2 392 بدترين مصيبتها جانشين (و فرزند) بد است.
10537 4- برّ الوالدين اكبر فريضة.
3 259 نيكى به پدر و مادر بزرگترين فريضه است.
10538 5- برّوا آباءكم يبرّكم أبناؤكم.
3 267 به پدرانتان نيكى كنيد تا پسرانتان به شما نيكى كنند.
10539 6- شرّ الاولاد العاقّ. 4 166 بدترين فرزندان اولاد نافرماناست.
10540 7- فقد الولد محرق الكبد.
4 415 فقدان فرزند، جگرسوز است.
10541 8- من استنكف من ابويه فقد خالف الرّشد. 5 334 كسى كه ازپدر و مادر خود استنكاف دارد (و آنان را ننگ خود داند) از رشد و راه راست بدر رفتهاست.
10542 9- من برّ والديه برّه ولده. 5 454 كسى كه به پدر و مادرخود نيكى كند، فرزندش به او نيكى نمايد.
10543 10- موت الوالد قاصمة الظّهر.
6 135 مرگ پدر كمرشكن است.
10544 11- موت الولد صدع فى الكبد.
6 135 مرگ فرزند جگر را مى‏شكافد.
10545 12- ولد السّوء يهدم الشّرف و يشين السّلف. 6 223 فرزند بد،شرف را ويران سازد و گذشتگان را عيبناك كند.
10546 13- ولد السّوء يعرّ السّلف‏
ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 577
و يفسد الخلف. 6 222 فرزند بد، موجب عار و ننگ گذشتگان و تباهىآيندگان است.
10547 14- ولد عقوق محنة و شؤم. 6 224 فرزند نافرمان، موجب محنت وشوم و نحس است.
10548 15- لا تجعل اكبر همّك باهلك و ولدك فانّهم ان يكونوااولياء اللّه سبحانه فانّ اللّه لا يضيّع وليّه و ان يكونوا اعداء اللّه فما همّكباعداء اللّه.
6 327 بزرگترين اندوه خود را خانواده و فرزندانت قرار مده، زيراآنها اگر دوستان خداى سبحان باشند كه خداوند دوست خود را وانگذارد، و اگر دشمن خداهستند، پس چه اندوهى در مورد دشمنان خدا دارى 10549 16- من لم يؤكّد قديمه بحديثهشان سلفه و خان خلفه. 5 409 كسى كه محكم نكند گذشته خود را به تازه خويش، گذشتگانخود را عيبناك كرده و به جانشينان خود خيانت ورزيده.

باب الولاية (حكومت، فرمانروايى)

10550 1- تكبّرك فى الولاية ذلّ فى العزل. 3 316 تكبّر تو دردوران حكومت موجب خوارى زمان عزل تو خواهد بود.

10551 2- الولايات مضامير الرّجال.

1 273 حكومتها ميدان (خودنمايى و هنر) مردان است.

10552 3- استكانة الرّجل فى العزل بقدر شرّه فى الولاية. 2 74افتادگى و خوارى مرد در زمان معزولى به اندازه شرّ و بدى او است در دوران حكومت وزمامدارى. 10553 4- جود الولاة بفى‏ء المسلمين جور و ختر. 3 357 جود و بخششواليان از غنيمت و پول مسلمانان (و بيت المال) ستم و فساد است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 578

10554 5- انّ الزّهد فى ولاية الظّالم بقدر الرّغبة فى ولايةالعادل. 2 504 بى‏رغبتى مردم در حكومت ستمكار به اندازه رغبت و علاقه آنها درحكومت عادل است.

10555 6- اذا استولى اللّئام اضطهد الكرام. 3 129 هرگاه فرومايگانمستولى و مسلّط شوند، بزرگواران و كريمان سرشكسته و خوار گردند.

10556 7- تولّى الاراذل و الاحداث الدّول دليل انحلالها وإدبارها.

3 295 سرپرستى كردن افراد پست و تازه به دوران رسيده از دولتها وحكومتها، نشانه انحلال و ادبار دولتهاست.

10557 8- سبع اكول حطوم خير من وال ظلوم غشوم. 4 145 جانور درندهپرخور و پايمال كننده، بهتر است از حاكم ستمگر ظالم.

10558 9- شرّ الولاة من يخافه البرى‏ء.

4 166 بدترين فرمانروايان كسى است كه انسانهاى بى‏گناه از اوبترسند.

10559 10- شرّ الامراء من ظلم رعيّته.

4 172 بدترين فرماندهان كسى است كه به رعيّت و زيردستان خود ستمكند.

10560 11- من تكبّر فى ولايته كثر عند عزله ذلّته. 5 354 كسى كهدر زمان حكومت خود تكبّر و سر بزرگى كند خوارى‏اش در هنگام عزل زياد خواهد بود.

10561 12- من اختال فى ولايته ابان عن حماقته. 5 355 كسى كه درحكومت خود به مردم تكبر و فخر فروشى كند از حماقت خود پرده برداشته (و كم عقلى خودرا آشكار كرده) است.

10562 13- ولاة الجور شرار الامّة و اضداد الائمّة. 6 239 حاكمانستمكار بدترين افراد امّت، و دشمنان پيشوايان مردم هستند.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 579

باب التواني (سستى كردن، كاهلى)

10563 1- التّوانى اضاعة. 1 12 سستى و كاهلى ضايع كردن عمر است.

10564 2- التّوانى فوت. 1 22 سستى كردن سبب فوت فرصتها و كارهاگردد.

10565 3- التّوانى سجيّة النّوكى. 1 119 سستى كردن شيوه بى‏خرداناست.

10566 4- بالتّوانى يكون الفوت. 3 214 از دست رفتن فرصتها وكارهاى مهم بخاطر تنبلى و سستى است.

10567 5- من اطاع التّوانى ضيّع الحقوق. 5 302 كسى كه از تنبلى وسستى پيروى كند حقوق خدا و خلق را ضايع كند.

10568 6- من ترك العجب و التّوانى لم ينزل به مكروه. 5 372 كسى كهخودبينى و كاهلى را در كارها واگذارد، چيز ناخوشايندى به او نرسد.

10569 7- من اطاع التّوانى أحاطت به النّدامة. 5 445 كسى كه ازسستى و كاهلى پيروى كند پشيمانى او را فرا گيرد.

10570 8- من التّوانى يتولّد الكسل.

6 17 بى حالى و كسالت از تنبلى و سستى زاييده مى‏شود.

10571 9- التّواني فى الدّنيا إضاعة و فى الآخرة حسرة. 2 41 سستىو كاهلى كردن در كارها، در دنيا موجب از دست دادن فرصتها و در آخرت موجب افسوس وحسرت است.

باب التهمة

10572 1- من دخل مداخل السّوء اتّهم.

5 159 كسى كه در جاى بدنام برود متّهم و بدنام شود.

10573 2- من قرب من الدّنيّة اتّهم. 5 286 كسى كه به پستى (و ياآدمهاى پست) نزديك شود متّهم گردد.

10574 3- من عرّض نفسه للتّهمة فلا

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 580

يلومنّ من اساء الظّنّ به. 5 390 كسى كه خود را در معرض تهمتقرار دهد، نبايد سرزنش كند آنهايى را كه به او بدگمان شوند.

باب «الهاء»

باب الهجران (جدايى، دورى)

10575 1- اذا أبغضت فلا تهجر. 3 115 هرگاه با كسى بغض و دشمنىداشتى از او مبر (يعنى راهى را براى دوستى و آشتى باقى بگذار).

10576 2- لا خير فيمن يهجر أخاه من غير جرم. 6 396 در كسى كه بدونجرم و گناهى از برادر دينى خود دورى و جدايى كند خيرى نيست.

باب الهدية (كادو، سوغات)

10577 1- الهديّة تجلب المحبّة. 1 83 هديه، جلب محبّت كند.

10578 2- ما استعطف السّلطان و لا استسلّ سخيمة الغضبان، و لااستميل‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 581

المهجور، و لا استنجحت صعاب الامور، و لا استدفعت الشّرور،بمثل الهديّة. 6 111 براى جلب عطوفت پادشاه، و رفع كينه انسانهاى خشمناك، و جذبافراد جدا شده از اجتماع و موفق شدن در انجام كارهاى دشوار، و دفع شرور و بديها،چيزى همانند هديه و كادو نيست.

باب الهداية (راهنمايى)

10579 1- بالهدى يكثر الاستبصار.

3 199 به وسيله هدايت بينايى بسيار گردد.

10580 2- افضل الذّخر الهدى. 2 378 برترين اندوخته‏ها هدايت است.

10581 3- ضلّ من اهتدى بغير هدى اللّه. 4 229 گمراه گشته كسى كهبه جز هدايت خداوند از ديگرى هدايت جويد.

10582 4- طوبى لمن بادر الهدى قبل ان تغلق ابوابه. 4 243 خوشا بهحال كسى كه بشتابد به سوى هدايت پيش از آنكه (با رسيدن اجل) درهاى آن بسته شود.

10583 5- طوبى لمن ركب الطّريقة الغرّاء، و لزم المحجّة البيضاء وتولّه بالآخرة و اعرض عن الدّنيا. 4 246 خوشا به حال كسى كه طريقه روشن و راهنورانى (ايمان) را بپيمايد، و به آخرت فريفته گشته و از دنيا روى بگرداند.

10584 6- طاعة الهدى تنجى. 4 252 فرمانبردارى هدايت نجات بخش است.

10585 7- عليك بطاعة من يأمرك بالدّين فانّه يهديك و ينجيك. 4 296بر تو باد به فرمانبردارى كسى كه تو را به دين دستور دهد زيرا چنين كسى تو راهدايت كند و نجات بخشد.

10586 8- فاز من استصبح بنور الهدى و خالف دواعى الهوى و جعلالايمان عدّة معاده و التّقوى ذخره و زاده.

4 441 پيروز گشته كسى كه از نور هدايت روشنايى گرفته، و با آنچه اورا به پيروى‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 582

هواهاى نفسانى بخواند مخالفت كرده، و ايمان را ذخيره معاد خويشگردانده، و تقوا را اندوخته و توشه خويش كرده است.

10587 9- قد امهلوا فى طلب المخرج و هدوا سبيل المنهج. 4 485(بندگان خدا) در اين چند روزه مهلت داده شده‏اند كه در جستجوى راه صحيح برآيند، وبه راه نجات هدايت گشته‏اند.

10588 10- ليكن شعارك الهدى. 5 51 بايد شعار تو هدايت و راهنمايىباشد.

10589 11- من علم اهتدى. 5 152 كسى كه دانا شد راه يافت.

10590 12- من اهتدى نجا. 5 152 كسى كه راه يافت رستگار گرديد.

10591 13- من اهتدى بهدى اللّه ارشده.

5 220 كسى كه از راهنمايى خدا راهنمايى جويد خداوند او را ارشادكند.

10592 14- من اهتدى بغير هدى اللّه سبحانه ضلّ. 5 243 كسى كه بهغير از راهنمايى خداى سبحان راهنمايى جويد گمراه شود.

10593 15- من اهتدى بهدى اللّه فارق الاضداد. 5 281 كسى كه بهراهنمايى خداوند راهنمايى جويد از دشمنى‏ها جدا شود.

10594 16- من يطلب الهداية من غير اهلها يضلّ. 5 308 كسى كه از نااهل هدايت و راهنمايى جويد گمراه شود.

10595 17- من استهدى الغاوى عمى عن نهج الهدى. 5 323 كسى كه ازآدم گمراه راهنمايى جويد از راه راست گمراه شود.

10596 18- هدى اللّه أحسن الهدى. 6 192 راهنمايى خدا بهترينراهنماييها است.

10597 19- هدى من سلّم مقادته الى اللّه و رسوله و ولىّ أمره. 6193 راه يافته و هدايت شده كسى كه زمام كار خود را به خدا و پيامبر و ولى امر او

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 583

واگذار كرده باشد.

10598 20- لا ضلال مع هدى. 6 363 با يافتن راه و هدايت، گمراهىوجود ندارد.

10599 21- لا دليل أرشد من الهدى.

6 382 هيچ راهنمايى راه راست‏تر از هدايت نيست.

باب الهذر (ياوه، سخن بيهوده)

10600 1- الهذر عار. 1 31 ياوه‏گويى ننگ و عار است.

10601 2- اجتنب الهذر فايسر جنايته الملامة. 2 184 از بيهوده‏گويىبپرهيز كه كمترين زيان آن، ملامت و سرزنش خواهد بود.

10602 3- ايّاك و الهذر فمن كثر كلامه كثرت آثامه. 2 289 دورى كناز بيهوده‏گويى كه هركس گفتارش بسيار شد گناهانش زياد شود.

10603 4- اسوأ القول الهذر. 2 382 بدترين سخن‏ها ياوه‏گويى است.

10604 5- كثرة الهذر تكسب العار.

4 588 بيهوده‏گويى بسيار، ننگ و عار به بار آورد.

10605 6- كثرة الهذر تملّ الجليس و تهين الرّئيس. 4 595بيهوده‏گويى بسيار، هم نشين را آزرده كند و رئيس و بزرگ را خوار گرداند.

باب الهزل (شوخى)

10606 1- الكامل من غلب جدّه هزله.

2 162 انسان كامل كسى است كه گفتار جدّى او بر شوخى‏هايش غالبباشد.

10607 2- احذر الهزل و اللّعب و كثرة المزح و الضّحك و التّرّهات.2 277 بپرهيز از شوخى و بازى و مزاح بسيار، و خنده و سخنان بى‏فايده و باطل.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 584

10608 3- أعقل النّاس من غلب جدّه هزله، و استظهر على هواه بعقله.

2 477 عاقل‏ترين مردم كسى است كه كارهاى جدّى او بر شوخى‏اش غالبباشد و كمك گيرد از عقل خود براى مقابله و غلبه بر هوا و خواهش خود.

10609 4- غلبة الهزل تبطل عزيمة الجدّ. 4 384 غلبه كردن شوخى درانسان تصميم جدّى او را در كارها باطل كند.

10610 5- كثرة الهزل آية الجهل. 4 598 شوخى بسيار نشانه نادانىاست.

10611 6- من كثر هزله استجهل. 5 200 كسى كه شوخى او بسيار باشدنادان شمرده شود.

10612 7- من جعل ديدنه الهزل لم يعرف جدّه. 5 227 كسى كه عادت وشيوه خود را در كارها شوخى قرار دهد، كار جدّى او معلوم نشود.

10613 8- من كثر هزله بطل جدّه. 5 279 كسى كه شوخى او بسيار شدكار جدّى او باطل و بيهوده گردد.

10614 9- من غلب عليه الهزل فسد عقله. 5 293 كسى كه شوخى بر اوغلبه كرد عقلش تباه شود.

10615 10- من قلّ عقله كثر هزله. 5 320 كسى كه عقلش كم باشد،شوخى‏اش بسيار شود.

باب الهلكة (نابودى)

10616 1- ربّ عاطب بعد السّلامة. 4 57 بسا انسانها كه بعد ازرسيدن به سلامت هلاك گشته‏اند.

10617 2- من عدل عن واضح المسالك سلك سبل المهالك. 5 360 كسى كهاز جاده‏هاى روشن روى بگرداند راههاى هلاكت را به پيمايد.

باب الأهم و المهم

10618 1- انّ رأيك لا يتّسع لكلّ شي‏ء ففرّغه للمهمّ. 2 606

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 585

به راستى كه رأى و انديشه تو گنجايش همه چيز را ندارد، در اينصورت آن را به كار مهمّ اختصاص ده.

10619 2- من اشتغل بغير المهمّ ضيّع الاهمّ. 5 330 كسى كه سرگرمشود به كارى كه مهم نيست، كار مهم‏تر را از دست مى‏دهد.

باب الهمة (قصد، تصميم)

10620 1- اجعل كلّ همّك و سعيك للخلاص من محلّ الشّقاء و العقاب والنّجاة من مقام البلاء و العذاب.

2 223 همه همت و تلاش و كوشش خود را در راه رهايى از جايگاه بدبختىو كيفر، و نجات از محلّ عذاب و بلا قرار ده.

10621 2- من لم يكن همّه ما عند اللّه سبحانه لم يدرك مناه. 5 410كسى كه همّت و هدفش چيزى جز از آنچه در پيشگاه خداى سبحان است باشد، به آرمان خودنرسد.

10622 3- المرء بهمّته. 1 61 آدمى به همّت خود بسته است. 106234- الفعل الجميل ينبى‏ء عن علوّ الهمّة. 1 365 كار زيبا خبر از بلندى همت مى‏دهد.

10624 5- الشّرف بالهمم العالية لا بالرّمم البالية. 2 106 شرافتبه همتهاى بلند است نه به استخوانهاى پوسيده (پدران و نياكان). 10625 6- المرءبهمّته لا بقنيته. 2 155 شخصيّت آدمى به همت او است نه به مال و اندوخته‏اش.

10626 7- أبعد الهمم أقربها من الكرم.

2 392 دورترين و بلندترين همّتها آن است كه به كرم و بزرگوارىنزديك‏تر باشد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 586

10627 8- أحسن الشّيم شرف الهمم.

2 395 بهترين شيوه‏ها همتهاى بلند و شريف است.

10628 9- أتعب النّاس قلبا من علت همّته و كثرت مروّته و قلّتمقدرته. 2 440 دلريش‏ترين مردم كسى است كه همّتى بلند و مردانگى بسيارى دارد، ولىتوان مالى او اندك است. (كه نمى‏تواند از بينوايان دستگيرى كند) 10629 10- بقدرالهمم تكون الهموم.

3 222 اندوهها به اندازه همّتها است.

10630 11- خير الهمم أعلاها. 3 425 بهترين همّتها بلندترينآنهاست. 10631 12- شجاعة الرّجل على قدر همّته و غيرته على قدر حميّته. 4 181شجاعت مرد به قدر همّت او است، و غيرت او به اندازه حميّت او (و دفع ننگ و عار اواز خويشتن) است.

10632 13- على قدر الهمّة تكون الحميّة. 4 310 به اندازه همّت استحميّت و ننگ و عار داشتن.

10633 14- قدر الرّجل على قدر همّته و عمله على قدر نيّته. 4 500قدر و منزلت مرد به قدر همّت او است و عمل و كردارش به اندازه نيّت و قصد او.

10634 15- كن بعيد الهمم اذا طلبت، كريم الظّفر اذا غلبت. 4 605هرگاه چيزى بخواهى همّت را بلند و عالى گردان، و هرگاه غالب شدى كريمانه پيروزشو. 10635 16- لم يفد من كانت همّته الدّنيا عوضا و لم يقض مفترضا. 5 96 كسى كههمّتش دنيا باشد، به جاى آنچه از دست داده چيزى كسب نكرده، و واجبى را به جانياورده است.

10636 17- من كبرت همّته كبر اهتمامه.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 587

5 176 كسى كه همّتش بزرگ باشد اهتمام و تلاشش نيز بزرگ خواهد بود. 10637 18- ما رفع امرء كهمّته و لا وضعه كشهوته. 6 114 چيزى آدمى را همانند همّتشبلند نكند، و چيزى او را همانند شهوت و خواسته‏اش پست نكند.

10638 19- من صغرت همّته بطلت فضيلته. 5 210 كسى كه عزم و همّتشكوچك باشد فضيلت و برترى‏اش باطل و تباه گردد.

10639 20- من شرفت همّته عظمت قيمته. 5 272 كسى كه همّت او بلند وشريف باشد ارزش او بزرگ گردد.

10640 21- من كبرت همّته عزّ مرامه.

5 288 كسى كه همتش بزرگ باشد گران و سنگين است مرام و آرمان او. 10641 22- من رقى درجات الهمم عظّمته الامم. 5 313 كسى كه درجه‏هاى همّت و تصميمرا بپيمايد ملّتها او را بزرگ شمارند.

10642 23- من دنت همّته فلا تصحبه.

5 443 كسى كه همّت او پست است با او مصاحبت و رفاقت مكن.

10643 24- من صغر الهمّة حسد الصّديق على النّعمة. 6 11 رشك بردنبر دوست به خاطر نعمتى كه دارد از دون همّتى است.

10644 25- ما المغبوط الّا من كانت همّته نفسه لا يغبّها عنمحاسبتها و مطالبتها و مجاهدتها. 6 105 غبطه و افسوس نبايد خورد بر حال كسى مگر برآن كس كه همّتش اصلاح نفس او است، و هر روزه نفس خود را

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 588

حسابرسى و بازخواست كرده و با آن پيكار نمايد.

10645 26- هموم الرّجل على قدر همّته و غيرته على قدر حميّته. 6213 اندوههاى انسان به اندازه همّت او است و غيرت او به اندازه عار و ننگ داشتناو.

10646 27- لا مروّة لمن لا همّة له. 6 402 مردانگى ندارد كسى كههمّت ندارد.

10647 28- الكفّ عمّا فى أيدى النّاس عفّة و كبر همّة. 1 365 بازايستادن از آنچه در دستهاى مردم است (و طمع نكردن در آنها) پرهيزكارى و بزرگى همتاست.

10648 29- على قدر الهمم تكون الهموم. 4 314 اندوه‏ها به اندازههمّتها است (به هر مقدار همّت بلندتر، اندوه انجام آن بيشتر خواهد بود).

باب التهور (بى‏باكى، دليرى)

10649 1- من تهوّر ندم. 5 139 كسى كه بى‏باكانه عمل كند، پشيمانگردد.

باب الهوان (پستى، خوارى)

10650 1- خمسة ينبغي ان يهانوا: الدّاخل بين اثنين لم يدخلاه فىأمرهما، و المتأمّر على صاحب البيت فى بيته، و المتقدّم على مائدة لم يدع اليها، والمقبل بحديثه على غير مستمع، و الجالس فى المجالس الّتى لا يستحقّها. 3 456 پنجگروه هستند كه شايسته خوارى و اهانت هستند: (1) كسى كه دخالت كند (و فضولى كند) دركار دو نفرى كه او را در كار خود دخالت نداده‏اند، (2) كسى كه در خانه ديگرى باشدو به صاحب خانه دستور دهد، (3) كسى كه بر سر سفره‏اى بى‏دعوت حاضر شود، (4) كسى كهسخنى گويد براى ديگرى كه گوش نمى‏دهد، (5) كسى كه در جايى بنشيند كه شايستگى آن راندارد.

10651 3- من استهان بالرّجال قلّ. 5 189 كسى كه مردم را خواربشمارد (شخصيّت و اعتبار و يارانش) كم شود.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 589

باب الهوى (خواهش)

10652 1- الهوى يردى. 1 16 هوا و خواسته دل انسان را هلاك مى‏كند.

10653 2- الهوى صبوة. 1 44 هوا و هوس كارى كودكانه است.

10654 3- الهوى عدوّ العقل. 1 68 هواى نفس دشمن عقل است.

10655 4- الهوى آفة الالباب. 1 83 هواى نفس آفت خردمندان است.

10656 5- الهوى عدوّ متبوع. 1 85 هواى نفس دشمنى است كه پيروى‏اشكنند.

10657 6- الهوى شريك العمى. 1 153 هواى نفس شريك كورى و نابينايىاست.

10658 7- الهوى داء دفين. 1 159 هوا و هوس دردى است نهان.

10659 8- الهوى قرين مهلك. 1 237 هواى نفس قرين و همراهى نابودكننده است.

10660 9- الهوى ضدّ العقل. 1 258 هوا دشمن عقل است.

10661 10- الهوى اسّ المحن. 1 262 هوا اساس و ريشه محنتهاست.

10662 11- الهوى مطيّة الفتن. 1 265 هواى نفس مركب فتنه‏هاست.

10663 12- الهوى هوىّ الى أسفل سافلين. 1 350 هواى نفس سرنگونكننده است آدمى را در اسفل سافلين (پست‏ترين جاهاى پست دوزخ).

10664 13- الهوى أعظم العدوّين. 2 26 هوا و هوس بزرگترين دشمن ازدو گروه دشمنهاى آدمى است.

10665 14- العاقل من عصى هواه فى طاعة ربّه. 2 38 عاقل كسى است كهدر راه اطاعت پروردگار خويش از هواى نفس نافرمانى كند.

10666 15- الجاهل من اطاع هواه فى‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 590

معصية ربّه. 2 38 نادان كسى است كه در راه نافرمانى خدا ازهواى نفس خويش فرمان برد.

10667 16- العاقل من غلب هواه و لم يبع آخرته بدنياه. 2 103 عاقلكسى است كه بر هواى نفس خويش غالب آيد و آخرت خود را به دنيا نفروشد.

10668 17- العاقل من غلب نوازع اهويته. 2 158 عاقل كسى است كه برهواهاى شكننده و بركننده خويش غلبه كند.

10669 18- العاقل من قمع هواه بعقله.

2 162 عاقل كسى است كه به وسيله عقل خود هواى نفس را سركوب كند.

10670 19- الهوى اله معبود. 2 166 هواى نفس معبودى است كه آن راپرستش كنند.

10671 20- املك عليك هواك و شحّ بنفسك عمّا لا يحلّ لك فانّالشّحّ بالنّفس حقيقة الكرم. 2 199 مالك هواى نفس خود باش و بخل بورز نسبت به نفسخود در آنچه بر او حلال نيست، زيرا بخل ورزيدن به نفس در اين گونه امور حقيقتبزرگوارى است.

10672 21- املك عليك هواك و شجى نفسك فانّ شجى النّفس الانصافمنها فيما أحبّت و كرهت. 2 217 زمام هواى نفس خويش و اندوه گلوگير خود را دراختيار خود گير، زيرا اندوه گلوگير نفس در اين است كه در آنچه نفس خوش دارد ياناخوش دارد به انصاف و عدالت عمل كند.

10673 22- اغلبوا أهوائكم و هاربوها فانّها ان تقيّدكم توردكم منالهلكة ابعد غاية. 2 263 بر هواهاى نفسانى خويش غلبه كنيد و بجنگيد با آنها، كه بهراستى اگر آنها شما را در بند كشند به دورترين مهلكه‏ها در اندازند.

10674 23- احذروا هوى هوى بالانفس هويّا، و ابعدها عنه قرارةالفوز قصيّا.

2 284 بپرهيزيد از هواى نفسى كه به سختى نفسها را فرود آورده، و بهدورترين نقطه از قرارگاه رستگارى دور كرده است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 591

10675 24- ايّاك و طاعة الهوى فانّه يقود الى كلّ محنة. 2 297بپرهيز از پيروى كردن هوا و هوس، زيرا انسان را به سوى هر محنت و اندوهى براند.

10676 25- ايّاكم و تمكّن الهوى منكم فانّ اوّله فتنة و آخرهمحنة. 2 325 بپرهيزيد از اين كه هواى نفس بر شما چيره گردد، كه آغازش فتنه و بلا وپايانش رنج و محنت است.

10677 26- الا و انّ اخوف ما اخاف عليكم اتّباع الهوى و طولالامل.

2 332 آگاه باشيد كه به راستى ترسناك‏ترين چيزى كه از آن بر شماترسانم (دو چيز است) پيروى كردن از هواى نفس، و آرزوى طولانى و دراز.

10678 27- اهلك شي‏ء الهوى. 2 372 نابود كننده‏ترين چيزها هواىنفس است.

10679 28- اقرب الآراء من النّهى ابعدها من الهوى. 2 402نزديك‏ترين انديشه‏ها به عقل، دورترين آنها از هوا و هوس است.

10680 29- اقوى النّاس من غلب هواه.

2 413 نيرومندترين مردم كسى است كه بر هواى نفس خويش غلبه كند.

10681 30- افضل النّاس من جاهد هواه.

2 416 برترين مردم كسى است كه با هواى نفس خويش پيكار كند.

10682 31- اغلب النّاس من غلب هواه بعلمه. 2 435 پيروزمندترينمردم كسى است كه به وسيله علم و دانش خود بر هواى نفس غلبه كند.

10683 32- اجلّ الامراء من لم يكن الهوى عليه اميرا. 2 438

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 592

بزرگترين فرمانروايان كسى است كه هواى نفس بر او فرمانروايىنكند.

10684 33- افضل النّاس من عصى هواه و افضل منه من رفض دنياه. 2445 برترين مردم كسى است كه نافرمانى هواى نفس كند، و از او برتر كسى است كه دنيارا ترك كند.

10685 34- اشقى النّاس من غلبه هواه فملكته دنياه و افسد اخراه. 2446 بدبخت‏ترين مردم كسى است كه هواى نفس بر او غلبه كند و دنياى او را در اختيارگيرد، و آخرتش را تباه سازد.

10686 35- اوّل الهوى فتنة و آخره محنة. 2 454 آغاز هواى نفس فتنهو بلا و پايان آن رنج و محنت است.

10687 36- آخر ما تفقدون مجاهدة اهوائكم و طاعة اولى الامر منكم.

2 469 آخرين چيزى را كه از دست مى‏دهيد و گم مى‏كنيد، پيكار كردنبا هواهاى نفسانى و فرمانبردارى كارداران و فرمانروايان خود (ائمه دين عليهمالسّلام) است.

10688 37- انّ طاعة النّفس و متابعة اهويتها اسّ كلّ محنة، و رأسكلّ غواية. 2 520 به راستى كه اطاعت نفس و پيروى كردن از هواهاى آن، اساس هر محنتو اصل هر گمراهى است.

10689 38- ان لم تردع نفسك عن كثير ممّا تحبّ مخافة مكروهه سمت بكالاهواء الى كثير من الضّرر. 3 8 اگر به خاطر ناراحت شدن نفس خويش آن را ازخواسته‏هاى بسيارى كه دارد بازندارى، هواهاى نفسانى زيانهاى بسيارى به تومى‏رساند.

10690 39- انّك ان ملّكت نفسك قيادك افسدت معادك، و اوردتك بلاءلا ينتهى و شقاء لا ينقضي. 3 52 به راستى اگر اختيار خود را به دست نفس خويش دهى،معاد و رستاخيز تو را تباه كند و به بلايى كه نهايت ندارد و بدبختى كه پايان ندارد،دچار سازد.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 593

10691 40- انّك ان اطعت هواك اصمّك و اعماك، و افسد منقلبك وأرداك. 3 56 به راستى كه تو اگر از هواى نفس خويش پيروى كنى، كر و كورت كند وآخرتت را تباه سازد و نابودت كند.

10692 41- انّكم ان أمّرتم عليكم الهوى أصمّكم و أعماكم و أرداكم.3 67 به راستى اگر هواى نفس را بر خود فرمانروا كنيد، كر و كورتان كند و بهنابوديتان كشاند.

10693 42- آفة العقل الهوى. 3 101 آفت عقل، هوا و هوس است.

10694 43- اذا غلبت عليكم أهواؤكم أوردتكم موارد الهلكة. 3 125 هرگاههواها بر شما غالب شد شما را به مهلكه‏ها در آورد.

10695 44- حقّ على العاقل أن يقهر هواه قبل ضدّه. 3 415 بر عاقللازم است كه پيش از غلبه بر دشمن خود، بر هواى نفس خود غلبه كند (چون دشمنى او ازهر دشمنى بيشتر است).

10696 45- خير الآراء أبعدها من الهوى و أقربها من السّداد. 3 432بهترين انديشه‏ها آن است كه از هوا دورتر و به درستى و راه راست نزديك‏تر باشد.

10697 46- خالف الهوى تسلم، و أعرض عن الدّنيا تغنم. 3 448 باهواى نفس مخالفت كن تا سالم بمانى، و از دنيا روى بگردان تا غنيمت يابى.

10698 47- خالف نفسك تستقم و خالط العلماء تعلم. 3 462 با نفس خودمخالفت كن تا استقامت يابى و با دانشمندان مخالطت و آميزش داشته باش تا دانا گردى.

10699 48- دواء النّفس الصّوم عن الهوى، و الحمية عن لذّاتالدّنيا.

4 23 داروى نفس، روزه و امساك از هوا، و پرهيز كردن از لذتهاىدنياست.

10700 49- طاعة الهوى تردى. 4 252 فرمانبردارى هواى نفس آدمى راهلاك‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 594

سازد.

10701 50- طاعة الهوى تفسد العقل.

4 249 پيروى از هواى نفس عقل را تباه كند.

10702 51- طوبى لمن كابد هواه و كذّب مناه و رمى غرضا و أحرزعوضا.

4 245 خوشا به حال كسى كه تحمل كند رنج پيكار با هواى نفس خود را،و دروغ بشمارد آرزو را، هدفى را بزند و عوضى را فراهم كند.

10703 52- طوبى لمن غلب نفسه و لم تغلبه، و ملك هواه و لم يملكه.4 241 خوشا به حال كسى كه بر نفس خود غالب آيد و نفس بر او غلبه نكند، زمام هواىنفس را در دست گيرد و هواى نفس اختياردار او نشود.

10704 53- ضادّوا الهوى بالعقل. 4 232 با هواى نفس به وسيله عقلمخالفت كنيد.

10705 54- صلاح النّفس مجاهدة الهوى. 4 196 صلاح نفس، پيكار باهوا و خواهش است.

10706 55- شرّ الامراء من كان الهوى عليه اميرا. 4 167 بدتريناميران كسى است كه هواى نفس بر او امير باشد.

10707 56- سلوا اللّه سبحانه العافية من تسويل الهوى و فتنالدّنيا. 4 138 از خداى سبحان عافيت و سلامتى از فريب هواى نفس و فتنه دنيا رادرخواست كنيد.

10708 57- سبب فساد الدّين الهوى.

4 125 سبب تباهى دين هواى نفس است.

10709 58- سبب فساد العقل الهوى.

4 121 سبب فساد عقل هوا و خواهش است.

10710 59- ردع النّفس و جهادها عن اهويتها يرفع الدّرجات و يضاعفالحسنات. 4 90 باز داشتن نفس و پيكار با هوا و هوسهاى‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 595

آن، درجه‏هاى انسان را بالا برد و نيكى‏ها و حسنات را چندبرابر كند.

10711 60- ردع الهوى شيمة العقلاء.

4 89 باز داشتن هواى نفس شيوه خردمندان است.

10712 61- ردع النّفس عن تسويل الهوى ثمرة النّبل. 4 88 باز داشتننفس از فريبكارى هوا، ميوه زيركى و بزرگى است.

10713 62- ردع النّفس عن الهوى هو الجهاد النّافع. 4 86 باز داشتننفس از هوا و خواهش، همان پيكار سودمند است.

10714 63- ردع النّفس عن الهوى الجهاد الاكبر. 4 86 باز داشتن نفساز هوا و هوس «جهاد اكبر» است.

10715 64- ذهاب العقل بين الهوى و الشّهوة. 4 32 رفتن عقل به علّتغالب شدن يكى از دو چيز يعنى هوا و يا شهوت است.

10716 65- رحم اللّه امرأ غالب الهوى و أفلت من حبائل الدّنيا. 443 خدا رحمت كند كسى را كه بر هواى نفس غالب شود و از كمندهاى فريب دنيا بگريزد.

10717 66- رحم اللّه امرأ قمع نوازع نفسه الى الهوى فصانها وقادها الى طاعة بعنانها. 4 45 خدا رحمت كند كسى را كه سركوب كند سركشى‏هاى خواستهنفس را، و نگاهش دارد، و زمام آن را در دست گرفته به سوى فرمانبردارى خدا بكشاند.

10718 67- رأس الدّين مخالفة الهوى.

4 53 اساس دين مخالفت با هواى نفس است.

10719 68- رأس العقل مجاهدة الهوى.

4 54 اساس عقل پيكار كردن با هوا و هوس است.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 596

10720 69- ظفر بجنّة المأوى من غلب الهوى. 4 275 به بهشت برين«جنّة المأوى» دست يابد كسى كه بر هواى نفس غلبه كند.

10721 70- غرور الهوى يخدع. 4 378 فريب هواى نفس انسان را گولمى‏زند.

10722 71- غلبة الهوى تفسد الدّين و العقل. 4 383 غلبه كردن هواىنفس دين و عقل را تباه كند.

10723 72- غالب الهوى مغالبة الخصم خصمه، و حاربه محاربة العدوّعدوّه لعلّك تملكه. 4 386 غلبه كن بر هواى نفس همانند غلبه كردن كسى كه بر خصم خودغالب شود و با آن بجنگ همان گونه كه دشمن با دشمن مى‏جنگد، شايد بدين وسيله مالكآن گردى و به فرمان تو در آيد.

10724 73- فى طاعة الهوى كلّ الغواية.

4 408 همه گمراهى‏ها در پيروى هواى نفس است.

10725 74- فاز من غلب هواه و ملك دواعى نفسه. 4 414 رستگار شدهكسى كه بر هواى نفس غالب گشته، و خواسته‏هاى نفس را در فرمان خويش در آورده است.

10726 75- فساد النّفس الهوى. 4 417 سبب فساد نفس، هوا و هوس است.

10727 76- قد ضلّ من انخدع لدواعى الهوى. 4 475 به راستى كه گمراهشده كسى كه فريب خواسته‏هاى هواى نفس را خورده است.

10728 77- قاتل هواك بعقلك تملك رشدك. 4 499 به وسيله عقل خود باهواى نفس پيكار كن تا رشد و صلاح خود را دريابى.

10729 78- قاتل هواك بعلمك و غضبك بحلمك. 4 513 پيكار كن با هواىنفس خويش به وسيله علم و دانشت، و با خشم خود به وسيله بردبارى‏ات.

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 597

10730 79- كم من عقل أسير عند هوى أمير. 4 546 چه بسا عقلى كهاسير و دربند هوا و خواسته امير و زمامدارى است.

10731 80- كيف يستطيع الاخلاص من يغلبه الهوى. 4 560 چگونهتوانايى اخلاص در عمل دارد كسى كه هواى نفس بر او غالب گرديده است 10732 81- كيفيجد لذّة العبادة من لا يصوم عن الهوى. 4 561 چگونه لذّت عبادت را بچشد كسى كه ازهواى نفس روزه نگرفته است 10733 82- كيف يستطيع الهدى من يغلبه الهوى. 4 566 چگونهتوانايى هدايت دارد كسى كه هواى نفس بر او چيره گشته 10734 83- كفى بالمرء كيساأن يغلب الهوى و يملك النّهى. 4 583 در زيركى مرد همين بس كه بر هواى نفس غلبه كندو مالك عقل و خرد گردد.

10735 84- كن لهواك غالبا و لنجاتك طالبا. 4 603 بر هواى نفس غلبهكن، و جوينده نجات خويش باش.

10736 85- لو ارتفع الهوى لانف غير المخلص من عمله. 5 111 اگرپرده هوا و هوس به يكسو رود، كسى كه اخلاص ندارد از عمل خود ننگ مى‏دارد.

10737 86- من ملكه هواه ضلّ. 5 137 كسى كه هوا و هوس بر اوفرمانروايى كند گمراه شود.

10738 87- من ملك هواه ملك النّهى.

5 154 كسى كه بر هواى نفس خود فرمانروا گردد عقل و خرد را مالك شدهاست.

10739 88- من اطاع هواه هلك. 5 146 كسى كه از هواى نفس خودفرمانبردارى كند هلاك گردد.

10740 89- من يغلب هواه يعزّ. 5 146 كسى كه بر هوا و هوس غالب آيدعزيز

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 598

گردد.

10741 90- من وافق هواه خالف رشده.

5 196 كسى كه بر وفق خواسته دل عمل كند با رشد و صلاح خود بهمخالفت برخاسته است.

10742 91- من قوى هواه ضعف عزمه.

5 197 كسى كه هواى نفس او نيرومند شد عزم و تصميم او ضعيف و ناتوانگردد.

10743 92- من ركب هواه زلّ. 5 202 كسى كه بر مركب هواى نفس سوارشود بلغزد.

10744 93- من اتّبع هواه أردى نفسه.

5 208 كسى كه از هواى نفس خود پيروى كند خود را به هلاكت انداختهاست.

10745 94- من خالف هواه أطاع العلم.

5 244 كسى كه با هواى نفس مخالفت كند از علم و دانش پيروى كردهاست.

10746 95- من جرى مع الهوى عثر بالرّدى. 5 278 كسى كه در مسير هواو هوس گام بردارد به هلاكت در افتد.

10747 96- من ركب الهوى أدرك العمى. 5 278 كسى كه بر مركب هوا وهوس سوار شود به كورى دچار شود. 10748 97- من أطاع هواه باع آخرته بدنياه. 5 279كسى كه از هواى نفس پيروى كند آخرت خود را به دنيا فروخته.

10749 98- من غلب هواه عقله افتضح.

5 279 كسى كه هواى نفس او بر عقلش غالب شود، رسوا گردد.

10750 99- من غلب هواه على عقله‏

ـــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــــص 599

ظهرت عليه الفضائح. 5 350 كسى كه هواى نفس او بر عقلش چيرهگردد، رسوايى‏ها بر او چيره شود.

10751 100- من أحبّ نيل الدّرجات العلى فليغلب الهوى. 5 394 كسىكه رسيدن به درجه‏هاى والا را دوست مى‏دارد بايد بر هواى خود غلبه كند.