بسم الله الرحمن الرحیم
 
نگارش 1 | رمضان 1430

 

صفحه اصلی | کتاب ها | موضوع هامولفین | قرآن کریم  
 
 
 موقعیت فعلی: کتابخانه > مطالعه کتاب تسنیم تفسیر قرآن کریم ، جلد 3, آیت الله عبدالله جوادى آملى ( )
 
 

بخش های کتاب

     FEHREST -
     fehrest01 -
     FOOTNT01 -
     FOOTNT02 -
     FOOTNT03 -
     FOOTNT04 -
     KKSS0001 -
     KKSS0002 -
     KKSS0003 -
     KKSS0004 -
     KKSS0005 -
     KKSS0006 -
     KKSS0007 -
     KKSS0008 -
     KKSS0009 -
     KKSS0010 -
     KKSS0011 -
     KKSS0012 -
 

 

 
 

 

1) تفسير طبرى ، ج 1، ص 153154.
2) تفسير كبير، ج 2، ص 159.
3) الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 262.
4) البحر المحيط، ج 1، ص 137.
5) تفسير تبيان ، ج 1، ص 137.
6) سوره مريم ، آيه 16 و 23.
7) آلاه الرحمن ، ص 82.
8) سوره احقاف ، آيه 21.
9) سوره ص ، آيه 17.
10) سوره يس ، آيات 1314.
11) تفسير كبير، ج 2، ص 174.
12) البرهان فى علوم القرآن ، ج 1، ص 39.
13) تفسير طبرى ، ج 1، ص 155156، با تلخيص .
14) التحرير والتنوير، ج 1، ص 384.
15) سوره حج ، آيه 75.
16) سوره دخان ، آيه 32.
17) تفسير تبيان ، ج 1، ص 130.
18) مجمع البيان ، ج 1، ص 142.
19) سوره فاطر، آيه 1.
20) كشاف ، ج 1، ص 271.
21) تفسير كبرى ، ج 3، ص 271.
22) سوره نحل ، آيه 57.
23) التحرير والتنوير، ج 1، ص 383.
24) البحر المحيط، ج 1، ص 284.
25)نهج البلاغه ، خطبه 192، بند 11.
26) سوره صافات ، آيه 158.
27) كشاف ، ج 1، ص 124.
28) البحر المحيط، ج 1، ص ص 288.
29) همان .
30) سوره مائده ، آيه 20.
31) انعام ، 1.
32) سوره ص ، آيه 71.
33) سوره ص ، آيه 71.
34) اضواء البيان فى ايضاح القرآن بالقرآن ، ج 1، ص 57.
35) ر.ك ص 108.
36) سوره قيامت ، آيات 1415.
37) سوره مزمل ، آيه 7.
38) مفردات راغب ، ماده .
39) مفردات راغب ، ماده .
40) تفسير تبيان ، ج 1، ص 135.
41)تفسير تبيان ، ج 1، ص 135.
42) تفسير القرآن الكريم ، ج 1، ص 37.
43) تفسير تبيان ، ج 1، ص 134.
44) معجم الفروق اللغويه ، ص 125.
45) صحيفه سجاديه ، دعاى يكم .

46) سوره جاثيه ، آيه 13.
47) تفسير تبيان ، ج 1، ص 133.
48) و اذ قال ربك للملائكه الذين كانوا فى الارض مع ابليس وقد طردواعنها الجن بين الجان و خففت العباده (تفسير صافى ، ج 1، ص 92). ظاهرا مقصود ازخففت العباده به قرينه روايت بعدى از امام صادق عليه السلام كه مى گويد:عبادت فرشتگان پس از بازگشت آنان به آسمان سنگين تر شد اين است كه عبادت در زمينبر فرشتگان كمتر و سبكتر شد.
49) تفسير صافى ، ج 1، ص 93).
50) منهج الصادقين ، ج 1، ص 219.
51) اگر بالوضع دلالت كند بايد كلمه الدماء در جمله ويسفكالدماء نيز چنين باشد؛ گر چه مى توان گفت در اين موارد با قرائنحال و مانند آن مقرون است .
52) كفايه الاصول ، ص 217.
53) تفسير كبير، ج 2، ص 179، ذيل آيه 30 از سوره بقره .
54) تفسير موضوعى ، ج 6، ص 126.
55) سوره ص ، آيه 26.
56) سوره قدر، آيه 1.
57) سوره حجر، آيه 22.
58) سوره اعراف ، آيه 27.
59) سوره مريم ، آيه 83.
60) سوره ص ، آيه 26.
61) مگر همان تعظيم و تفخيمى كه به آن اشاره شد؛ چنان كه در آيه 34 به جاىقلت تعبير به قلنا شده است ، با آن در آن جا نيز واسطه اى در كارنيست ؛ چون همه فرشتگان مامور به سجده شدند.
62) سوره طه ، آيه 14.
63)سوره طه ، آيه 14.
64) ص 94.
65) كشاف ، ج 1، ص 124.
66) مجمع البيان ، ج 1، ص 176؛ جوامع الجامع ، ج 1، ص 41.
67) ج 1، ص 80.
68) ج 1، ص 258.
69) سوره اعراف ، آيه 11.
70) تفسير موضوعى ، ج 6، ص 205.
71) سوره طه ، آيه 117.
72) سوره اعراف ، آيه 27.
73) سوره اعراف ، آيه 69.
74) سوره يونس ، آيه 14.
75) سوره نمل ، آيه 62؛ الميزان ، ج 1، ص 16.
76) سوره ص ، آيه 26.
77) ر.ك . ص 92.
78) تفسير برهان ، ج 1، ص 73، ح 2.
79) نور الثقلين ، ج 1، ص 52، ح 80.
80) تفسير برهان ، ج 1، ص 75، ح 13.
81) سوره نساء، آيه 41.
82) سوره نساء، آيه 41.
83) نور الثقلين ، ج 1، ص 58، ح 103.
84) همان ، ح 102.
85) سوره اعراف ، آيه 11.
86) تفسير صافى ج 1، ص 78.
87) سوره نساء، آيه 28.
88) سوره نحل ، آيه 78.
89) نهج البلاغه ، خطبه 1، ص بند 37.
90) سوره طه ، آيه 50.
91) سوره تين ، آيه 4.
92) المنار، ج 1، ص 259 260، با تلخيص و توضيح .
93) سوره ص ، آيه 26. 94) بحار، ج 24، ص 361.
95) سوره انفال ، آيه 17.
96) سوره توبه ، آيات 1415.
97) ر.ك . تفسير صافى ، ج 1، ص 9293.
98) ر.ك . ص 34.
99) تفسير صافى ، ج 1، ص 93.
100) سوره انبياء آيات 2627.
101) سوره اسراء، آيه 95.
102) تفسير تبيان ، ج 1، ص 131.
103) تفسير صافى ، ج 1، ص 78.
104) همان ، ص 93.
105) نور الثقلين ، ج 1، ص 59.
106) ر.ك . ص 39.
107) ر.ك . اشاره هاى 3، 7، 10، 12، 13، 21.
108) سوره فصلت ، آيه 54.
109) سوره فصلت ، آيه 53.
110) سوره فرقان ، آيه 44.
111) سوره انعام ، آيه 112.
112) سوره بقره ، آيه 74.
113) ر.ك . الميزان ، ج 1، ص 115.
114) چنان كه برخى روايات دلالت بر آن دارد؛ ر.ك . تفسير برهان ، ج 1، ص76، ح 5 و ص 73، ح 3، و ح 6 و 7.
115) اين كه عصاره بركات قوه عقليه در حمد و تقديس و تسبيح الهى خلاصه مىشود و امتياز انسان از حيوان نيز همين است ، از بيان نورانى امام سجاد استفاده مى شود:والحمد لله الذى لو حبس عن عباده معرفه حمده على ما ابلاهم من مننه المنتابعه و اسبغعليهم من نعمه المتظاهره لتصرفوا فى مننه فلم يحمدوه و توسعوا فى رزقه فلميشكروه ولو كانوا كذلك لخرجوا من حدود الانسانيه الى حد البهيمه فكانوا كما وصف فىمحكم كتابه : ان هم الا كانعام بل هم اضل سبيلا. (صحيفه سجاديه ، دعاى يكم(سوره فرقان ، آيه 44)؛ ر.ك . منهج الصادقين ، ج 1، ص 223.
116) سوره حجر، آيات 28 29.
117) ر.ك . الميزان ، ج 1، ص 115.
118) المنار، ج 1، ص 261.
119) تفسير موضوعى ، ج 6، ص 235.
120) سوره بقره ، آيه 247.
121) سوره انبياء، آيات 2627.
122) سوره نبا، آيه 38.
123) سوره نساء، آيه 172.
124) سوره اعراف ، آيه 206.
125) سوره نحل ، آيه 50.
126)ر.ك . تفسير موضوعى ، ج 6، ص 234235.
127) نور الثقلين ، ج 1، ص 49، ح 74.
128) همان ، ص 50، ح 77.
129) همان ، ح 78.
130) همان ، ص 51، ح 80؛ علل الشرايع ، ج 1، ص 129، باب 960.
131) همان ، ص 52، ح 81.
132) همان ، ص 53، ح 83؛ نيز ر.ك . روايت 82، 85 و 86.
133) الاء الرحمن ، ص 83.
134) بحار، ج 25، ص 205، بيان .
135) سوره انبياء، آيات 2627.
136) سوره نحل ، آيه 50.
137) سوره تحريم ، آيه 6.
138) سوره انبياء، آيه 27.
139) المنار، ج 1، ص 264.
140) سوره بقره ، آيه 31.
141) ر.ك . ص 157.
142) كه تنها به مبدا اعلى منتسب است و افاضله آن از حد وجود ملائكه و حوزهفعاليت آنان خارج بوده و مستقيما از جانب خداوند تحقق مى يابد و شايد به همين لحاظباشد كه هم در آيه محل بحث جعل چنين را به خود استناد مى دهد: انىجاعل ... و هم در آيه نفخ روح : و نفخت فيه من روحى . (سوره ص ، آيه 72.
143) ممكن است چنان كه مولى عبدالرزاق كاشانى گفته ، جمله من يفسد فيهاناظر به قوه شهويه باشد كه وقتى تجاوز مى كند سبب فساد مى شود، همانند حيوان كهبا فوران شهوت شكم ، به درخت و مزرع و مرتع مى تازد و آنها را فاسد و خراب مىكند، و جمله و يسفك الدماء ناظر به قوه غضبيه باشد كه با فوران آن ، چوندرندگان مى درد و خون مى ريزد (تاويلات ، ج 1، ص 36).
144) توضيح اين نكته در تفسير جمله (انى اعلم ما لاتعلمون ) خواهد آمد (ر.ك . ص80.
145) غرائب القرآن ، ج 1، ص 220؛ الجامع لاحكام القرآن ، ج 1، ص 263.
146) استعانت به يكى از دو معنايى است كه ابن هشام براى آيه فسبح بحمدربك ذكر كرده است (مغنى اللبيب ، ص 54، معناى پنجم باء).
147) اين معنا را نيز ابن هشام براى آيه (فسبح بحمد ربك ) ذكر مى كند (مغنىاللبيب ، ص 54).

148) ر.ك . مغنى اللبيب ، حرف باء معناىاول ، به ضميمه آنچه در حاشيه آن از سيبويهنقل شده است .

149) سوره اسراء، آيه 44.
150) سروه صافات ، آيه 159.
151) پرتوى از قرآن ، ج 1، ص 117.
152) البحر المحيط، ج 1، ص 291.
153) البحر المحيط، ج 1، ص 291.
154) التحقيق فى كلمات القرآن الكريم ، ج 9، ص 211، ق دس .
155) سوره فصلت ، آيه 38.
156) سوره نور، آيات 3637.
157) التحقيق فى كلمات القرآن ، الكريم ، ج 5، ص 26، س ب ح .
158) ر.ك . تفسير جلالين ، حاشيه الصاوى على تفسير الجلالين ، ج 1، ص 29.
159) ر.ك . تفسير جلالين ، حاشيه الصاوى على تفسير الجلالين ، ج 1، ص 29.
160) تفسير تبيان ، ج 1، ص 135.
161) تفسير تبيان ، ج 1، ص 135.
162) المنار، ج 1، ص 261.
163) نور الثقلين ، ج 1، ص 51، ح 80.
164) نور الثقلين ، ج 1، ص 51، ح 80.
165) سوره صافات ، آيه 146. 166) بحار، ج 8، ص 6، ح 9.
167) بحار، ج 25، ص 88، ح 3.
168) ر.ك . الميزان ، ج 1، ص 116.
169) سوره مريم ، آيه 16.
170) سوره ص ، آيه 41.
171) سوره احقاف ، آيه 21.
172) سوره اعراف ، آيه 69.
173) سوره اعراف ، آيه 86.
174) سوره انفال ، آيه 26.
175) ر.ك . منهج الصادقين ، ج 1، ص 220.
176) ر.ك . منهج الصادقين ، ج 1، ص 220.
177) المنار، ج 1، ص 254255.
178) همان ؛ اشاره به آيه و ما اوتيتم من العلم الا قليلا (سوره اسراء، آيه74).
179) ر.ك . المنار، ج 1، ص 255.
180) ر.ك . الكاشف ، ج 1، ص 8180.
181) سوه ص ، آيه 76.
182) نهج البلاغه ، خطبه 216، بندهاى 2225.
183) سوره الرحمن ، آيات 14.
184) سوره آل عمران ، آيه 159.
185) سوره شوروى ، آيه 38.
186) نهج البلاغه ، حكمت 161.
187) كشف الاسرار، ج 1، ص 132.
188) سوره آل عمران ، آيه 81.
189) سوره صف ، آيه 6.
190) سوره فتح ، آيه 29.
191) سوره صافات ، آيه 165166.
192) كشف الاسرار، ج 1، ص 132141، با تغيير اندك .

193) چنان كه در دعاى افتتاح آمده است : اسئلك مستانسا لا خائفا ولا وجلا مدلا عليكفيما قصدت فيه اليك .
194) سوره ص ، آيه 26.
195) سخن علامه طباطبايى (قدس سره ) در الميزان و كلام صاحب فصوص الحكم درفص داوودى كه خلافت مطلق را از اين آيه برداشت كرده اند، تام نيست . البته ممكن استبراى حضرت داوود عليه السلام مقام برتبر بوده است ، ليكن مستفاد از آيه مزبور چنانخلافت مطلقى نيست .
196) نهج البلاغه ، خطبه ، بند 4.
197) ديوان حافظ، غزل 485.
198) سوره نجم ، آيات 89.
199) الانسان الكامل فى معرفه الاوخر والاوائل ، ج 1، باب 25، فىالكمال .
200) سوره بقره ، آيه 106.
201) سوره حاقه ، آيه 4447و
202) نهج البلاغه ، خطبه 192 (قاصعه )، بند 1.
203) بحار، ج 70، ص 270، ح 22.
204) نهج البلاغه ، نامه 53 (عهد نامه مالك ).
205) سوره فتح ، آيه 29. 206) مفاتيج الجنان ، دعاى افتتاح .
207) استاد گرانقدر عرفان جناب محمد بن اسحاق بن محمد بن يوسف بن على ،معروف به صدر الدين قونوى (م 673 ه .ق ) آن را تدريس و شرح كرده و تقرير درسوى را شارح ديوان ، جناب سعيد الدين بن احمد فرغانى (م 700 ه . ق ) تحرير و ارائهكرده است .
208) ديوان ابن فارض مصرى .
209) سوره توبه ، آيه 111.
210) مشارق الدرارى ، ص 498499.
211) سوره فصلت ، آيه 54.
212) سوره نساء آيه 33؛ سوره فصلت ، آيه 53.
213) مفاتيح الجنان ، زيارت اول از زيارات مطلق امام حسين عليه السلام .
214) سوره نساء، آيه 79.
215) سوره انفال ، آيه 17.
216) سوره فتح ، آيه 10.
217) سوره توبه ، آيه 14.
218) سوره يس ، آيه 82.
219) تفسير موضوع ، ج 6، ص 150.
220) بيان التنزيل ، عزيز بن محمد نسفى ، ص 208217.
221) سوره احزاب ، آيه 72.
222) تفسير ابن عربى ، ج 3، ص 418.
223) سوره فصلت ، آيه 11.
224) تفسير ابن عربى ، ج 3، ص 418.
225) سوره آل عمران ، آيه 33.
226) سوره آل عمران ، آيه 33.
227) تفسير ابن عربى ، ج 3، ص 418.
228) سوره ابراهيم ، آيه 24.
229) سوره انبياء، آيه 8.
230) چون مراد از فقه ، فقه در برابراصول نيست ، بلكه مراد همه علوم الهى اعم از احكام فرعى و حكم اصلى است .
231) اصول كافى ، ج 1، ص 302، كتاب الحجه ، باب النص على الحسين بن علىعليه السلام .
232) سوره نحجم ، آيه 42.
233) سوره نحل ، آيه 44.
234) سوره بقره ، آيه 33.
235) بحار، ج 24، ص 88، ح 3.
236) كشف الغايات فى شرح ما اكتنف عليه التجليات ، ص 379381، با تحريرو اضافه .
237) بحار الانوار، ج 94، ص 251 و ج 87، ص 154.
238) التجليات الالهيه ، ص 376؛ رحيق مختوم ، بخش پنجم از ج دوم ، ص 127.
239) تفسير صدر المتالهين ، ج 2، ص 300.
240) سوره بقره ، آيه 117.
241) توحيد صدوق ، باب ما جاء فى الرويه ، ص 109، ح 6.
242) نهج البلاغه ، خطبه 189 بند 5.
243) بحار، ج 23، ص 206. 244) سوره فجر، آيات 2930.
245) سوره فرقان ، آيه 7.
246) سور نجم ، آيه 89.
247) سوره ص ، آيه 71.
248) سوره ص ، آيه 72.
249) بحار، ج 68، ص 226.
250) براى تتميم اين اشاره ر.ك . ص 192.
251) زيارت جامعه .
252) زيارت اول از هفت زيارت مطلق امام حسين عليه السلام .
253) همان ؛ بحار، ج 98، ص 153.
254) همان .
255) بحار، ج 17، ص 170.
256) منهج الصادقين ، ج 1، ص 221220.
257)نور الثقلين ، ج 1، ص 48، ح 73، ر.ك . ص 75، ح 13.
258) سوره ص ، آيه 26.
259) سوره مائده ، آيه 55.
260) سوره مائده ، آيه 67.
261) سوره نور، آيه 55.
262) منهج الصادقين ، ج 1، ص 221؛ نيز ر.ك . اشاره 19 و 21.
263) منهج الصادقين ، ج 1، ص 219.
264) سوره انعام ، آيه 9.
265) ر.ك . منهج الصادقين ، ج 1، ص 219220.
266) سوره فصلت ، آيه 54.
267) سوره حج ، آيه 17.
268) بحار، ج 95، ص 379.
269) بحار، ج 94، ص 251 و ج 87، ص 154.
270) سوره طه ، آيه 122.
271) سوره طه ، آيه 121. 272) سوره مجادله ، آيات 19 و 22.
273) نهج البلاغه ، خطبه 7.
274) سوره اسراء، آيه 84.
275) نهج البلاغه ، خطبه 193 بند 29.
276) سوره انعام ، آيه 112.
277) سوره انعام ، آيه 124.
278)وسائل ، كتاب الحج ، ابواب النيابه فى الحج ، باب 26، با اندك تحريرو تفسير.
279) همان ، ايواب الطواف ، باب 51.
280) همان ، ابواب النبايه فى الحج ، باب 25.
281) سوره صافات ، آيه 110.
282) بحار، ج 2، ص 245.
283) بحار، ج 39، ص 240، ح 28.
284) اصول كافى ، ج 2، ص 601؛ كنزلالعمال ، ج 1، ص 520، ح 2330.
285) بحار، ج 87، ص 199.
286) سوره طلاق ، آيه 12.
287) سوره انبياء، آيه 27.
288) بحار، ج 72، ص 142.
289) حديقه سنايى ، ص 131132.
290) همان .
291) مثنوى هاى حكيم سنايى ، ص 105106.
292) سوره اعراف ، آيه 12.
293) سوره اعراف ، آيه 179.
294) سوره توبه ، آيه 3.
295) نهج البلاغه ، حكمت 320.
296) سوره بقره ، آيه 34.
297) سوره حجر، ايه 30.
298) سوره بقره ، آيه 32.
299) سوره هود، آيه 47.
300) سوره حديد، آيه 3.