فهرست مطالب 
 سخنى كوتاه
 اجداد رسول خدا
 پدر رسول خدا صلى الله عليه و آله
 مادر رسول خدا صلى الله عليه و آله
 رسول خدا صلى الله عليه و آله
 ميلاد رسول خدا صلى الله عليه و آله
 دوران شيرخوارگى و كودكى پيامبر صلى الله عليه و آله
 سفر رسول خدا به مدينه در شش سالگى
 سفر اول شام
 حوادث مهم در دوران جوانى ، قبل از بعثت
 فجار
 حلف الفضول
 سفر دوم شام و ازدواج با خديجه
 فرزندان رسول خدا صلى الله عليه و آله
 ولادت فاطمه عليهاالسلام دختر پيامبر صلى الله عليه و آله
 تجديد بناى كعبه و تدبير رسول خدا در نصب حجرالاءسود
 على عليه السلام در مكتب پيامبر صلى الله عليه و آله
 رسول خدا در كوه حراء
 بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله
 آغاز دعوت
 اسلام جعفر بن ابى طالب
 اسلام حمزة بن عبدالمطلب
 دارالتبليغ اءرقم
 علنى شدن دعوت
 انذار عشيره اءقربين
 آخرين دستور
 سرسخت ترين دشمنان پيامبر اسلام
 پيشنهادهاى قريش به رسول خدا صلى الله عليه و آله
 شكنجه هاى طاقت فرسا
 نخستين مهاجران حبشه
 مهاجران حبشه در نوبت دوم
 مبلغان قريش
 نگرانى شديد قريش
 پيمان بى مهرى و بيدادگرى
 گشايش خدايى
 اسلام طفيل بن عمرو دوسى
 داستان اءعشى
 نمايندگان نصارى
 نزول سوره كوثر
 وفات ابوطالب و خديجه
 ازدواج رسول خدا با سوده و عايشه
 سفر رسول خدا به طائف
 زيد بن حارثه
 واقعه اسراء
 واقعه معراج
 واقعه شقّالقمر
 دعوت قبايل عرب
 مقدمات هجرت و آشنايى با اهل يثرب
 نخستين مسلمانان اءنصار
 اسلام آوردن سعد بن معاذ و اسيد بن حضير
 دومين بيعت عقبه
 جريان بيعت
 دوازده نفر نقيب اءنصار
 آغاز هجرت مسلمين به مدينه
 سوره هاى مكى قرآن
 شوراى دارالندوه
 دستور هجرت
 ليلة المبيت
 نخستين منزل هجرت يا غار ثور
 جايزه قريش براى دستگيرى رسول خدا صلى الله عليه و آله
 بريدة بن حصيب اءسلمى (از قبيله بنى اسلم )
 سالاول هجرت
 ورود رسول خدا به مدينه
 بناى مصجد مدينه
 بقيه مهاجران
 شيوع اسلام در مدينه
 سوره هاى مدنى قرآن مجيد
 قرارداد مسالمت آميز ميان يهوديان
 قرارداد برادرى ميان مهاجر و انصار
 دشمنى يهود و منافقان با رسول خدا و مسلمانان
 سال دوم هجرت (سنة الامر)
 تغيير قبله و وجوب زكات و روزه
 دستور جهاد و آغاز غزوه ها و سريّه ها
 شماره غزوه هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله
 شماره سريه هاى رسول خدا صلى الله عليه و آله
 غزوه ودان يا غزوه ابواء
 سريه (عبيدة بن حارث بن مطلب )
 سريه (حمزة بن عبدالمطلب )
 غزوه (بواط)
 غزوه (عشيره )
 سريه (سعد بن ابى وقاص )
 غزوه (سفوان )، عزوه (بدر اولى )
 سريه (عبدالله بن جحش )
 غزوه بدر كبرا
 فرود آمدن قريش در مقابل مسلمين
 روز جنگ و آمادگى قريش
 صف آرايى رسول خدا صلى الله عليه و آله
 صلح جويان قريش و آتش افروزان جنگ
 آغاز خونريزى و جنگ تن به تن
 جنگ مغلوبه
 وضع رسول خدا در جنگ بدر
 آيات مربوط به غزوه (بدر كبرا)
 دستور خاصّ
 معاذ بن عمرو و ابوجهل
 كشتگان قريش در چاه بدر
 مسلمانان دوزخى
 غنيمتهاى بدر
 مژده فتح در مدينه
 اسيران قريش در مدينه
 مكه در عزاى جگرگوشه هاى خود
 اندوه ابولهب و هلاكت او
 دو دستور سياسى
 اقدام قريش در خريد اسيران
 داستان عمير بن وهب
 نزول سوره اءنفال
 فهرست سپاهيان اسلامى و شهداى بدر
 كشته هاى قريش در بدر
 اسيران قريش در بدر
 غزوه بنى سليم در (كدر)
 سريه (عمير بن عدى )
 سريه (سالم بن عمير)
 غزوه (بنى قينقاع )
 غزوه سويق
 ديگر حوادث سال دوم هجرت
 سال سوم هجرت
 غزوه ذى اءمرّ
 غزوه بحران
 سريه (محمد بن مسلمه )
 سريه (زيد بن حارثه ) يا سريه قرده
 داستان محيصه و حويصه
 غزوه احد
 جمعه ششم شوال
 بازگشتن منافقان
 رسول خدا در شيخان
 روز احد
 صف آرايى قريش
 خطبه رسول خدا صلى الله عليه و آله
 نقش زنان قريش در جنگ
 نتيجه معصيت و نافرمانى
 رسول خدا در پناه كوه
 سخنان اءبوسفيان
 ماءموريت على بن ابى طالب
 شهداى احد
 شهادت حمزة بن عبدالمطلب
 هند و حمزه
 ابوسفيان و حمزه
 رسول خدا و حمزه
 صفيه و حمزه
 به خاك سپردن حمزه
 حمنه و حمزه
 زنان انصار و حمزه
 نام چند تن ديگر از شهداى احد
 داستان ام عماره
 داستان قتادة بن نعمان
 داستان قزمان منافق
 كشته هاى قريش
 رسول خدا در مدينه
 غزوه حمراءالاسد
 پيشتازان سپاه و شهيدان اين غزوه
 داستان معبد بن ابى معبد خزاعى
 فرق حق و باطل
 گرفتارى ابوعزّه شاعر
 داستان معاوية بن مغيره
 ديگر حوادث سالسوم هجرت
 سال چهارم هجرت
 سريّه (ابوسلمه )
 سريّه (عبداللّه بن انيس انصارى )
 سريّه رجيع
 سريه بئر معونه
 سريه عمرو بن اءميه ضمرى براى كشتن ابوسفيان
 غزوه بنى نضير
 غزوه ذات الرقاع
 وجه تسميه غزوه (ذات الرقاع )
 سوءقصد نسبت به رسول خدا صلى الله عليه و آله
 نماز خوف
 داستان جابر انصارى
 نمودارى از پايدارى مهاجر و نصار
 غزوه بدرالوعد
 سال پنجم هجرت (سنة الاءحزاب )
 غزوه دومة الجندل
 غزوه خندق
 احزاب و فرماندهانشان
 تصميم رسول خدا صلى الله عليه و آله
 نزديك شدن خطر
 پايدارى انصار
 فرماندهان قريش
 آخرين تلاش دشمن
 زخمى شدن سعد بن معاذ
 صفيه و حسان بن ثابت
 نعيم بن مسعود يا وسيله خدايى
 حذيفة بن يمان در ميان دشمن
 شهداى غزوه احزاب
 كشته هاى مشركان در غزوه احزاب
 غزوه بنى قريظه
 لغزش اءبولبابه
 تسليم شدن (بنى قريظه )
 اجراى حكم سعد بن معاذ
 بدبختى زبير بن باطا
 دو نفر بخشيده شدند
 تقسيم غنايم
 شهداى غزوه بنى قريظه
 سريه (ابو عبيدة بن جراح فهرى )
 سال ششم هجرت
 سريه (محمد بن مسلمه انصارى )
 سريه (عكاشة بن محصن )
 سريه (محمد بن مسلمه )
 سريه (سعد بن عباده خزرجى )
 سريه (اءبو عبيدة بن جراح )
 سريه (اءبو عبيدة بن جراح ) به ذى القصه
 سريه (اءبو عبيدة بن جراح ) به ذى القصه
 سريه (زيد بن حارثه ) به جموم
 سريه (زيد بن حارثه ) به عيص
 غزوه بنى لحيان
 سريه (اءبوبكر بن اءبى قحافه ) به غميم
 سريه (عمر بن خطّاب ) بر سر (قاره )
 غزوه ذى قرد در تعقيب (عيينة بن حصن فزارى )
 سريه (زيد بن حارثه ) به (طرف )
 سريه (زيد بن حارثه ) به (حسمى ) بر سر جذام
 سريه اوّل (زيد بن حارثه ) به وادى القرى
 سريّه (زيد بن حارثه ) به مدين
 سريّه (عبدالرّحمان بن عوف ) به دومةالجندل
 سريه (على بن ابى طالب ) به فدك
 غزوه بنى المصطلق
 نزاع مهاجر و انصار
 نفاق عبدالله بن ابى
 تفاوت پسر با پدر
 سوره منافقون يا فرج زيد بن اءرقم
 داستان مقيس بن صبابه
 امّالمؤ منين جويريه
 اسلام آوردن حارث
 وليد فاسق
 عايشه در غزوه بنى المصطلق
 سريه (زيد بن حارثه ) به وادى القرى بر سر ام قرفه
 سريه (عبدالله بن عتيك ) بر سر ابورافع يهودى
 سريه اول (عبدالله بن رواحه ) به خيبر
 سريه دوم (عبدالله بن رواحه ) به خيبر بر سر يسير بن رزام
 سريه (كرز بن جابر فهرى ) به ذى الجدر
 غزوه حديبيه و بيعت رضوان
 سفراى قريش
 سفيران رسول خدا صلى الله عليه و آله
 بيعت رضوان
 آخرين سفير قريش
 جريان صلح حديبيه
 صلحنامه
 بازگشت رسول خدا و اصحاب به مدينهونزول سوره فتح
 غديرخم
 داستان ابوبصير ثقفى
 زنانى كه پس از قرارداد صلح مهاجرت كردند
 اسلام عمروبن عاص و خالد بن وليد و عثمان بن طلحه بعد از حديبيه
 دعوت پادشاهان مجاور به اسلام
 مضمون نامه اى كه به قيصر روم نوشته شده
 گستاخى برادرزاده قيصر
 غوغاى عوام روم و شهادت اسقف
 مشورت قيصر با دانشمندان مسيحى
 كنجكاوى قيصر
 مضمون نامه رسول خدا به خسرو ايران
 گستاخى خسروپرويز
 نامه نجاشى (پادشاه حبشه )
 نامه مقوقس (پادشاه اسكندريه )
 نامه حارث بن ابى شمر غسانى (پادشاه تخوم شام )
 نامه هوذة بن على (پادشاه يمامه )
 نامه جلندى و فرزندانش (پادشاه عمان )
 نامه منذر بن ساوى (پادشاه بحرين )
 نامه جبلة بن اءيهم (پادشاه غسان )
 ديگر وقايع در سال ششم هجرت
 سال هفتم هجرت (سنة الاستغلاب )
 غزوه خيبر
 مسير رسولخدا صلى الله عليه و آله از مدينه تا خيبر
 فتح قلاع خيبر
 سرفرازى على عليه السلام
 صفيه
 كشتگان يهود خيبر
 فدك
 قرار رسول خدا با مردم خيبر و فدك
 زينب دختر حارث
 غزوه وادى القرى
 شهداى غزوه خيبر
 داستان اسود راعى
 داستان حجاج بن علاط سلمى
 نگرانى عباس بن عبدالمطلب
 غنائم خيبر
 تيماء
 ماءموران برآورد محصول خيبر
 رسيدن جعفر بن ابى طالب از حبشه
 انتقال مسلمانان مقيم حبشه به مدينه
 سريه تربه بر سر هوازن
 سريه نجد (سريه بنى كلاب )
 سريه (بشير بن سعد)
 سريه (زبير بن عوام )
 سريه (غالب بن عبدالله )
 سريه (بشير بن سعد انصارى ) به (يمن ) و (جبار)
 عمرة القضاء
 سريه (ابن ابى العوجاء) بر سر بنى سليم
 سريه (عبدالله بن ابى حدرد اسلمى )
 سريه (محيصة بن مسعود) به ناحيه فدك
 سريه (عبدالله بن ابى حدود) به اضم
 سال هشتم هجرت (سنة الفتح )
 سريه (غالب بن عبدالله كلبى ليثى ) بر سر بنى ملوح
 سريه (غالب بن عبدالله ليثى )
 سريه (كعب بن عمير غفارى )
 سريه (شجاع بن وهب اسدى )
 سريه (قطبة بن عامر بن حديده )
 غزوه (موته )
 روز جنگ
 شهداى غزوه موته
 سريه ذات السلاسل
 سريه (ابو عبيده بن جراح )
 سريه (ابو قتادة بن ربعى انصارى )
 سريه (ابوقتاده ) به بطن اضم
 غزوه فتح مكه
 حاطب بن ابى بلتعه
 حاطب گنهكار
 بسيج عمومى
 شماره سپاهيان اسلام
 حركت از مدينه
 هجرت (عباس بن عبدالمطلب )
 ابوسفيان بن حارث و عبدالله بن اءبى اميه
 اسلام ابوسفيان اموى
 ورود سپاهيان اسلام به مكه
 نادانى جوانان قريش
 پرچم امان
 كسانى كه بايد كشته شوند
 در خانه امّهانى
 رسول خدا در مسجدالحرام
 تاريخ فتح مكه
 رسول خدا در كعبه
 رسول خدا بر در كعبه
 اذان بلال
 نگرانى انصار
 سوءقصد
 اسلام عباس بن مرداس سلمى
 سريه هاى بعد از فتح
 سريه (خالد بن وليد) براى شكست بت عزى
 سريه (عمرو بن عاص ) براى شكستن بت سواع
 سريه (سعد بن زيد) بر سر مناة
 سريه (خالد بن سعيد بن عاص ) به عرنه
 سريه (هشام بن عاص ) به يلملم
 سريه (غالب بن عبدالله ) بر سر بنى مدلج
 سريه (عمرو بن اميه ) بر سر بنىديل
 سريه (عبدالله بن سهيل ) بر سر بنى محارب
 سريه (نميلة بن عبدالله ليثى ) بر سر بنى ضمره
 سريه (خالد بن وليد) به غميصاء بر سر بنى جذيمه
 غزوه حنين و هوازن
 دستور تحقيق
 تصميم حركت
 حركت به سوى حنين
 ذات اءنواط
 مقدمات جنگ
 هجوم ناگهانى هوازن و فرار مسلمانان
 رسول اكرم در ميدان جنگ
 شماتت مكيان
 زنانى كه مردانه مى جنگيدند
 بازگشت فراريان
 نزول فرشتگان
 نهى از كشتن زنان و كودكان
 سرانجام هوازن
 اسيران و غنائم
 شهداى غزوه حنين
 شيماء خواهر شيرى رسول خدا
 سريه (ابوعامر اشعرى )
 سريه (طفيل بن عمرو دوسى )
 سريه (ابوسفيان ) بر سر طائف
 سريه (امير مؤ منان على بن ابى طالب )
 يك داستان عبرت انگيز
 سراقة بن مالك
 غزوه طائف
 بردگان مسلمان
 شهداى غزوه طائف
 اسلام مالك بن عوف نصرى
 تقسيم غنائم حنين
 خرده گيرى كوته نظران
 عمره رسول خدا صلى الله عليه و آله
 بازگشت رسول خدا به مدينه
 اسلام كعب بن زهير
 ديگر وقايع سال هشتم
 سال نهم هجرت
 سريه (عيينة بن حصن فزارى )
 سريه (ضحاك بن سفيان كلابى )
 اسارت (ثمامة بن اءثال حنفى )
 سريه (علقمة بن مجزز مدلجى )
 سريه (على بن ابى طالب ) عليه السلام
 سريه (عكاشة بن محصن اءسدى )
 غزوه تبوك
 جد بن قيس منافق
 منافقان كارشكن
 گريه كنندگان
 باديه نشينان بهانه جو
 توانگران بهانه جو
 هزينه جنگ
 فرستادگان رسول خدا صلى الله عليه و آله
 جانشين رسول خدا در مدينه
 حديث منزلت
 عبدالله بن ابى و منافقان
 عده و عده مسلمانان در غزوه تبوك
 اءبوخيثمه
 همسفران منافق
 داستان اءبوذر غفارى
 رسول خدا صلى الله عليه و آله در تبوك
 اهل ايله و جرباء و اءذرح
 سريه (خالد بن وليد)
 اصحاب عقبه
 مسجد ضرار
 مساجد رسول خدا از مدينه تا تبوك
 سه گنهكار خوش عاقبت
 ديگر حوادث سال نهم هجرت
 وفدهاى عرب
سخنى كوتاه 
كتابى كه در دست داريد خلاصه و برگزيده اى است از تاريخ پيامبر اسلام كه ازمنابع و مآخذ مهم و معتبر جمع آورى شده است .
ارزش علمى و تاريخى كتاب تاريخ پيامبر اسلام تاءليف استاد مرحوم (دكتر محمدابراهيم آيتى ) مورد تاءييد اساتيد بزرگ و علماى معاصر است ، بويژه كوشش استاد(دكتر ابوالقاسم گرجى ) در تجديد نظر وتكميل اين اثر مهم و بجاماندنى ، بر آهل تحقيق پوشيده نيست ؛ بنابراين ميتوان گفت بااين كه تاكنون درباره سيره نبوى كتب بسيارى تاءليف و انتشار يافته ، ليكن اين كتاببا ويژگيهايى كه به خود اختصاص داده ما را نسبت به ساير كتب مشابه كه در اين زمينهبه چاپ رسيده تا حدى بى نياز ساخته است و چون متاءسفانه دسترسى به اين اثرگرانقدر براى عموم بآسانى فراهم نيست و اگر هم دستيابى به آن آسان باشد بهسبب حجم زياد و تفصيل در كلام ، مطالعات مفصل و طولانى ، بخصوص در عصر ما كهعصر شتاب و كم حوصلگى است ، براى همگان ميسور نمى باشد، لذا بر حسب پيشنهاددانشمند محترم جناب حجة الاسلام و المسلمين آقاى (على اكبر الهى خراسانى ) مديرعامل بنياد پژوهشهاى اسلامى آستان قدس رضوى ، بنده بر آن شدم تا خلاصه اى ازتاريخ پيامبر گرامى اسلام صلى الله عليه و آله را به پيروى از نثر و شيوه نگارشمؤ لف محترم ، به منظور استفاده عموم و علاقه مندان و صاحبان خرد، فراهم آورم . ارشاد وراهنماييهاى ايشان ، مرا يارى داد تا به لطف حضرت بارى در انجام اين مهم توفيق يابم.
اين اثريست مختصر، امّا شعاعى است از انوار نبوى بر صفحه گيتى ...
جعفر شريعتمدارى
اجداد رسول خدا 
از رسول خدا صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: ( اذا بلغ نسبى الىعدنان فامسكوا. ) (هرگاه نسب من به عدنان رسيد از ذكر اجداد جلوتر خوددارىكنيد⁽¹⁾ ). به اين جهت ، شرح حال اجداد پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را از جدبيستم ، (عدنان ) شروع مى كنيم .
20 - عدنان : پدر عرب عدنانى است كه در تهامه ، نجد و حجاز تا شارف الشاءم و عراقمسكن داشته اند و انان را عرب معدى ، عرب نزارى ، عرب مضرى ، عرب اسماعيلى ، عربشمالى ، عرب متعربه و مستعربه ، بنى اسماعيل ، بنى مشرق ، بنى قيدار مى گويند ونسبشان به اسماعيل بن ابراهيم عليه السلام مى رسد. ⁽²⁾
عدنان دو پسر داشت : (معدّ) و (عكّ) كه (بنى غافق ) از (عكّ) پديد آمدهبودند.
19 - معدّ بن عدنان : (عدنان ) با فرزندان خويش به سوى يمن رفت و همان جا بودتا وفات يافت . او را چند پسر بود كه معدّ بر همه آنها سرورى داشت . مادر معدّ از قبيله(جُرهُم ) بود و ده فرزند داشت و كنيه معدّ (ابوقضاعه ) بود.⁽³⁾
به قول ابن اسحاق : معدّبن عدنان چهار پسر به نامهاى ، (نزار)، (قضاعه )،(قنص ) و (اياد) داشت .
18 - نزار بن معد: سرور و بزرگ فرزندان پدرش بود و در مكه جاى داشت و او را چهارپسر به نامهاى : (مضر)، (ربيعه )، (انمار) و (اياد) بود. دو قبيله (خشعم) و (بجيله ) از انمار به وجود آمده اند و دو قبيله بزرگ ربيعه و مضر از نزارپديدار گشته اند.
17 - مضر بن نزار: دو پسر داشت : (الياءس )⁽⁴⁾ و (عيلان ) و مادرشان از قبيله(جرهم ) بود. از رسول اكرم صلى الله عليه و آله روايت شده است كه فرمود: (مضرو ربيعه را دشنام ندهيد، چه آن دو مسلمان بوده اند.⁽⁵⁾ ) (مضر) سرور فرزندانپدرش و مردى بخشنده و دانا بود و فرزندانش را ره صلاح و پرهيزگارى نصيحت مىكرد.
16 - الياس بن مضر: پس از پدر در ميان قبايل بزرگى يافت و او را (سيدالعشيرة )لقب دادند، سه پسر به نامهاى : (مدركه )، (طابخه ) و (قمعه ) داشت (نامشانبه ترتيب : عامر، عمرو و عمير است ) و مادرشان (خندف ) و نام اصلى وى (ليلى )بود و قبايلى را كه نسبشان به الياءس مى رسد (بنى خندف ) گويند.
قبيله هاى (بنى تميم )، (بنى ضبه )، (مزينه )، (رِباب )، (خزاعه )(اسلم )، از الياس بن مضر منفصل مى شوند.
15 - مدركه بن الياءس : نامش (عامر)⁽⁶⁾ و كنيه اش(ابوالهذيل ) و (ابوخزيمه ) بود. (مدركه ) چهار فرزند داشت : (خزيمه )و (هذيل )، (حارثه ) و (غالب ).⁽⁷⁾
نسب قبيله (هذيل ) و (عبداللّه بن مسعود) صحابى معروف به (مدركة بن الياس )مى رسد.
14 - خزيمة بن مدركة : مادرش (سلمى ) دختر (اسد بن ربيعة بن نزار) و بهقول ابن اسحاق زنى از (بنى قضاعه ) بود، بعد از پدر حكومتقبايل عرب را داشت و او را چهار پسر به نامهاى : (كنانه )، (اسد)، (اسده )،(هون ) بود.
13 - كنانة بن خزيمه : كنيه اش (ابومضر) و مادرش (عوانه ) دختر (سعدبن قيسبن عيلان بن مضر) بود. از (كنانه ) فضايل بى شمارى آشكار گشت و عرب او رابزرگ مى داشت . فرزندانش عبارت بودند از: (نضر)، (مالك )، (عبدمناة )،(ملكان ) و (حدال ). قبايل (بنى ليث ) و (بنى عامر) از كنانة بن خزيمهپديد آمده اند.
12 - نضر بن كنانه : مادرش به قول يعقوبى (هاله ) دختر (سويد بن غطريف ) وبه قول ابن اسحاق و طبرى و ديگران (برّه ) دختر (مرّبن ادّبن طابخه ) بود وفرزندان وى : (مالك )، (يخلد) و (صلت ) و كنيه اش (ابوالصلت ) بودهاست .
يعقوبى مى گويد: نضر بن كنانه ، اول كسى است كه (قريش ) ناميده شد و به اينترتيب كسى كه از فرزندان نضر بن كنانه نباشد (قرشى ) نيست .
11 - مالك بن نضر: مادر وى (عاتكه ) دختر (عدوان بن عمرو بن قيس بن عيلان ) وفرزند وى (فهر بن مالك ) بود.
10 - فهر بن مالك : مادر وى (جندله ) دختر (حارث بن مضاض بن عمرو جرهمى )بود و فرزندان وى : (غالب )، (محارب )، (حارث )، (اسد) و دخترى به نام(جندله ) مى باشند.
9 - غالب بن فهر: مادر وى (ليلى ) دختر (سعد بنهذيل ) بود و فرزندان وى : (لؤ ى ) و (تيم الادرم ) و فغرزندان تيم بن غالب ،(بنو اءدرم بن غالب ) معروف شده اند.
8 - لؤ ى بن غالب : مادرم وى (سلمى ) دختر (كعب بن عمرو خزاعى ) بود وفرزندانش عبارت بودند از: (كعب )، (عامر)، (سامه )، (عوف ) و (خزيمه).
7 - كعب بن لؤ ى : مادر وى (ماوية ) دختر (كعب بن قين بن جسر) بود و فرزندانشعبارت بودند از (مره )، (عدى ) و (هصيص ) و كنيه اش (ابوهصيص ) بود.
كعب بن لؤ ى از همه فرزندان پدرش بزرگوارتر و ارجمندتر بود، وى اولين كسىاست كه در خطبه اش (اما بعد) گفت و روز جمعه را (جمعه ) ناميد، زيرا پيش از آن ،عرب آن را (عروبه ) مى ناميد.
6 - مرة بن كعب : مادر وى : (وحشية ) دختر (شيبان بن محارب بن فهر بن مالك بننضر) است و فرزندان وى : (كلاب )، (تيم )، (يقظه )، و كنيه اش(ابويقظه ) مى باشد.
5 - كلاب بن مّره : مادرش (هند) دختر (سرير بن ثعلبة بن حارث بن (فهر بن )مالك (بن نضر) بن كنانه بن خزيمه ) است و فرزندانش : (قصىّبن كلاب ) و(زهره بن كلاب ) و يك دختر، و كنيه اش ‍ (ابوزهره ) و نامش (حكيم ) است .
رسول اكرم صلى الله عليه و آله درباره دو فرزند (كلاب بن مره ) يعنى : (قصى) و (زهره ) گفت : (دو بطن خالص قريش دو پسر كلاب اند).
4 - قصى بن كلاب : مادرش : (فاطمه ) دختر (سعد بنسيل ) است و فرزندانش : (عبدمناف )، (عبدالدار)، (عبدالعزى ) و (عبد قصى) و دو دختر و كنيه اش (ابوالمغيره )⁽⁸⁾ بود.
قصى بزرگ و بزرگوار شد. در اين موقع دربانى و كليددارى خانه كعبه با قبيله(خزاعه ) بود كه پس از (جرهميان ) بر مكه غالب شده بودند و اجازه حج با قبيله(صوفه ) بود.
(قصى ) زير بار (صوفه ) نرفت و پس از جنگى سخت بر آنان پيروز گشت ودست آنان را از اجازه حج كوتاه ساخت ، (خزاعه ) نيز حساب كار خويش كردند و ازقصى كناره گرفتند و سرانجام (قضى ) امور كعبه و مكه را به داورى (يعمر بنعوف بن كعب كنانى ) در دست گرفت و از آن روز (شداخ ) ناميده شد.
(قصى ) مناصب را در ميان فرزندان خويش تقسيم كرد، آب دادن و سرورى را به(عبدمناف )، (دارالندوه ) را به (عبدالدار)، پذيرايى حاجيان را به (عبدالعزى) و دو كنار وادى را به (عبدقصى ) واگذاشت .⁽⁹⁾
قريش از نظر بزرگوارى (قصى بن كلاب ) مرگ وى را مبداء تاريخ خود قراردادند.
3 - عبد مناف بن قصى : مادرش : (حبى ) دختر(حليل خزاعى ) است و فرزندانش : (هاشم )، (عبدشمس )، (مطلب )،(نوفل )، (ابوعمرو) و شش دختر. كنيه اش (ابوعبد شمس ) و نامش (مغيره ) واو را (قمرالبطحاء) مى گفتند.
2 - هاشم بن عبد مناف : مادرش : (عاتكه ) دختر (مرة بنهلال بن فالج ) است و فرزندان وى : (عبدالمطلب )، (اسد)، (ابوصيفى )،(نضله ) و پنج دختر، و كنيه اش : (ابونضله ) و نامش : (عمرو) و معروف به(عمروالعلى ) بود.
نسب (بنى هاشم ) عموما به (هاشم بن عبد مناف ) مى رسد و مادر اميرالمؤ منين عليهالسلام (فاطمه ) دختر (اسد بن هاشم ) است .
1 - عبدالمطلب بن هاشم : مادرش : (سلمى ) دختر (عمرو بن زيد بن لبيد (بن حرام )بن خداش بن عامر بن غنم بن عدى بن نجار، تيم اللات بن ثعلبة بن عمرو بن خزرج )بود و فرزندانش (عباس )، (حمزه )، (عبدالله )، (ابوطالب ) (عبدمناف )،(زبير)، (حارث )، (حجل ) (غيداق )، (مقوم ) (عبدالكعبه )، (ضرارابولهب )(عبدالعزى ) (قشم ) و شش دختر.
كنيه عبدالمطلب (ابوالحارث ) و نامش (شيبة الحمد) و نام اولش ‍ (عامر) بودهاست .
عبدالمطلب ، سرور قريش بود و رقيبى نداشت . وى پس از آن كه داستان اصحابفيل به انجام رسيد، اشعارى گفت ك يعقوبى آن رانقل كرده است .⁽¹⁰⁾
وفات عبدالمطلب ، در دهم ماه ربيع الاول (هشت سالگىرسول اكرم ) سال ششم عام الفيل اتفاق افتاد و صد و بيستسال عمر كرد.⁽¹¹⁾ قبر او در (حجون ) واقع شده كه به قبرستان ابوطالب معروفاست .
پدر رسول خدا صلى الله عليه و آله  
عبداللّه بن عبدالمطلب ، مادرش : (فاطمه ) دختر (عمرو بن عائذ بن عمران بن محزوم) است . عبدالله پدر رسول خدا صلى الله عليه و آله در بيست و پنج سالگى وفاتكرد. به قول مشهور وفات وى پيش از ميلادرسول خدا روى داد، اما يعقوبى ، اين قول را خلاف اجماع گفته و به موجب روايتى از(جعفر بن محمد) وفات او را دو ماه پس از ولادترسول خدا دانسته است .⁽¹²⁾
به قول واقدى : از (عبدالله ) كنيزى به نام (ام ايمن ) و پنج شتر و يك گلهگوسفند و به قول ابن اثير: شمشيرى كهن و پولى نيز به جاى ماند كهرسول خدا آنها را ارث برد.⁽¹³⁾
مادر رسول خدا صلى الله عليه و آله  
(آمنه ) دختر (وهب بن عبدمناف بن زهرة بن كلاب ) كه دهسال و به قولى ده سال و اندى پس از واقعه حفر زمزم و يكسال پس از آن كه (عبدالمطلب ) براى آزادى (عبدالله ) از كشته شدن صد شترفديه داد، به ازدواج (عبدالله ) در آمد و ششسال و سه ماه پس از ولادت رسول خدا⁽¹⁴⁾ در سفرى كه فرزند خويش را به مدينهبرده بود تا خويشاوندان مادرى وى او را ببينند هنگام بازگشت به مكه در سى سالگىدر (ابواء) وفات كرد.
رسول خدا صلى الله عليه و آله  
محمد بن عبداللّه بن عبدالمطلب (شيبة الحمد، عامر) بن هاشم (عمروالعلى ) بن عبد مناف(مغيرة بن قصى (زيد) بن كلاب (حكيم ) بن مرة بن كعب بن لؤ ى بن غالب بن فهر(قريش ) بن مالك بن نضر (قيس ) بن كنانة بن خزيمة بن مدركة (عمرو) بن الياءس بننزار (خلدان ) بن معد بن عدنان عليهم السلام .
ميلاد رسول خدا صلى الله عليه و آله 
در تاريخ ولادت رسول خدا صلى الله عليه و آله اختلاف است : مشهور شيعه هفدهم (ربيعالاول ، 53 سال قبل از هجرت ) و مشهور اهل سنت دوازدهم ربيعالاول است و اقوال مختلف ديگر نيز بيان شده .
كلينى دوازدهم ربيع الاول عام الفيل ⁽¹⁵⁾ (هنگامزوال يا بامداد) و مسعودى : هشتم ربيع الاول عامالفيل پنجاه روز پس از آمدن اصحاب فيل به مكه دانسته اند.⁽¹⁶⁾
كلينى مى نويسد: مادر رسول خدا صلى الله عليه و آله در ايام تشريق (يازدهم و دوازدهمو سيزدهم ماه ذى الحجه ) نزد جمره وسطى كه در خانه عبدالله بن عبدالمطلب واقع بودباردار شد⁽¹⁷⁾ و رسول خدا در شعب ابى طالب در خانه محمد بن يوسف در زاويه بالابه هنگام ورود به خانه در دست چپ واقع مى شود از وى تولد يافت .
ابن اسحاق روايت مى كند: (آمنه ) دختر (وهب ) مادررسول خدا مى گفت كه : چون به رسول خدا باردار شدم به من گفته شد: همانا تو بهسرور اين امت باردار شده اى ، هرگاه تولد يافت ، بگو: ( اعيذه بالواحد من شر حاسد.) (او را از شر هر حسد برنده اى به خداى يكتا پناه ميدهم ) سپس او را (محمد)بنام ، چون رسول خدا تولد يافت ، آمنه براى عبدالمطلب پيام فرستاد تا او را ببيند،عبدالمطلب آمد و او را در بر گرفت و به درون كعبه برد و براى وى دست به دعابرداشت آنگاه او را مادرش سپرد و براى او در جستجوى دايه برآمد.⁽¹⁸⁾
دوران شيرخوارگى و كودكى پيامبر صلى الله عليه و آله 
رسول خدا صلى الله عليه و آله هفت روز از مادر خود (آمنه ) شير خورد ⁽¹⁹⁾ و روزهفتم ولادت ، عبدالمطلب ، قوچى براى وى عقيقه كرد و او را (محمد) ناميد. سپس كنيزابولهب (ثويبه ) كه پيش از اين ، حمزة بن عبدالمطلب را شير داده بود، چند روزىرسول خدا را شير داد. به گفته يعقوبى : (ثويبه ) جعفر بن ابى طالب را نيز شيرداده است ⁽²⁰⁾ آنگاه سعادت شير دادن رسول خدا نصيب زنى از قبيله (بنى سعد بنبكر بن هوازن ) به نام (حليمه ) دختر (ابوذؤ يب : عبدالله بن حارث ) شد.
حليمه ، دو سال تمام رسول خدا را شير داد و در دو سالگى او را از شير بازگرفت وحضرت در حدود چهار سال نزد حليمه در ميان قبيله بنى سعد اقامت داشت و قضيه (شقصدر) در همان جا روى داد ⁽²¹⁾ و در سال پنجم ولادت ، حليمه او را به مادرشبازگرداند. ⁽²²⁾
سفر رسول خدا به مدينه در شش سالگى  
از عمر رسول خدا شش سال تمام مى گذشت كه مادرش (آمنه ) وى را براى ديدنداييهايش به مدينه برد و هنگام بازگشت به مكه در (ابواء) در گذشت و همان جا بهخاك سپرده شد. از آن (ام ايمن ) رسول خدا را با همان دو شترى كه از مكه آورده بودندبه مكه بازگرداند.
رسول خدا كه در سال حديبيه بر (ابواء) مى گذشت ، قبر مادر خود را زيارت كرد وبر سر قبر گريست .⁽²³⁾
سفر اول شام 
رسول خدا صلى الله عليه و آله نه ساله يا دوازده ساله و بهقول مسعودى سيزده ساله بود⁽²⁴⁾ كه همراه عموى خود ابوطالب كه با كاروان قريش ‍براى تجارت به شام مى رفت ، رهسپار شام شد. اين سفر در دهم ربيعالاول سال سيزدهم واقعه فيل اتفاق افتاد⁽²⁵⁾ و چون كاروان به (بصرى ) رسيد،راهبى به نام (بحيرى ) كه از دانايان كيش مسيحى بود، از روى آثار و علايم ،رسول خدا را شناخت و از نبوت آينده وى خبر داد.
حوادث مهم در دوران جوانى ، قبل از بعثت  
در ترتيب وقوع اين حوادث كم و بيش اختلاف است و مسعودى ترتيب و فاصله تاريخىآنها را چنين گفته است : ميان ميلاد رسول خدا كه در عامالفيل بوده است و (عام الفجار) بيست سال فاصله شد.
چهار سال و سه ماه و شش روز بعد از (فجار چهارم )،رسول خدا براى (خديجه ) رهسپار سفر بازرگانى شام شد. دو ماه و بيست و چهارروز بعد با خديجه ازدواج كرد.
فجار  
در جوانى رسول خدا صلى الله عليه و آله جنگ فجار، ميان قريش و بنى كنانه و بنىاسد بن خزيمه از طرفى ، و بنى قيس بن عيلان از طرف ديگر روى داد. (نعمان بنمنذر) پادشاه حيره كاروانى با بار پارچه و مشك به بازار (عكاظ) فرستاد، در اينهنگام (براض بن قيس ) از بنى كنانه به منظور كشتن وى رهسپار شد و بر او تاخت واو را كشت و چون اين قتل در ماه حرام بود (فجار) ناميده شد.⁽²⁶⁾
يعقوبى مى گويد: در ماه رجب كه نزد آنان ماه حرام بود و در آن خونريزى نمى كردند،جنگيدند، به اين جهت (فجار) ناميده شده است ، چرا كه در ماه حرام ، فجورى (گناهىبزرگ ) مرتكب شدند.⁽²⁷⁾
رسول خدا بيست ساله بود كه در (فجار) شركت كرد⁽²⁸⁾ و جز (يوم نخله ) درباقى روزها حاضر بود⁽²⁹⁾ و جنگ فجار در ماهشوال به پايان رسيد.
حلف الفضول 
ابن اثير از ابن اسحاق نقل مى كند كه : مردانى از (جرهم ) و (قطوراء) كهنامهايشان همه از ماده (فضل ) مشتق بوده است فراهم شده و پيمانى بسته بودند كه درداخل مكّه ستمگرى را مجال اقامت ندهند و پس از آن كه اين پيمان كهنه شد و جز نامى از آندر ميان قريش باقى نبود، ديگر بار به وسيلهقبايل قريش تجديد شد و قريش آن را (حلفالفضول ) ناميد.⁽³⁰⁾
اوّل كسى كه در اين كار پيشقدم شد (زبير بن عبدالمطّلب ) بود كه طوايف قريش رادر دارالنّدوه فراهم ساخت و از آن جا به خانه (عبداللّه بن جدعان تيمى ) رفتند و درآن جا پيمان بستند. ⁽³¹⁾
سفر دوم شام و ازدواج با خديجه  
1 - (خديجه ): دختر (خويلد) (ابن اسد بن عبدالعزى بن قصىّ) كه پانزدهسال پيش از واقعه فيل تولد يافت ⁽³²⁾ ، زنى تجات پيشه و شرافتمند و ثروتمندبود، مردان را براى بازرگانى اجير مى كرد و سرمايه اى براى تجارت در اختيارشانمى گذاشت و حقى برايشان قرار مى داد و چون از راستگويى و امانتدارىرسول خدا خبر يافت ، نزد وى فرستاد و به او پيشنهاد كرد كه همراه غلام وى (ميسره) براى تجارت از مكه رهسپار شام شود، رسول خدا پذيرفت و به شام رفت . ⁽³³⁾ اين سفر چهار سال و نه ماه و شش روز پس از (فجار) چهارم روى داد.رسول خدا در اين هنگام بيست و پنج ساله بود و چون به (بصرى ) رسيد(نسطور) راهب وى را ديد و (ميسره ) را به پيامبرى او مژده داد و ميسره در اين سفر ازرسول خدا كراماتى مشاهده كرد كه او را خيره ساخت ، چون به مكّه بازگشت ، از آنچه ازنسطور راهب شنيده و خود ديده بود، خديجه را آگاه ساخت و خديجه هم در ازدواج بارسول خدا رغبت كرد⁽³⁴⁾ و علاقه مندى خود را به ازدواج با وى اظهار داشت .رسول خدا نيز با عموى خود حمزة بن عبدالمطلب نزد پدر خديجه رفت و خديجه راخواستگارى كرد.⁽³⁵⁾
برخى گفته اند كه (خويلد) پدر خديجه پيش از (فجار) مرده بود و عموى خديجه(عمرو بن اسد) وى را به رسول خدا تزويج كرد.⁽³⁶⁾ تاريخ ازدواج دو ماه و بيستو پنج روز پس از بازگشت رسول خدا از سفر شام بود.⁽³⁷⁾
رسول خدا بيست شتر جوان مهر داد و خطبه عقد را ابوطالب ايراد كرد، پس از انجام خطبهعقد، (عمرو بن اسد) عموى خديجه گفت : ( محمد بن عبدالله بن عبدالمطلب يخطبخديجة بنت خويلد، هذاالفحل لايقدع انفه . ) يعنى : (محمد پسر عبدالله بنعبدالمطلب از خديجه دختر خويلد خواستگارى ميكند، اين خواستگار بزرگوار را نمىتوان رد كرد).
ام المؤ منين خديجه در چهل سالگى به ازدواجرسول خدا در آمد و همه فرزندان رسول خدا جز (ابراهيم ) از وى تولد يافتند.
خديجه قبل از ازدواج با رسول خدا، نخست به ازدواج (ابوهاله تميمى ) و بعد بهازدواج (عتيق ⁽³⁸⁾ بن عائذ ⁽³⁹⁾ بن عبدالله بن عمر بن مخزوم ) درآمده بود. وىحدود بيست و پنج سال با رسول خدا زندگى كرد و در شصت و پنج سالگى(سال دهم بعثت ) وفات كرد.⁽⁴⁰⁾
2 - (سوده ): دختر (زمعة بن قيس ) بود كهرسول خدا او را پس از وفات خديجه و پيش از (عايشه ) به عقد خويش درآورد.(سوده ) نخست به ازدواج پسر عموى خويش (سكران بن عمرو) در آمد و با سكرانكه مسلمان شده بوده بود به حبشه هجرت كرد و پس از چند ماه به مكه بازگشتند. سكرانپيش از هجرت رسول خدا در مكه وفات يافت و (سوده ) به ازدواجرسول خدا درآمد.⁽⁴¹⁾ وى در آخر خلافت (عمر) و يا درسال 54 هجرى وفات كرد.⁽⁴²⁾
3 - (عايشه ): دختر (ابوبكر (عبدالله ) بن ابى قحافه (عثمان )) از (بنى تيمبن مره ) كه در مكه و در هفت سالگى به عقدرسول خدا در آمد و در سال 57 يا 58 هجرى وفات كرد.⁽⁴³⁾
4 - (حفصه ): دختر (عمر بن خطاب ) ابتدا به ازدواج (خنيس بن حذافه سهمى )درآمد، (خنيس ) پيش از آن كه رسول خدا به خانه (ارقم ) درآيد اسلام آورد و دربدر و احد شركت كرد و در احد زخمى برداشت كه بر اثر آن وفات يافت .
(حفصه ) بعد از عايشه ، در سال سوم هجرت با ازدواجرسول خدا در آمد و در سال 41 يا 45 و به قولىسال 27 هجرت وفات يافت .⁽⁴⁴⁾
5 - (زينب ): دختر (خزيمة بن حارث ) از (بنىهلال ) بود او را (ام المساكين ) مى گفتند، شوهرش (عبدالله بن جحش اسدى )⁽⁴⁵⁾ در جنگ احد به شهادت رسيد، بعد از حفصه به ازدواجرسول خدا درآمد و پس از دو يا سه ماه در حياترسول خدا وفات يافت .
6 - (ام حبيبه ): رمله : دختر (ابوسفيان ) از (بنى اميه ) بود كه با شوهر مسلمانخود (عبيدالله بن جحش ) به حبشه هجرت كرد، عبيدالله در حبشه نصرانى شد و سپساز دنيا رفت . ام حبيبه به توسط نجاشى پادشاه حبشه در همان جا به عقدرسول خدا در آمد و آنگاه به مدينه فرستاده شد. گويند نجاشى از طرفرسول خدا چهارصد دينار كابين به وى داد و آن كه ام حبيبه را به ازدواجرسول خدا درآورد (خالد بن سعيد بن عاص ) بود.⁽⁴⁶⁾
7 - (ام سلمه ): هند: دختر (ابواميه مخزومى ) و شوهرش ‍ (ابوسلمه : عبدالله بنعبدالاسد مخزومى ) پسر عمه رسول خدا بود. (ابوسلمه ) بر اثر زخمى كه در جنگاحد برداشته بود به شهادت رسيد، آنگاه (ام سلمه ) به ازدواجرسول خدا درآمد و بين سالهاى 60 تا 62 بعد از همه زنانرسول خدا وفات كرد.
8 - (زينب ): دختر (جحش ) از (بنى اسد) دختر عمهرسول خدا بود كه به دستور آن حضرت به عقد (زيد بن حارثه ) در آمد و آنگاه كهزيد او را طلاق داد پس از ام سلمه به همسرىرسول خدا سرافراز گشت . وفات زينب در سال بيستم هجرى بوده است .⁽⁴⁷⁾
9 - (جويريه ): دختر (حارث بن ابى ضرار) از قبيله (بنى المصطلق خزاعه )بود كه در سال پنجم يا ششم هجرت در غزوه بنى المصطلق اسير شد،رسول خدا قيمت او را داد و او را آزاد كرد و به اختيار خودش به ازدواجرسول خدا درآمد. وى در سال 50 يا 56 هجرى از دنيا رفت .
10 - (صفيّه ): دختر (حيىّ بن اخطب ) از يهوديان (بنى النّضير)، ابتدا همسر(سلّام بن مشكم ) و سپس (كنانة بن اءبى الحقيق ) بود. (كنانه ) در جنگ خيبر(صفر سال هفتم هجرت ) كشته شد و صفيّه به اسارت درآمد ورسول خدا او را آزاد كرد و به زنى گرفت و درسال پنجاهم هجرت در خلافت (معاويه ) در گذشت .
11 - (ميمونه ): دختر (حارث بن حزن )از (بنىهلال ) بود كه ابتدا به ازدواج (ابورهم بن عبدالعزّى ) درآمد، سپس در ذى القعدهسال هفتم هجرى در سفر (عمرة القضاء) به وسيله (عبّاس بن عبدالمطّلب ) درسرف به عقد رسول خدا درآمد. وى در سال 51 يا 63 يا 66 هجرى در همان (سرف )در گذشت .
از اين يازده زن : دو نفر (خديجه و زينب دختر خزيمه ) در حياترسول خدا و نه نفر ديگر پس از وفات رسول خدا وفات يافته اند.
فرزندان رسول خدا صلى الله عليه و آله  
رسول خدا را سه پسر و چهار دختر بود كه عبارتند از:
1 - قاسم : نخستين فرزند رسول خداست و پيش از بعثت در مكّه تولد يافت ورسول خدا به نام وى (ابوالقاسم ) كنيه گرفت . او به هنگام وفات دو ساله بود.
2 - زينب : دختر بزرگ رسولخدا بود كه بعد از قاسم در سى سالگىرسول خدا تولد يافت و پيش از اسلام به ازدواج پسر خاله خود (ابوالعاص بن ربيع) درآمد و در سال هشتم هجرت در مدينه وفات يافت .
3 - رقيّه : پيش از اسلام و بعد از زينب ؛ در مكّه تولد يافت و پيش از اسلام به عقد (عتبةبن ابى لهب ) درآمد، پيش از عروسى به دستور ابولهب از وى جدا گشت و سپس به عقد(عثمان بن عفّان ) در آمد. وى در سال دوم هجرت در مدينه وفات يافت .
4 - امّكلثوم : در مكّه تولد يافت و پيش از اسلام به عقد (عتبة بن ابى لهب ) درآمد ومانند خواهرش پيش از عروسى از عتبه جدا گشت و به ازدواج (عثمان بن عفّان ) درآمد ودر سال نهم هجرت وفات كرد.
5 - فاطمه عليهاالسلام : ظاهرا در حدود پنجسال پيش از بعثت در مكّه تولد يافت و در مدينه به ازدواج (اميرمؤ منان على عليهالسلام ) درآمد و پس از وفات رسول خدا به فاصله اى در حدودچهل روز تا هشت ماه وفات يافت و نسل رسول خدا صلى الله عليه و آله تنها از وى باقىماند.
6 - عبداللّه : پس از بعثت در مكه متولد شد و در همان مكه وفات يافت .
7 - ابراهيم : از (ماريّه قبطيّه )⁽⁴⁸⁾ درسال هشتم هجرت در مدينه تولد يافت و در سال دهم ، سه ماه پيش از وفاترسول خدا در مدينه وفات كرد.
ولادت فاطمه عليهاالسلام دختر پيامبر صلى الله عليه و آله  
ولادت فاطمه عليهاالسلام را پنج سال پيش از بعثترسول خدا، در سال تجديد بناى كعبه نوشته اند، كلينى در كتاباصول كافى مى گويد: ولادت فاطمه عليهاالسلام پنجسال بعد از بعثت روى داد.⁽⁴⁹⁾
درباره سن فاطمه عليهاالسلام به هنگام وفات اختلاف است ، بعضى بيست و هفتسال و بعضى بيست و هشت سال دانسته اند و برخى گفته اند: در سى و سه سالگىوفات يافته است . يعقوبى در تاريخ مى نويسد: كه سن فاطمه در هنگام وفات بيست وسه سال بود، بنابراين بايد ولادت او در سال بعثترسول خدا بوده باشد⁽⁵⁰⁾ و اين قول مطابق فرموده شيخ طوسى است كه : سنّ فاطمهعليهاالسلام در موقع ازدواج با اميرمؤ منان عليه السلام ، (پنج ماه بعد از هجرت ) سيزدهسال بود.⁽⁵¹⁾
تجديد بناى كعبه و تدبير رسول خدا در نصب حجرالاءسود 
رسول خدا سى و پنج ساله بود كه قريش براى تجديد بناى كعبه فراهم گشتند، زيراكعبه فقط چهار ديوار سنگى بى ملاط داشت و ارتفاع آن ، حدود يك قامت بود. طوايف قريشكار ساختمان را ميان خود قسمت كردند تا ديوارها را بلندتر كنند و سقفى نيز براى آنبسازند، تا به جايى رسيد كه مى بايست (حجرالاءسود) به جاى خود نهاده شود، دراين جا ميان طوايف قريش نزاعى سخت درگرفت و هر طايفه مى خواست افتخار نصب(حجرالاءسود) نصيب وى شود و براى اين كار تا پاى مرگ ايستادگى كردند، تاآنجا كه طايفه (بنى عبدالدار) طشتى پر از خون آوردند و با طايفه (بنى عدى بنكعب ) هم پيمان شدند و دست در آن خون فرو بردند و به (لعقة الدم ) يعنى (خونليسها) معروف شدند، تا ان كه (ابواميه ) پدر (ام سلمه ) و (عبدالله ) كه درآن روز از همه رجال قريش پيرتر بود، پيشنهاد كرد كه تا قريش هر كه را نخست از درمسجد در آيد ميان خود حكم قرار دهند و هر چه را فرمود بپذيرند. اين پيشنهاد پذيرفتهشد و نخستين كسى كه از در، درآمد رسول خدا بود، همه گفتند: ( هذاالامين ، رضينا، هذامحمد. ) (اين امين است ، به حكم وى تن مى دهيم ، اين محمد است ).رسول خدا فرمود تا جامه اى نزد وى آوردند، آن گاه سنگ را گرفت و در ميان جامه نهاد وسپس گفت تا هر طايفه اى گوشه جامه را گرفتند و سنگ را به پاى كار رسانيدند.آنگاه رسول خدا آن را با دست خويش در جاى خودش نهاد.⁽⁵²⁾
على عليه السلام در مكتب پيامبر صلى الله عليه و آله  
قريش به قحطى و خشكسالى سختى گرفتار شدند و (ابوطالب ) هم مردى عيالواربود، رسول خدا به عمويش (عبّاس ) كه از ثروتمندان بنى هاشم بود، گفت : بيا تانزد برادرت (ابوطالب ) برويم و از فرزندان او گرفته آنها را كفالت كنيم . آنهانزد ابوطالب پيشنهاد خود مطرح كردند. ابوطالب گفت :(عقيل ) را براى من بگذاريد و ديگر اختيار با شماست .رسول خدا (على ) را برگرفت و عبّاس (جعفر) را به همراه برد. على پيوسته بارسول خدا بود تا خدايش به نبوت برانگيخت . در اين هنگام او را پيروى گرد و به وىايمان آورد. ⁽⁵³⁾
رسول خدا در كوه حراء 
رسول خدا هر سال مدّتى را كوه (حراء) به عزلت و تنهايى مى گذراند و اين بهگفته (ابن اسحاق ) در هر سال يك ماه و بر حسب بعضى از روايات ، ماه رمضان بود وچون اعتكافش به پايان مى رسيد، به مكّه باز مى گشت و پيش از آن كه به خانه اشبازگردد هفت بار يا هر چه مى خواست گرد كعبه طواف مى كرد و آنگاه به خانه اش مىرفت . ⁽⁵⁴⁾
بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله 
در تاريخ بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آلهقول مشهور شيعه اماميّه بيست و هفتم ماه رجب و قول مشهور فرق ديگر مسلمين ماه رمضان استو او در زمان بعثت چهل سال تمام داشت .
مسعودى مى نويسد: بعثت رسول خدا صلى الله عليه و آله درسال بيستم پادشاهى خسروپرويز بوده است ⁽⁵⁵⁾ و از ابى جعفر (باقر عليه السلام) روايت شده است كه در روز دوشنبه هفدهم ماه رمضان در كوه حراء، فرشته اى بررسول خدا كه در آن روز چهل ساله بود، نازل شد و فرشته اى كه وحى بر وى آوردجبرئيل بود.⁽⁵⁶⁾
آغاز دعوت  
برخى گفته اند كه : جبرئيل در روز دوم بعثترسول خدا براى تعليم وضو و نماز، نازل شد. ⁽⁵⁷⁾ يعقوبى مى نويسد: نخستيننمازى كه بر وى واجب گشت نماز ظهر بود،جبرئيل فرود آمد و وضو گرفتن را به او نشان داد و چنان كهجبرئيل وضو گرفت ، رسول خدا هم وضو گرفت ، سپس نماز خواند تا به او نشان دهدكه چگونه نماز بخواند. آنگاه خديجه رسيد ورسول خدا او را خبر داد، پس وضو گرفت و نماز خواند، آنگاه على ابن ابى طالبرسول خدا را ديد و آنچه را ديد انجام مى دهد، انجام داد.⁽⁵⁸⁾
ابن اسحاق مى نويسد: نماز ابتدا دو ركعتى بود، سپس خداىمتعال آن را در حضر چهار ركعت تمام قرار داد و در سفر بر همان صورتى كهاوّل واجب شده بود باقى گذاشت .
از (عمر بن عبسه ) روايت شده است مى گفت : در آغاز بعثت نزدرسول خدا شرفياب شدم و گفتم : آيا كسى در امر رسالت ، تو را پيروى كرده است ؟گفت : آرى ، زنى و كودكى و غلامى ، و مقصودش خديجه و على ابن ابى طالب و زيد بنحارثه بود.⁽⁵⁹⁾
ابن اسحاق مى گويد: پس از زيد بن حارثه (ابوبكر: عتيق بن ابى قحافه ) و براثر دعوت وى : (عثمان بن عفّان بن ابى العاص )، (زبير بن عوّام )، (عبدالرّحمانبن عوف زهرى )، (سعدبن ابى وقّاص ) و (طّلحة بن عبيداللّه ) اسلام آورند ونماز گزاردند. اين افراد در پذيرفتن اسلام (بعد از خديجه و على و زيد بن حارثه )بر همگى سبقت جسته اند.⁽⁶⁰⁾ سپس ‍ مردم دسته دسته از مرد و زن به دين اسلامدرآمدند.⁽⁶¹⁾
اسلام جعفر بن ابى طالب  
ابن اثير مى نويسد كه : (جعفر بن ابى طالب ) اندكى بعد از برادرش ‍ (على )عليه السلام اسلام آورد و روايت شده است كه ابوطالب ،رسول خدا صلى الله عليه و آله و على عليه السلام را ديد كه نماز مى خوانند و علىپهلوى راست رسول خدا صلى الله عليه و آله ايستاده است ، پس به (جعفر) گفت :(تو هم بال ديگر پسر عمويت باش و در پهلوى چپ وى نماز گزار⁽⁶²⁾ ) و جعفرهمين كار را كرد⁽⁶³⁾ و اسلام جعفر پيش از آن بود كهرسول خدا صلى الله عليه و آله به خانه (اءرقم ) درآيد و در آن جا به دعوتمشغول شود.
اسلام حمزة بن عبدالمطلب  
داستان اسلام آوردن (حمزة بن عبدالمطب ) را ابن اسحاق بهتفصيل آورده ، لكن تاريخ آن را تعيين نكرده است ، ⁽⁶⁴⁾ امّا ديگران تصريح كرده اندكه (حمزه ) در سال دوم بعثت ⁽⁶⁵⁾ و برخى ديگر اسلام حمزه را درسال ششم بعثت و بعد از رفتن رسول خدا صلى الله عليه و آله به خانه اءرقم مىنويسند.⁽⁶⁶⁾
دارالتبليغ اءرقم  
تا موقعى كه دعوت آشكار نگشته بود، اصحابرسول خدا صلى الله عليه و آله نماز خود را پنهان از قريش در دره هاى مكّه مى خواندند.روزى (سعد بن ابى وقاص ) با چند نفر از اصحابرسول خدا نماز مى گزارد كه چند نفر از مشركين با آنها به ستيز برخاستند و جنگ درميان آنان درگرفت . سعد، مردى از مشركان را با استخوان فكّ شترى زخمى كرد و ايننخستين خونى بود كه در اسلام ريخته شد.⁽⁶⁷⁾ پس از اين واقعه بود كهرسول خدا و يارانش در خانه (ارقم ) پنهان شدند تا اين كه خداىمتعال فرمود تا رسول خدا دعوت خويش را آشكار سازد.
علنى شدن دعوت  
سه سال بعد از بعثت ، براى علنى شدن دعوت ، دو دستور آسمانى رسيد، بعضى گفتهاند اين دو دستور نزديك به هم بوده ، امّا با توجه به ترتيبنزول سوره هاى قران ، يقين است كه مدتى ميان اين دو دستور فاصله بوده است . ⁽⁶⁸⁾
انذار عشيره اءقربين  
يعقوبى مى نويسد: خداى عزّوجلرسول خدا صلى الله عليه و آله را فرمان داد كه خويشان نزديكتر خود را بيم دهد، پسبر كوه (مروه ⁽⁶⁹⁾ ) ايستاد و با صداى بلندقبايل مختلف را فراهم آورد و همه طوايف قريش نزد وى گرد آمدند، آنگاه در يكى از خانههاى بنى هاشم آنان را مجتمع ساخت و سپس به استناد آيه شريفه : ( وانذر عشيرتكالاقربين ) ⁽⁷⁰⁾ ، آنان را بيم داد و به آنان اعلام كرد كه : خدا آنان را برترىداده و برگزيده و پيامبر خود را در ميانشان مبعوث كرده و او را فرموده است كه بيمشاندهد، اما پيش از آن كه رسول خدا صلى الله عليه و آله سخن بگويد، ابولهب او را بهساحرى نسبت داد و جمعيت متفرق شدند.⁽⁷¹⁾
روز ديگر رسول خدا صلى الله عليه و آله به على عليه السلام گفت : اين مرد باسخنانى كه گفت و شنيدى جمعيت را متفرق ساخت و نشد كه با آنان سخن بگويم ، بارديگر آنان را نزد من فراهم ساز. (على ) عليه السلام با فراهم كردن مقدارى خوراكىآنان را جمع كرد همگى خوردند و آشاميدند، آنگاهرسول خدا به سخن آمد و گفت : اى فرزندان عبدالمطلب ، به خدا قسم هيچ جوان عربى رانمى شناسم كه بهتر از آنچه من براى شما آورده ام ، براى قوم خود آورده باشد،براستى كه من خير دنيا و آخرت را براى شما آورده ام و خداى مرا فرموده است كه شما رابه جانب او دعوت كنم . اى بنى عبدالمطلب ! خدا مرا به همه مردم عموما و بر شمابالخصوص مبعوث كرده و گفته است : ( وانذر عشيرتك الاقربين ) ، و من شمارا به دو كلمه اى كه بر زبان ، سبك و در ميزان سنگين است دعوت مى كنم ، به وسيله ايندو كلمه عرب و عجم را مالك مى شويد و امتها رام شما مى شوند و با اين دو كلمه واردبهشت مى شويد و با همين دو كلمه از دوزخ نجات مى يابيد: لا اله الا الله و گواهى برپيامبرى من .
آخرين دستور  
با نزول آيه هاى : ( فاصدع بما تؤ مر و اعرض عن المشركين انا كفيناك المستهزئين .) (پس تو به صداى بلند آنچه ماءمورى به خلق برسان و از مشركان روىبگردان ، همانا تو را از شر تمسخر و استهزاءكنندگان مشرك (كه چند نفر از اشرافقريش بودند) محفوظ مى داريم ) در سوره حجر (آيات 94 و 95)،رسول خدا صلى الله عليه و آله دستور يافت تا يكباره دعوت خويش را علنى و عمومىسازد و از آزار مشركان نهراسد و كارشان را به خدا واگذارد.
رسول خدا صلى الله عليه و آله به فرمان پروردگار دعوت خود را آشكار و علنىساخت . و در (اءبطح ) به پا ايستاد و گفت : (منمرسول خدا، شما را به عبادت خداى يكتا و ترك عبادت بتهايى كه نه سود مى دهند و نهزيان مى رسانند و نه مى آفرينند و نه روزى مى دهند و نه زنده مى كنند و نه مى ميراننددعوت مى كنم ). بعضى روايت كرده اند كهرسول خدا صلى الله عليه و آله در بازار (عكاظ) به پاخاست و گفت : (اى مردم !بگوييد: لا اله الّا اللّه تا رستگار و پيروز شويد. ناگهان مردى بهدنبال او ديده شد كه مى گفت : اى مردم ! اين جوان برادرزاده من و بسيار دروغگوست ، پساز او برحذر باشيد. پرسيدند اين مرد كيست ؟ گفتند: اين مرد (ابولهب بن عبدالمطلّب )عموى اوست .⁽⁷²⁾ ولى رسول خدا بى پرده و بى آنكه از مانعى بهراسد، امر خويش راآشكار ساخت .
سرسخت ترين دشمنان پيامبر اسلام  
الف : از بنى عبدالمطلّب .
1 - ابولهب ، 2 - ابوسفيان بن حارث .
ب : از بنى عبدشمس بن عبد مناف .
1 - عتبة بن ربيعه ، 2 - شيبة بن ربيعه (برادر عتبه )، 3 - عقبة بن ابى معيط، 4 -ابوسفيان بن حرب ، 5 - حكم بن ابى العاص ، 6 - معاوية بن مغيره .
ج : از بنى عبدالدّار بن قصىّ.
- نضر بن حارث بن علقمه .
د: از بنى عبدالعزّى بن قصىّ.
1 - اسود بن مطّلب ، 2 - زمعة بن اسود، 3 - ابوالبخترى .
ه‍: از بنى زهره بن كلاب .
1 - اسود بن عبد يغوث (پسر خالوى رسول خدا⁽⁷³⁾ ).
و: از بنى مخزوم بن يقظة بن مرّه .
1 - ابوجهل ، 2 - عاص بن هشام (برادر ابوجهل )، 3 - وليد بن مغيرة بن عبداللّه ، 4 -ابوقيس بن وليد، 5 - ابوقيس بن فاكه بن مغيره ، 6 - زهير بن ابى اميّه (پسر عمهرسول خدا)، 7 - اسود بن عبدالاسد، 8 - صيفى بن سائب .⁽⁷⁴⁾
ز: از بنى سهم بن هصيص بن كعب بن لؤ ىّ.
1 - عاص بن وائل ، 2 - حارث بن عدى ⁽⁷⁵⁾ ، 3 - منبّة بن حجّاج ، 4 - نبيه (برادر حجّاج).
ح : از بنى جمح بن هصيص .
1 - امية بن خلف ، 2 - ابىّ بن خلف (برادر اميّه )، انيس بن معير، حارث بن طلاطله كعدىبن حمراء ابن اصدى هذلى طعيمة بن عدى حارث بن عامر زكانة بن عبد هبيرة بن ابى وهباخنس بن شريق ثقفى .
پيشنهادهاى قريش به رسول خدا صلى الله عليه و آله 
روزى عتبة بن ربيعة بن عبد شمس كه يكى از اشراف مكه بود،رسول خدا را ديد كه در مسجدالحرام نشسته است پس به قريش گفت ميخواهم نزد محمدبروم و پيشنهادهايى بر وى عرضه كنم كه قسمتى از آنها را بپذيرد. گفتند: اى ابووليد! برخيز و با وى سخن بگوى . (عتبه ) نزدرسول خدا رفت و گفت : برادر زاده ام ! تو با امرى عظيم كه آورده اى جماعت قوم خود راپراكنده ساختى و خدايان و دينشان را نكوهش كردى و پدران مرده ايشان را كافر ناميدىاكنون پند مرا بشنو و آنها رانيك بنگر باشد كه قسمتى از آنها را بپذيرى .رسول خدا گفت : اى ابو وليد! بگو تا بشنوم . گفت : اگر منظورت از آنچه مى گويىمال است ، آن همه مال به تو مى دهم تا از همه مالدارتر شوى ⁽⁷⁶⁾ و اگر به منظورسرورى قيام كرده اى ، تو را بر خود سرورى مى دهيم و هيچ كارى را بى اذن تو بهانجام نمى رسانيم و اگر پادشاهى بخواهى تو را بر خويش پادشاهى دهيم و اگر چنانكه پيش مى آيد يكى از پريان بر تو چيره گشته و نمى توانى او را از خويشتندورسازى پس تو را درمان مى كنيم و مالهاى خويش بر سر اين كار مى نهيم .
رسول خدا گفت : اكنون تو بشنو، گفت : مى شنوم .رسول خدا آياتى از قرآن مجيد⁽⁷⁷⁾ بر وى خواند و عتبه با شيفتگى گوش ميداد تارسول خدا به آيه سجده رسيد و سجده كرد و سپس گفت : اى ابو وليد! اكنون كه پاسخخود را شنيدى هر جا كه خواهى برو. عتبه برخاست و با قيافه اى جز آنچه آمده بود نزدرفقاى خويش بازگشت و گفت : به خدا قسم گفتارى شنيدم كه هرگز مانند آن نشنيدهبودم . اى گروه قريش ! از من بشنويد و دست از (محمد) بازداريد، زيرا گفتار وىداستانى عظيم در پيش دارد و اگر پيروز شود، سربلندى او سربلندى شماست و شمابه وسيله او از همه مردم خوشبخت تر خواهيد بود. گفتند: اى ابو وليد، به خدا قسم كهتو را هم با زبان خويش سحر كرده است ، گفت : نظر من همين است كه گفتم .
قريش به رسول خدا گفتند اى محمد! اكنون كه از پيشنهادهاى ما چيزى را نمى پذيرى ،با توجه به كمى زمين و كم آبى ، از پروردگارت بخواه تا اين كوهها را از ما دور كندو سرزمينهاى ما را هموار سازد و رودخانه اى پديد آورد و پدران مرده ما را زنده كند تا ازآنها بپرسيم كه آيا آنچه مى گويى حق است ياباطل ؟ ⁽⁷⁸⁾ و اگر آنها تو را تصديق كردند به تو ايمان مى آوريم .رسول خدا گفت : رسول خدا گفت : (براى اين كارها بر شما مبعوث نشده ام و آنچه رابدان مبعوث گشته ام از طرف خدا براى شما آورده ام و رسالتى را كه بر عهده داشتمبه شما رساندم ، اكنون اگر آن را بپذيريد در دنيا و آخرت بهره مند خواهيد شد اگر همآن را رد كنيد، براى امر خدا شكيبايى مى كنم تا ميان من من و شما داورى كند).
به اين تربيب قريش از رسول خدا تقاضاهاى ديگرى كردند ازقبيل نزول فرشته و باغ و زر و سيم و نزول عذابهاى آسمانى وامثال آن ، و گفتند تا چنين نكنى ما به تو ايمان نمى آوريم .رسول خدا گفت (اين كارها با خداست ، اگر بخواهد خواهد كرد).
رسول خدا افسرده خاطر برخاست و از نزد ايشان رفت وابوجهل بعد از سخنرانى كوتاه تصميم خود را براى كشتنرسول خدا اعلام داشت و قريش ‍ هم آمادگى خود را براى پشتيبانى وى اظهار داشتند. فرداكه رسول خدا به عادت هميشه ميان (ركن يمانى ) و (حجرالاسود) رو به بيتالمقدس به نماز ايستاده و كعبه را نيز ميان خود و شام قرار داده بود،ابوجهل در حالى كه سنگى به دست داشت با تصميم قاطع رسيد و هنگامى كهرسول خدا به سجده رفت ، فرصت را غنيمت شمرده ، پيش ‍ تاخت ، اما خدا نقشه وى را نقشبر آب ساخت و با رنگ پريده ، به نتيجه نارسيده بازگشت . ⁽⁷⁹⁾
نضر بن حارث و عقبه از طرف قريش به مدينه رفتند و از دانايان يهود راهنمايىخواستند. دانايان يهود گفتند: سه مساءله از وى بپرسيد تا صدق و كذب وى معلوم شود:از اصحاب كهف ، از ذوالقرنين و روح .
نضر و عقبه به مكه بازگشتند و هر سه موضوع را ازرسول خدا پرسش كردند و رسول خدا هر سه پرسش را پاسخ گفت ⁽⁸⁰⁾ ، امّا در عينحال ايمان نياوردند.