« للذين آمنوا انطعم من لو يشاء الله اطعمه »( 1 ) . هر گاه به آنها گفته شود از روزيهايی كه خداوند به شما داده انفاق كنيد، میگويند : آيا كسانی را سير كنيم كه خدا اگر میخواست خودش آنها راسير میكرد ؟ ( خدا آنها را زده وگر نه خودش آنها را سير میكرد ) .يا میگويد : « ظهر الفساد فی البر و البحر بما كسبت ايدی الناس »( 2 ) .فساد در صحرا و دريا پديد آمده به موجب آثاری كه بشر از كارهای خود بهدست آورده است . سر مطلب چنانكه قبلا اشاره شد اين است كه قضا و قدر و مشيت و اراده وعلم و عنايت حق تعالی علتی است در طول علل طبيعی نه در عرض آنها .تمام نظام منظم لانهايی علل و اسباب ، متكی و منبعث است از اراده ومشيت حق و قضا و قدر الهی . تأثير و عليت اين علل و اسباب از نظری عينتأثير و عليت قضا و قدر است . از اين رو اين تقسيم غلط است كه بگوييم چه چيزی فعل خداست و چه چيزفعل خدا نيست ، يا آنكه اگر چيزی و فعلی به خدا نسبت داده شد ، بگوييمپس آن چيز فعل مخلوق نيست ، و اگر به مخلوقات نسبت داده شد بگوييمپس آن چيز فعل مخلوق است و فعل خدا نيست . ميان خالق و مخلوق تقسيمكار غلط است ( 3 ) . پاورقی : . 1 يس / . 47 . 2 روم / . 41 . 3 رجوع شود به نشريه سه ماهه مكتب تشيع ، شماره 3 ، مقاله " قرآن وحيات " به قلم نگارنده . [ اين مقاله در جلد اول كتاب مقالات فلسفینيز درج شده است ] . |