرت ذنوبه و من كثرت ذنوبه كانت النار اولى به .محجة البيضاء/ 5 /196
اشاره
امام صادق عليه السلام دوستى داشت كه همواره ملازم امام بود. روزى با امام در بازار مىرفتند و او غلامى داشت كه پشت سرش مى آمد. آن شخص نگاه به عقب كرد غلام را نديد تاسه مرتبه ، بار چهارم كه او را ديد به او نسبت ناروا داد حضرت ناراحت شدند وفرمودند: سبحان الله تقذف امّه قد كنت ارى انّ لك ورعا فاذا ليس لك ورع . آنشخص گفت : مادرش مشرك است . حضرت فرمود: آيا نمى دانى هر قومى براى خودازدواجى دارند، بنا بر اين از من دور شو. راوى گويد: ديگر نديدم امام با آن شخص راهبرود.كافى / 2 /3 24
سفارشات اخلاقى
1 سفارش خداوند به حضرت موسى عليه السلام
قال على عليه السلام : قال الله تبارك و تعالى لموسى : يا موسى ! احفظ وصيتىلك باربعة اشياء اولهنّ: ما دمت لا ترى ذنوبك تغفر فلاتشتغل بعيوب غيرك و الثانية : ما دمت لا ترى كنوزى قد نفدت فلاتغّتم بسبب رزقك والثالثة : ما دمت لا ترى زوال ملكى فلا ترج احدا غيرى و الرابعة : ما دمت لا ترىالشيطان ميتا فلا تاءمن مكره .خصال / 217
2 سفارش خضر عليه السلام به موسى عليه السلام
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ...قال الخضر يا طالب العلم ان القائل اقل ملالة من المستمع فلا تملّ جلسائك اذا حدّثتهم و لاتكوننّ مكثارا بالنطق ... فان كثرة النطق تشين العلماء و تبدى مساوى السخفاء.كنز العمال /4 4176
3 سفارش پيامبر صلّى اللّه عليه و آله به ابى ايوب خالد
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اوصيك بخمس بالياءس عما فى ايدى الناسفانّه الغنى و اياك و الطمع فانه الفقر الحاضر و صلّ صلوة مودّع و اياك و ماتعتذر منهو احبّ لاخيك ما تحب لنفسك .امالى طوسى / 508
4 سفارش حضرت على عليه السلام به هنگام شهادت
قال على عليه السلام : وصيتى لكم ان لا تشركوا بالله شيئا و محمد صلّى اللّهعليه و آله فلا تضيّعوا سنّته اقيموا هذين العمودين و اوقدوا هذين المصباحين .نهج البلاغه / نامه 23
اشاره
امام باقر عليه السلام به جابر بن يزيد جعفى فرمودند: به پنج امر تو را سفارشمى نمايم :
1- اگر به تو ستم شد، ستم نكن 2- اگر به تو خيانت كردند، خيانت نكن
3- اگر تو را تكذيب كردند، خشم نكن 4- اگر از تو تعريف كردند،خوشحال مباش 5- اگر از تو مذمت كردند، جزع نكن .
و بدان كه در صورتى دوست ما هستى كه اگر همه مردم از تو ستايش يا نكوهش بكنندبراى تو تفاوتى نداشته باشد و نفس خود را بر قرآن كريم عرضه كن .
اوصيك بخمس ان ظلمت فلا تظلم و ان خانوك فلا تخن و ان كذّبت فلا تغضب و ان مُدحتفلا تفرح و ان ذممت فلا تجزع ... و اعلم بانّك لا تكون لنا وليا حتّى لو اجتمع عليكاهل مصرك و قالوا انّك رجل سوء لم يحزنك ذلك ولو قالوا انّكرجل صالح لم يسرك ذلك و لكن اعرض نفسك على كتاب الله .... بحار / 78 /163
آداب سخن گفتن
1 اثر كم سخن گفتن
قال على عليه السلام : ان احببت سلامة نفسك و ستر معايبكفاقلل كلامك و اكثر صمتك يتوفّر فكرك و يستيز قلبك . غرر الحكم / 3725
2 اثر زياد سخن گفتن
قال على عليه السلام : من كثر كلامه كثر خطاؤ ه و من كثر خطاؤ ه قلّ حياؤ ه و من قلّ حياؤ هقلّ ورعه و من قلّ ورعه مات قلبه و من مات قلبهدخل النار. بحار / 71 / 286
3 بهترين سخن
الف سخن راست ؛ قال على عليه السلام : خيرالكلام الصدق . غرر/4 99
ب همراه با عمل ؛ خير المقال ما صدّقه الفعال . سفينة البحار / 7 / 383
ج ملال آور نباشد؛ قال على عليه السلام : خير الكلام ما لا يملّ و لا يقلّ. غررالحكم / 4969
د منظم و همه فهم ؛ قال على عليه السلام : احسن الكلام مازانه حسن النظام و فهمهالخاص و العامّ. غرر الحكم / 3304
ه متقن و استوار؛ قال على عليه السلام : احسنالقول السداد. غرر الحكم / 2865
4 آداب سخن گفتن
1 پاكيزه باشد؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ثلاث من ابواب البر:سخاء النفس و طيب الكلام و الصبر على الاذى . محاسن / 1 / 66
2 زيبا باشد؛ قال على عليه السلام : اجملوا فى الخطابتسمعواجميل الجواب .
غررالحكم /2568
3 خريدار داشته باشد؛ قال على عليه السلام : لا تتكلّمن اذا لم تجد للكلامموقعا.غررالحكم / 10274
4 نرم و ملايم باشد؛ قال على عليه السلام : عوّد لسانك لين الكلام وبذل السلام يكثر محبّوك و يقلّ مبغوضك . غرر الحكم / 6231
5 از روى علم و آگاهى باشد؛ قال على عليه السلام : لاتقل بما لا تعلم فتتّهم باخبارك بما تعلم .غرر الحكم / 10426
6 بى فايده نباشد؛ قالرسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من حسن اسلام المرء تركه الكلام فيما لا يعنيه. بحار / 28 / 136
7 مستهجن نباشد؛ قال على عليه السلام : اياك و مستهجن الكلام فانه يوغر القلوب.غرر الحكم / 2675
8 پاسخ آن انسان را ناراحت ننمايد؛ قال على عليه السلام : لا تقولنّ ما يسئوكجوابه .غرر الحكم / 10155
اشاره
الف پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله فرمود: هنگامى كه موسى بن عمران عليه السلامبا خضر عليه السلام ملاقات كرد موسى عليه السلام به وى گفت : مرا موعظه كن .خضر گفت : اى كسى كه جوياى دانشى ! بدان كه گوينده كمتر از شنونده خسته مى شود،پس هيچ گاه اهل مجلس خود را خسته مكن . بحار / 1 /2 26
ب عمار ياسر گويد: پيامبر اكرم صلّى اللّه عليه و آله به ما دستور داد تا اين كهسخنرانى ها را كوتاه قرار دهيم ؛ امرنا رسول الله باقصار الخطب . سنن ابىداود / 1106
آداب معاشرت
1 سلام كردن
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : الا اخبركم بخير اخلاقاهل الدنيا و الاخرة قالوا: بلى يا رسول الله .فقال : افشاء السلام فى العالم . بحار / 76 / 11
2 - مصافحه نمودن
قال الباقر عليه السلام : ان المؤ من ليلقى المؤ من فيصافحه فلايزال الله ينظر اليهما و الذنوب تتحاتّ عن وجوههما كما تتحاتّ الورق من الشجر.كافى / 3 / 261
3 رعايت احترام
قال السجاد عليه السلام : للزهرى اما عليك انتجعل المسلمين منك بمنزلة اهل بيتك فتجعل كبيرهم بمنزلة والدك وتجعل صغيرهم بمنزلة ولدك و تجعل تربك (همسال ) بمنزلة اخيك فاىّ هولاء تحبّ انتظلم ؟. بحار / 74 / 156
4 جستجو نكردن از عقايد مردم
قال الصادق عليه السلام : لاتفتشّالناس عن اديانهم فتبقى بلا صديق .بحار/75/253
5 احسان و خدمت 6- خوش خلقى
قال على عليه السلام : فى وصية لمحمد بن حنفيه و احسن الى جميع الناس كما تحبّان يحسن اليك و ارض لهم ما ترضاه لنفسك و استقبح لهم ما تستقبحه من غيرك و حسّن خلقكحتى اذا غبت عنهم حنّوا اليك و اذا متّ بكوا عليك و قالوا انا لله و انا اليه راجعون و لا تكنمن الذين قالوا عند موته الحمد لله ربّ العالمين .وسائل / 8 / 541
6 طلب آمرزش هنگام جدايى
قال الصادق عليه السلام : اذا تلاقيتم فتلاقوا بالتسليم و التصافح و اذا تفرقتمفتفرقوا بالاستغفار. بحار / 76 / 5
7 مدارا نمودن
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اعقل الناس اشدّهم مداراة للناس واذل الناس من اهان الناس .بحار / 75 / 52
8 برخورد با روى خوش
قال على عليه السلام : اذالقيتم اخوانكم فتصافحوا و اظهروا لهم البشاشة والبشر. خصال / 633
9 پذيرفتن عذر
قال السجاد عليه السلام : ان شتمك رجل عن يمينك ثمتحوّل الى يسارك و اعتذر اليك فاقبل عذره . بحار / 78 / 141
اشاره
الف امام سجاد عليه السلام روزى از مسجد خارج شدند شخصى با حضرت ملاقات كرد وامام عليه السلام را دشنام داد. غلامان حضرت خواستند او را تنبيه كنند. آن حضرت اجازهنداد و فرمود: آنچه از كارهاى ما بر تو پوشيده است بيشتر است ما سترعنك من امرنااكثر بعد فرمودند: آيا نيازى دارى تا تو را كمك كنيم ؟ آن شخص شرمنده شد. امامعليه السلام دستور دادند كه هزار درهم به او بدهند بعد از آن زمان هرگاه آن شخص امامرا مى ديد مى گفت : گواهى مى دهم كه شما فرزندرسول خدا هستى . منتهى الا مال /2/6
ب شخصى خدمت امام صادق عليه السلام رسيد و گفت : پسر عمويت به شما ناسزا مىگويد. حضرت به كنيز خود دستور داد تا برايش آب حاضر نمودند وضو گرفت ومشغول نماز شد. راوى گويد: من در قلب خود گفتم : حضرت نفرين خواهند كرد. بعد ازنماز ديدم دست به دعا برداشت و گفت : خدايا من از حق خود گذشتم جود و كرم تو از منبيشتر است او را ببخش .منتهى الامال 2 / 144
آداب مجالست
1 رو به قبله نشستن
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : انلكل شى ء شرفا و انّ اشرف المجالس ما استقبل به القبلة .بحار / 75 / 469
2 پايين مجلس نشستن
كان رسول الله صلّى اللّه عليه و آله اذادخل منزلا قعد فى ادنى المجلس حينيدخل .
بحار/16/ 240
3 پا را دراز نمودن در برابر ديگران
فى اوصاف النبى صلّى اللّه عليه و آله : و ما راءى مقدما رجله بين يدى جليس له قطّ.
بحار / 16 / 236
4 نجوى نكردن
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : و لا تناج معرجل و انت مع آخر. بحار / 84 / 354
5 ترك گناه
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من كان يؤ من بالله و باليوم الاخر فلايجلس يسبّ فيه امام او يغتاب فيه مسلم .... بحار / 75 / 371
(ان اللّه يقول اذا راءيت الذين يخوضون فى ءاياتنا فاعرض عنهم ). انعام /6 8
6 افشا نكردن اسرار
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : المجالس بالامانة و افشاء سرّ اخيك خيانة. بحار / 77 / 89
7 مجالست با مردان الهى
قال الحواريون لعيسى عليه السلام : يا روح الله ! فمن نجالس اذاقال : من يذكّركم الله رؤ يته و يزيد فى عملكم منطقه و يرغبكم فى الا خرة عمله.بحار/ 77/ 147
8 شركت درمجالس ذكر
؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : عليك بمجالس الذكر.بحار/75/465
9- مجالست با افراد شايسته
قال النبى صلّى اللّه عليه و آله : لا تجلسوا الاّ عند من يدعوكم من خمس الى خمس منالشكّ الى اليقين و من الكبر الى التواضع و من العداوة الى المحبة و من الرياء الىالاخلاص و من الرغبة الى الزهد.مجموعه ورام /322
10- مجالست نيكو با غير مسلمان
قال على عليه السلام : و ان جالسك يهودى فاحسن مجالسته سفينة /1/692
11 پرهيز از نشستن در صدر مجلس
قال على عليه السلام : لا تسرعنّ الى ارفع موضع فى المجلس فانّ الموضع الذىترفع اليه خير من الموضع الذى تحطّ عنه . غرر الحكم / 10283
12 پرهيز از نشستن در بين راه
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اياك و الجلوس فى الطرقات . بحار/ 75 / 464
اشاره
سليمان جعفرى گويد: حضرت رضا عليه السلام به پدرم گفت : چرا با عبدالرحمن بنيعقوب مجالست دارى ؟ پدرم گفت : او دايى من است . حضرت فرمودند: او درباره خداونداعتقادات نادرستى دارد. بنابراين يا با ما نشست و برخاست داشته باش يا با او مجالستكن فامّا جلست معه و تركتنا او جلست معنا و تركته .مستدرك / 2 / 66
آداب ميهمانى
1 وظايف مهمان
الف اجابت دعوت ؛ قال الصادق عليه السلام : من الحقوق الواجبات للمؤ من على المؤمن ان يجيب دعوته . محاسن برقى / 2 / 179
ب فرزند را به همراه نبردن
قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : اذا دعى احدكم الى طعام فلايستتبعنّ ولده فانهان فعل ذلك كان حراما و دخل عاصيا. محاسن برقى /2/181
ج كم نشمردن غذاى ميزبان
قال الصادق عليه السلام : هلك امرؤ احتقر لاخيه ما يحضره و هلك امرؤ احتقر من اخيه ماقدم اليه . محجة البيضاء / 3 / 30
د نشستن در مكان پيشنهادى ميزبان
قال الباقر عليه السلام : اذا دخل احدكم على اخيه فى رحله فليقعد حيث ياءمر صاحبالرحل فانّ صاحب الرحل اعرف بعورة بيته منالداخل عليه . بحار / 75 / 451
2 وظايف ميزبان
1 به رنج نيافتادن ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : لا يتكلّفن احد لضيفهما لا يقدر.
كنز العمال / 25876
2 به رنج افتادن در صورت دعوت ؛ قال الصادق عليه السلام : اذا اتاك اخوكفاته بما عندك و اذا دعوته فتكلّف له . محاسن برقى / 2 / 179
3 سؤ ال نكردن از ميهمان در ميل به غذا؛ قال الصادق عليه السلام : لاتقل لاخيك اذا دخل عليك اكلت اليوم شيئا. بحار / 75 / 455
4 كار نكشيدن از مهمان ؛ قال الرضا عليه السلام : اخدم اخاك فان استخدمك فلا و لاكرامة له . بحار/74/178
قال الصادق عليه السلام : نهى رسول الله ان يستخدم الضيف . سفينة البحار/ 5 / 270
5 غذا خوردن با مهمان ؛ قال رسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من احبّ ان يحبه الله ورسوله فلياءكل مع ضيفه . مدينة البلاغه / 2 / 552
6 آماده كردن خلال ؛ قالرسول الله صلّى اللّه عليه و آله : ان من حقّ الضيف ان يعدلهالخلال .
بحار/75 / 455
7 دير از غذا دست كشيدن ؛ كان رسول الله صلّى اللّه عليه و آلهاكل معه (الضيف ) و لم يرفع يده من الخوان حتى يرفع الضيف يده . فروع كافى / 6/2 85
8 به زحمت نيانداختن همسر؛ شخصى حضرت على عليه السلام را به مهمانى دعوت كرد.حضرت فرمود: با شرايطى دعوت تو را مى پذيرم : لاتدخل علىّ شيئا من خارج و لا تدّخر علىّ شيئا فى البيت و لا تجحفبالعيال . بحار / 75 / 4511
9 تكريم از مهمان ؛ قال على عليه السلام : اكرم ضيفك و ان كان حقيرا و قم عن مجلسكلابيك و معلّمك و ان كنت اميرا. غرر الحكم / 1 / 114
10 بدرقه ى مهمان ؛ قالرسول الله صلّى اللّه عليه و آله : من حقّ الضيف ان تمشى معه فتخرجه من حريمك الىالباب . بحار / 75 / 451
|
|
|
|
 |
|
 |
|
