فصل دوم

ايام سپيد تحصيل

چشمه ناآرام

1 .  زندگى نامه علامه بحرينى، ص83.
2 .  علامه بحرانى، نزهة الابرار و منارالانظار فى خلق الجنة والنار، ص391.
3 .  العلامة السيّد هاشم البحرانى، ص42.

دانشمند متتبع جهان شيعه، مرحوم سيد هاشم بحرينى، در كتاب غاية المرام (صفحه 109 ـ 126) اين حديث (حديث منزلت) را با صد سند از دانشمندان اهل تسنن، با ذكر نام كتاب و سند و متن حديث، نقل كرده است. مطالعه اين كتاب و خصوصاً اين بخش از آن، مايه تعجب و شگفتى انسان مى گردد، به گونه اى كه از وسعت تتبع نويسنده آن انگشت حيرت به دندان مى گيرد و او را از جمله مردانى مى يابد كه علم و دانش را براى خود علم، طلب و تحصيل مى كردند... .(1)

پژوهنده هوشمند

1 .  خدا و امامت، ص116.

اين موضوع، بسيار مهم و شايان توجه است و نياز به تأليف جداگانه دارد، بعداً توفيق حاصل نموده به تأليف كتاب مبادرت كرده است. اين گونه جهشهاى فكرى جز براى نوابغ و افراد خود ساخته، براى هر كسى دست نداده و حاصل نگرديده است.(1)

شيخ محمد بن على بن شهر آشوب(2) از صاحب كتاب «الانوار» نقل مى كند كه براى اميرمؤمنان، على بن ابيطالب(عليه السلام)سيصد اسم در قرآن

1 .  زندگى نامه علامه بحرينى، ص90.
2 .  رشيدالدين ابوجعفر محمد بن على بن شهر آشوب مازندرانى (متوفى 588 ق.) از بزرگان مشايخ اماميه، صاحب كتاب مناقب و معالم است. شرح زندگى او را در مجموعه ديدار با ابرار بخوانيد.

است... من دوست داشتم از قرآن كريم نامهاى على(عليه السلام)و فرزندان گرامى اش را به كمك روايات جمع آورى كنم.(1)

بر شاخسار والاى علم

سيد هاشم بن سليمان... مردى فاضل، عالم با مهارت، ژرفنگر، فقيه، عارف به تفسير و علوم عربيت و رجال مى باشد.(2)

1 .  علامه بحرانى، اللوامع النورانيّة فى اسماء على واهل بينته القرآنيه، تحقيق درودى، ص1 و2.
2 .  حر عاملى، امل الامل، ص341.

سيد هاشم بحرانى از كوههاى راسخ و درياهاى عميق علم و معرفت بوده و در گذشته كسى از او ـ حتى علامه مجلسى ـ سبقت نگرفته است و در آينده نيز سعادتمندى اين چنين با اخلاص و پراطلاع مانند او مشكل است كسى بيايد... .(1)

بيشتر علماى زمانش از عرب و عجم از آن جناب طلب اجازه نمودند و عده زيادى از اهالى مؤمن شهرها و سرزمينهاى اسلامى مقلد او بودند، مخصوصاً مردم بحرين ـ كه با بودن عده زيادى از علماى والا مقام كه صاحب نظر بودند ـ از سيد تقليد مى كردند، زيرا بحرين در آن زمان مركز علم و ادب بوده، و با بودن اين همه عالم، كسى زعامت علمى پيدا نمى كرده، مگر فردى كه شرايط فتوا در او جمع بوده باشد.(2)

1 .  سيد محسن امين، اعيان الشيعه، ج10، ص2998.
2 .  زندگى نامه علاّمه بحرينى، ص114 (به نقل از: انوارالبدرين، ص139).
3 .  يوسف بحرانى، لؤلؤة البحرين، ص63 و 64 .
4 .  ابوسعيد عبدالملك بن قريب بصرى معروف به اصمعى (123 ـ 216 هـ . ق.) وى از رروات بزرگ اشعار عرب داراى تأليفات متعددى مانند خلق انسان، كتاب اضداد، مجموعه شعر به نام اصمعيّات است. وى در قوت حافظه و حفظ مشهور و معروف است.

1 .  ابن عقده: احمد بن محمد بن سعيد... سبعى همدانى، معروف به ابن عقده زيدى جارودى (249 ـ 333 ق.) داراى كتابهاى زيادى در تاريخ و رجال... است. او در قوت حافظه و كثرت حفظ معروف است. «آقا بزرگ تهرانى، مصفى المقال، ص19».
2 .  حسن دمستانى، انتخاب الجيد من تنبيهات السيّد، ص2.
3 .  شيخ حرزالدين، مراقدالمعارف، ج2، ص358، ش253.

استادان

1 .  علامه بحرانى، ترتيب التهذيب (مقدمه).

من اين شيخ فاضل (طريحى) را در سال 1063 در خانه اش در مشهد مولا و اماممان على بن ابى طالب(ع) ملاقات نمودم. او از زهاد و پرهيزكاران زمان بود.(2)

با او ملاقات و گفتگو كردم و او اجازه نقل روايت به من داد.(3)

عده اى از اصحاب به من اجازه دادند كه از جمله آنهاست سيّد فاضل متقى وارسته، سيد عبدالعظيم بن سيد عباس كه در مشهد شريف رضوى به من اجازه داد، و او از شيخ محقق، مفيد خاص و عام، شيخ

1 .  لؤلؤة البحرين، ص66 و 67 .
2 .  علامه بحرانى، نزهة الابرار، ص391.
3 .  علامه بحرانى، حلية الابرار، ج3، ص269.
4 .  لؤلؤة البحرين، ص66 و 67 .
5 .  محمد باقر خوانسارى، روضات الجنات، ج8، ص183.

شهيد ما محمد عاملى، مشهور به بهاءالدين نقل حديث مى كرد.(1)

شاگردان و راويان

رأيته و رويت عنه; من سيّد را ديده ام و از او روايت مى كنم.(2)

1 .  محدث بحرانى، البرهان فى تفسيرالقرآن، ج4، ص551.
2 .  امل الامل، ج2، ص341. شرح زندگى اين فقيه بزرگ را در مجموعه ديدار با ابرار بخوانيد.
3 .  «معن» نام يكى از روستاهاى بحرين.

اين شيخ، مؤلف كتاب الرسائل المتشتته است و از سيّد هاشم بحرانى روايت مى كند.(2)

1 .  لؤلؤة البحرين، ص75; انوارالبدرين، ص146.
2 .  آقا بزرگ تهرانى، الذريعه، ج10، ص258.
3 .  لؤلؤة البحرين، ص72 و 73.
4 .  حرز الدين، معارف الرجال، ج2، ص330.

كتابهاى دهگانه از روى نسخه اصلى و دستنويس مؤلف آن به وسيله كوچكترين بندگان خدا از حيث عمل و دارنده بيشترين خطا و توبه كننده به سوى خداوند بزرگش، على... در روز دوازدهم شوال سال 1101ق . تصحيح گرديد.(1)

1 .  الذريعه، ج7، ص79، ش 24 و ج8، ش 447; زندگى نامه علاّمه بحرينى، ص106.
2 .  العلامة السيّد هاشم البحرانى، ص48.

اجازه علامه بحرانى به خط مبارك خويش براى شيخ هيكل جزائرى
8. شيخ سليمان بن عبدالله ماحوزى (متوفاى 1121 ق.): ابوالحسن شيخ سليمان ماحوزى، معروف به محقق بحرانى، از نوادر روزگار و عجايب اعصار بوده و استعداد و حافظه اى بسيار قوى داشته است و فردى حاضر جواب در مسائل علمى، و خطيب و شاعر ياد شده است. اهل روستاى خارجيّه از استان سَتْرِه مى باشد. در زمان خود رياست ناحيه بحرين را در دست داشته است و با اين كه داراى عمرى كوتاه (حدود 44 سال) بوده، آثار گرانقدرى از خود به يادگار گذاشته است. كتاب اربعين حديث در امامت از طريق عامه، ازهارالرياض در سه جلد، فوائدالنجفيه، رسالة فى الصلاة، رسالة فى مناسك الحج، كتاب شفاء در حكمت نظرى، رساله نفخة العبير در طهارت چاه، رساله اى در وجوب نماز جمعه، و كتاب معراج در شرح فهرست شيخ طوسى و بسيارى از آثار ديگر از اوست.

1 .  لؤلؤة البحرين، ج7، ص63; قصص العلماء، ص275; زندگى نامه علامه بحرينى، ص107.