بخش های کتاب

و او مـيـمندى بوده به طورى كه زير اين عنوان در ريحانة الادب و جاهاى ديگرترجمه شده , پس تـرديـدى كـه در الـذريعه 1: 249 و2: 106 نموده , بين ميمندى وميبدى بى مورد است .
و در امل الامـل 2: 317 نـيـز الـمـيـمندى است , و صاحب رياض در تعليقه امل الامل : 314 وى را ملقب به الميمدى نموده و گفته او همان ميامى است , كه اكنون زنده است .
32 - سيد نجم الدين جزائرى شوشترى فرزند سيد محمد فرزند سيد عبدالرضا دانشمندى صاحب تاليف بوده و از استاد خود سيد نعمت اللّه اجازات متعددى داشته است .
در امـل الامـل او را چـنين ياد كرده السيد نجم الدين بن محمد الحسيني الجزائري ,فاضل عالم صـالح معاصر, له رسالة في السهو واحكامه , سماها تحفة الملوك في احكام الشكوك وشرح ارجوزة في النحو للشيخ حسين العاملي ورسالة في الكلام وغير ذلك ((641)) .
نـگـارنـده گـويـد: تحفة الملوك به خط مؤلف ضمن مجموعه اى است مشتمل برحاشيه مدقق , شيروانى بر شرح عضدى , و اجازه اى از سيد نعمت اللّه براى سيدنجم الدين مذكور مورخ 1088.
جـد اعـلـى مـخـتصر تقريظى بر حاشيه صفحه 33 تحفه نوشته , و در زير خط اوسطورى به خط محمد ظهير بن محمد محسن آصف شوشترى ديده مى شود,مشتمل بر نكوهش كتاب و تعجب از سيد كه با وجود اغلاط لفظى و معنوى آن كتاب , چگونه تقريظ نوشته است ! كـتاب من لا يحضره الفقيه را هم نزد سيد نعمت اللّه خوانده و بر جلد آخر آن كتاب ,اجازه اى ديگر مـورخ 1085 بـه خـط استاد براى او نوشته شده كه كليشه اش موجوداست ((642)) .
و نسخه اى از شـرح بـاب سـوم مـنهج چهارم (الحبل المتين ) شيخ بهائى در ارث مورخ 1083 به خط سيد نجم الدين موجود است , كه آن را در شوشترنوشته و احتمال دارد كه تاليف خود او باشد.
و يـك نـسـخـه از تـلخيص المقال را كه ناقص بوده به خط خود كامل كرده وفوائدى درپشت آن نوشته است .
33 - ملا نظر على زجاجى شوشترى (000 - 1146) وى فـرزنـد خـواجـه محمد امين و از شاگردان ملا فخر الدين شوشترى ((643)) و فيض كاشانى بوده .
و در اجازه كبيره چنين است كان عالما ذكيا اديبا مهذبا ورعامتعففا....
و در تذكره شوشتر او را چنين ستوده حاوي صنوف كمالات و مفاخرات ومستجمع صفاى باطن و ظاهر بود, طبعى بغايت لطيف و نفسى عفيف داشت وفقير, كتاب مفاتيح را نزد او خوانده ام و در سـال چـهـل و شـش وفـات نـمـود, و يك پسراز او مخلف شد كه الحال در نهاوند است , ملا عبد الكريم ((644)) .
نـگـارنـده گـويـد: مقصود 1146 است نه 1046 كه صاحب اللالى المنتظمة در صفحه114 توهم فرموده , زيرا كه گوينده اين كلام كه صاحب تذكره شوشتر است تولدش در 1112 بوده و نشايد كه وفـات اسـتاد او در (1046) باشد و نيز تاريخ تاليف آنكتاب بين 64 - 1169 بوده كه در آن تاريخ ملا عبد الكريم فرزند صاحب ترجمه زنده بوده و خود قرينه اى ديگر بر عدم صحت تاريخ مزبور است .
و مـلا عـبـد الـكـريـم مـذكور شاعرى اديب بوده و در اواخر عمر به موطن خود شوشتربرگشته است ((645)) .
صاحب كتاب سابق الذكر توهمى ديگر داشته , كه ملا نظر على را دو بار نوشته و اين بار وفات او را در 1146 نگاشته اما لقب او را ننوشته و او را غير از زجاجى پنداشته است .
34 - قاضى نعمت اللّه شوشترى (000 - 1112) فـرزنـد قاضى محمد معصوم و برادر قاضى عنايت اللّه مذكور در صفحه 279 و خودعالمى عامل و دانـشـمـندى كامل , از اعاظم شاگردان آقا سيد نعمت اللّه بوده و درسال درگذشت استاد خود (1112) درگذشته است ((646)) .
در الكواكب المنتثره فرموده حاشيه ملا عبد اللّه و كبرى و صغرى را در منطق مورخ1096 به خط خـود نـوشـتـه و امـضاء او نعمت بن محمد معصوم القاضى است ((647)) .
و در نسخه چاپى : 789 حـيات او را در 1096 نوشته و وفات او را ننوشته , با اينكه عبارت تذكره را كه تصريح به تاريخ وفات او دارد ديده است .
نـگـارنـده گويد: معالم الاصول را نزد جد اعلى خوانده و حواشى از خود و ديگران برآن نگاشته و اسـتـادش بـه خـط شـريف اجازه اى مورخ 1103 براى او نوشته و او را به الولد الاعز الموفق العالم العامل المحقق المدقق الصالح الناسك , ذوالطبعة الوقادة والقريحة النقادة توصيف نموده است .
مـهـر بـيـضى شكل او (الواثق باللّه ابن القاضي معصوم نعمة اللّه ) است .
و نسخه اى ازنهج البلاغة با حـواشـى جد اعلى را هم به خط خود نوشته و نزد سيد خوانده , آنگاه آن نسخه را وقف كرده و جد اعـلـى وقـف نـامه آن را نوشته در ذق /1110, و اجازه اى مورخ ماه صفر 1103 براى او نوشته و شيخ محمد بن على جزائرى -مذكور درصفحه 307- نسخه اى از روى آن استنساخ كرده , كه متاسفانه موريانه قسمتى از آن را ضايع كرده و بعضى از كلمات آن اجازه و وقفنامه سالم مانده است .
در اعيان الشيعه 50: 25 هم به طور اجمال ترجمه شده است .
سيد نور الدين فرزند سيد نعمت اللّه او را در عنوان اولاد سيد نعمت اللّه مى نگاريم .
35 - مير محمد هادى فرزند مير سيد محمد مرعشى شوشترى (000 - 1137) برادر ميرزا ابو القاسم سابق الترجمه ((648)) .
در تـذكـره شوشتر گويد مستجمع محامد صفات رضيه و مكارم اخلاق بهيه بود وخطى , بغايت نيكو داشت كه ارباب سليقه از بلاد بعيده طالب بودند و در سال سى و هفت وفات نمود ((649)) .
و در اجـازه كـبـيـره در بـاره اش فرمايد كان من اعيان علماء بلادنا, مرجوعا اليه في القضايا, اكثر الـقـراءة عـلى جدي واجازه اجازة عامة وقرا على المولى محمدعلي ((650)) بن جاگير بن الحاج خـضر التستري وهو من تلامذة آقا حسين الخوانساري وقرا في اصبهان على الشيخ جعفر وحدثني انـه قـرا عـنـده شـرح الـلـمـعـة مـن اولـه الـى كتاب الظهار توفي سنة ثمان وثلاثين رحمة اللّه عليه ((651)) .
به طورى كه ملاحظه مى شود وفات او را در تذكره سى و هفت و در اجازه سى وهشت قرار داده و مـؤلـف هـر دو يـكـى اسـت .
و مـقـصـود 1137 بـوده نه 1037 كه دراللالى المنتظمه : 113 توهم نموده ((652)) .
جـلـد اول شـرح لمعه موجود است كه در آخر آن اجازه اى مورخ 1087 به خط سيد براى او نوشته شده .
و قـرآنـى بـه قطع نيم ورقى با خط درشت و زيباى او بى تاريخ به نظر رسيده كه در بين سطور و حـواشى , ترجمه و تفسير فارسى آقا محمد هادى بن محمد صالح مازندرانى به خط ديگرى نوشته شـده .
و او را پـسـرى به نام ميرزا عبد الكريم بوده كه در وقت تاليف تذكره شوشتر (1167) ساكن اصـفهان بوده و معروف به دولت آبادى است , كتابى به نام جامع الفوائد در ادعيه دارد و به طورى كـه از تـذكـره انساب مجلسى : 266 مطبوع با جلد اول مرآة الاحوال معلوم شده , داماد مير محمد صالح خاتون آبادى بوده و سه پسر به نام ميرزا ابو طالب و ميرزا محمد على و ميرزا احمدداشته كه داراى اعقابى بوده اند, اما صاحب گلستان پيغمبر اطلاعى از تاليف و اولادوى نداشته است .
و اعـقاب مير محمد هادى در گلستان پيغمبر: 30 مذكور اند .
از آن جمله حاج سيدمحمد هادى مـرعـشى متولد 1316 و متوفى 1393 كه از اخيار و نيكوكاران اهوازبود و مسجد مرعشى واقع در خيابان حافظ اين شهر از آثار او است .
و به طورى كه در صفحه 258 گفتيم مير محمد هادى اجازه اى به قاضى محمد تقى داده كه بنا بر نقل يكى از معاصران ((653)) اجازه مزبور بر ملحقات صحيفه نوشته شده است .
36 - شيخ يعقوب بختيارى حويزى (000 - 1147) فـرزنـد ابـراهيم فرزند جمال فرزند ابراهيم .
از افاضل حويزه بود و در فنون ادبى وحديث و فقه و مغازى و سير و انساب , مهارت و حفظى قوى داشت ((654)) .
در علوم عربيت از نحو و صرف و لغت و معانى و قراءت نظير نداشت و در فقه وحديث و اصول نيز مـسـلم و مرجوع اليه بود و مصنفات بسيار, مبسوطه و مختصره وحواشى بر اكثر كتبى كه از نظر گـذرانـيـده نـوشـته .
نهايت چون در امر فتوى قدرى تعجيل و به روايات شاذه و اقاويل مجهوله مـتروكه , بسيار تعويل مى نمود مصنفات فقهيه او مهجور و فوائد و تحقيقات او غير مشهور مانده و او از اجله معمرين بود ودر سال چهل و هفت در حويزه وفات نمود ((655)) .
و مقصود از چهل و هفت 1147 است نه 1047 كه صاحب اللالي المنتظمة ((656)) پنداشته .
علامه تهرانى در بيشتر مواضع , تاريخ وفات او را درست نوشته اما در بعضى ازموارد 1150 يا 1148 نوشته كه اشتباه است ((657)) .
در اعـيـان الشيعه 52: 61 و فهرست كتابخانه مجلس 16: 375 هم وفات اورا 1150 نوشته اند كه نا درست است .
در الـكـواكـب الـمنتثرة : 821, و الاعلام 9: 253, و معجم المؤلفين 13: 240 هم به اختصار ترجمه شده .
و در اجـازه كـبـيـره اسـت كـان فـاضـلا مـتبحرا في العلوم العربية .
. .
تا اينكه گفته توفي عشر الخمسين رحمة اللّه عليه .
در اعـيان الشيعه صفحه مرقوم , عبارت اجازه را نقل كرده اما جمله اخير را نياورده واز اينرو است كه وفات او را درست ننوشته .
عـلامـه تهرانى , حاشيه ملا عبد اللّه مورخ 1085 و رجال علامه مورخ 1095 را به خط وى ديده , كه در آغاز عمر, آنها را نوشته , نگارنده هم مطول مورخ 1094 را به خط او ديده .
تـاليفات وى را هيچ يك از كتب تراجم و فهارس جمع آورى نكرده اند و اينك بيان مى شوند, و همه به عربى هستند.
1 - ادعيه و ادويه مجربه .
رساله اى است از اول ناقص مورخ 11 - ع 2 - 1102.
2 - الاعـتـبـار مـنـتـخـب اسـتـبـصـار .
در سـه جلد كه سوم از ايلاء تا آخر مورخ 30 - ذح -1118 بوده ((658)) .
3 - رساله در تجويد .
در اجازه كبيره آن را تحسين نموده .
4 - حاشيه بر الفيه شهيد .
در الكواكب المنتثره مذكور است .
5 - حاشيه بر تصريف زنجانى .
به خط شيخ محمد جزائرى ديده شد.
6 - حـاشـيه بر حاشيه ملا عبد اللّه .
در 1085 در جوانى نوشته , ضمن مجموعه اى رؤيت گرديد .
و يك نسخه در الذريعه معرفى شده ((659)) .
7 - حاشيه بر كنز العرفان فاضل مقداد .
كه يك نسخه خطى با رمز (ع ق ) به دست نگارنده رسيده , و اينجانب در اول آن نسخه , چند سطر در شناسائى محشى نوشتم و عين آن عبارت را در آغاز جلد اول آن كـتـاب كـه در 1384 در تهران چاپ شد, نقل كرده اند, و رمز مذكور را بر بيشتر از حواشى خود نوشته است .
8 - الخرائد در اخلاق .
در كتابخانه كاشف الغطاء در نجف اشرف موجوداست ((660)) .
9 - الخمائل .
كتابى است در 72 صفحه ناقص الاول و الاخر, عناوين آن خميله خميله ((661)) است و از اينرو به نام مذكور آن را نوشتيم .
خـميله ششم در حرمت شرب تتن و اقامه سى و شش دليل بر آن , در آنجا گفته , ازعلماء ما شيخ حسين بن مطر ((662)) قائل به حرمت شده به واسطه خوابهائى كه دراين باره ديده شده , زيرا كه پـيغمبر و امام در خواب به صورت شيطان در نمى آيند .
ونام جمعى از قائلين به حرمت را برده كه از آن جمله است شيخ محمد حر و شيخ ‌صالح بحرانى شيرازى ((663)) , و گفته اهل عمان هم آن را حـرام مـى دانـند و حد را برشارب تتن واجب مى دانند, و شيخ احمد بن شليش ((664)) ساكن حـسـكـه عـراق , نهى مى كرد كسى را كه از راه تتن مالى به دست آورده و اراده حج داشته و بر او واجـب مى كرد رد مال را به صاحبش , و على بن سليمان بحرانى ((665)) شهادت شارب تتن رارد مى نمود و طلاق را در محضر او نافذ نمى دانست ! 10 - شرح ديباچه حاشيه ملا عبد اللّه .
سيد احمد معلم در حاشيه اجازه كبيره به وى نسبت داده .
11 - شرح زبدة الاصول .
در اجازه كبيره و غيره مذكور است .
12 - شرح شرائع .
مذكور در اجازه كبيره و غيره .
13 - شرح صحيفه سجاديه ((666)) .
14 - شـرح فـروع كـافـى .
جـلد اول از زكاة تا اواخر اطعمه و اشربه در كتابخانه آيت اللّه بروجردى قدس اللّه سره در نجف موجود است ((667)) .
15 - كـتـاب صـرف .
كه سيد احمد معلم در حاشيه اجازه كبيره به وى نسبت داده وآن را ستوده است .
16 - رساله صلاتيه .
نسخه اصل ناقص به نظر نگارنده رسيده .
17 - صوافى الصافى .
در تفسير, يك جلد بزرگ است و در 1 - ذ ق - 1140 تاليف شده ((668)) .
18 - الـفـوائد .
در موضوعات مختلف فقهى و ادبى و فلسفى , مشتمل برفوائد بسيار, يك نسخه در كتابخانه كاشف الغطاء در نجف اشرف موجود است .
نسخه اصل كه از آخر ناقص است در 347 صفحه به نظر رسيد.
آغـاز الـحـمد للّه .
. .
وبعد فهذه فوائد جليلة نسال اللّه ان ينفع بها المشتغلين .
فائدة الاحكام ثمانية , وجوب وندب وحرمة وكراهة واباحة وسبب ومانع وشرط ((669)) .
19 - لـطـائف الافـهـام .
يك نسخه مورخ 1103 به خط مؤلف در كتابخانه مجلس درتهران موجود است ((670)) .
20 - كتاب نحو .
نسخه اصل و نسخه اى به خط شيخ محمد جزائرى ديده ام ولى اكنون نام كتاب را به ياد ندارم .
21 - نفل الصلاة .
در نماز و مستحبات آن يك نسخه ناقص به خط مؤلف موجوداست .
النور الساطع .
يكى از افاضل در پشت كتاب حجة الخصام از آن نقل كرده ((671)) .

تنبيه بر يك اشتباه

مسلك اصولى و اخبارى و مسلك سيد نعمت اللّه طاب ثراه

وفات و آرامگاه سيد نعمت اللّه طاب مضجعه

نياكان سيد نعمت اللّه

سيد حسين بن سيد احمد ملقب به شمس الدين جزائرى