كردن هومانيسم ( 1 ) به جای مذهب ، از خدای كلی بشريت كه جانشين خدای‏
كهن شده است ، برای خود و تمام غرب طلب آمرزش می‏كند " .
نتيجه‏ء بارز انسانگرايی سارتر ، همان است كه هر چندی يك بار او را
می‏بينيم كه بر مظلوميت اسرائيل اشك تمساح می‏ريزد و از ستم اعراب ،
بالخصوص آوارگان فلسطين ، ناله‏ها سر می‏دهد .
جهان مظاهر عملی همه‏ء انسانگرايان غربی را كه اعلاميه‏های بلند بالای‏
جهانی حقوق بشر را امضاء كرده‏اند مرتب ديده و می‏بيند ، نيازی به شرح‏
نيست .
خودآگاهيهای اجتماعی اعم از طبقاتی ، ملی ، انسانی در عصر ما عنوان‏
خودآگاهی روشنفكرانه يافته است . روشنفكر كسی است كه به يكی از اين‏
خودآگاهيها رسيده باشد و درد طبقاتی يا ملی يا انسانی يافته و در تلاش‏
رهايی طبقه‏اش يا ملتش يا همه‏ء انسانها باشد و می‏خواهد آگاهی خود را به‏
آنها منتقل نمايد و آنها را به حركت و تلاش برای رهايی از اسارتهای‏
اجتماعی درآورد .

. 7 خودآگاهی عرفانی يا عارفانه

خودآگاهی عارفانه آگاهی به خود است در رابطه‏اش با ذات حق . اين‏
رابطه از نظر اهل عرفان از نوع رابطه‏ء دو موجود كه در عرض يكديگر قرار
گرفته‏اند ، مثل رابطه‏ء انسان با افراد اجتماع ، نيست بلكه از نوع رابطه‏ء
فرع با اصل ، مجاز با حقيقت ، و به اصطلاح خود آنها از نوع رابطه‏ء مقيد
با مطلق است .

پاورقی :
. 1 انسانگرايی ، انسان مسلكی .

73