بسم الله الرحمن الرحیم
 
نگارش 1 | رمضان 1430

 

صفحه اصلی | کتاب ها | موضوع هامولفین | قرآن کریم  
 
 
 موقعیت فعلی: کتابخانه > مطالعه کتاب بر بال اندیشه, استاد حسین انصاریان   مناسب چاپ   خروجی Word ( برگشت به لیست  )
 
 

بخش های کتاب

     01 -
     02 -
     03 -
     04 -
     05 -
     06 -
     07 -
     08 -
     09 -
     10 -
     11 -
     12 -
     13 -
     14 -
     15 -
     16 -
     17 -
     18 -
     19 -
     20 -
     21 -
     22 -
     23 -
     24 -
     25 -
     26 -
     27 -
     28 -
     29 -
     30 -
     31 -
     32 -
     FEHREST -
 

 

 
 
قبلفهرستبعد

ولايت فقيه

در اين زمينه از طرح بحث فقهى و استدلالى مسئله صرفنظر مى كنيم ، مفصل اين مسئله را از جهت فقهى مى توانيد در كتب بسيار مهم اسلامى ، از قبيل : معتمد و مستند كه از نوشته هاى « ملا مهدى » و « ملا احمد نراقى » اين دو عالم بى نظير است ، مكاتب « شيخ انصارى » معروف به خاتم المجتهدين ، كتب « شيخ طوسى » و « علامه حلّى » و كتاب « ولايت فقيه » حضرت امام خمينى (قدس سره)ملاحظه كنيد .

در اين قسمت فقط به ذكر پاره اى از روايات مربوط به ولايت فقيه ، و شرايطى كه عامل تجلى ولايت در يك انسان الهى است ، قناعت كرده و عظمت مسئله را از ديد روايات ، عرفان و اخلاق بررسى مى كنم :

عن عمر بن حنظله قال : سَألْتُ اَبا عَبْدِاللهِ (عليه السلام) عَنْ رَجُلَيْنِ مِنْ اَصْحابِنا بَيْنَهُما مُنازِعَةٌ فِى دَيْن اَوْ مِيْراث فَتَحاكَما اِلىَ السُّلْطانِ وَاِلىَ الْقَضاءِ اَيَحِلُّ ذلِكَ وَقالَ : مَنْ تَحاكَمَ اِلَيْهِمْ فِى حَقٍّ اَوْ باطِل فَاِنَّما تَحاكَمَ اِلىَ الطّاغُوتِ وَما يَحْكُمُ لَهُ فَاِنَّما يَأخُذُ سُحْتاً وَاِنْ كانَ حَقّاً ثابِتاً لَهُ لاَِنَّهُ اَخَذَهُ بِحُكْمِ الطّاغُوتِ وَما اَمَرَ اللهُ اَنْ يَكْفُرَ بِهِ قالَ اللهِ تَعالى :

يُرِيْدُونَ اَنْ يَتَحاكَمُوا اِلىَ الطّاغُوتِ وَقَدْ اَمَرُوا اَنْ يَكْفُرُوا بِهِ ، قُلْتُ فَكَيْفَ يَصْنَعانَ ، قالَ : يَنْظُرانِ مَنْ كانَ مِنْكُمْ مِمَّنْ قَدْ رُوِىَ حَدِيْثَنا وَنَظَرَ فِى حَلالِنا

وَحَرامِنا ، وَعَرَفَ اَحْكامَنا فَليَرْضُوا بِهِ حُكْماً فَاِنِّى قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَيْكُمْ حاكِماً فَاِذا حَكَمَ بِحُكْمِنا فَلَمْ يَقْبَلْ مِنْهُ فَاِنَّما اسْتَخَفَّ بِحُكْمِ اللهِ وَعَلَيْنا رَدَّ والرّادُ عَلَيْنا اَلرّادُ عَلَى اللهِ وَهُوَ عَلى حَدِّ الشِّرْكِ بِاللهِ(1) .

مرحوم « كلينى » در كتاب ارزشمند « كافى » به اسنادش از « عمر بن حنظله » نقل مى كند :

از امام صادق (عليه السلام) از وضع دو مؤمن كه در دين يا ارث اختلاف دارند و به پادشاه و يا قاضى حكومت مراجعه مى كنند سئوال كردم كه : اين مراجعه و اخذ دِيْن ، يا ارث حلال است؟ امام فرمود: « مؤمنان نه تنها در دين و ارث ، بلكه در حق و باطلى اگر به آنان كه صلاحيت حكومت ندارند و از جانب شرع منصوب نيستند مراجعه كنند رجوع به طاغوت است .آنچه با قدرت و زور از آنان بگيرند گرچه حق شرعى آنان باشد سُحت است ، چرا كه از دست طاغوت گرفته اند و خداى متعال در قرآن مجيد به تمام مردم مؤمن دستور داده كه : به طاغوت و تمام شئونش كفر ورزيد » .

عرضه داشتم : پس چه كنند؟ فرمود : « توجه كنند به كسى كه فرهنگ ما را روايت مى كنند و در حلال و حرام صاحب نظرند ، و شناخت و معرفت به احكام دارند ، به حكومت آنان در بين خود رضايت دهند ; كه ما آنها را از جانب خود به خاطر آن شرايط ، حاكم بر شما قرار داده ايم ; چون برابر با برنامه هاى ما حكم كنند ، هر كس از حكم آنان سرپيچى كند ، حكم الهى را سبك شمرده و ما را ردّ كرده اند و ردّ ما ردّ بر خداست و ردّ بر خدا عين شرك است » .

در اين روايت كه تمام فقهاى بزرگ ، از آن تعبير به « مقبوله » كرده اند ، و از دلايل اثبات ولايت فقيه است ، امام ششم حكومت شاهى ، سلطنتى و ادارات آن به خصوص قاضى و دادگسترى آن را رد كرده ، و جميع افراد آن حكومت را طاغوت دانسته ، و مخالفت با آن را به حكم قرآن واجب اعلام كرده و رجوع به آنان را مطلقاً حرام نموده و اخذ حق را از دست آنان سخت به دست آورده و در حقيقت تمام مردم مؤمن را راهنمايى كرده كه سلطنت شاهنشاهى و حكومت غير اسلامى را بگذاريد تا ريشه كن شود و كاخش ويران گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - كافى : 1/67 ، باب اختلاف الحديث ، حديث 10 ; وسائل : 1/34 ، باب 2 ، حديث 51 .

از طرف ديگر تربيت شده واجد شرايط را ، از جانب خود حاكم حقيقى معرفى كرده و رجوع به حكومت او و قبول قوانينش را واجب دانسته و پشت كردن به احكام آن حكومت را رد بر امام معصوم و رد بر امام معصوم را رد بر خود قلمداد كرده است .

آرى ! اين است جايگاه مهم ولايت فقيه ، كه نظام حيات ظاهرى و باطنى جامعه ، پس از امام معصوم به آن وابسته است . فقهاء گرامى اعتقاد به ولايت فقيه را هر چند كه در نوع بسط و عدم آن اختلاف دارند لكن اصل آن را پذيرفته و وجود ولايت را براى فقيه از اركان شريعت مى دانند .

اگر كسى به مسئله مورد بحث ، در روايت ايراد كند ، كه مورد « دِيْن » و « ارث » است از تنگ نظرى و عدم دقت در آيات و روايات و وضع جامعه اسلامى است ، علاوه بر اين كه در بحث اصول فقه ثابت شده است كه : مورد مخصص نيست .

2 ـ و اَمَّا الْحَوادِثُ الْواقِعَةِ فَارْجِعُوا فِيها اِلى رُواةِ اَحادِيْثِنا فَاِنَّهُمْ حُجَّتِى عَلَيْكُمْ وَاَنَا حُجَّةُ اللهِ عَلَيْهِمْ(1) .

« و اما در رويدادهايى كه واقع مى شود ( مسائل مستحدثه ) به راويان احاديث ما مراجعه كنيد ; پس آنها حجت و گواه منند و من حجت و گواه خدا بر آنهايم » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - وسائل الشيعة : 27/140 ، باب 11 ، حديث 33424 ; بحارالانوار : 2/90 ، باب 14 ، حديث 13 .

اين فرمان صريح حضرت حجة ابن الحسن مهدى (عليه السلام) است كه به امت اعلام فرموده است كه در تمام حوادث و پيشامدها ، به راويان حديث كه مصداق اتم و اكملش فقيه واجد شرايط است مراجعه كنيد ; چرا كه آنان از جانب ما بر شما حجت و ما بر آنان حجت هستيم .

رجوع به فقيه ، درباره حادثه اى مى تواند جنبه هاى مختلفى داشته باشد كه منشأ آن يا جهل به حكم آن حادثه ، و يا جهل به وجود آن ، و يا جهل به حق و باطل در آن است . در تمامى اين موارد سه گانه ، به وسيله فتوا در اول و صدور حكم و تشخيص در دوم و حكم قضايى در سوم مشكل حل مى شود ، و صدق مراجعه به فقيه تحقق پيدا مى كند . در حقيقت عبارت : « فَارْجِعُوا فِيْها » شامل تمام وظايف از فتوا ، حكومت و قضاء مى باشد(1) .

3 ـ عَنْ اَبى خَدِيْجَةِ قالَ : بَعَثَنِى اَبُو عَبْدِاللهِ (عليه السلام) اِلى اَصْحابِنا فَقالَ : قُلْ لَهُمْ : اِيّاكُمْ اِذا وَقَعَتْ بَيْنَكُمْ خُصُومَةٌ اَوْ تَدارِى فِى شَىْء مِنَ الاَْخْذِ وَالْعِطاءِ اَنْ تَحاكَمُوا اِلى اَحَد مِنْ هوُءلاءِ الفُسّاقِ اِجْعَلُوا بَيْنَكُمْ رَجُلاً قَدْ عَرَفَ حَلالَنا وَحَرامَنا فَاِنّى قَدْ جَعَلْتُهُ عَلَيْكُمْ قاضِياً اِيّاكُمْ اَنْ يَخاصِمَ بَعْضُكُمْ اِلىَ السُّلْطانِ الْجائِرِ(2) .

ابى خديجه مى گويد : امام صادق (عليه السلام) مرا در نزد برادران مؤمن از اصحابمان فرستاد و فرمود :

« به آنان بگو : چون بين شما خصومتى واقع شد ، يا در مسئله اخذ و عطا ، پيش آمدى شد ، بترسيد از اين كه به فاسقان ، كه حكومت را از دست ما ربوده اند ، مراجعه كنيد ، مردى آگاه به حلال و حرام ما را از ميان خود برگزينيد ، كه من او را در تمام امور ، قاضى شما قرار دادم ، پس از مراجعه به دستگاه سلطنت و حكام جور بپرهيزيد » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - حاكميت در اسلام : 311 .

2 - تهذيب : 6/303 ، باب 92 ، حديث 53 ; وسائل الشيعة : 27/139 ، باب 11 ، حديث 33421 .

اطلاق آياتى چون آيه شريفه :

( إِنَّ اللهَ يَأْمُرُكُمْ أَن تُؤَدُّوا الاَْمَانَاتِ إِلَى أَهْلِهَا وَإِذَا حَكَمْتُم بَيْنَ النَّاسِ أَن تَحْكُمُوا بِالْعَدْلِ )(1) .

« خدا قاطعانه به شما فرمان مى دهد كه : امانت ها را به صاحبانش بازگردانيد و هنگامى كه ميان مردم داورى مى كنيد ، به عدالت داورى كنيد » .

قبول حكومت اسلامى را از طرف امت واجب ، و پذيرش حكومت غير حق را حرام مى داند ، كه با توجه به عمق اين آيه و آيات نظير آن ، عظمت مقام و جايگاه ولايتِ حاكمِ عادل ; يعنى فقيه جامع الشرايط ، به دست مى آيد .

طايفه شيعه دوازده امامى ، پس از ولايت الله و رسول الله و امامان معصوم و پس از امامان معصوم در غيبت امام دوازدهم ، حاكم واقعى را فقيه جامع الشرايط مى دانند ، و ديگران را حكام جور به حساب آورده و آنها و حكومتشان را غاصب و باطل تلقى مى كنند . تا آنجا كه دولت ها را مالك چيزى نمى دانند ; زيرا از طرف امام عصر يا نايب امام مجاز نبوده اند و از اين روى بوده و هست كه در مواقع ضرورى ، در كشورهاى اسلامى ، در حل مشكلات و دفاع از حريم اسلام مسلمين ، دست به طرف فقهاى وقت دراز كرده ، حكم جهاد و غيره از آنان مى گرفتند و به عنوان وظيفه شرعى به آن عمل مى كردند و جان عزيز خود را به دستور آنان در راه اعلاى كلمه حق فدا مى نمودند .

اينها دليل بر نوعى ارتكاز متشرعه ، بر ثبوت ولايت و تصرف براى فقيه است ; يعنى تصرف در امور اجتماعى و سياسى مى باشد ، كه لااقل از طريق ولايت حسبيه ، حق تصميم گيرى در كارهاى ضرورى اجتماعى ، از طريق احاديث براى فقيه جامع الشرايط ثابت است و احاديث مثبت ولايت ، در حقيقت كمك و تاييدى بر همين حقيقت ارتكازى است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نساء (4) : 58 .

به همين خاطر مرجع بزرگ و محقق كم نظير مرحوم آيت الله « نائينى » در كتاب « تنبيه الامة » صفحه 46 نسبت به قطعى بودن وجود ولايت ، حفظ نظم و اداره كشور اسلامى براى فقيه ، و اين كه از واضح ترين امور حسبيه است چنين مى فرمايد :

« از جمله قطعيات مذهب ما و طايفه اماميه اين است كه : در عصر غيبت ( على مغيبه السلام ) آنچه ( از ولايت نوعيه ) را كه عدم رضايت شارع مقدس به اهمال آن حتى در اين زمينه معلوم باشد وظايف حسبيه ناميده ، و ولايت فقهاى عصر غيبت را در آن قدر متيقن و ثابت دانستيم ، حتى با عدم ثبوت نيابت عامه ، در جميع مناصب و چون عدم رضاى شارع مقدس به اختلال نظام و ذهاب بيضه اسلام ; بلكه اهميت وظايف مراجعه به حفظ نظم ممالك اسلاميه از تمام امور حسبيه از اوضح قطعيات است . بنابراين ثبوت نيابت فقها و نواب عام عصر غيبت در اقامه وظايف مذكوره ، از قطعيات مذهب خواهد بود » .

4 ـ عَنِ الرِّضا عَنْ آبائِهِ (عليهم السلام) قالَ : قالَ رَسُولُ اللهِ (صلى الله عليه وآله) اَللّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفائِى ـ ثَلاثَ مَرات ـ فَقِيْلَ لَهُ : يا رَسُولُ اللهِ وَمَنْ خُلَفاءُكَ : قالَ : الَّذِيْنَ يَأْتُونَ مِنْ بَعْدِى وَيَرْوُونَ عَنِّى اَحادِيْثِى وَسُنَّتِى فَيُعَلِّمُونَهَا النّاسَ مِنْ بَعْدِى(1) .

حضرت رضا از پدران بزرگوارش روايت مى كند ، رسول خدا سه بار فرمود :

« خداوندا جانشينان مرا مورد رحمت قرار ده ، عرضه داشتند : جانشينان شما كيانند ؟ فرمود : آنان كه پس از من مى آيند و حديث و سنت مرا براى مردم بازگو مى كنند و آن را به مردم ياد مى دهند » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - عيون اخبار الرضا (عليه السلام) : 2/37 ، باب 31 ، حديث 94 ; وسائل : 27/92 ، باب 8 ، حديث 33298 .

بدون شك ، چنانچه بزرگترين فقهاى ما در ذيل اين حديث فرموده اند ; منظور رسول خدا از اين گفتار ، حديث و سنت واقعى است ، نه ظاهرى و صورى ، و به دست آوردن سنت واقعى آن حضرت ، جز با تحقيق و بررسى كامل از لحاظ روايات معارض و روايات تقيه اى و معارض با قرآن و سپس طرح اخبار نادرست و غير اينها ، از مقدمات عملى نخواهد بود .

شناخت حديث و سنت واقعى ، به آگاه بودن به ادبيات عرب ، معانى و بيان ، رجال ، درايه ، اصول ، فقه ، فلسفه ، حكمت ، عرفان ، لغت ، تفسير و تاريخ قرآن نيازمند است ; بنابراين از متن روايت ، به انضمام قراين خارجيه ، معناى فقاهت فهميده مى شود . پس بايد همه به اين نكته توجه داشته باشند كه نقل حديث و سنت ، بدون درك و فهم آن ، و شناخت صحيح از ناصحيح آن ، موجب شايستگى جانشينى از معصوم نيست .

در روايتى كه قطب راوندى نقل كرده و كتاب با عظمت « مستدرك الوسائل » جلد 3 ص 185 باب 8 حديث 48 آن را ثبت نموده است ، رسول خدا فرمود :

رَحْمَةُ اللهِ عَلى خُلَفائِى قالُوا : وَمَنْ خُلَفائُكَ ؟ قالَ : الَّذِينَ يُحْيُونَ سُنَّتِى وَيُعَلِّمُونَها عِبادَ اللهِ وَمَنْ يَحْضُرُهُ الْمَوْتُ وَهُوَ يَطْلُبُ الْعِلْمَ لِيُحْيِى بِهِ الاِْسْلامَ فَبَيْنَهُ وَبَيْنَ الاَْنْبِياءِ دَرَجَةٌ(1) .

« رحمت خدا بر جانشينان من ، گفتند : آنان كيانند؟ فرمود : آنها كه سنت مرا زنده مى كنند و به بندگان حق مى آموزند و كسى كه مرگ او برسد در حالى كه در طلب علمى است كه باعث حيات اسلام است ، كه چنين انسان حق گويى ، مقرب و بين او و پروردگار جز درجه اى فاصله نيست » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل : 17/300 ، باب 8 ، حديث 21403 ـ 48 .

از لحن حديث بالا به خصوص جملات احياى سنت و روش رسول خدا ، تعليم دين به بندگان و طلب دانش براى زنده نگاه داشتن اسلام ، به خوبى استفاده مى شود كه منظور از « خلفا » پس از اهل بيت (عليهم السلام) فقهايى هستند كه اعلاى كلمه حق به علم و فقاهت و زحمت آنان بسته است .

اين معنا يعنى مقام خلافت و قرب به حق ، بدون شك در خور ناقل حديث نيست ; بدين ترتيب اين دو روايت نيز در جريان بحث و اثبات ولايت فقيه است ، و بر اين اساس فقهاى جامع الشرايط خلفاى رسول خدا هستند .

از لوازم معناى « خليفه » انتقال شئون و مقامات اصل به فرع است . نظير مفهوم نيابت و وكالت ; ولى از آنجا كه حدود انتقال در اختيار انتقال دهنده است ، بايد اراده و منظور گوينده را در مراحل انتقال ، به دست آورد كه آيا مطلق منصب هاى قابل انتقال را به جانشين خود منتقل نموده ، يا برخى از آن را؟

روى اين حساب اگر كسى مثلا داراى ده سِمَت و مقام باشد ، مى تواند همه آنها را به ديگرى منتقل كند ، البته در صفات قابل انتقال ، با توجه به مطالب فوق چنانچه اطلاق گفتار رسول اكرم را در نظر بگيريم كه فرمود :

اَللّهُمَّ ارْحَمْ خُلَفائِى .

و در آن هيچ گونه قيدى ذكر نكرده ; يعنى خلافت را به سَمْت معين و مورد خاصى جهت نداده ، مى توان به طور قطع و بدون ترديد گفت كه : ولايت فقيه به معنى جانشينى براى رسول اكرم و اهل بيت (عليهم السلام) مسئله بسيار مهم و در خور توجه است و اينكه عالم فقيه وارث شؤون آن انوار مقدسه مى باشد .

محقق بزرگ مرحوم سيد اصفهانى در حاشيه مكاسب صفحه 213 در مقام استدلال به اين حديث مى گويد : الخليفة بقول مطلق ، من يقوم مقام من استخلفه فى كل ما هو له .

خليفه در صورتى كه در روايت بدون قيد بيايد و به طور مطلق ذكر شود ، كسى است كه جانشين ولايت مستخلف ، در تمام امورى كه براى مستخلف ثابت است مى باشد .

حضرت امام خمينى (قدس سره) در كتاب « بيع » جلد 2 صفحه 467 ـ 470 اين معنا را انتخاب كرده و براطلاق و عموم آن تكيه كرده است .

5 ـ قال رسول الله . . .

اَلْعُلَماءُ وَرَثَةُ الاَْنْبِياءِ اِنَّ الاَْنْبِياءَ لَمْ يُوَرِّثُوا دِيْناراً وَلا دِرْهَماً ، وَلكِنْ وَرَثُوا الْعِلْمَ ، فَمَنْ اَخَذَ مِنْهُ اَخَذَ بِحَظٍّ وافِر(1) .

« علما وارثان انبيااند ، پيامبران طلا و نقره به ارث نمى گذارند ، ارث به جا مانده از آنان دانش است ، هر كس از آن دانش بهره گيرد ، در حقيقت بهره شايانى برده است » .

اگر كسى بگويد منظور از علما در اين روايت ، ائمه معصومين (عليهم السلام) هستند ، پاسخش اين است كه جملات ابتدايى روايت كه فرموده : كسى كه راه علم جويى بپيمايد راه بهشت را پيموده و ملائكه بال هاى خود را به احترام طالب علم فرود مى آورند و اهل آسمان ها و زمين براى خواهان علم طلب آمرزش مى كنند و . . . مناسب با مقام شامخ امامان (عليهم السلام) نيست ; چرا كه علم آنان علم لدنى و خدادادى است ، از جمله : اَلْعُلَماءُ وَرَثَةُ الاَْنْبِياءِ از ديد فهم عرفى ، چنين استنباط مى شود كه علما وارث انبيا هستند ، نه وارث عنوان آنها ، "نبأ" پس از اطلاق ارث ، شامل تمام شئون انبيا به استثناى نبوت و ويژگى هاى الهى مانند عصمت خواهد شد ; بنا بر اين نظر ، در نبود معصوم ، فقيه جامع الشرايط داراى انواع ولايت ها نسبت به مردم است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - كافى : 1/2 ، باب ثواب العالم والمتعلم ، حديث 1 ; بحارالانوار : 1/164 ، باب 1 ، حديث 2 .

6 ـ قالَ رَسُولُ اللهِ : اَلْفُقَهاءُ اُمَناءُ الرُّسُلِ . . .(1) .

در اين حديث آمده كه : فقها ، امينان انبيا در جامعه انسانى هستند . امانت رسولان كه به دست فقيهان سپرده شده است ، بدون شك همان ولايت و زعامت است ، كه در سايه آن ، براى تبليغ احكام الهى و تشكيل حكومت و دفع خطرات داخلى و خارجى ، از حيثيت اسلام دستشان باز باشد ، نشستن در خانه و جواب چند مسئله عوام الناس را دادن ، كسى را امين انبيا نمى كند .

و اگر منظور از امانت ، امت باشد ، باز حفظ مسئوليت امت ، از طريق تبليغ دين و دفع دشمنان از سر ملت ، معنا مى دهد و در نتيجه بايد بر اساس اين روايت به طور قاطع گفت :

ولايت براى فقها ثابت است ; زيرا امين بودن بر يكى از موضوعات حيات امت ، ولايتى را متناسب با آن موضوع ايجاب مى كند ، كه در حقيقت نوعى ولايت بر حفظ آن موضوع به شمار مى آيد از باب مثال :

امين بر احكام = با ولايت فتوى

امين بر امت = با ولايت زعامت و رهبرى

امين در مرافعات و خصوصيات = ولايت قضا

امين بر موضوعات صرفه = ولايت حكم

امين بر اموال عمومى و دولتى = ولايت بر بيت المال

و به عبارت روشن تر : تمام ولايت هايى كه به عنوان رهبرى ، ارشاد ، حكومت و حفظ نظم براى پيامبر و امام ثابت بوده ، مانند ولايت فتوى ، قضا كه شئون رهبرى و ارشاد است ، ولايت زعامت و اجراى حدود و ولايت بر بيت

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - كافى : 1/26 ، حديث 5 ; بحارالانوار : 2/36 ، باب 9 ، حديث 38 .

المال كه از شئون حاكميت و لزوم حفظ نظم است ، انتقال آن به فقها با استناد بر حديث مزبور قابل قبول است .

7ـ حضرت سيدالشهداء (عليه السلام) در بخشى از يك سخنرانى كه در موضوع امر به معروف و نهى از منكر ايراد فرموده است ، گروهى از علما را كه به علت سهل انگارى و سازشكارى با دستگاه حاكمه ، موقعيت و وظيفه اجتماعى خود را از دست داده و در نتيجه ، آن كارهايى كه بايد علما انجام مى دادند ، به دست دولت هاى ظلم افتاده و حق حاكميت كه بايد از آنِ علماى اسلام مى بود و ديگران غاصبانه از دست ايشان گرفته اند ، به شدت مورد ملامت قرار داده و مى فرمايد:

« مصيبت و بيچارگى شما از همه مردم بزرگ تر است ; زيرا مقام رهبرى را از دستتان گرفتند ; ولى شما هيچ توجه به اين موضوع پيدا نكرديد ، چه آنكه جريان امور كشور ، ملت ، احكام تشريعى و قضايى بايد به دست عالمان بالله كه در رابطه با حق در كمال خلوص و شهامت انجام وظيفه مى كنند ، باشد .

آنان كه امين بر حلال و حرام و پاسدار احكام اسلامى مى باشند ، ولى متأسفانه اين مقام و منزلت از شما سلب شده و آن نبود مگر به علت دورى و انحرافتان از حق و اختلافتان در سنت رسول الله ، با آن همه روشنى و وضوح ، اگر شما براى خدا صبر و تحمل مشقت ها را نموده بوديد ، بالاخره پيروزى با شما بود و زمام امور الهى به دست شما مى افتاد ، و فرمان ها از طرف شما صادر مى شد و نتيجه آن به سوى شما باز مى گشت ; ولى شما خودتان راه ظالمان را باز كرديد و مقام و منزلت خود را به ايشان سپرديد و كارهاى خود را به ايشان واگذار كرديد ، تا آنجا كه اينان بدون پروا ، در همه امور ، روى حدس و گمان خود عمل مى كنند و اعتنايى به حكم خدا ندارند . راه شهوترانى و خودكامگى را پيش گرفته ، سلطه اينها نبود مگر به علت فرار شما از مرگ ، و علاقه شما به لذت هايى كه حتماً از شما جدا خواهد شد . شما ضعفا و بيچارگان را به دست ايشان سپرديد ، تا آنكه برخى را با قهر و ستيز به بندگى و عبوديت كشيدند ، و عده اى را ضعيف نموده و به تنگى معيشت و زندگى واداشتند . . . .»

آنچه در اين سخنانِ حضرت سيدالشهداء درباره مسئله ولايت فقيه است ، جمله نورانى : « مَجارِى الاُْمُورِ وَالاَْحْكامِ عَلى اَيْدِى الْعُلَماءِ بِاللهِ » مى باشد(1) .

به خوبى از اين جمله استفاده مى شود كه اداره امور كشور اسلامى ، در تمام مراحل و شئونش بايد به دست علما بالله ; يعنى علمايى كه در رابطه با خدا ، مصالح و مفاسد اجتماعىِ شئون مردم را رعايت مى كنند انجام گيرد .

علاوه براين ، از فرمايشات امام (عليه السلام) چنين استفاده مى شود كه ولايت فقيه حتى در زمان معصوم نيز ثابت است ; زيرا خطاب حضرت به علماى زمان خود مى باشد ، اگر كسى بگويد ولايت امام اولويت دارد ، آيا اين دو ولايت يا اين دو حكومت ، در عرض هم ممكن است ؟

بايد گفت : كه در بود و نبود اين دو ولايت ، در يك زمان ، هيچ معذورى وجود ندارد ; زيرا از لحاظ رتبه در طول يكديگرند ، بدين ترتيب كه ولايت فقيه فرع ولايت امام است ; ولى هر دو در يك زمان ، و بايد اين چنين باشد .

زيرا حكومت اسلامى ، مانند ساير حكومت ها ، بايد داراى يك حكومت مركزى باشد ، كه در زمان حضور ، با شخص امام (عليه السلام)خواهد بود و نيز داراى حكومت هاى محلى كه در استان ها و شهرها اداره امور را به دست بگيرند ، و آن با فقهاى جامع الشرايط است كه همگى تابع حكومت مركزى باشند .

محقق بزرگ ، فقيه عارف ، فيلسوف نامدار ، ملامهدى نراقى در كتاب « عوائد » صفحه 187 و 188 بحث بسيار جالب ، محكم و متينى در اين زمينه دارد كه در ضمن آن مى فرمايد :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ مستدرك الوسائل : 17/315 ، باب 11 ، حديث 21454 ـ 16 ; بحارالانوار : 92/79 ، باب 1 ، حديث 37 .

وقتى روايات كتب معتبر از فقها تعبير به : وارث انبيا ، امين الرسل ، خليفة الرسول ، حصين الاسلام ، مثل الانبياء ، بمنزلتهم ، الحاكم ، القاضى ، الحجة من قبلهم ، انه المرجع فى جميع الحوادث ، ان على يده مجارى الامور و الاحكام ، و انّه الكافل لايتامهم ، بنمايد چه جاى شكى در ولايت مطلقه آنها باقى مى ماند ، كه اگر داراى همان ولايت رسول الله و امامان معصوم نباشند ، صدور اين روايات ، نقض غرض است .

المقام الثانى فى بيان وظيفة العلماء الابرار و الفقهاء الاخيار فى امور الناس و ما لهم فيه الولايه على سبيل الكلية فنقول و بالله التوفيق : ان كلية الفقيه العادل توّليه و له الولاية فيه امران :

أحدهما : كلما كان اللنبى و الامام الذين هم سلاطين الانام و حصون الاسلام فيه الولايه كان لهم فللفقيه ايضا ذلك الاّ ما اخرجه الدليل من اجماع أو نص أو غيرهما . . .

در قسمت اخير جملات مى فرمايد : آنچه در آن براى پيامبر و امام كه امراى مردم و حصون اسلامند ، ولايت هست ، عين همان ولايت براى فقيه هست ، مگر چيزى كه به اجماع يا نص معتبر ، از اين عرصه خارج باشد .

آنچه در اين بخش خيلى مهم به نظر مى رسد ، اين است كه : در هر عصرى كدام فقيه مصداق حقيقى اين روايات بسيار مهم است ، تا ولايت رسول الله و امام معصوم از فجر وجود او طالع شود و امت در مدار ولايت او قرار گيرند ، تا هم دين خدا و هم امت اسلامى از دستبرد حوادث مصون بمانند .

در اين زمينه اگر بخواهد تمام جوانب مسئله بررسى شود ، از جزوه نويسى خارج و كار به بيش از چند جلد كتاب خواهد كشيد ، بالاجبار به عناوين شرايط اشاره مى شود ، و در پايان اگر لازم بود پاره اى از رواياتى كه شرايط مؤمن حقيقى را كه مصداق اتم و اكملش فقيه جامع الشرايط است ، براى حسن ختام ذكر خواهيم كرد ، البته بايد توجه داشت آنچه كه مهم است اين است كه : فقيهى شأنيت اين ولايت را دارد كه اين حقايق را كامل و جامع در خود متجلى كرده باشد و گرنه بدون شرايط ، ولايت براى شخصى كه فاقد يا لا اقل داراى كاستى مى باشد ثابت نخواهد بود .

1 ـ داراى معرفت و عرفان به حق و قيامت باشد ، آن چنان كه در حوزه جاذبه عشق به محبوب قرار گيرد و مجذوب گردد و از پى آن جذبه ، قدم در راه سلوك ، به وادى عروج برسد . آنچنان كه در وادى عروج ترك غير حق كند و با تمام وجود ، از غير هوى ، هوس و حرص به امور مادى ، به خصوص مقام و منصب رياست برهد ، و در عمق وجود و حقيقت هويتش جز خدا نماند .

2 ـ وادى اسلام و ايمان را طى كرده به عرصه گاه احسان برسد ، احسانى كه در كلام رسول خدا آمده :

اَلاِْحْسانُ اَنْ تَعْبُدَ اللهَ كَاَنَّكَ تَراهُ وَاِنْ لَمْ تَكُنْ تَراهُ فَاِنَّهُ يَراكَ(1) .

« احسان آن است كه طورى خدا را عبادت كنى كه گويى او را مى بينى و اگر تو او را نمى بينى او بدون شك ترا مى بيند » .

كه اين مقام كه در حقيقت مقام خلوص ، صفا ، پاكى و حقيقت واقعيت است و براى كسى ميسر نيست ، جز اين كه خود را در اعتقاد به حق قيامت ، قرآن ، نبوت و قيامت و امامت ائمه طاهرين ، به نقطه باور كشف و شهود برساند .

3 ـ بايد در علم و معارف اسلامى در حد لازم ، استاد ديده باشد و در كوشش ، فعاليت ، بحث و مباحثه پروانهوار چرخيده باشد كه به تصديق اهل فن ، متخصصين امور الهى ، از چشمه پر فيض اجتهاد سيراب گشته ، و در هر حادثه اى قدرت استنباط حكم الهى را در خود بيابد و محض خوشنودى دوست به اعلام فتوا اقدام نمايد و در فتوايش نظرى جز اعلاء كلمه حق نداشته باشد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ بحارالانوار : 62/116 ، باب 1 .

4 ـ از عقل كامل و لب راجح ، كه در سايه ايمان ، اخلاص و عمل صالح به دست مى آيد بهره داشته باشد ، تا عمق هر چيزى را درك كند و روابط حوادث و مسائل و موضوعات را ، با ميدان حيات بفهمد ، و در هيچ زمينه اى مغلوب تحميلات فرهنگ غير حق و حوادث زمان و خيالبافى هاى دشمنان نشود .

5 ـ در زمينه علم ، قدرت ، آبرو ، مال ، حيثيّت اجتماعى داراى سخاوت وجود باشد كه حضرت صادق (عليه السلام) فرمود :

اَلسَّخاءُ مِنْ اَخْلاقِ الاَْنْبِيياءِ وَهُوَ عِمادُ الاِْيْمانِ وَلا يَكُونٌ مُؤمِنُ اِلاّ سَخِيّاً وَلا يَكُونُ سَخِىٌّ اِلاّ ذَالْيَقِينُ وَهَمُّهُ عالِيَةٌ لاَِنَّ السَّخاءَ شُعاعُ نُورِ الْيَقِينِ . . .(1) .

« سخاوت اخلاق پيامبران و ستون دين است ، مؤمن ، مؤمن نيست مگر سخى است و سخى ، سخى نيست مگر صاحب باور و همت بلند است چرا كه سخاوت شعاع نور باور است » .

6 ـ داراى شجاعت باشد ، كه آن عبارت از قوت قلب و قدرت روح است ، تا بتواند با حوادث مقابله كند و با كافران ، منافقان و مشركان جهت حفظ اسلام و امت اسلام درافتد ، و راه حق را همراه با امت ، در عين تمام مشكلات ، تا رسيدن به پيروزى يا شهادت بپيمايد .

7 ـ داراى عفت چشم ، گوش ، زبان ، دست ، قدم ، شكم و شهوت باشد ، كه از همه جهت مورد اطمينان امت قرار گيرد ، و با آبروى الهى و اسلامى اش بتواند كارها را از پيش ببرد .

8 ـ داراى علو همت باشد ، به امور كوچك و مسائل اندك و تحقق برخى از خواسته ها قناعت نكند ، تا دشمن با خيال راحت به كارش ادامه دهد ، همچون خمينى بزرگ همتى برتر از فلك و فوق تصور داشته باشد ، كه او آنچنان با همت بود كه نظيرش پس از انبيا و ائمه كمتر ديده شده است .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مستدرك الوسائل : 7/17 ، باب 2 ، حديث 7521 ـ 14 ; مجموعه ورّام : 1/170 .

9 ـ با همه خلق خدا مهربان باشد ، و بر همه كس رأفت و شفقت روا داشته ، جز خير و صلاح و سعادت براى مردم نخواهد ، از وضع مردم غفلت نكند و تندى و خشم و غضب را در دنيا كشته ، و حتى براى دشمنان ، جز آرزوى هدايت ، آرزويى نداشته باشد .

10 ـ در تمام امور با حوصله ، بردبار و حليم باشد ، و در برابر پيش آمدها و حوادث ، وقار خود را حفظ نمايد و خاطر از امور ظاهرى آزرده نكند كه امام صادق (عليه السلام) فرمود :

اِنَّ الاِْمامَةَ لا تُصْلِحُ اِلاّ رَجُلٌ فِيْهِ ثَلاثُ خِصال : وَرَعٌ يَحْجُزُهُ مِنَ الْمَحارِمِ ، وَحِلْمٌ يَمْلِكُ بِهِ غَضَبَهُ وَحُسْنُ الْخِلافَةِ عَلى مَنْ يَلِىَ حَتّى يَكُونَ كاَلْوالِدِ الرَّحِيْمِ(1) :

« رهبرى امت ، شايسته مردى نمى شود مگر داراى سه خصلت باشد :

ورع و پاكدامنى كه وى را از تمام محارم الهى حفظ كند ، و حلم و گذشتى كه بتواند با آن مالك خشم خود شود و حسن رهبرى نسبت به مردمى كه در اختيار اويند ; تا جايى كه همانند پدر مهربان نسبت به فرزندش باشد » .

11 ـ داراى عفو و گذشت باشد ، آنجا كه لازمه بخشش و عفو است به راحتى درگذرد ، كه رسول خدا فرمود : بهترين اخلاق اهل دنيا و آخرت گذشت است .

12 ـ داراى حسن خلق و مكارم نفسى باشد ، كه مكارم اخلاق ، هدف نبوت انبيا است و واجب است وجود رهبر منبع مكارم ، و چشمه محسنات باشد ، تا امت از او شكل بگيرند و مملكت از وجود مردم با اخلاق ، گلستان عشق ، محبت ، رحمت ، رأفت ، مهر ، وفا ، صداقت و صفا گردد .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - خصال : 1/116 ، حديث 97 ; بحارالانوار : 25/137 ، باب 4 ، حديث 7 .

13 ـ رهبر ، مصالح امت را بر مصالح فردى خود مقدم مى نمايد ، و در بسيارى از مواقع جهت دست يابى امت به حقوقشان ، از حق خود مى گذرد ، و چه بسا كه جان خود و عزيزانش را در مسير بيدارى ، رشد و كمال امت فدا كند . به فرموده قرآن مجيد :

( وَيُؤْثِرُونَ عَلَى أَنفُسِهِمْ وَلَوْ كَانَ بِهِمْ خَصَاصَةٌ )(1) .

« و آنان را بر خود ترجيح مى دهند ، گرچه خودشان را نياز شديدى [ به مال و متاع  ]باشد » .

14 ـ داراى كرم ، آقايى و بزرگوارى باشد ، تا در محور وجودش ، درد دردمندان دوا گردد ، و حاجت حاجتمندان روا شود ، و مرض مريضان شفا يابد . درباره شخص كريم گفته شده :

اِنَّ الْكَريِمَ لا يُبالِى ما اَعْطى وَلِمَنْ اَعْطى وَاِنَّ رَفْعَ حاجَة اِلى غَيْرِهِ لا يَرْضى وَاِذا اُعْطِى زادَ عَلى مُنْتَهَى الرَّجاءِ وَلا يُضِيْعُ مَنْ لا ذِبِهِ وَالْتَجى وَاِذا وَعَدَ وَفى وَاِذا قَدَرَ عَفى وَاِذا جَفا عاتَبَ وَما اسْتَقْصى . . .

« كريم باكى ندارد كه چه مقدار و به چه شخصى عطا مى كند و چون ببيند حاجت نزد غير او برند ، سخت آشفته و ناراحت مى شود ، و آن قدر عطا مى كند كه براى نيازمند نيازى نماند ، ملتجى و پناه آورنده را نمى راند ، چون وعده كند وفا نمايد ، و چون جفا نمايد نفس را اعتاب و سرزنش كند » .

و هرگز خوبى هاى خود را نسبت به ديگران به حساب نياورد ، چنانچه حضرت امام خمينى يك بار انقلاب اسلامى و واقعيات صورت گرفته را به خود نسبت نداد ، به طور مكرر در اعلاميه ها و سخنرانى هايش فرمود : اين كارى بود كه شما ملت در سايه اسلام انجام داديد ، در حالى كه آنچه واقع شد ، از وجود مبارك او بود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - حشر (59) : 9 .

15 ـ بايد متوكل باشد ، حقيقتى كه در قرآن مجيد بر آن اصرار و پافشارى دارند .

عبد بايد به اداى مسئوليت قيام كند ، و در قيام خود تكيه بر حق داشته باشد ، به طور يقين بداند كه در تمام امور ، وكيل ، حضرت رب العزّة است و اوست كه تمام زمينه هاى پيروزى را فراهم مى نمايد .

متوكل جز به خدا ، عنايت ، لطف و كرامت او فكر نمى كند ، و در مسيرى كه دارد ، مردد و خائف و ضعيف نمى شود .

در كتاب شريف « كافى » از امام صادق (عليه السلام) نقل شده است :

لَيْسَ شَىْءٌ اِلاّ وَلَهُ حَدٌّ قالَ : قُلْتُ : جُعْلِتُ فَداكَ فَما حَدُّ التَّوَكُلِّ قالَ اَلْيَقِينُ قُلْتُ فَما حَدُّ الْيَقِيْنِ قالَ اَمْ لا تَخافُ مَعَ اللهِ شَيْئاً(1) .

« چيزى نيست مگر آنكه براى آن حدّى است ، عرضه داشتم : فدايت شوم حد توكل چيست؟ فرمود : باور ، گفتم حد باور چيست؟ فرمود با بودن خدا از چيزى نترسيدن » .

16 ـ تسليم بودن در تمام شئون ظاهرى و باطنى ، به وجود مقدس حضرت حق . حالت تسليم از بهترين و برترين و پرمنفعت ترين حالات درونى است حالى است كه انبيا و ائمه و اوليا بر اثر آن ، به آنچه بايد برسند رسيدند .

17 ـ راضى بودن به قضا ، حكم ، اوامر و دستورات الهى و خوشنود بودن به ابتلائات و آزمايشات خدايى است . به موسى كليم خطاب شد:عبدى كه بر آزمايشم صبر كند ، و بر نعمتم شكر نمايد ، و به قضايم رضا دهد ، فرمانم را پيروى كند ، و براى جلب خوشنوديم عمل نمايد ; او را از صديقين قرار مى دهم .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 ـ كافى : 2/57 ، باب فضل اليقين ، حديث 1 ; وسائل الشيعة : 15/202 ، باب 7 ، حديث 20279 .

18 ـ وقار است تا در سايه آن بتوان امت را تربيت كرده و سر ادب آنان را به پيشگاه حق به عبادت آورد ، و عظمت و بزرگى آنان را براى جهانيان درس قرار دهد . اميرمؤمنان (عليه السلام) در « نهج البلاغه » مى فرمايد :

اَلْمُؤْمِنُ فِى الْهَزاهِزِ وَقُورٌ وَفِى الْمَكارِهِ صَبُورٌ . . .(1) .

مؤمن در پيش آمدها و حوادث و طوفان ها و زلزله هاى اجتماعى بامتانت است و بيدى نيست كه در پيش آمدها بلرزد ، و به وقت مصائب و ناراحتى ها بردبار صبور است .

19 ـ فُتوّت است ، كه اكثر بزرگان دين آن را به صفات پسنديده معنا كرده اند(2) .

فتوّت نورى است از عالم قدس كه پرتو فيض آن ، صفات ملكى و سمات ملكوتى را در باطن صاحبش واگذار مى كند و اخلاق شيطانى و صفات پست را به كلى از او دور مى نمايد .

( رِجَالٌ صَدَقُوا مَا عَاهَدُوا اللهَ عَلَيْهِ )(3) .

« مردانى هستند كه به آنچه با خدا بر آن پيمان بستند [ و آن ثبات قدم و دفاع از حق تا نثار جان بود ] صادقانه وفا كردند » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نهج البلاغه : خطبه 191 ; كافى : 2/231 ، باب المؤمن وعلاماته ، حديث 4 .

2 - بحرالمعارف : 197 .

3 - احزاب (33) : 23 .

( رِجَالٌ لاَّ تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَلاَ بَيْعٌ عَن ذِكْرِ اللهَ وَإِقَامِ الصَّلاَةِ وَإِيتَاءِ الزَّكَاةِ )(1) .

« مردانى كه تجارت و داد و ستد آنان را از ياد خدا و برپا داشتن نماز و پرداخت زكات باز نمى دارد » .

آرى ! اجراى تعهد ، صدق ، وفا ، ياد خدا ، به پاداشتن نماز و اداى زكات ، مهرورزى و محبت به همه مردم ، صفا و يكرنگى ، ايثار و صداقت و . . . كار جوانمردان است .

20 ـ در تمام امورى كه گفته شد ثابت قدم و پايدار باشد .

چون سالك با قدم خلوص ، و با بال عشق و شوق ، اين بيست وادى را كه در قرآن و نهج البلاغه آمده طى كند ، مطلع الفجر ولايت رسول الله و امام معصوم خواهد شد ، و به نيابت از ولىِّ عصر در زمان غيبت ، عهده دار زمامدارى امت ، هدايت و ارشاد آنان و مبارزه و جهاد با كفر و شرك و نفاق خواهد گشت ، و به عنوان ولى فقيه ، همراه با انواع ولايت ها ، واجب الطاعه شده ،و محور قدرت و تمام امور مسلمانان مى شود ، و به واسطه اوست كه پرچم دين به اهتزاز درآمده ، شخصيت مسلمانان در تمام مناطق حفظ خواهد شد و دست ظلم ، استعمار و استثمار از سر مسلمين كوتاه خواهد گشت .

در حديث است كه در قيامت به عابد مى گويند : آدم خوبى هستى كه تا اين حد براى نجات خود ، همت به خرج داده اى ، ولى به فقيه مى گويند:

يا اَيُّها الْكافِلُ لاَِيْتامِ آلِ مُحَمَّد ، اَلْهادِى لِضُعَفاءِ مُحِبِّيْهِمْ وَمَوالِيْهِمْ قِفْ تَشْفَعْ لِمَن

اَخَذَ عَنْكَ اَوْ تَعْلَمَ مِنْكَ(1) :

« اى عهده دار امور امت ! كه ضعفاى امت را به حق و حقيقت هدايت كردى و آنان را از هر شرى نجات دادى ، بايست و از هر كس از ولايتت بهره گرفت شفاعت كن » .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - نور (24) : 37 .

« فيض » بزرگوار ، آن محدّث كم نظير و عارف بى نظير و فيلسوف عظيم القدر بر اساس آيات و روايات در جلد دوم كتاب پر قيمت « علم اليقين » صفحه 763 در اوصاف صاحبان ولايت مى فرمايد :

« دين آنان عبارت است از : ورع ، عفت ، صدق ، صلاح ، استقامت ، اجتهاد ، اداء امانت به خوب و بد ، طول سجود ، روزه ، شب زنده دارى ، اجتناب از تمام محرمات ، انتظار فرج ، صبر ، حسن خلق ، معاشرت كريمانه ، حسن جوار ، عشق اولياء ، نفرت از دشمنان خدا ، برّ به والدين ، احسان به خلق ، انفاق ، خوف از حق ، خشيت ، اميد به حضرت رب ، مراقبه ، محاسبه ، مشارطه ، طهارت ظاهر و باطن » .

و اين همه در فقيهان شيعه ، در تمام زمان هاى بعد از غيبت تا عصر حاضر جمع بوده و با همين اوصاف و خصوصيات بود كه تاكنون ، كشتى فرهنگ تشيع ، سرنشينان آن را از آسيب طوفان هاى درياى زندگى ، حفظ نموده و دِيْن خود را به اسلام و امت ادا كرده ، و اسلام ناب محمدى را از تندباد حوادث در حصن حصين ولايت فقيه نگاه داشته ، و در آينده نيز از موج بلاها مصون مى دارند . به قول حضرت امام خمينى (قدس سره) به صاحب اصلى اش حضرت حجة بن الحسن (عليه السلام)برسانند و امانت را كه ولايت و امت است به آن حضرت منتقل نمايند كه :

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - مستدرك الوسائل : 3/319 ، باب 11 ، حديث 21465 ـ 27 ; بحارالانوار : 2/5 ، باب 8 ، حديث 10 .

اَلْفُقَهاءُ اُمَناءُ الرُّسُلِ(1) .

« فقيهان امينان پيامبرانانند » .

والبته جمع اين اوصاف و تجلّى آنان در فقيه مجتهد است كه باعث ظهور ولايت در فقيه خواهد شد . و اگر اين اوصاف عرشى در فقيهى ظهور و بروز نداشته باشد لايق اين مقام نخواهد بود .

ــــــــــــــــــــــــــــــــــ

1 - كافى : 1/46 ، باب المشاكل بعلمه ، حديث 5 ; كشف الغمة 2/184 .

چرا به مذهب بدبينند ؟

با آنكه مدنيت قرن بيستم ، بشر را به پايه اى رسانده كه برقواى طبيعت حكومت كند ، از طرفى فضا را تسخير ، و از جهت ديگر تا اعماق درياها راه يافته و علوم ، معارف و قوانين بشرى به صورتى در آمده كه با سطح مدنيت او مساوى است ; امّا هنوز تعاليم انبيا و گفته هاى آنان به قوّت و استحكام اصلى خود باقى است .

نفوذى كه آنان در نهاد بشر دارند ، هيچ قانون و تعليمى ندارد . هنوز بشر در مواقع سخت و مشكلات زندگى ، به همان مبدأ كه آن تعاليم را فرستاده است توجه مى نمايد ، و با آن كه قرن ها از عمر قانون گذارى انبيا مى گذرد ، سعادت را در پرتو آن دانسته ، و اين همه تشكيلات و قوانينى كه دست بشر به وجود آورده ، و امروز سراسر مناطق جهان را فرا گرفته ، آزادى و آرامش روحى و جسمى بشريت را سلب كرده است .

علاوه بر اين ، قوانين ساخته شده بشر ، داراى نفوذ محدودى است كه با گذشت زمان به فراموشى سپرده خواهد شد ; اگر هم اثرى از آن باقى بماند ، جز در نوشته ها و كتب تاريخى باقى نمى ماند ; اما گذشت زمان و مقتضاى مكان ، هيچ گونه تأثيرى در قوانين كلى انبيا نداشته و روز ، به روز عظمت و حقانيت گفته هاى آن پاك مردان بيشتر جلوه مى كند ; زيرا تمام انبيا گفته هاى خود را از خالق بشر گرفته ، و هيچ قانون گذارى به اندازه خداى متعال به مقتضيات مخلوق خود آگاه نيست .

پروردگار قوانينى را كه به وسيله انبيا براى هدايت مردم فرستاده است ، مطابق با فطرت بشر بوده و همين مطابق بودن ، آن قوانين را از حدود زمان و مكان خارج كرده ، و از هرگونه آفت و حادثه اى حفظ نموده است .

احتياج بشر به قانون و به تعبير ديگر به دين ، جزء غرائز فطرى اوست و اين مسئله به هيچ صورت قابل انكار و ترديد نيست . متأسفانه امروز در سراسر جهان ، عقيده و دين را به صورت ديگر مى نگرند و مثل اين كه انسان خود را محتاج به قانون حقيقى دين نمى داند ; تا آنجا كه مى تواند ، مى خواهد خود را از اين برنامه آزاد كند .

روى اين حساب چندى است كه بشر مبارزه همه جانبه اى را عليه دين آغاز كرده ، و خود را از توجه به آن بركنار داشته ، و عقيده او براين شده كه دين مخالف با آزادى و خواسته هاى انسانى است ; بنابراين ، دين را مغاير با خواسته هاى انسانى دانسته و دچار اين توهّم شده كه دين با برنامه انسانيت موافقت ندارد ، و بايد تعطيل شود .

قبلفهرستبعد
 
 

کلیه حقوق این سایت محفوظ می باشد.

طراحی و پیاده سازی: GoogleA4.com | میزبانی: DrHost.ir

انهار بانک احادیث انهار توضیح المسائل مراجع استفتائات مراجع رساله آموزشی مراجع درباره انهار زندگینامه تالیفات عربی تالیفات فارسی گالری تصاویر تماس با ما جمادی الثانی رجب شعبان رمضان شوال ذی القعده ذی الحجة محرم صفر ربیع الثانی ربیع الاول جمادی الاول نماز بعثت محرم اعتکاف مولود کعبه ماه مبارک رمضان امام سجاد علیه السلام امام حسن علیه السلام حضرت علی اکبر علیه السلام میلاد امام حسین علیه السلام میلاد حضرت مهدی علیه السلام حضرت ابالفضل العباس علیه السلام ولادت حضرت معصومه سلام الله علیها پاسخ به احکام شرعی مشاوره از طریق اینترنت استخاره از طریق اینترنت تماس با ما قرآن (متن، ترجمه،فضیلت، تلاوت) مفاتیح الجنان کتابخانه الکترونیکی گنجینه صوتی پیوندها طراحی سایت هاستینگ ایران، ویندوز و لینوکس دیتاسنتر فن آوا سرور اختصاصی سرور ابری اشتراک مکانی colocation