اين خيانتِ آنها برايم تهوّع آور بود. ناگهان از ميان لشكر كوفه سايه تيره اى جدا شد، شمشير به دست چون طوفان، فريادش بر سر همه خيمه خجالت زد:

ـ اى قبيله بكربن وائل غيرت شما كجا رفته است، شما ايستاده ايد و دختران رسول خدا را غارت مى كنند و نقاب از چهره شان مى گشايند؟

لا حُكْمَ الاّ لله، يا لَثارات رسول الله، كجايند محافظان حريم حرم رسول خدا...  .

شمشيرش را به نشانه انتقام در هوا چرخاند. او زنى از قبيله بكربن وائل بود كه با شوهرش هر دو در لشكر عمر سعد بودند و هم اكنون خروشش لشكر را در تاراج خيمه ها مردّد كرده بود كه شوهرش شرمنده و هراسناك از اين حركت همسرش جلو آمد و با تندى شمشير را از دست او گرفت و او را به داخل لشكرگاه روانه كرد.

دختر حسين، فاطمه را ديدم كه گوشه اى ايستاده و آرام گريه مى كند، پابرهنه و ... به پاهايش دو خلخال طلا بود، برق طلاها رحم و عطوفت را از دلم ربود و آتش غيرتم را به خاكستر گناه نشاند. به طرف او حركت كردم، او مرا ديد و شروع به فرار كرد و من به دنبالش دويدم. گاهى لباسش بين دو پايش گير مى كرد و نزديك بود به زمين بخورد. با پاى

برهنه روى خار و خاشاك مى دويد و خون از پاهايش جارى بود. از اين حالت او گريه ام گرفت، گريه مرا كه ديد، فكر كرد ديگر با او كارى ندارم، ايستاد و گفت:

ـ از من چه مى خواهى؟

احساس كردم از خجالت صورتم سرخ شده است،

ـ خلخال هايت را به من بده، با تو ديگر كارى ندارم.

ـ پس ديگر چراگريه مى كنى،اى دشمن خدا!

ـ چگونه گريه نكنم در حالى كه مى دانم تو دختر رسول خدايى و من مال تو را به يغما مى برم.

صورت كودكانه اش غرق تعجّب شده بود، تازه مى فهميد كه منْ او و خانواده او را خوب مى شناسم.

ـ خُب مرا به خود واگذار و برو.

ـ اگر من اين خلخال ها را از تو نگيرم كسِ ديگرى چنين مى كند، پس همان بهتر كه من از تو بگيرم.

خلخال ها را به من داد. پشت به او كردم و باز گشتم، خجالت مى كشيدم به صورت مهربان و داغديده او نگاه كنم، خيلى دلم به حالش مى سوخت، برگشتم براى آخرين بار به او نگاه كنم، ديدم ميخكوب ايستاده، گاهى به قتلگاه نگاه مى كند و گاهى به خواهران خود كه هر يك به سويى فرار مى كنند و فرياد مى زنند.

ناگهان مردى به طرف او به راه افتاد، فاطمه او را ديد و باز شروع به فرار كرد و آن مرد در پى اش به طمع ربودن چيزى مى دويد، نوك نيزه اش را پشت سر فاطمه گرفت و بر گرده او زد. فاطمه با صورت بر زمين افتاد، هنوز به خود نيامده بود كه آن مرد دست كرد و گوشواره او را از گوشش كشيد. خون صورت فاطمه را پر كرد و از حال رفت.

آن مرد بازگشت و لبخند شادى از اين غنيمت بر لبش نشسته بود. نمى دانستم چه بكنم، حالا ديگر از آن عمل خود خيلى خجالت مى كشيدم، وجودم پر از نفرت شده بود، نفرت از خودم، ازاين زندگى ننگين، از عمر سعد، از يارانم، و ...  .

بعد از چند لحظه، فاطمه به هوش آمد. خونى كه صورتش را گلگون كرده بود با گوشه پيراهنش پاك كرد. مردمك چشمش در جستجوى كسى يا چيزى چندبار دشت را دور زد تا اين كه بردست زينب بوسه ارادتى زد و مقابلش باز ايستاد. رو به عمّه اش كرد و گفت:

ـ عمّه جان زينب! چيزى هست كه با آن صورتم را بپوشانم ...  . بعد از گفتن اين كلام، انگار خيلى سريع از حرف خودش پشيمان شد، وقتى كه ديد صورت عمّه اش نيز باز است سرش را با خجالت به پايين انداخت.

به طرف زينب رفت.

ـ دخترم! حال و روز خودم را نمى بينى ...  .

زينب به طرف قتلگاه به راه افتاد. بالاى جسد امام حسين ايستاد،

چون كوه استوار بود و چون آتشفشان در خروش و ندبه. به سر و صورت مى زد و مى گريست و ناله مى كرد:

ـ حسين جان، برادرم!

منم خواهرت زينب، خواهرى كه لحظه اى طاقت دورى تو را نداشتم...  .

و بعد از چند لحظه رو به آسمان كرد:

ـ يا محمّداه!

دخترانت اسير شده اند و فرزندان عزيزت كشته شدند. باد بر پيكر چاك چاك و پاره پاره آنها بوسه اى خاك آلود مى زند.

اين حسين است كه سرش را از پشت بريده اند، كشته اى كه عمامه و ردايش را ربوده اند،

حسين من! فدايت شوم،

پدرم فداى مظلومى كه لشكرگاهش در روز دوشنبه به دست خفّاشان ظلمت پرست تاراج شد،

پدرم فداى مظلومى كه خيمه اش از خجلت به اقتداى صاحبش صورت به خاك ساييد،

پدرم فداى آن مسافرى كه سوار بر مركبِ سفرْ به راهى گام نهاد كه ديگر باز نخواهد گشت،

پدرم فداى آن مجروحى كه چه بسيار زخم بى مرهم بر بدنش بوسه

زد و چه بسيار درد بى درمان بر جانش نشست،

پدرم فداى آن كشته دستِ گرگانِ بيابانِ كفر و نفاق كه اى كاش جان من فدايش مى شد،

پدرم فداى آن معصوم مغمومى كه با دل آكنده از غصه و درد از دنيا رفت،

پدرم فداى آن عطشانى كه با لب تشنه بر لب درياى آب و جگرى سوخته به امامت 72 دلسوخته به سوى پروردگار بال و پر گشود،

پدرم فداى آن عزيزى كه نواده پيغمبر رحمت و هدايت، محمّد مصطفى، بود و فرزند خديجه كبرى و خود چراغ راه هدايت و كشتى نجات در درياى گمراهى بود،

پدرم فداى آن سيد و بزرگى كه فرزند على مرتضى بود و در مظلومى و غربت نيز فرزند او،

پدرم فداى آن دلسوخته اى كه فرزند دلبند فاطمه ـ بزرگ و بانوى زنان دو جهان ـ بود و چون مادرش دلشكسته،

پدرم فداى فرزند كسى كه خورشيد برايش بازگشت تا نماز بخواند...  .

نوحه و ندبه زينب اشك را از چشمان من جارى ساخته بود، از ترس اين كه ياران عمر سعد گريه مرا نبينند سعى در مخفى كردن آن داشتم كه ديدم آنها هم مثل من گريانند...  .

سكينه جلو آمد، نگاهى به قامت خميده عمّه اش كه لحظه به لحظه كمانى تر مى شد كرد و گفت:

ـ عمّه جان! با چه كسى چنين حرف مى زنى؟

ـ عزيزم! پدرت را نمى شناسى؟ من با پدرت سخن مى گفتم.

سكينه ناباورانه خود را بر روى بدن حسين انداخت و تمام وجودش را به تنهايىِ بدن پدر سپرد. شروع به گريه و زارى كرد، گريه هاى سكينه دل سنگ را به درد مى آوَرْد و بغض را در گلو مى شكست،

ـ پدر جان!

چرا مرا تنها گذاشتى؟ چه زود من يتيم شدم، هنوز چند لحظه از شهادتت نگذشته است، بيا و ببين با ما چه كرده اند، گوش ما را پاره كردند و گوشواره هاى ما را ربودند، خيمه ها را آتش زدند، عمّه ام را ...  .

شايد قلب عمر سعد نيز به درد آمده بود، ديگر تاب نياورد، به من و چند نفر ديگر دستور داد كه سكينه را از بدن حسين جدا كنيم. هنوز براى جلو رفتن و جدا كردن سكينه از بدن پدرش فكرى نكرده بودم كه چند نفرِ ديگر آمدند و با خشونت و تندى سكينه را كشان كشان از قتلگاه بردند و او همچنان ضجّه مى زد و گريه مى كرد،

ـ با من چه كار داريد، بگذاريد پيش پدرم بمانم، بگذاريد كنار او جان بدهم، اى ظالم ها، رهايم كنيد ... پدرم و برادرانم و عمويم را كه كشتيد ديگر از جان من چه مى خواهيد، بگذاريد آن قدر گريه كنم و بر سر و صورت بزنم تا نزد پدرم بروم...  .

داشتم با گوشه آستينم اشك هايم را پاك مى كردم كه شمر مرا صدا زد و گفت:

ـ تو هم با من بيا... چرا سرجايت خشكت زده است، سريع تر.

با او راه افتادم و چند سرباز ديگر نيز با ما آمدند، به درِ خيمه اى رسيديم. على بن حسين جوان امّا بيمار و رنجور همچو بهارى در حصار خزانى زودرس خوابيده بود، گرسنگى، تشنگى و مرض بر وجودش سايه انداخته بود. چند نفر پيشنهاد كردند كه او را بكشيم. حميد بن مسلم كه با هم از كوفه بيرون آمده بوديم و در اين لحظه گاهى مى ديدم كه اشك چشمانش را تسخير كرده بر گونه اش جارى مى شد، پا جلو گذاشت و نگران گفت:

ـ سبحان الله!!! چه مى گوييد، مى خواهيد اين جوان بيمار را هم بكشيد، بيمارى و درد و رنج او برايش كافى است.

عمر سعد نزديك ما آمد به على بن حسين كه گويى لحظات آخر عمرش را مى گذراند نگاهى انداخت، احساس كردم در دلش به حال او احساس رقّت كرد و گفت:

ـ او را رها كنيد و از اين جا دور شويد.

زنان نزديك آن خيمه رسيدند، گويى شمعى در اين خيمه روشن است و آنها همچو پروانه به نزدش مى روند تا خود را فداى او كنند. گريه مى كردند و از كشته شدن على بن حسين نگران و مضطرب بودند. عمر سعد نگاهى به آنها كرد و رو به سربازان گفت:

ـ كسى حق ندارد متعرّض اين جوان و زنان بشود ... رهايشان كنيد و آزادشان بگذاريد.

يكى از بانوان جلو آمد و به عمر سعد گفت:

ـ دستور بده آنچه سربازانت از ما ربوده اند به ما برگردانند.

عمر سعد چنين دستور داد و فرمان داد كه هركه هر چه برده، باز گرداند، امّا هيچ كس چنين نكرد حتى من، خلخال هايى را كه از فاطمه، دختر حسين، ربوده بودم در دستم فشردم مبادا از لاى كمربندم افتاده باشد و بعد طورى كه كسى متوجّه نشود كمربند را محكم كرده از جاى آنها مطمئن شدم.

عمر سعد در ميان لشكرگاه سوار بر اسب مى رفت و مى آمد، نگران بود و خوشحال، نگران از آنچه كرده و خوشحال از آينده، گويى حكم حكومت رى را در دست داشت و جلو نگاه هاى تحسين برانگيز مردم رى قدم بر مى داشت و آنها بر او درود و سلام مى فرستادند. ناگهان فكر ديگرى به ذهنش خطور كرد، اسبش را ايستاند و فرياد زد:

ـ چه كسى حاضر مى شود سوار بر اسبش شده بدن حسين را زير سم اسبش لگدكوب كند؟

خدايا چه مى گويد؟! از كشته حسين هم دست بر نمى دارد، اين ديگر چه خباثتى است؟ با خودم مى گفتم مگر كسى حاضر مى شود چنين عمل زشتى را انجام دهد كه ديدم ده نفر سوار بر اسب آماده انجام دادن فرمان عمر سعد شده اند. همه آنها را مى شناختم، آنها را در كوفه خيلى ها

مى شناختند، همه آنها زنازاده بودند. اى كاش اسم هاى آنها از ذهنم پاك مى شد، كاش آن صحنه و آن چهره هاى تكيده و خشمگين كه سوار بر اسب بر بدن حسين راندند را فراموش مى كردم ...  .

عمر سعد هنوز مشغول فعاليت بود، خود را در پايان راهى رفته و كارى انجام شده مى ديد و سعى در اتمام و كامل كردن آن داشت. خولى بن يزيد اصبحى و حميد بن مسلم را صدا زد و دستمالى سربسته را به آنها سپرد:

ـ در اين پارچه سر حسين بن على است، همين الآن سوار بر اسب شده به طرف كوفه حركت كنيد و به دربار عبيدالله بن زياد رفته خلاصه اى از ماجرا بازگوييد. وقت را از دست ندهيد، من فردا مى آيم. به چشم بر هم زدنى آنها دور شدند و جز غبارى در امتداد نگاه من چيزى به جا نگذاشتند. كم كم خورشيد غروب مى كرد و هرلحظه قلبم بيشتر مى گرفت و شديداً احساس دلتنگى مى كردم. گوشه اى تنها نشسته و به آنچه گذشت فكر مى كردم و از آنچه در پيش مى آمد مضطرب و هراسناك بودم. صداى گريه زنان و كودكان كم كم آرام مى گرفت، گريه ها تبديل به هق هق مى شد و آتش ضجّه و ناله به خاكستر ماتم مى نشست. گاهى دستم را بر روى كمربندم فشار مى دادم تا از جاى خلخال ها مطمئن شوم. در آن لحظه چهره مظلوم فاطمه در ذهنم نقش مى بست و براى لحظاتى خجالت سراسر وجودم را پر مى كرد. چهره مهربان و رنج كشيده او انگار حرفى براى گفتن داشت،انگار مى خواست حرفى به من بزند ...  .

در انزواى جنايت

شما را به خدا آرام تر، آرام تر، من كه با شما مى آيم; يعنى نمى توانم كه نيايم، چرا مرا به روى زمين مى كشيد؟ من با شما هستم، هركجا كه مى خواهيد ببريد، من نمى توانم از شما بگريزم، من در دستان شما هستم، همچو صيدى ضعيف و عاجز در دست صيّادانى پرغرور و قوى.

مى خواهيد مرا بكشيد؟ باكى نيست، من مدت هاست به انتظار چنين روزى مانده ام، من منتظر مرگ هستم و كشته شدن را در آغوش مى كشم. مرگ هرچقدر هم كه سخت باشد از اين زندگى ذلّت بار بهتر است، كشته شدن هراندازه هم كه دردآور باشد از اين همه گوشه نشينى و عزلت قابل تحمّل تر است. ديگر از اين انزوا خسته و دلگيرم، زندگى ديگر براى من جان كندن تدريجى است. مرا ببريد و بكشيد، من

مستحقّ بدترين مرگ هستم. باور كنيد تنهايى از هر عذابى سخت تر است و گوشه نشينى و دور از خانواده و آشنا زيستن از هر مصيبتى ملال آورتر. مرا با خود ببريد، مرا بكشيد، بدن كثيف مرا بسوزانيد و خاكسترش را به دست بى رحم طوفان فراموشى بسپاريد. بگذاريد نام من از تاريخ كربلا پاك شود، بگذاريد براى هميشه فراموش شوم،و خاطره جنايات من از ذهن مردم پاك شود. شما نمى دانيد وقتى در كوچه هاى كوفه قدم مى زدم و كوچك و بزرگ به من به عنوان يك انسان جنايتكار كه حالا موجودى با چهره اى زشت و غير قابل تحمّل است نگاه مى كردند چقدر زجر مى كشيدم و هر روز هزار بار آرزوى مرگ داشتم.

شايد باور نكنيد اگر بگويم همسرم مرا از خانه بيرون كرده است، ديگر فرزندانم به من سلام نمى كنند، اگر هم به طرف آنها رفته و سلام بدهم با اكراه و سختى عليكى به من مى گويند و خيلى مؤدّبانه مى گريزند. برايشان خفّت بار است كه بگويند فرزند اسحاق بن حويه هستند، حق هم دارند.

مى بينيد؟ شايد هم نمى بينيد، چرا كه شما هم از نگاه كردن به من وحشت داريد، نگاه خشم آلود خود را به زمين سپرده ايد و مرا به روى آن مى كشيد. امّا اگر نگاهى به من مى كرديد مى ديديد كه تمام پوست بدنم پيس شده و موهايم همه ريخته، موهاى صورتم، ابروان و مژگانم و موهاى سرم.

فكر كنيد چهره اى از اين كريه تر مى شود تصوّر كرد؟

مرا ببريد و بكشيد، امّا لحظه اى نگاه ترحّم آميز خود را به وجود حقير و ذليل من بيندازيد، بگذاريد براى آخرين لحظات هم كه شده بعد از ماه ها نگاهى قلب رنجور مرا نوازش دهد ولو اين كه آن كس قاتل من باشد و از لشكر مختار.

من تمام خرابه هاى كوفه را مى شناسم، اين چند ماه هر شب را در يكى از آنها به صبح مى رساندم و در طول اين مدت سگ هاى هار كوفه مونس و همدم من بودند، با آنها سخن مى گفتم، امّا گاهى آنها هم به طرف من نمى آمدند و از من مى گريختند، وقتى به سمت آنها مى رفتم صداى واق واقشان فرياد و نفرين ديگر خرابه نشينان مفلوك را بر سر من آوار مى كرد. سگ هاى ولگرد هم ديگر تاب تحمّل مرا نداشتند و از من گريزان بودند، تنفّر از قيافه دهشت آور من در چشمانشان پيدا بود.

انگار در و ديوار كوفه از من متنفّر بودند و مرا نفرين مى كردند. انگار هيچ انسانى، حتى هيچ حيوانى دلى براى ترحّم به حال من ندارد. گاهى كه براى يافتن تكه نانى خشك و كپك زده يا ته مانده غذايى كه هنوز بويش گربه ها و سگ ها را به دور خود جمع نكرده بود از خرابه خارج مى شدم و در كوچه هاى كوفه قدم ميزدم، در زير بار سنگين نگاه هاى نيش دار و تمسخرهاى توهين آميز مردم له مى شدم. شايد آنها از همه قضايا و جنايات من باخبر بودند و مى دانستند:

روز عاشورا در كربلا وقتى كه بدنِ پر از تير و جراحت حسين با ضربه نيزه صالح بن وهب مرّى كه بر پهلوى او زد بر روى زمين افتاد، من و چند نفر ديگر از جمله بحر بن كعب، اخنس بن مرثد، جابر بن يزيد

و بجدل بن سليم بنا بر فرمان شمر او را دوره كرده، هر كدام با آنچه در دست داشتيم ضربه اى بر بدن او زديم.

باور كنيد من تنها يك ضربه شمشير بر بازوى راست او زدم، حسين بار ديگر بر روى زمين افتاد و ...  .

بگذاريد بقيه ماجرا در سينه ام بماند و براى كسى تعريف نكنم. مى دانم شما اگر بشنويد بيشتر از من بى تابى مى كنيد، بر سر و صورت مى زنيد، و آتش خشم خود را با فرود آوردن ضربات مشت و لگد بر سر و صورت من به خاكستر مى نشانيد، امّا از ترس اين نيست كه نمى گويم، آخر قلب من هم تاب تحمّل بيان آنها را ندارد.

قبول دارم كه قلب من چون سنگ سياه و سخت و چون شبى تاريك و ظلمانى است، قلبى كه نور هيچ خورشيد آن را روشن نمى كند و هيچ تصوير جانگدازى آن را به رقّت نمى نشاند، حتى صحنه در خون غلتيدن لحظات آخر عمر حسين. امّا من هم يك انسان هستم ـ و شايد بودم.

حسين كه شهيد شد همه به سوى او به قصد غنيمت حركت كردند و من هم يكى از آنها بودم. پيراهن حسين را من برداشتم، همان پيراهنى كه چند روز بيشتر بر تن من نبود و در همان چند روز پوست و موى بدنم به اين حال و روز افتاد و خود به اين فلاكت و بدبختى دچار گشتم.

مرا به كجا مى بريد؟ مرا به كدام سوى اين ميدان مى كشانيد؟ به سوى آن نه نفر، نه نه، مرا به سوى آنها نبريد، نمى خواهم آنها را

ببينم. من آنها را خوب مى شناسم، هر دفعه كه آنها را مى بينم موى بر تنم راست مى شود و چشمم سياهى مى رود.

آن چهار نفر كه دست و پايشان را بسته ايد و به سينه انداخته ايد، اخنس بن مرثد، حكيم بن طفيل سنبسى، عمر بن صبيح صيدابى و رجاء بن منقذ هستند: آن دو نفر كه الآن بد مى گويند و شما را دشنام مى دهند و گاهى چون ديوانگان مى خندند و زمانى ديگر با گريه و تضرّع از شما طلب بخشش مى كنند، سالم بن خثيمه جعفى و صالح بن وهب جعفى هستند. و آن كه مبهوت نشسته واحظ بن ناعم است و آن دو كه هنوز هم به جنايت خود افتخار مى كنند هانى بن شبث حضرمى و اسيد بن مالك هستند.

من نمى خواستم با اين نه تن در آن جنايت شريك باشم. وقتى عمر سعد دستور داد ابتدا به آنها ملحق نشدم و قصدى هم نداشتم، امّا وقتى ديدم آنها سوار بر اسب آماده اند تا بر بدن حسين بتازند، با خود گفتم كه حسين شهيد شده و روحش از بدن خارج شده. نه دردى احساس مى كند و نه رنجى مى برد، بگذار با اين كار بتوانم نزد امير عبيدالله افتخارى به نام خود ثبت كنم و جايزه اى بگيرم.

آن لحظه ياد برق سكّه ها و جوايز امير چشم عقل مرا كور كرده و دل من را سخت و بى عطوفت نموده بود. سوار بر اسبم شدم و در رديف آنها قرار گرفتم. آنها اسب خود را هى كردند و من نيز. بدن حسين به سينه روى زمين افتاده بود، حرارت اين گناه نمى گذاشت چشمانم را باز نگه دارم. افسار اسب را در دست محكم گرفته بودم تا اين كه از روى

بدن او گذشتيم.

نفس راحتى كشيدم و كار را تمام شده احساس مى كردم. يكى از ما برگشت، يادم نيست كه بود، شايد صالح بن وهب يا اسيد بن مالك بود. از اسبش پياده شد، دست به زير بدن حسين كرد و آن را به پشت بر زمين گذاشت و بعد نگاهى به ما كرد و گفت:

ـ منتظر چه هستيد؟

متوجّه منظورش نشدم، سوار بر اسب شد و رو به سوى بدن حسين اسبش را هِى كرد. ديگران هم دنبال او به راه افتادند. نمى توانستم با آنان همراه نشوم، ديگر دست خودم نبود، مثل قطره اى در جريان رودخانه، در مقابل يك كارِ انجام شده قرار داشتم.

آن لحظه كه اسبم را هِى كردم نمى توانستم به هيچ چيز فكر كنم جز جايزه عبيدالله، جايزه اى كه هرگز به آن نرسيدم و هيچ چيز در ذهنم نقش اميد نمى زد جز سكّه هاى طلا و نقره امير،همان سكّه هايى كه هرگز آنها را نديدم.

وقتى در كوفه به دربار عبيدالله رفته از او طلب جايزه كرديم، رو به ما كرد و با بى حوصلگى گفت:

ـ مگر شما چه كرده ايد كه طلب جايزه مى كنيد؟

اسيد بن مالك رو به عبيدالله كرد و گفت:

ـ امير! ما همان ده نفر هستيم كه ابتدا گرده و بعد سينه حسين را با

سم اسبمان لگدكوب كرديم.(1)

عبيدالله خوشحال شد، شادى در چهره اش موج مى زد امّا آن را مخفى كرد و به غلامش دستور داد جايزه كمى به او بدهد.

با ما چه كار داريد؟ چرا دست و پايمان را به زمين مى بنديد، آرام تر ... چه مى گوييد؟ باور نمى كنم، يعنى مى خواهيد آن اسبانى كه آن طرف با سوارانِ آماده ايستاده اند بر بدن ما بتازند؟ يعنى همان كارى كه ما با حسين كرديم؟

امّا مثل اين كه شما متوجّه نيستيد زمانى كه ما بر بدن حسين تاختيم حسين سرش از تن جدا بود و از دنيا رفته بود. من كه گفتم از مردن نمى ترسم، خودم را براى مرگ آماده كرده ام، خُب ابتدا مرا گردن بزنيد، بعد آن قدر با اسب بر بدنم بتازيد تا چيزى از گوشت و استخوانم باقى نماند.

نبنديد، چشمم جايى را نمى بيند يعنى آن چنان صورتم بر زمين چسبيده كه اصلا نمى توانم چشمم را بگشايم، همه جا تاريك است، چه دنياى سياهى، چه تاريكى رنج آورى بر بدنم چنگ انداخته است و چه انتظار كشنده اى بر قلبم نيش مى زند; مثل اين كه داريد دور مى شويد، اين را صداى پاى شما به من مى گويد، باز گرديد و مرا از اين تاريكى زجرآور نجات دهيد، من يك بار ديگر شب تا صبح در چنين ظلمتى جانسوز و انتظارِ كشنده اى بوده ام، شام عاشورا را مى گويم.

1 .   نحـن رضضـنا الصـدر بعـد الظـهر   بـكــل يــعـبــوب شــديـد الأســر.

چه شب فراموش ناشدنى بود، تمام وقايع آن روز در تاريكى شبْ هزار بار پيش چشمانم تكرار شد. آن شب خسته بودم امّا قدرت خوابيدن نداشتم، دلگير بودم و تنها،امّا جرأت نمى كردم با ديگرى سخن بگويم و يارى را از آن لشكر انبوه به همزبانى برگزينم.

خانواده حسين همه در يك خيمه نيم سوخته جمع شده بودند، على بن حسين در وسط خيمه دراز كشيده بود و زينب كنارش نشسته، به صورت فرزند برادر مى نگريست و مى گريست. ديگر زنان و كودكان چون پروانگانى به دور شمع وجود آن دو بال و پر گشوده بودند; نوحه مى خواندند و گريه مى كردند و به سر و صورت مى زدند. گاهى خستگى بر وجود آنها چنگ انداخته، صداى گريه و عزاى آنها فروكش مى كرد امّا بعد از گذشت چند لحظه ناله يكى از آن جمع بلند مى شد:

ـ حسين ... حسين ...

و باز شعله هاى به خاكستر نشسته گريه آنها از دل زبانه مى كشيد و قلب آسمان و زمين را به آتش اندوه مى نشاند، قلب من را هم مى سوزاند. باور كنيد من هم گريه مى كردم، چطور نمى توانيد باور كنيد؟ اين تنها من نبودم كه گريه مى كردم بلكه ديگر لشكريان هم شايد حالى چون حال من داشتند. هركدام گوشه اى نشسته و در فكر بودند، نمى دانم به چه فكر مى كردند، به بى آبرويىِ كشتن حسين و يارانش يا به افتخارهاى خود نزد عبيدالله بن زياد و جوايز او. نمى دانم چه شد كه براى چند لحظه خواب چشمان مرا ربود.

با فرياد عمر سعد از جا جستم:

ـ بس است هرچه خوابيديد، بيدار شويد، بسيار كار داريم. گروهى به تميز كردن سرهاى ياران و كشتگان حسين كه ديروز از بدنشان جدا ساخته ايد مشغول شوند، آنها را شسته و بر نيزه بزنيد. و بقيه با من بيايند تا كشتگان خود را غسل داده و كفن كنيم و به خاك بسپاريم.

لشكريان كوفه بعد از خميازه هاى شيطانى و پى در پى خود كه انگار از خوابى صدساله برخاسته اند، با چشمانى پف كرده و سرخ و خونين هر يك به كارى مشغول شدند. تا ظهر طول كشيد، تمام كشتگانِ خود را يك يك غسل داده، كفن كرديم، عمر سعد بر آنها نماز خواند و بعد آنها را به دست خشمگين و آتشين قبر سپرديم.

سرهاى ياران حسين كه آماده شد، پيش عمر سعد آوردند و از او دستور خواستند كه چه بكنند. عمر سعد لحظه اى فكر كرد. بعد شمر بن ذى الجوشن، قيس بن اشعث و عمرو بن حجّاج را خواند و به آنها دستور داد كه هر قبيله هر تعداد سرى را كه از تن جدا نموده و به دست دارد با خود به كوفه ببرد، تا هر قبيله بتواند پيش امير عبيدالله و يزيد بن معاويه به تقرّب و مقام شايسته خود برسد و آنها چنين كردند;

ـ قبيله كنده سيزده سر با خود برداشت و بزرگ آنها قيس بن اشعث بود.

ـ قبيله هوازن به سركردگى شمر بن ذى الجوشن دوازده سر با خود برد.

ـ قبيله تميم هفده سر، بنى اسد شانزده سر، قبيله مذحج با هفت سر و گروه ها و طوايف ديگر سرهاى باقى مانده را بين خود تقسيم كردند.

خورشيد از وسط آسمان كه گذشت عمر سعد دستور داد همه آماده رفتن به سوى كوفه شوند، سوار بر اسب بود و در ميان ميدان فرياد مى زد:

ـ خانواده حسين را نيز آماده رفتن كنيد، آنها را سوار بر شترانى بدون كجاوه و محمل كرده و تنها فرشى پوسيده بر شتران بيندازيد، راستى على بن حسين را سوار بر شترى لخت كرده دست و پايش را با زنجير ببنديد و برگردنش غُلى سنگين بيندازيد.

آماده رفتن شديم. يك نفر از داخل خاندان حسين عمر سعد را مخاطب قرارداد و فرياد زد ـ فريادى كه بيشتر شبيه ناله بود.

ـ عمر سعد! حال كه به اين وضع مى خواهى ما را ببرى، ما را از كنار قتلگاه عبور بده تا براى آخرين بار جسد غرق خون و چاك چاك عزيزانمان را ببينيم و با آنها وداع كنيم.

برق خوشحالى از چشمان عمر سعد جست، انگار خودش نيز در چنين انديشه اى بود. امّا حالا خانواده حسين خودشان چنين خواسته بودند. عمر سعد مى خواست براى يك بار ديگر هم كه شده بر زخم دل و جان آنها نمك بپاشد و آنها حالا خود پيشنهاد كرده بودند.

ـ باشد ... باشد، حتماً. آنها را از كنار كشتگانشان عبور دهيد، بگذاريد با مقتولان خود وداع كنند.

زنان و كودكان سوار بر شترانى بى كجاوه و محمل، زير آن آفتاب سوزان بدون كوچك ترين سايبانى،

زنان با چهره هاى باز و بدون نقاب.

خدايا اين صحنه براى من خيلى آشنا بود، بار ديگر اين صحنه را ديده بودم. زمانى كه كودك بودم و در كوچه هاى كوفه با همسالان خود بازى مى كردم يادم است هر از چند گاهى لشكر مسلمانان از سرزمين هاى فتح شده با اسيرانى از كشورهاى كفر نشين باز مى گشتند، آن اسيران را با همين حال وارد شهر مى كردند و از پيش چشم هاى مردم عبور مى دادند. خدايا ما چه كرديم يعنى با زينب، دختر على، همان گونه رفتار كرديم كه با مردم كفار و مشرِك بلاد ترك و روم ... سوار بر شترانى لخت و بى كجاوه، با غل و زنجير ...  .

كاروان اسيران به راه افتاد با آه و ناله كه هنگام رسيدن به نزديك قتلگاه تبديل به گريه و شيون شد، هركس حرفى براى گفتن داشت و به گونه اى درد دل مى كرد، يكى پدرش را صدا مى زد و از سختى اسيرى و يتيمى زودرس شكايت مى كرد و ديگرى برادرش را مى خواند و از فراق و هجران، سخت دلگير بود.

على بن حسين نگاهى به كشتگان انداخت و سخت گريست، انگار تاب تحمّل اين مصيبت را نداشت و بدن بيمار و رنجورش طاقت نگريستن به آن صحنه را در خود نمى ديد; زينب كه از حال برادرزاده خود نگران و مضطرب شده بود رو به او كرد و گفت:

ـ اين چه حالى است كه تو را به آن مشاهده مى كنم، اى يادگار عزيزِ پدر و مادر و برادرانم! مى بينم آن گونه بى طاقت شده اى كه هم اكنون جان به جان آفرين تسليم مى كنى.

على بن حسين گريه اش را فرو خورد و آرام گفت:

ـ عمه جان! چگونه جزع و فرياد نكنم در حالى كه مى بينم سيّدم، آقا و مولايم، برادرانم،عموهايم، عموزادگانم و خاندانم غرق در خون، عريان و بدون كفن به روى زمين افتاده اند و هيچ كس به فكر دفن ايشان نيست و هيچ انسانى به آنها توجه نمى كند، انگار ايشان را از مسلمانان نمى دانند.

ـ برادر زاده ام! از اين صحنه كه مى بينى نگران نباش و جزع مكن، به خدا قسم اين پيمانى بود از طرف رسول خدا با جدّ و پدر و عموى تو. رسول خدا مصايب و سختى هاى هر يك از آنها را به ايشان گفته بود. خداوند از جماعتى در اين امت عهد گرفته ـ آن جماعتى كه فراعنه كفر و سلاطين ظلم روى زمين ايشان را نمى شناسند امّا در نزد آسمانيان شناخته شده و معروفند ـ كه بيايند و اين اجساد پاره پاره و اعضاى جدا جدا و در خون غلطان را به خاك بسپارند.

دختر يازده ساله حسين، فاطمه از گريه و بى تابى نزديك بود از روى شتر بر زمين سرنگون شود كه من بر سرش فرياد زدم:

ـ دختر! مواظب باش، حواست كجاست، حوصله سوار كردن يتيمى مثل تو را ندارم.

نمى دانم تحمّل كدام حرف من برايش سنگين بود، شايد كلمه يتيمى; اشك در چشمانش پيچيد و بغض راه گلويش را گرفت، با نگاه مهربانش صورت مرا از خجالت غرق عرق كرد، انگار حرفى براى گفتن داشت و مى خواست سخنى با من بگويد. اى كاش الآن اين جا بود به پايش مى افتادم گريه مى كردم بر سر و صورت مى زدم و مى گفتم:

ـ فاطمه! ... با من حرف بزن.

اى كاش با من حرف مى زد، هرچه فرياد داشت بر سرم مى كشيد و عقده هاى دلش باز مى شد.

حال و روز سكينه در آن لحظات از فاطمه بدتر بود و گريه و ناله اش شديدتر.

عمر سعد برگشت و گفت:

ـ هرچه زودتر كاروان را حركت دهيد، توقّف بس است.

به راه افتاديم، بعد از چند لحظه به عقب برگشتم تا يك بار ديگر كربلا را ببينم، زمين گلگون، كشته هاى عريان و افتاده بر روى خار و خاك، خيمه هاى نيم سوخته، تير و نيزه هاى شكسته و خورشيدى كه هر لحظه به افق نزديك تر مى شد تا بوسه شرم بر خاك كربلا بزند. بعداً در كوفه شنيدم ـ زمانى كه هنوز گوشه گير و منزوى نشده بودم ـ كه بعد از رفتن ما گروهى از قبيله بنى اسد آمده اند و كشتگان حسين را با احترام به خاك سپرده اند، مردم مى گفتند وقتى مى خواستند آنها را به خاك بسپارند اكثر آنها داراى قبرهاى آماده اى بودند كه پرندگان سفيدى چون

نور بر بالاى آنها در حال پرواز و طواف بودند.

صدايم را مى شنويد، كجا رفتيد.

سربازان مختار كه مرا به اين جا آورده و دست و پاى بسته رهايم كردند كجا رفتند؟ نكند اين كه گفتم براى مرگ آماده شده ام و مردن را بيشتر از اين زندگى دوست دارم باور كرده اند؟ آنها مثل اين كه نمى دانند هنوز هم چه آرزوهاى بزرگى در سر دارم، آن حرف ها را آن لحظه كه احساساتى شده بودم زدم. آنها هم نبايد بيشتر از اين از من انتظار داشته باشند، گاهى انسان از روى حواس پرتى حرفى را مى زند. من هنوز مى خواهم بروم نزد عبيدالله و طلب جايزه بيشترى بكنم.

اين چه صدايى است؟ صداى سم اسبانى كه هر لحظه نزديك و نزديك تر مى شوند، براى چه به سوى ما مى آيند؟ نكند همان اسبانى هستند كه براى لگد كردن بدن ما زين شده اند، نمى دانم، شا ... واى پشتم.

كاروان فرياد

احساس مى كنم خيلى تنها و بى كس هستم، آخر تنهايى دردى نيست كه با گذشت زمانْ غبار فراموشى برآن نشيند و يتيمى زخمى نيست كه آمد و شدِ روز و شبْ مرهم آن باشد.

گاهى كه تو از آن بالا به من نگاه مى كنى همه غم هاى خودم را فراموش مى كنم و دلم لبريز از احساس مرموزى مى شود، همان دلى كه با خود نياوردم. دلم را فرسنگ ها آن طرف تر جاگذاشته ام و شايد دلم طاقت نداشت همراه من بيايد و تنهايى دست هايم، رنجورى تنم و زخم هاى قلبم را ببيند.

دلم پشت دشت هايى سرخ جا مانده، به او گفتم با من بيايد و او گفت بگذار تا قيام قيامت اين جا باشم، در اين گلستانِ پر از شقايق بمانم

و بر انتظار حرم هر گلى هزار بار طواف عشق كنم.

دلم با من نيامد، كنار پيكرت جا ماند، از وقتى كه از كوفه راه افتاديم تنها يك بار از آن بالا به من نگريستى و آن زمانى بود كه از شدت دردِ استخوان هاى ضرب ديده ام و رنجِ قلب شكسته ام،اشك برگونه هايم نقشى از ماتم زد، همان لحظه كه عمّه نيز به كنارم آمد و مرا به صبورى دلدارى داد. نگاه مهربانش بر وجودم سايه عطوفت انداخت و فرود آرام مژگانش غم هاى درونم را هاشور زد. به من گفت:

ـ ياد خدا تسلّى دلت خواهد بود، همان خدايى كه انتقام خون پدرت را مى گيرد.

عمّه درست گفت و چه زيبا فرمود، امّا او نمى دانست دلم الآن در سجده نماز خود سر بر خاك حرم خون خدا، كربلا، مى سايد و اوست كه پروانهوار گرد شمع پيكرت مى گردد و مى سوزد و درون مرا از آتش غم مى افروزد.

پدر جان! خيلى دلم گرفته، غم و غصه وجودم را پر كرده و از بس گريستم گويى اشكِ چشمانم خشك شده است. از آن بالا به من نگاه كن، امّا اگر قرار است باز با ديدن من دانه هاى اشك از گوشه چشمانت بلغزد و بر محاسنت جارى شده و بعد از روى صورتت پايين آمده، چوب نيزه را خيس كند نگاه نكن.

پدر جان! من قبل از اين كوفه را نديده بودم ـ و اى كاش هرگز نمى ديدم ـ تنها يادم است در مدينه كه بوديم هر وقت نام كوفه را

مى شنيدى حالت دگرگون مى شد، نمى دانم اين بغض بود كه راه گلويت را سد مى كرد و نمى گذاشت تا لحظاتى با ما حرف بزنى يا اين كه خشم آن چنان صورتت را بر افروخته مى كرد.

هرچه فكر مى كنم نمى فهمم چطور راضى شدى به سوى كوفه حركت كنى، يعنى هيچ كس نفهميد. در مدينه كسى باور نمى كرد، همه مى گفتند مردم كوفه مردمان عهد شكن و هوا پرستند، همان كارى كه با جدّم على و عمويم حسن كردند با تو نيز مى كنند.

كوفه!

اى شهر هزار رنگ، شهر آفتاب پرست هاى روزگار!

كوفه!

شهر غصّه ها و عقده هاى من، شهر خاطرات تلخ و كشنده من!

پدر مظلومم!

سر تو و يارانت را زودتر از ما به كوفه فرستاده بودند، وقتى كه ما به نزديك كوفه رسيديم ديديم سوارانى با نيزه هايى كه بر سر آنها منظومه نورانى خورشيد باكهكشانى از ستاره است به سوى ما مى آيند، به ما كه رسيدند در بين كاروان پخش شده و همراه كاروان به سوى كوفه راه افتادند.

آن لحظه كه رسيدند صداى گريه از همه بلند شد، استخوان هاى بدنم از كتك هايى كه كنار بدنت به من زدند درد مى كرد و هنگام گريه درد آن دو چندان مى شد. امتداد نگاهم همه جا را جستجو كرد و بالأخره

انتظار مه آلود چشمانم تو را كه بر دامن آسمان نشسته بودى در آغوش كشيد.

به دروازه كوفه كه رسيديم مردم براى تماشا آمده بودند، زنان بالاى پشت بام و مردها كنار ديوار ايستاده بودند، نمى دانستم چه بكنم، مى خواستند با آن حال ما را جلو چشم مردم عبور دهند; سوار بر شترانى بى كجاوه، با روى باز و صورتى رنگ پريده و رنجور... خدايا! مردم درباره ما چه فكر مى كردند؟