در تفسير اين آيه شريفه سه وجه گفته اند كه مناسب با استشهاد امام عليه السلام وجهدوم است و آن اينست كه خداوند در اين آيه به ولى يتيم دستور باداء امانت و حفظمال يتيم را داده است ، و بنا بر اين معنى آيه چنين ميشود: كه هر كس سرپرستى يتيمى رابعهده گرفته بايد طورى در اموال او تصرف كند كه دوست دارد ديگران دراموال فرزندان خودش پس از مرگ او آنطور تصرف كنند و خلاصه ستم بآنها روا نداردهم چنانكه دوست ندارد ديگران درباره فرزندانش پس از وى ستم كنند، و لذادنبال اين آيه خداوند فرمايد: ((اين الذين يا كلون ....)) همانا آنانكه ميخورنداموال يتيمان را بستم جز اين نيست كه ميخورند در شكمهاى خويش آتش را.... تا آخر آيه ))و شخ طبرسى (ره ) در تفسير اين آيه از امام صادق عليه السلام حديث كند (و ملخصشاينست ) كه فرمود: در كتاب على بن ابيطالب عليه السلام نوشته است كه هر كهمال يتيم را بستم بخورد و مالش در دنيا و آخرت بوى برسد اما در دنيا بفرزندانش پساز او رسد و اما در آخرت گرفتار آتش شود.
و روى اين بيان نظر امام عليه السلام نيز در پاسخ از پرسش راوى و استعباد او از اينكهچگونه فرزند بستم پدر عقوبت شود روشن گردد، زيرا ستم اثرى طبيعى دارد كه آناثر در دنيا نيز بستمكار برسد و اگر بخود او نرسيد بفرزندانش ‍ برسد، مانند آتشكه هر جا افتد اثرش سوزاندن است ، و همين بيان براى جلوگيرى از ستم ستمگرانكافى است زيرا آنكس كه گرفتارى ستمكار يا فرزندان او را ديد و يا اين گفتار را ازگوينده راستگوئى چون امام عليه السلام شنيد و باور داشت ، و دانست كه ستمكارى خواهو ناخواه در نظام آفرينش اثر دارد و ستمكار بجزاى كردار زشتش دچار گردد، ستم بكسىروا ندارد، و باعث جلوگيرى ظلم و تعدى گردد، و اين منافاتى باعدل الهى ندارد زيرا اثر طبيعى و واكنش عمل انسان است .

14- عَنْهُ عَنِ ابْنِ مَحْبُوبٍ عَنْ إِسْحَاقَ بْنِ عَمَّارٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ إِنَّ اللَّهَ عَزَّوَجَلَّأَوْحَى إِلَى نَبِيٍّ مِنْ أَنْبِيَائِهِ فِى مَمْلَكَةِ جَبَّارٍ مِنَ الْجَبَّارِينَ أَنِ ائْتِ هَذَا الْجَبَّارَ فَقُلْ لَهُإِنَّنِى لَمْ أَسْتَعْمِلْكَ عَلَى سَفْكِ الدِّمَاءِ وَ اتِّخَاذِ الْأَمْوَالِ وَ إِنَّمَا اسْتَعْمَلْتُكَ لِتَكُفَّ عَنِّىأَصْوَاتَ الْمَظْلُومِينَ فَإِنِّى لَمْ أَدَعْ ظُلَامَتَهُمْ وَ إِنْ كَانُوا كُفَّاراً اصول كافى جلد 4 صفحه :27 رواية :14 امام صادق عليه السلام فرمود: كه خداى عزوجل به پيامبرى از پيمبرانش كه در كشوريكى از سركشان و جباران بود وحى فرستاد كه نزد اين مرد جبار برو و باو بگو: كه منترا نگماردم براى ريختن خونها و گرفتن اموال ، همانا تو را گماردم تا ناله هاى ستمرسيدگان را از من باز دارى ، زيرا من از ستمى كه بايشان شده نگذرم اگر چه كافرباشند.

15- الْحُسَيْنُ بْنُ مُحَمَّدٍ عَنْ مُعَلَّى بْنِ مُحَمَّدٍ عَنِ الْحَسَنِ بْنِ عَلِيٍّ الْوَشَّاءِ عَنْ عَلِيِّ بْنِأَبِي حَمْزَةَ عَنْ أَبِي بَصِيرٍ قَالَ سَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ مَنْ أَكَلَ مَالَ أَخِيهِ ظُلْماً وَ لَمْيَرُدَّهُ إِلَيْهِ أَكَلَ جَذْوَةً مِنَ النَّارِ يَوْمَ الْقِيَامَةِ اصول كافى جلد 4 صفحه :28 رواية :15 ابو بصير گويد: شنيدم از امام صادق عليه السلام كه مى فرمود: هر كهمال برادر (دينى ) خود را بخورد، و (خودش يا عوضش را) باو برنگرداند، در روز قيامتپاره از آتش خورد.

16- مُحَمَّدُ بْنُ يَحْيَى عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ سِنَانٍ عَنْ طَلْحَةَ بْنِ زَيْدٍ عَنْ أَبِىعَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ الْعَامِلُ بِالظُّلْمِ وَ الْمُعِينُ لَهُ وَ الرَّاضِى بِهِ شُرَكَاءُ ثَلَاثَتُهُمْ اصول كافى جلد 4 صفحه :28 رواية :16 و نيز آنحضرت عليه السلام فرمود: ستمكار و كمك كار او و آنكه بستم او راضى باشدهر سه آنان در ستم شريكند.

شرح :

مجلسى (ره ) گويد: ظاهر حديث در ستم بديگران است ، و چه بساشامل ظلم بنفس نيز بشود، و ظاهر از كمك كار آنكس است كه در ستم كمك به ستمكار كند، وچه بسا عموميت داشته باشد كه شامل هر كمك كار به ستمگر نيز بشود، و ظاهر از راضىبستم غير از آن كس است كه به او ستم شده ، و چه بساشال او نيز گردد، و تاءييد كند آنچه را گفتيم گفتار خدايتعالى : ((و نگرويد بسوىآنان كه ستم كردند كه ميرسد شما را آتش )) (سوره هود آيه 113) در كشاف گويد: ايننهى شامل شود هم ميلى با آنان و بستگى به آنها و رفاقت و هم نشينى و ديدارشان وناديده گرفتن كردارشان و رضايت اعمالشان و شبيه شدنشان و در آمد برفتارشان ، وبا تعظيم و احترام بردن نامشان را (كه تمامى آنها راشامل گردد) و در كتاب من لايحضره الفقيه در خبر مناهى پيغمبر اكرم (ص ) و غير آن خبراست كه فرمود: هر كه سلطان ستمگرى را ستايش كند، يا از راه طمع باو برايش زبونىو فروتنى كند با او در دوزخ هم نشين است .

17- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدٍ عَنْ عَلِيِّ بْنِ الْحَكَمِ عَنْ هِشَامِ بْنِ سَالِمٍ قَالَسَمِعْتُ أَبَا عَبْدِ اللَّهِ ع يَقُولُ إِنَّ الْعَبْدَ لَيَكُونُ مَظْلُوماً فَمَا يَزَالُ يَدْعُو حَتَّى يَكُونَظَالِماً اصول كافى جلد 4 صفحه :28 رواية :17 هشام بن سالم گويد: شنيدم كه امام صادق عليه السلام مى فرمود: همانا بنده مظلومشود، پيوسته دعا كند تا ظالم گردد.

شرح :

- فيض عليه الرحمة گويد: يعنى آنقدر نفرين بر ظالم كند كه بر ظلم او بچربد، پسظالم مظلوم ، و مظلوم ظالم گردد. و مجلسى عليه الرحمة گويد: چنداحتمال دارد: اول : در نفرين بر ظالم افراط كند و از حر بگذارند تا بآنجا كه خود ظالمگردد، مانند اينكه ظالم ستم اندكى باو كرده چون دشنام يا بردن چند درهم معدود، و مظلومدر مقابل باو نفرين بمرگ و نابودى و كورى و زمينگيرى وامثال آنها كند، دوم : اينكه مقصود اين باشد كه بدشمن مؤ من نفرين كند كه گرفتار بلاگردد كه خدا آنرا نپسندد و برخود بلكه بر برادر مؤ من خود ظالم گردد، زيرا مقتضاىاخوت ايمانى اين بود كه بصلاح او دعا كند... سوم : اينكه اصرار در دعا كند تا آنكهدعايش مستجاب گردد، و بر دشمن مسلط گردد، و باو ستم كند كه در اين صورت كار برعكس شود، در صورتيكه حال او يعنى مظلوم بودنش براى او بهتر بود. (و جمعا 6 وجهذكر فرموده است كه سه وجه آن بدون مراعات ترتيب انتخاب شد).

18- عِدَّةٌ مِنْ أَصْحَابِنَا عَنْ أَحْمَدَ بْنِ مُحَمَّدِ بْنِ خَالِدٍ عَنْ أَبِيهِ عَنْ أَبِى نَهْشَلٍ عَنْ عَبْدِ اللَّهِبْنِ سِنَانٍ عَنْ أَبِى عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَ قَالَ مَنْ عَذَرَ ظَالِماً بِظُلْمِهِ سَلَّطَ اللَّهُ عَلَيْهِ مَنْ يَظْلِمُهُفَإِنْ دَعَا لَمْ يَسْتَجِبْ لَهُ وَ لَمْ يَأْجُرْهُ اللَّهُ عَلَى ظُلَامَتِهِ اصول كافى جلد 4 صفحه :29 رواية :18 عبد الله بن سنان گويد: امام صادق عليه السلام فرمود: هر كه براى ستم كارى درستمى كه كرده است عذر بتراشد (و در صدد دفع سرزنش و ملامت مردمان نسبت به او برآيد) خداوند بر او مسلط كند كسى را كه باو ستم كند، و اگر دعا كند (كه آن ستم را از اودور كند) مستجاب نكند، و در برابر ستمى كه باو شده پاداشى باو ندهد.

19- عَنْهُ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ عِيسَى عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ عَبْدِ الْحَمِيدِ عَنْ عَلِيِّ بْنِ أَبِي حَمْزَةَ عَنْأَبِي بَصِيرٍ عَنْ أَبِي جَعْفَرٍ ع قَالَ قَالَ مَا انْتَصَرَ اللَّهُ مِنْ ظَالِمٍ إِلَّا بِظَالِمٍ وَ ذَلِكَ قَوْلُهُعَزَّوَجَلَّ وَ كَذ لِكَ نُوَلِّى بَعْضَ الظّ الِمِينَ بَعْضاً اصول كافى جلد 4 صفحه :29 رواية :19 ابو بصير گويد: كه امام باقر عليه السلام فرمود: خداوند از (هيچ ) ستمكارى انتقامنگيرد و مگر بوسيله ستمكار ديگرى ، و اينست گفتار خداىعزوجل ((و بدينسان بگماريم بعضى از ستمگران را بر بعضى )) (سوره انعام آيه 129)

20- عَلِيُّ بْنُ إِبْرَاهِيمَ عَنْ أَبِيهِ عَنِ النَّوْفَلِيِّ عَنِ السَّكُونِيِّ عَنْ أَبِي عَبْدِ اللَّهِ ع قَالَقَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ ظَلَمَ أَحَداً فَفَاتَهُ فَلْيَسْتَغْفِرِ اللَّهَ لَهُ فَإِنَّهُ كَفَّارَةٌ لَهُ اصول كافى جلد 4 صفحه :29 رواية :20 از امام صادق عليه السلام روايت شده است كهرسول خدا (ص ) فرمود: هر كه بديگرى ستم كند و او را از دست داد (يعنى دسترسى باونداشت كه از او رضايت بجويد) از خدا براى او طلب آمرزش كند، زيرا كه همان كفاره ستماو گردد.

توضيح :

مجلسى عليه الرحمة گويد: شايد اين خبر حمل گردد بر آن موردى كه حق مالى نباشدمانند غيبت و امثال آن ، و گرنه واجب است كه مال را از او صدقه بدهد، مگر آنكه كسىبگويد: تصدق نيز يكنوع طلب آمرزشى است براى او.

21- أَحْمَدُ بْنُ مُحَمَّدٍ الْكُوفِيُّ عَنْ إِبْرَاهِيمَ بْنِ الْحُسَيْنِ عَنْ مُحَمَّدِ بْنِ خَلَفٍ عَنْ مُوسَى بْنِإِبْرَاهِيمَ الْمَرْوَزِيِّ عَنْ أَبِى الْحَسَنِ مُوسَى ع قَالَ قَالَ رَسُولُ اللَّهِ ص مَنْ أَصْبَحَ وَ هُوَ لَايَهُمُّ بِظُلْمِ أَحَدٍ غَفَرَ اللَّهُ لَهُ مَا اجْتَرَمَ اصول كافى جلد 4 صفحه :29 رواية :21 حضرت موسى بن حعفر (ع ) فرمود: رسول خدا (ص ) فرمود: هر كه صبح كند و دردل قصد ستم كسى را نكند، خداوند هر گناهيكه از او سر زده بيامرزد.

اصول كافي ثقةالاسلام كليني جلد چهارم