درازی دارد . علم خدا جهل بود ؟ ! در خاتمه بحث سرنوشت و قضا و قدر ، بد نيست به ذكر معروفتريناشكالات جبريون بپردازيم و آن را تجزيه و تحليل نماييم تا پاسخ آن روشنگردد . جبريون ادله و شواهد زيادی از نقل و عقل بر مدعای خود اقامه كردهاند .جبريون مسلمان آيات قضا و قدر قرآن را كه قبلا نقل كرديم ، مستمسك قراردادهاند و احيانا به كلماتی از رسول اكرم ( صلی الله عليه و آله ) ياائمه اطهار ( عليهم السلام ) نيز در اين زمينه استشهاد شده است .ادله عقلی كه از طرف جبريون بر اين مدعا اقامه شده بسيار است . ما درپاورقيهای جلد سوم اصول فلسفه برخی از آنها را ذكر و انتقاد كردهايم .معروفترين شبهه جبر همان است كه با مسأله قضا و قدر به مفهوم الهی ،يعنی با مسأله علم خداوند مربوط است و آن اين است : خداوند از ازل ، از آنچه واقع میشود و آنچه واقع نمیشود آگاه است وهيچ حادثهای نيست كه از علم ازلی الهی پنهان باشد . از طرفی ، علم الهینه تغييرپذير است و نه خلاف پذير ، يعنی نه ممكن است عوض شود و صورتديگر پيدا كند زيرا تغيير با تماميت و كمال ذات واجب الوجود منافیاست ، و نه ممكن است آنچه او از ازل میداند با آنچه واقع میشود مخالفو مغاير باشد زيرا لازم میآيد علم او علم نباشد ، جهل باشد ، اين نيز باتماميت و كمال وجود مطلق |
