پيوستن بخشهاى متفرق از يك خطبه
يكى از كارهايى كه از مدتها پيش همواره ضرورتش را احساس مىكردم ، پيوستن بخشهاى متفرق يك خطبه است كه احيانا آنها را سيد رضى ، رحمة اللّه عليه ، از هم جدا كرده است . ملاحظه كردهايد جاهايى بعد از آنكه يك خطبه شروع مىشود گفته مىشود و منها ( اين از جمله بخشهاى همان خطبه است ) يقينا بين اينها يك چيزى افتاده است ، و الاّ تعبير « و منها » لازم نبود . يك جاهاى ديگر معلوم مىشود اين پايان خطبه نيست و مطلب نيمه كاره است ، شايد بعضى از بخشها را در خود نهج البلاغه بتوان پيدا كرد ، و يقينا بسيارى از آنها را در كتب متفرق حديث مىتوان جستجو و پيدا
[ 34 ]
كرد .
به هر حال گاهى انسان دو بخش از يك خطبه را مىبيند كه فوقالعاده مهم هم هست ، اما ميانشان فاصله افتاده است . بايد صاحب همّتانى بنشينند و اين جا به جا شدگيها را پيگيرى و بازيابى كنند . تا سرانجام به قدر مقدور و ممكن بخشهاى پراكنده يك خطبه ، از نو به هم اتصال پيدا كند . بنده تصور مىكنم مرحوم سيد رضى رضوان اللّه عليه ، اين كتاب را از ديدگاه فصاحت و بلاغت و زيباييهاى هنرى بيشتر مورد توجه قرار داده است ، اسم كتاب هم همين را تأييد مىكند : « نهج البلاغه » . امروز براى مردم ما مسأله بلاغت در اين كتاب در درجه اول اهميت و توجه نيست ، به محتوا كار داريم . ما به مضامين احتياج داريم . اصلا بسيارى از مردم ما از زيبايى اين كلمات چيزى نمىفهمند ، ما فارسى زبان هستيم . شايد بسيارى از عرب زبانها هم با گذشت هزار و سيصد و اندى از زمان صدور اين كلمات و با تحولى كه لغت و زبان به طور طبيعى پيدا مىكند ، از فصاحت و بلاغت و زيباييهاى هنرى آن كلام چيز زيادى درك نكنند . لازم است امروز ما از آن ديدگاهى كه روز اوّل تدوين اين مجموعه وجود داشت و از باب بلاغت و فصاحت و ارزشهاى هنرى به آن نگاه مىشد عدول كنيم . نمىگويم آن را به كلى ناديده بگيريم ، چرا كه اين وجه از نظر هنرى و ادبى فوق العاده ارزشمند است و معلوم است كه ارزشهاى هنرى همواره به ماندگارى يك سخن و تأثير عميق و گسترش فراوان آن كمك بسيارى مىكند و در آن شكى نيست ، اما آنچه كه امروز براى ما در درجه اول اهميت است مضامين آن است .
از اين قبيل كارهاى فراوانى هست كه پيرامون نهج البلاغه بايد انجام داد و انجام مىگيرد . همانطور كه عرض كردم پيشنهاد اول را باز تكرار مىكنم : مجموعه كارهاى عملى و ضرورى را كه بايد در زمينه نهج البلاغه انجام داد فهرستبندى كنيد تا مشخص شود كه چه كارهايى شايسته است انجام بگيرد . البته ترديدى نيست كه عشقها و ايمانها ، نبوغها و ابتكارها ، كارها و رشتههاى جديدى را به وجود خواهد آورد .
بنده بار ديگر از همه برادران مسؤول و دست اندركار ، براى اهميتى كه به نهج البلاغه دادهاند ، براى اهميتى كه به تشكيل اين كنگره دادهاند تشكر مىكنم و اميدوارم بلندى
[ 35 ]
همّتشان بتواند منشاء اين خدمت عظيم براى امت اسلام واقع شود كه نهج البلاغه را هر چه بيشتر مورد استفاده و بهرهبردارى قرار دهد و اين سرمشقى باشد براى همه مسلمانها كه شايد هنوز بسيارى از آنها با نهج البلاغه هيچگونه آشنايى ندارند .
و السلام عليكم و رحمة اللّه و بركاته
-----------
( 1 ) نهج البلاغه ، خطبه 172 ، فيض 559 .
-----------
( 2 ) گفتنى است كه بحمداله در طى چند سالى كه از اين سخنرانى شوقانگيز مقام معظّم رهبرى مىگذرد كارهاى فراوانى انجام گرفته از جمله دو ترجمه قرآن از آقايان : عبد المحمّد آيتى و محمّد خواجوى انتشار يافته و ترجمههاى ديگرى هم در دست تكميل يا طبع است .
همچنين ترجمه كاملى از نهج البلاغه به قلم آقاى دكتر سيد جعفر شهيدى و نيز يك ترجمه كهن به همّت دكتر عزيزاله جوينى احيا گرديده است ، و نهضت ارجمند ترجمه اين دو كتاب به كوشش صاحبنظران همچنان ادامه دارد . ( بنياد نهج البلاغه )
-----------
( 3 ) در اين زمينه در سالهاى اخير دو كوشش انجام گرفته 1 تصنيف نهج البلاغه اثر لبيب بيضون كه بيش از 400 فصل موضوعى دارد 2 فهرست موضوعى نهج البلاغه شامل 300 عنوان اصلى و بيش از 5 هزار فيش با عناوين فرعى توسط بنياد نهج البلاغه 3 الهادى الى موضوعات نهج البلاغه تأليف آية اله مشكينى 4 الدليل على موضوعات نهج البلاغه ، تأليف على انصاريان 5 المعجم الموضوعى لنهج البلاغه ، اعداد أويس كريم محمد .
[ 36 ]
