(كسائى ) دانشمند نحوى معروف مى گويد: روزى به ديدن (هارون الرشيد) رفتم ،ديدم مبالغ بسيارى درهم و دينار جلوش نهاده اند و او آنها را ميان پيشخدمتهاى دربارتقسيم مى كند.
(هارون ) در آخر درهمى برداشت و مدتى با دقت به نقش سكه آن نگريست و سپس از منپرسيد: آيا مى دانى نخستين كسى كه در اسلام اين نقش و عبارت را بر روى پولهاى نقرهنگاشت كه بود؟ من گفتم : او (عبدالملك مروان ) بود. پرسيد علت آنرا مى دانى ؟ گفتم :نه ! درست اطلاع ندارم . اينقدر مى دانم كه او نخستين كسى است كه دستور داد اين جمله هارا به روى درهم و دينار بنگارند.
(هارون ) گفت : من كاملا اطلاع دارم . جريان اين بود كه پيش از عبدالملك خليفه مقتدر اموى، قرطاسها اختصاص به (روم ) داشت (قرطاس پارچه اى بوده كه از مصر مى آوردند وروى آنرا با خطوط رنگارنگ يا علامتها و نقشها گلدوزى مى كردند و اين گلدوزى را(طراز) مى گفتند).
چون در آن موقع غالب مردم هنوز به دين عيسى باقى مانده بودند، لذا طرازها به خطرومى و با اين عبارت (اب و ابن و روح القدس ) كه شعار مسيحيت است ، دوخته مى شد وهمينطور نيز ادامه داشت .
روزى يكى از آن پارچه اى طرازدار را به مجلس عبدالملك آوردند. عبدالملك نگاهى به آنطراز و علامت كرد سپس دستور داد آنرا به عربى ترجمه كنند. وقتى معنى آنرا فهميدسخت بر آشفت و گفت : چقدر براى ما ننگ آور است كه شعار مسيحيت ، طراز و علامت پارچه هاو پرده ها و ظروفى باشد كه به دست مسيحيان مصرى ساخته مى شود، و از آنجا بهاطراف بلاد اسلامى آورده ، و در دسترس مسلمانان مى گذارند، ما هم بدون توجه آنها رامورد استفاده قرار مى دهيم !!
سپس عبدالملك بدون فوت وقت ، نامه اى به برادرش (عبدالعزيز بن مروان )فرمانرواى مصر نوشت كه به سازندگان قرطاس ها و البسه اى كه علامت تثليت دارد ودستور دهد، طراز آنها را تغيير داده و به جاى آن آيه قرآنى اشهد اللّه انه لا اله الاهو را كه دليل بر توحيد و يكتائى خداوند و شعار مسلمانان است بنويسند!
با رسيدن نامه ، عبدالعزيز دستور داد فرمان خليفه را اجراء كنند، و پارچه هاى وچيزهائى از اين قبيل را طراز توحيد و شعار اسلامى مطرز ساخته ، و به تمامى نقاطى كهدر قلمرو و حكومت عبدالملك بود صادر نمايند.
آنگاه عبدالملك به همه واليان خود در سراسر دنياى اسلام دستور داد كه طراز پارچه هاىرومى را در قلمر و خود تغيير دهند، و به جاى آن از پارچه هاى و پرده هاى جديد كه مزينبه طراز اسلامى است استفاده نمايند و هر كس تخلف كند، و پارچه ها و پرده هاى رومىنزد وى يافت شود، با تازيانه هاى دردناك و زندانهاى طولانى مجازات گردد.
پارچه هاى جديد كه با طراز اسلامى مزين شده بود، در همه جا به كار افتاد و از جملهبه روم هم بردند. چون خبر به امپراتور روم رسيد، دستور داد طراز آنرا براى اوترجمه كنند. همين كه از معنى آن ، كه توحيد و يگانگى خدا بود، اطلاعحاصل كرد بى اندازه ناراحت شد و در خشم فرو رفت .
سپس هداياى شايسته اى براى عبدالملك فرستاد و طى نامه اى كه به او نوشت تذكر دادكه : (پارچه بافى و پرده سازى مصر و ساير شهرها تاكنون تعلق به ما داشته وهميشه با طراز رومى بوده است .
خلفاى پيش از تو هم اين را مى ديدند و اعتراضى نداشتند، اگر آنها خطا نكردند، معلوممى شود تو خطا كرده اى ، و اگر خطا نكرده اى بايد آنها خطاكار باشند.
اكنون اختيار هر يك از اين دو صورت با توست ، هر كدام را مى خواهى انتخاب كن . من هديهاى كه شايسته مقام توست فرستادم و انتظار دارم كه ضمنقبول آن دستور دهى پارچه ها را به همان طراز نخست برگردانند، تا موجب تشكر بيشترمن گردد.)!!
وقتى عبدالملك نامه امپراتور روم را خواند، فرستاده او با هدايا برگردانيد و به وىگفت : نامه جواب ندارد! فرستاده برگشت و ماجرا را به اطلاع امپراتور رسانيد.امپراتور مجددا نامه اى بدين مضمون به (عبدالملك ) نوشت :
(من گمان مى كنم هديه مرا ناچيز شمردى لذا آنرا نپذيرفتى و جواب نامه ام را ندادى !به همين جهت هدايا را بيشتر نموده و فرستادم و انتظار دارم طراز پارچه ها را بهحال سابق برگردانى !)
بار دوم نيز عبدالملك نامه امپراتور را جواب نداد و هداياى او را پس ‍ فرستاد.
سرانجام امپراتور براى سومين بار نامه زير را به عبدالملك نوشت : (فرستاده من مىگويد: تو هديه مرا ناچيز دانستى و به خواهش من ترتيب اثر ندادى . من هم به گمان اينكه تو آنرا كوچك شمرده اى ، بر آن افزودم و مجددا مى فرستم ، ولى به عيسى سوگندياد مى كنم كه اگر دستور ندهى طرازها را بهشكل نخست برگردانند، من هم دستور مى دهم سكه هائى ضرب كنند كهمشتمل بر ناسزاى به پيغمبر اسلام باشد، زيرا مى دانى كهپول رايج مملكت شما را جز در كشور من سكه نمى زنند!
با اين وصف دوستانه از تو مى خواهم كه هديه مرا بپذيرى و طراز پارچه ها را به همانطرزى كه بوده است برگردانى ، و اين خود هديه ايست كه به من مى دهى ! و ما هم باهمان دوستى سابق كه داشتيم باقى مى مانيم !)
عبدالملك بعد از خواندن اين نامه به هراس افتاد و جهان را بر خود تنگ ديد، تا جائى كهرو كرد به حضار و گفت : فكر مى كنم اگر چنين پيشآمدى بكند من بدترين فرزنداناسلام باشم . زيرا من با اين كار تا ابد خيانتى به پيغمبر اسلام نموده ام . چون جمعكردن درهم و دينارى كه كليه معاملات و مبادلات به وسيله آن انجام مى گيرد كار آسانىنيست !
عبدالملك بعد از خواندن اين نامه به هراس افتاد و جهان را بر خود تنگ ديد، تا جائى كهرو كرد به حضار و گفت : فكر مى كنم اگر چنين پيشآمدى بكند من بدترين فرزنداناسلام باشم . زيرا من با اين كار تا ابد خيانتى به پيغمبر اسلام نموده ام . چون جمعكردن درهم و دينارى كه كليه معاملات و مبادلات به وسيله آن انجام مى گيرد كار آسانىنيست !
سپس عبدالملك بزرگان دربار و مشاورين خود را گرد آورد و با آنها به مشورت پرداختو از آنان در اين خصوص چاره خواست . هيچكدام نتوانستند نظريه اى بدهند كه خاطرعبدالملك را آسوده گرداند. در آن ميان (روح بن زنباء) به عبدالملك گفت : يك نفر هستكه كاملا از عهده حل اين مشكل برمى آيد، اما افسوس كه تو عمدا او را از دست مى دهى !عبدالملك گفت : يعنى چه ، اين چه حرفى است ، او كيست گفت : او على بن الحسين از خاندانپيغمبر است .
عبدالملك گفت : راست گفتى ! آرى تنها كسى كه مى تواند از عهده اين كار برآيد اوست ،ولى دعوت او و استمداد از وى براى من بسيار دشوار است !!
با اين وصف چون چاره نبود عبدالملك نامه اى به اين مضموم به حكمران خود در مدينهنوشت كه : (على بن الحسين عليه السلام را باكمال احترام به سوى شام روانه كن . صد هزار درهم براى هزينه سفر و سيصد هزار درهمبراى ساير مخارج او بپرداز، و بدين گونه وسيله مسافرت و آسايش ‍ و او و همسفرانشرا فراهم ساز.)
آنگاه فرستاده امپراتور روم را تا آمدن على بن الحسين نگاهداشت وقتى على بن الحسينعليه السلام وارد شد، عبدالملك جريان را به اطلاع او رسانيد و باكمال بى صبرى از وى چاره خواست .
على بن الحسين عليه السلام گفت : اين را كار بزرگى به حساب نياور، زيرا از دو نظرمهم نيست : يكى اينكه خداوند به اين شخص كافر چندان مهلت نمى دهد كه نقشه وتهديدش درباره پيغمبر اسلام عملى شود، و ديگر اين كه اين كار چاره دارد.
عبدالملك پرسيد: چاره آن چيست ؟ على بن الحسين عليه السلام گفت : هم اكنون صنعت گرانرا بخواه و به آنها دستور بده كه سكه هاى جديدى براى درهم و دينار تهيه نمايند.بدين شرح كه يك روى آن كلمه توحيد و اشهد الله ، انه لا اله الا هو و در روىديگر محمد رسول الله باشد، و در اطراف آن نام شهر و تاريخ آنسال را ضرب كنند.
سپس براى اين كه سكه مخصوصى براى مسلمانان به وزن هفت درهممثقال مطابق كسر صحيح بسازند تا از مشخصات سكه اسلامى باشد، به عبدالملكفرمود: دستور بده ده سكه كه مجموع وزن آن دهمثقال است ، با ده سكه ديگر كه مجموع وزن آن ششمثقال باشد، به ضمينه ده سكه كه وزن آن مجموعا پنجمثقال است (در آن موقع فقط اين سه نوع سكه رايج بوده ) كه جمعا وزن سى عدد سكهمزبور، بيست و يك مثقال مى شود بهم مخلوط كرده ذوب نمايند، آنگاه آنرا به سى قسمتتقسيم كنند كه وزن هر يك هفت دهم مثقال مى شود.
سپس دستور بده قالبهائى از شيشه براى آنها بسازند تا بدون كوچكترين كم وكاستى ، سكه ها را يكنواخت ضرب كنند. درهم را با اين وزن و دينار با به وزن يكمثقال بسازند. آنگاه على بن الحسين عليه السلام به عبدالملك سفارش كرد كه دستوربدهد اين سكه را در ساير شهرهاى مختلف اسلامى نيز با قيد تاريخمحل ضرب كنند تا همه مردم با آن داد و ستد نمايند و كسانى را كه با غير درهم و ديناراسلامى معامله نمايند، تنبيه و مجازات كنند تا بدين وسيله به مرور ايامپول اسلامى جاى پول بيگانه را بگيرد!
عبدالملك تمام دستورات على بن الحسين عليه السلام را عملى ساخت ، آنگاه فرستادهامپراتور روم را برگردانيد و در جواب امپراطور نوشت : (خداوند تو را ازنيل به مقصودى كه داشتى باز داشت ، عنقريبپول جديد و اختصاصى ما به بازار مى آيد. به تمام فرمانروايان خود دستور اكيد دادهام كه پارچه ها و درهم و دينار رومى را از دسترس مسلمانان خارج سازند و به جاى آن ،پارچه ها و پرده هاى مطرز به طراز توحيد و سكه هاى اسلامى را ترويج كنند تا درسراسر قلمرو حكومت ما رايج گردد).
وقتى امپراطور نامه عبدالملك را خواند، با مشاورين خود، به مشورت پرداخت . مشاورينگفتند امپراتور بايد فكر خود را عملى سازد و به اين تهديدها اعتنا نكند، ولى امپراطورگفت : نه ! ديگر گذشته است ! پيش از اين واقعه اقدام من مؤ ثر بود، ولى حالا ديگرگذشته است . زيرا مسلمانان امروز از خود سكه مخصوص دارند، و مسلما به سكه هايى كهمن در آن به پيغمبرشان ناسزا بنوسم معامله نخواهد كرد، به همين جهت اقدام من بيهودهخواهد ماند!
امپراتور از انديشه بد خويش منصرف شد و پيش بينى على بن الحسين عليه السلام درخنثى كردن نقشه خطرناك امپراتور روم ، كاملا مؤ ثر به آن مى نگريست به طرف يكىاز پيشخدمتها پرتاب كرد و گفت آنرا بردار!⁽¹⁴⁾