مقدرات حتمی يعنی مقدراتی كه در چنگ علل و شرايطی هستند كه آن علل وشرايط وجود پيدا میكنند ، و اما مقدرات غير حتمی يعنی مقدراتی كه دردست علل و شرايطی میباشند كه زمينه وجود برای آنها پيدا نمیشود .فرض كنيم شخص معينی از لحاظ ساختمان جسمی استعداد دارد كه اگر حفظالصحه را رعايت كند صد و پنجاه سال عمر كند ، ولی اگر رعايت نكند عمراو به نصف تقليل پيدا میكند . مقدر او چنين است كه اگر رعايت حفظالصحه بكند صد و پنجاه سال عمر كند و اگر نكند هفتاد و پنج سال ، آنگاهآن شخص رعايت نكرد و در هفتاد و پنج سالگی مرد . پس برای اين شخص دوعمر تقدير شده و هر دو مشروط بوده است ، ولی شرط يكی محقق شده و شرطديگری تحقق نيافته است . آن تقديری كه شرطش واقع شده و صورت واقع به خود گرفته قضا و قدر حتمیاست و آنكه شرطش واقع نشده قضا و قدر غير حتمی است . در مقام تمثيل ، اين دو تقدير مانند دو قانون است درباره يك نفر درزمينه دو شرط مختلف . مثلا قانون حكم میكند اگر متهم به جرم خود اقراركند ، مجازات مربوط اجرا شود و اگر اقرار نكند و دلايل ديگری هم عليه اونباشد ، آزاد گردد . حالا اگر متهم اقرار كرد قهرا مجازات میشود . قانوناز جنبه اينكه اگر اقرار كرد بايد مجازات شود درباره اين شخص قطعيت وحتميت پيدا كرده است و از جنبه اينكه اگر اقرار نكرد و علیالفرض دليلديگری هم در كار نيست بايد آزاد شود ، قطعيت و حتميت پيدا نكرده است. مطابق اين تفسير ، مقصود از قطعيت و حتميت در اينجا وجود |
