هشام بن محمد (مورخ مشهور) گويد: چون خبر شهادت محمد بن ابى بكر رضى الله عنه به اميرالمؤ منين (ع ) رسيد⁽³⁴¹⁾ نامه اى به مالك بن حارث اشتر رحمه الله كه آنروزها در نصيبين اقامت داشت ، نگاشت كه : اما بعد همانا تو از كسانى هستى كه من براىبر پايى دين از وى كمك مى جويم ، و به پشتيبانى وى تكبر و سركشى گناهكاران رامى شكنم ، و به يارى او مرزهايى را كه بيم هجوم دشمن از آنها مى رود مى بندم . و منپيش از اين محمد بن ابى بكر رحمه الله را بر مصر گماردم ، و تنى چند بر وىخروج كردند و چون جوان بود و جنگ ناآزموده كشته شده و به شهادت رسيد خدايش رحمتكناد بنابراين به زودى نزد من آى تا در امر مصر تدبيرى بينديشيم ، و يكى از يارانترا كه مورد اعتماد و خير خواه هستند به جايگزينى بر كارهاى خودت بگمار.
مالك رضى الله عنه شبيب بن عامر ازدى را به جاى خود گمارد و به سوى اميرالمؤمنين (ع ) روانه گشت تا بر آن حضرت وارد شد، امام (ع ) خبر مصر را به وى باز گفت واز احوال اهالى آن جا با خبرش ساخت ، و به او افزود: كسى جز تو براى آن جا شايستهخودت بسنده مى كنم از خدا در كارهاى مهم يارى جو، و درشتى را با نرمى به هم بياميز،و به تا آن جا كه نرمش كارساز است با نرمى رفتار كن ، و هر گاه كه جز درشتى چيزىسود نبخشد به سختى و درشتى دست بياز. مالك اشتر رضى الله عنه خارج شد و بارو بنه را جمع كرده آماده حركت به سوى مصر شد، و اميرالمؤ منين (ع ) پيشاپيش او نامه اىبدين مضمون به اهل مصر نگاشت :
بسم الله الرحمن الرحيم سلام بر شما، من به نزد شما خدايى را مى ستايم كه جز اومعبودى نيست ، و از او خواستارم كه بر پيامبرش محمد وآل او درود فرستد. همانا من بنده اى از بندگان خدا را به سوى شما فرستادم كه درروزهاى ترسناك نمى خوابد، و و در اوقات هراس انگيز از دشمن روى بر نمى تابد، اواز رزمنده ترين بندگان خدا، و داراى گرامى ترين حسب و شريف ترين آن در ميان آنهاستبر نابكاران از سوزش آتش ‍ زيان بارتر است ، و دورترين مردم از عار و ننگ است ، و اوهمان مالك بن حارث اشتر است ، وى بسان شمشيرى است كه دندانه تيزش و تيزى لبهاش به كندى نگرايد، زود از ميدان نگريزد، و به هنگام رزم با متانت و سنگين است ،انديشه اى عميق و ريشه دار و صبر و تحملى نكو دارد، پس ‍ سخنش را بشنويد و امرش رافرمان بريد، پس اگر امر به جنگ داد بجنگيد، و چنان چه به اقامت فرمانتان داد بر جاىبمانيد، او جز به دستور من نه اقدامى كند و نه دست بردارد. همانا من شما را در بودن بااشتر به جهت خير خواهى شما و قوت نفسى كه بر دشمنتان پيدا مى كنيد بر خويشتن مقدمداشتم ؛ خداوند شما را به هدايت نگهدارد، و بر لزوم تقوى پايدارتان بدارد، و ما و شمارا به آن چه دوست دارد و مى پسندد توفيق بخشد، و سلام بر شما و رحمت و بركاتخداوند بر شما باد.
چون مالك اشتر آماده حركت به سوى مصر شد، جاسوسان معاويه در عراق خبر حركت مالكرا به وى نوشتند، و اين مطلب بر معاويه گران آمد چه چشم طمع به مصر دوخته بود، وخوب مى دانست كه اگر مالك در آن جا پا نهد مصر از چنگ وى بيرون خواهد رفت ، و نيزمالك در نزد او از محمد بن ابى بكر پر صلابت تر مى نمود، لذا به دهقانى مالياتپرداز كه در قلزم سكونت داشت كس فرستاد كه على (ع ) مالك اشتر را به طرف مصرگسيل داشته و اگر شر او را از سر ما بردارى تا زنده هستى ماليات همان ناحيه را بهتو خواهم بخشيد، بنابراين هر چه مى توانى درقتل او چاره اى بينديش . سپس معاويه اهل شام را جمع كرد و به آنان گفت : همانا على اشتررا به سوى مصر فرستاد: همگى گرد آييد تا از خدا بخواهيم شر او را از سر ما كوتاهكند، سپس دعا كرد و همگى با او دعا كردند.
اشتر به سوى مصر بيرون شد تا به قلزم رسيد، آن دهقان بهاستقبال او آمد بر وى سلام كرده گفت : من مردى ازاهل شام هستم و براى تو و يارانت از زكات زمينم حقى بر عهده من است ، نزد من فرود آمد آىتا به خدمت تو و يارانت كمر بندم و چهارپايان خود را از علف هاى اين جا بخوران و جزءماليات من حساب كن .
اشتر در خانه وى فرود آمد و او به رفع نيازهاى مالك و يارانش همت گماشت ، و خوراكىرا كه با عسل مسموم آغشته بود به نزد مالك برد، و چون مالك از آن بخورد او را در جاكشت . خبر به معاويه رسيد، وى مردم شام را جمع كرد و گفت : مژده باد شما را كه خداىتعالى دعايتان را اجابت نمود، و شر مالك را از شما بازداشت و او را كشت ، همگى باشنيدن اين خبر مسرور و به هم مژده مى دادند.
چون خبر شهادت اشتر به اميرالمؤ منين (ع ) رسيد آهى بركشيد و بسيار افسوس خورد وفرمود: آفرين خدا بر مالك كه هر چه داشت از او بود، او اگر از كوه بود البته بزرگترين ستون و صخره آن بود، و اگر از سنگ بود همانا سنگ سختى بود، مالكا! راستىكه به خدا سوگند مرگ تو جهانى را ويران ساخت و مويه كنان بر چون تويى بايدمويه سر دهند.
سپس فرمود: انا لله و انا اليه راجعون و الحمد لله رب العالمين : (ما همه از خداييم وبه سوى او باز خواهيم گشت ، و سپاس ويژه پروردگار جهانيان است )، خداوندا من اينمصيبت بزرگ را به حساب تو مى گذارم كه مرگ او را از مصايب روزگار است ، خداوندمالك را رحمت كند كه او به عهد خود وفا كرد و پيمان خود را به انجام رساند و به ديدارخدايش شتافت ، با اين كه ما با خود عزم كرده ايم كه بر هر مصيبتى پس از مصيبت رحلترسول خدا(ص ) صبر پيشه سازيم كه راستى آن بزرگ ترين مصيبت است .⁽³⁴²⁾