مقدمه

دوست داريم زندگى‏هايمان، سرشار از صميميت و خونگرمى و صفا باشد.

حريم انسانها و حرمت همگان، محفوظ بماند و معاشرت‏هايمان نشات‏گرفته از «فرهنگ قرآنى‏» و تعاليم مكتبباشد.

و اين، يعنى «زندگى مكتبى‏».

پايدارى و استحكام رابطه‏هاى مردمى، در سايه رعايت نكاتى است كه‏برگرفته از «حقوق متقابل‏» افراد جامعهباشد.

در اينكه «چگونه بايد زيست‏» و چه سان با ديگران بايد رابطه داشت، نكته‏اى‏است كه در بحث «آداب معاشرت‏»مى‏گنجد.

بر خلاف فرهنگ غربى، روح و محتواى فرهنگ دينى ما بر پايه «ارتباط‏»،«صميميت‏»، «تعاون‏»، «همدردى‏» و«عاطفه‏» استوار است. جلوه‏هاى اين فرهنگ‏بالنده نيز در دستورالعملهاى اخلاقى اسلام ديده مى‏شود.

«زندگى مكتبى‏»، در سايه شناخت اين رهنمودها و به كار بستن آنها درصحنه‏هاى مختلف زندگى است، نه باشعار و ادعا. به هر ميزان كه معيشت ومعاشرت ما با اينگونه هدايتهاى دينى در مقوله رفتار، هماهنگ باشد، بههمان‏اندازه زندگيهايمان «مكتبى‏» است. مسلمان بايد به‏گونه‏اى در چارچوب اصول وسنن فرهنگ دينى خودشزندگى كند كه با شهامت و افتخار، بتواند «امضاى دين‏»را پاى همه رفتارش بگذارد و زندگيش «برچسب اسلام‏»داشته باشد و الگوى‏اسلامى را بر زندگى خويش در خانه و جامعه، سايه‏افكن سازد.

«آداب برخورد»، «ديد و بازديد»، «رفت و آمد»هاى خانوادگى و دوستانه،نحوه «گفتار» و «رفتار» با اقشار مختلف،«دوستى‏» و حد و حدود آن، مراعات‏«حقوق ديگران‏»، «ادب و سپاس و احترام‏»، از جلوه‏هاى بارز اخلاقمعاشرت‏است. اين‏گونه رابطه‏هاى اجتماعى، با عنوانهاى مختلف و در شرايط گوناگون‏انجام مى‏گيرد. گاهى بهصورت «صله‏رحم‏» است; در ارتباط با اقوام و بستگان.گاهى نام «عيادت‏» به خود مى‏گيرد; در مورد بيماران.گاهى نسبت‏به برادران وخواهران دينى، عنوان «زيارت‏» مى‏يابد، گاهى با همسايگان است، گاهى بامستمندان.گاهى هم بر محور اطعام است و گاهى به شكل مسافرتهاى دور ونزديك و بردن هديه و آوردن «سوغات سفر».گاهى هم براى شركت در مجلس عقدو عروسى يا مشاركت در مراسم سوگ و تسليت‏گويى است.

به هر حال، همه اينها نوعى «رابطه‏» و «معاشرت‏» است و نشان‏دهنده منش‏انسانى و فرهنگ اخلاقى هر فرد.اسلام نيز در اين باره‏ها بسيار سخن گفته و رهنمودداده است كه در اين كتاب، گوشه‏اى از معارف و آموزشهاىدين در اين زمينه‏ها رامرور مى‏كنيم.

باشد كه «فرهنگ خودى‏» و «هويت دينى‏» را پاس بداريم و با افتخار وسربلندى و رها از سلطه فرهنگى بيگانه و باتكيه بر رهاورد مكتب و وحى، زندگى وروابط خويش را بر پايه ارزشهاى برگرفته از قرآن و اهل بيت(عليهم‏السلام)،سامان بخشيم و براى نسلهاى آينده هم «ادب و اخلاق‏» را ميراث بگذاريم.

آنچه پيش روى شماست مجموعه‏اى است از رهنمودهاى اخلاق دينى درمعاشرت با ديگران كه نخست، درسالهاى 78 - 1376 در مجله پيام زن با عنوان‏«اخلاق معاشرت‏» انتشار يافت و اينك با اندكى بازنگرى تقديممى‏گردد.

قم - جواد محدثى.

اسفند 1378 ش.