بسم الله الرحمن الرحیم
 
نگارش 1 | رمضان 1430

 

صفحه اصلی | کتاب ها | موضوع هامولفین | قرآن کریم  
 
 
 موقعیت فعلی: کتابخانه > مطالعه کتاب فلاح السائل, علاّمه سید بن طاووس ( )
 
 

بخش های کتاب

     FEHREST -
     FALAH001 -
     FALAH002 -
     FALAH003 -
     FALAH004 -
     FALAH005 -
     FALAH006 -
     FALAH007 -
     FALAH008 -
     FALAH009 -
     FALAH010 -
     FALAH011 -
     FALAH012 -
     FALAH013 -
     FALAH014 -
     FALAH015 -
     FALAH016 -
     FALAH017 -
     FALAH018 -
     FALAH019 -
     FALAH020 -
     FALAH021 -
     FALAH022 -
     FALAH023 -
     FALAH024 -
     FOOTNT01 -
 

 

 
 

 

next page

fehrest page

back page

دعاى امام صادق (ع ) در تعقيب نمازعصر
8 - از ديگر جمله تعقيبات مهمّ، باز دعاى امام صادق (ع ) بعد از نماز عصر است ، به اينصورت كه :
اءَلْحَمْدُللّهِِ رَبِّ الْعالَمينَ، وَ صَلَّىَ اللّهُ عَلى مُحَمَّدٍ خاتَمِ النَّبِيِّينَ، وَ عَلى آلِهِالطّاهِرينَ، اءَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ فِى اللَّيْلِ إِذا يَغْشى ، وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ فِى النَّهارِإِذا تَجَلّى ، وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ فِى الاَّْخِرَةِ وَ الاُْولى ، وَ صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ ما لاحَ الْجَديدانِ وَ مَااطَّرَدَ الْخافِقانِ، وَ ما حَدا الْحادِيانَ، و ما عَسْعَسَ لَيْلٌ، وَ مَا ادْلَهَمَّ ظَلامٌ، وَ ما تَنَفَّسَصُبْحٌ، وَ ما اءَضآءَ فَجْرٌ، اءَللّهُمَّ، اجْعَلْ مُحَمَّداً خَطَيب وَفْدِ الْمُؤْمِنينَ إِلَيْكَ، وَالْمَكْسُوَّ حُلَلَالاَْمانِ إِذا وَقَفَ بَيْنَ يَدَيْكَ، وَ النّاطِقَ إِذا خَرِسَتِ الاَْلْسُنُ بِالثَّنآءِ عَلَيْكَ، اءَللّهُمَّ، اءَعْلِمَنْزِلَتَهُ، وَ ارْفَعْ دَرَجَتَهُ، وَ اءَظْهِرْ حُجَّتَهُ، وَ تَقَبَّلْ شَفاعَتَهُ، وَابْعَثْهُ الْمَقامَ الَْمحْمُودَالَّذى وَعَدْتَهُ، وَاغْفِرْ ما اءَحْدَثَ الُْمحْدِثُونَ مِنْ اءُمَّتِهِ بَعْدَهُ، اءَللّهُمَّ، بِلِّغْ رُوحِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍمِنِّى التَّحِيَّةَ وَالسَّلامَ، وَ اءَوْرِدْ عَلَىَّ مِنْهُمْ تَحِيَّةً كَثيرَةً وَ سَلاماً، يا ذَاالْجَلالِ وَالاِْكْرامِ وَالاِْفْضالِ وَ الاِْنْعامِ.
اءَللّهُمَّ، إِنّى اءَعُوذُ بِكَ مِنْ مُضِلاّتِ الْفِتَنِ، ما ظَهَرَ مِنْها وَ ما بَطَنَ، وَالاِْثْمَ وَالْبَغْىَ بِغَيْرِالْحَقِّ، وَ اءَنْ اءُشْرِكَ بِكَ ما لَمْ تُنَزِّلُ بِهِ سُلْطاناً، اءَوْ اءَقُولَ عَلَيْكَ مالَمْ اءَعْلَمْ، اءَللّهُمَّ،إِنّى اءَسْاءَلُكَ مُوجِباتِ رَحْمَتِكَ وَ عَزآئِمَ مَغْفِرَتِكَ، وَ الْغَنيمَةَ مِنْ كُلِّ بِرِّ، وَالسَّلامَةَ مِنْ كُلِّإِثْمَ، وَ اءَسْاءَلُكَ الْفَوْزَ بِالجَنَّةِ، وَالنَّجاةَ مِنَ النّارِ.
اءَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ اجْعَلْ لى فى صَلاتى وَ دُعآئى بَرَكَةً تُطَهِّرُ بِهاقَلْبى ، وَ تُؤْمِنُ بِها رَوْعَتى ، وَ تَكْشِفُ بِها كَرْبى ، وَ تَغْفِرُ بِها ذَنْبى ، وَ تُصْلِحُبِها اءَمْرى ، وَ تُغْنى بِها فَقْرى ، وَ تَذْهَبُ بِها ضُرّى ، وَ تُفَرِّجُ بِها هَمّى ، وَ تُسَلِّىبِها غَمّى ، وَ تَشْفى بِها سُقْمى ، وَ تُؤْمِنُ بِها خَوْفى ، وَ تَجْلُو بِها حُزْنى ، وَ تَقْضىبِها دَيْنى ، وَ تَجْمَعُ بِها شَمْلى ، وَ تُبَيِّضُ بِها وَجْهى ، وَاجْعَلْ ما عِنْدَكَ خَيْراً لى .
اءَللّهُمَّ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَ لا تَدَعْ لى ذَنْباً إِلاّ غَفَرْتَهُ، وَ لاَ كْرباً إِلاّ كَشَفْتَهُ،وَ لا خَوْفاً إِلاّ آمَنْتَهُ، وَلا سُقْماً إِلاّ شَفَيْتَهُ، وَ لاَ هَمّاً إِلاّ فَرَّجْتَهُ، وَ لا غَمّاً إِلاّ اءَذْهَبْتَهُ، وَ لاحُزناً إِلاّسَلَّيْتَهُ، وَ لاَ دْيناً إِلاّ قَضَيَْتَهُ، وَ لا عَدُوّاً إِلاّ كَفَيْتَنيهِ، وَ لا حاجَةْ إِلاّ قَضَيْتَها، وَلا دَعْوَةً إِلاّاءَجَبْتَها، وَ لا مَسْاءَلَةً إِلاّ اءَعْطَيْتَها، و لا اءَمانَةً إِلاّ اءَدَّيْتَها، وَ لا فِتْنَةً إِلاّصَرَفْتَها، اءَللّهُمَّ، اصْرِفْ عَنِّى الْعاهاتِ وَالاَّْفاتِ وَالْبَليِّاتِ ما اءُطيقُ وَ ما لا اءُطيقُصَرْفَهُ إِلاّ بِكَ.
اءَللّهُمَّ، اءَمْسى ظُلْمى مُسْتَجيراً بِعَفْوِكَ، وَ اءَمْسَتْ ذُنُوبى مُسْتَجيرَةً بِمَغْفِرَتِكَ، وَاءَمْسى خَوْفى مُسْتَجيراً بِاءَمانِكَ، وَ اءَمْسى فَقْرى مُسْتَجيراً بِغِناكَ، وَ اءَمْسى ذُلّىمُسْتَجيراً بِعِزِّكَ، وَ اءَمْسى ضَعْفى مُسْتَجيراً بِقُوَّتِكَ، وَ اءَمْسى وَجْهِىَ الْبالِىالْفانى مُسْتَجيراً بِوَجْهِكَ الدّآئِمِ الْباقى . يا كآئِناً(216) قَبْلَ كُلِّ شَىْءٍ، وَ يا مُكَوِّنَكُلِّ شَىْءٍ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، وَاصْرِفْ عَنِّى وَ عَنْ اءَهْلى وَ مالى وَ وُلْدى وَ اءَهْلِحُزانَتى وَ إِخْوانى فيكَ، شَرَّ كُلِّ ذى شَرٍّ، وَ شَرَّ كُلِّ جَبّارٍ عَنيدٍ، وَ شَيْطانٍ مَريدٍ، وَسُلْطانٍ جآئِرٍ [يا: جابِرٍ] وَ عَدوٍّ قاهِرٍ، وَ حاسِدٍ مُعانِدٍ، وَ باغٍ مُراصِدٍ، وَ مِنْ شَرِّ السّآمّةِ وَالْهآمَّةِ وَ ما دَبَّ فِى اللَّيْلِ وَ النَّهارِ، وَ مِنْ شَرِّ فُسّاقِ الْعَرَبِ وَ الْعَجَمِ وَ فَسَقَةِ الْجِنِّوَالاِْنْسِ، وَ اءَعُوذُ بِدِرْعِكَ الْحَصينَةِ الَّتى لا تُرامُ، وَ اءَسْاءَلُكَ اءَنْ لا تُميتَنى غَمّاً وَلا هَمّاً وَ لامُتَرَدِّياً وَ لا رَدْماً وَلا غَرْقاً وَلاحَرْقاً وَ لا عَطَشاً وَ لا صَبْراً [يا: ضَيْراً] وَلا قِوَداً وَ لا اءَكيلَالسَّبُعِ، وَ اءَمِتْنى عَلى فِراشى فى عافِيةٍ، اءَوْ فِى الصَّفِّ الَّذى نَعَتَّ اءَهْلَهُ فىكِتابِكَ فَقُلْتَ: كَاءَنَّهُمْ بُنْيانٌ مَرْصُوصٌ (217)، مُقْبِلينَ غَيْر مُدْبِرينَ،عَلى طاعَتِكَ وَ طاعَةِ رَسُولِكَ(ص )، قائِماً بِحَقِّكَ غَيْرَ جاحِدٍ لاَِّلائِكَ، وَلا مُعانِدٍ لاَِوْلِيآئِكَ،وَلا مُوالِياً لاَِعْدائِكَ، يا كَريمُ.
اءَللّهُمَّ، اجْعَل دُعآئى فِى الْمَرْفُوعِ الْمُسْتَجابِ، وَاجْعَلْنى عِنْدَكَ وَجيهاً فِى الدُّنْياوَالاَّْخِرَةِ وَ مِنَ الْمُقَرَّبينَ، اءَلَّذينَ لا خَوْفٌ عَلَيْهِمْ وَلا هُمْ يَحْزَنُونَ، وَاغْفِرْلى وَلِوالِدَىَّ وَ ماوَلَدَا وَ ما وَلَدْتُ وَ ما تَوالَدوا مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَ الْمُؤْمِناتِ، يا خَيْرَ الْغافِرينَ، وَالْحَمْدُللّهِِ الَّذىقَضى عَنِّى صَلاةً كانَتْ عَلَى الْمُؤْمِنينَ كِتاباً مَوْقُوتاً.

- ستايش خدايى را كه پروردگار عالميان است ، و درود خداوند بر حضرت محمّد خاتمپيامبران و بر خاندان پاك او، خداوندا، بر حضرت محمّد درود فرست در شب هنگامى كهمى پوشاند، و بر او درود فرست در روز هنگامى كه روشن مى نمايد، و بر او درودفرست در آخرت و دنيا، و بر او درود فرست تا زمانى كه شب و روز آشكار مى گردند، ومشرق و مغرب در پى هم مى آيند، و دو ستاره مشخّص طلوع مى كنند، و شب روى مى آورد ومى رود، و شديداً تاريك مى گردد، و صبح آشكار گشته و سپيده دم روشن مى گردد.خداوندا، حضرت محمّد (ص ) را سخنور مؤمنانى كه بر تو وارد مى شوند قرار داده ، وهنگامى كه در پيشگاهت مى ايستد، جامه هاى نفيس ‍ ايمنى را بر تنش بپوشان ، و هنگامىكه زبانها لال مى شوند زبان او را به مدح و ثناى بر خويش بگشاى ، خداوندا، مقام ومنزلت او را بلند، و پايه اش را رفيع ، و دليلش را آشكار گردان ، و شفاعتش رابپذير، و او را به مقام محمود و جايگاه ستوده اى كه وعده اش داده اى برانگيز، و آنچه رابدعت گزاران و نو آوران از اُمّتش بعد از او بدعت گذارى نموده اند، بيامرز [و محوفرما]. خدايا، از سوى من به روح محمّد و آل محمّد درود و سلام برسان ، و از آنان بر مندرود و سلام بسيار وارد گردان ، اى صاحب عظمت و بزرگوارى و بخشش و انعام ،
خدايا، به تو پناه مى برم از فتنه هاى گمراه كننده ، آشكار و نهان آنها، و از گناه وتجاوز به ناحقّ و اينكه آنچه را كه دليلى براى آننازل نفرموده اى شريك تو قرار دهم ، يا درباره تو سخنى را كه از آن آگاهى ندارمبگويم ، خداوندا، از تو رحمتهاى لازم و آمرزشهاى حتمى ، و غنيمت برگرفتن از هر كارنيك ، و سلامتى از هر گناه را درخواست مى نمايم . و راه يافتن به بهشت و رهايى از آتشجهنّم را از تو مى خواهم .
خدايا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست ، و در نماز و دعايم بركتى قرار ده كه به وسيلهآن دلم را پاكيزه گردانيده ، و هراسم را ايمنى بخشيده ، و ناراحتى سخت و گلوگيرم رابرطرف ، و گناهم را آمرزيده ، و امورم را اصلاح ، و فقر و نادارى ام رامبدّل به بى نيازى ، و رنجورى و گرفتارى ام را مرتفع ، و ناراحتى ام را برطرفنموده ، و اندوهم را تسلّى داده ، و بيمارى ام را بهبودى بخشيده ، و ترسم را ايمنى داده ،و حزن و اندوهم را برطرف ، و بدهى ام را ادا نموده ، و پراكندگى و پريشانى ام را جمع، و رويم را سپيد گرداند، و آنچه را كه در نزد توست برايم خير قرار ده ،
خدايا، بر محمّد و آل محمّد درود فرست و هيچ گناهى براى من مگذار مگر اينكه آن راآمرزيده باشى ، و هيچ ناراحتى سخت مگر اينكه برطرف نموده باشى ، و هيچ خوف وهراسى مگر اينكه ايمنى بخشيده ، و هيچ بيمارى مگر اينكه بهبود ساخته باشى ، و هيچناراحتى مگر اينكه برطرف نموده باشى ، و هيچ غمى مگر اينكه مرتفع ساخته باشى ،و هيچ اندوهى مگر اينكه تسلّى داده باشى ، و هيچ بدهكارى مگر اينكه ادا نموده باشى ، وهيچ دشمنى مگر اينكه مرا از آن كفايت نموده باشى ، و هيچ حاجتى مگر اينكه برآوردهباشى ، و هيچ دعايى مگر اينكه اجابت نموده باشى ، و هيچ خواسته اى مگر اينكه عطافرموده باشى ، و هيچ امانتى مگر اينكه ادا فرموده باشى ، و هيچ امتحان و گرفتاريىمگر اينكه جلو آن را گرفته باشى ، خداوندا، تمام آسيبها و آفات و گرفتاريها، چهآنچه را كه توان مرتفع ساختن آن را دارم و چه ندارم ، از من بازدار.
خداوندا، ظلم من با پناهنده شدن به عفو تو، و گناهانم با پناهنده شدن به آمرزشت ، وخوف و هراسم با پناهنده شدن به امن و امان تو، و نادارى ام با پناهنده شدن به بىنيازى ات ، و خوارى ام با پناهنده شدن به سرافرازى ات ، و ناتوانى ام با پناهندهشدن به نيروى تو ، و روى [و وجود] پوسنده و فانى شونده ام با پناهنده شدن بهروى [و اسماء و صفات ] جاودان و پاينده تو شب نموده ، اى خداوندى كه پيش از هر چيزبوده اى ، و اى پديد آورنده هر چيز، بر محمّد وآل محمّد درود فرست و از من و از خانواده و مال و دارايى و فرزندانم و تمام خويشانوبستگانى كه به واسطه ايشان ناراحت مى شوم و از برادرانم در راه تو، شرّ هر شرّرسان ، و شرّ هر سركش خيره سر و شيطان گردنكش ، و پادشاه و فرمانرواى ظالم [يا:سركش ]، و دشمن چيره ، و حسود ستيزه جو، و ستمكارى كه در كمين است ، و از شرّ هرحيوان زهرآلود و غير سمّى و تمام آنچه كه در شب و روز مى جنبد. و از شرّ گناهكارانعرب و عجم و گناهكاران و فاسقان جنّ و انس ‍ بدور دار، و به زره آهنين محفوظ تو كه هيچكس و چيز نمى تواند آهنگ آن را بكند پناه مى برم ، و از تو درخواست مى نمايم كه مرابا حالت غمناك و اندوهگين و يا در حالتى كه از جايى پرت شده و بيافتم ، و ياديوارى خراب شود و بر روى من بريزد، و يا غرق شوم ، و يا بسوزم ، و يا در حالتتشنگى و يا در حالتى كه به زور نگاهم دارند و بكشند، [ويا: در حالتى كه به منآسيب برسانند و كشته شوم ] و يا مرگم به خاطر قصاص و يا خوراك درندگان گردم ،مَميران . و در رختخوابم در حالت عافيت يا در صفّى كهاهل آن را در كتاب خود ستوده و فرموده اى : به گونه اى كه گويى ساختمان صُربينهستند بميران ، در حالتى كه روى [به دشمن ] باشيم نه درحال پشت كردن و فرار و گريز از آنها، و نيز در حالتى كه در طاعت تو و پيروىرسولت (ص ) بوده ، و به حقّ تو قيام نموده [و آن را بجا آوريم ] بدون اينكه نهنعمتهايت را انكار نماييم ، و نه با دوستانت دشمنى داشته باشيم ، و نه با دشمنانتدوستى كنيم . اى بزرگوار.
خداوندا، دعاى مرا در ميان دعاهاى بالا برده شده و مستجاب قرار ده ، و مرا در نزد خود دردنيا و آخرت آبرومند و از مقرّبان درگاهت بگردان ، آنان كه نه بيمى بر آنان است و نهاندوهگين مى شوند، و من و پدر و مادر و تمام فرزندان آنها و مرا و تمام كسانى را كه ازمردان و زنان مؤمن تولّد يافته اند، بيامرز، اى بهترين آمرزندگان ، و ستايش براىخداوندى كه نماز ديگرى را كه نوشته معيّن و وقت دار براى مؤمنين است ، از ناحيه منبرآورده ساخت .
9 - از ديگر تعقيبات مهمّ دعاى مولايمان حضرت مهدى (ع ) است كه را پيش از اين تعقيبتمام نمازها ذكر و روايت كرديم .
10 - از جمله تعقيبات مهمّ، دعاى احمد بن عبداللّه بن خانبه است كه پيشتر در تعقيب نمازظهر يادآور شديم ، و آن بعد از همه نمازها براى جبران گناهان و جنايات خوانده مى شود.
كيفيّت سجده شكر در تعقيب نمازعصر
11 - وقتى بنده از تمام اين امور به صورتى كه ذكر نموديم ، يا به هر اندازه كهبراى او مقدور بود، و خداوند جلّ جلاله توفيق آن را به او عنايت فرمود و از آن خشنود مىگردد - فراغت پيدا نمود، لازم است كه سجده شكر را به كيفيّتى كه در تعقيب نماز ظهربر آن آگاهى داديم ، همراه با ذلّت و خاكسارىِ بندگى براى عظمت الهى بجا آورد.
بعد سجده بجاآور و بگو آنچه را كه روايت شده مولايمان علىّ بن الحسين - صلوات اللّهعليه - همواره در سجده صد بار مى فرمود:
اءَلْحَمْدُللّهِِ شُكْراً.
- از روى شكر و سپاسگزاى ستايش خدا را مى نمايم .
و پس از هر ده بار گفتن آن ، مى فرمود:
شُكْراً لِلْمُجيبِ
- سپاس مى گزارم خداوندى را كه اجابت مى نمايد.
سپس مى فرمود:
ياذَا الْمَنِّ الدّآئِمِ الَّذى لا يَنْقَطِعُ اءَبَداً، وَ لا يُحْصيهِ غَيْرُهُ، وَ يا ذَاالْمَعْروفِ الَّذى لايَنْفَدُ اءَبَداً، يا كَريمُ، يا كَريمُ، يا كَريمُ.
- اى خداوندى كه صاحب بخشش جاودانى اى كه هيچگاه پايان نپذيرفته ، و غير تو نمىتواند آن را به شماره درآورد، و اى صاحب نيكى اى كه هيچگاه تمام نمى شود، اىبزرگوار، اى بزرگوار، اى بزرگوار.
بعد دعا و تضرّع نموده و حاجت خويش را ذكر مى نمود، آنگاه مى فرمود:
لَكَ الْحَمْدُ إِنْ اءَطَعْتُكَ، وَلَكَ الْحُجَّةُ إِنْ عَصَيْتُكَ، لا صُنْعَ لى وَلا لِغَيْرى فى إِحْسانٍمِنْكَ إِلَىَّ فى حالٍ [يا: حالِىَ] الْحَسَنَةِ، يا كَريمُ، يا كَريمُ، صَلِّ عَلى مُحَمَّدٍ وَ اءَهْلِ بَيْتِهِ،وَ صِلْ بِجَميعِ ما سَاءَلْتُكَ وَ اءَسْاءَلُكَ مَنْ فِى مَشارِقِ الاَْرْضِ وَ مَغاربِهِا مِنَ الْمُؤْمِنينَ وَالْمُؤْمِناتِ، وَ ابْدَاءْ بِهِمْ وَثَنِّ بى بِرَحْمَتِكَ.
- اگر اطاعت تو را نمودم سپاس براى توست ، و اگر معصيت تو را نمودم حجّت و براىتوست ، در احسان و نيكوكارى از ناحيه تو به من در هنگام انجام حسنه و كار نيك [و ياحال نيكم ] نه من ونه ديگر هيچ نقشى نداريم ، اى بزرگوار، اى بزرگوار، بر محمّد واهل بيت او درود فرست . و به رحمتت ، تمام آنچه را كه درخواست نموده و مى نمايم ، بهتمام مردان و زنان مؤمنى كه در قسمتهاى مشرق و مغرب زمين قرار دارند، برسان ، ونخست به آنان عنايت فرما، و در مرحله دوّم به من بده .
آنگاه سمت راست صورت خويش را بر زمين گذارده و مى فرمود:
اءَللّهُمَّ، لا تَسْلُبْنى ما اءَنْعَمْتَ بِهِ عَلَىَّ مِنْ وِلايَتِكَ وَ وِلايَةِ مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ، عَلَيْهِ وَعَلَيْهِمُ السَّلامُ.
- خداوندا، آنچه را كه از ولايت و دوستى خود و ولايت محمّد وآل محمّد - كه درود بر او و ايشان باد - بر من ارزانى داشته اى ، باز مگير.
بعد سمت چپ صورت خويش را بر زمين مى نهاد ومثل آن را مى فرمود. (پايان روايت )
12 - سپس هر حاجتى را كه دوست داشتى درخواست مى نمايى ، و اگر خواستى درحال سجده مى گويى :
اءَللّهُمَّ، لَكَ قَصَدْتُ، وَ إِلَيْكَ اعْتَمَدْتُ وَ اءَرَدْتُ، وَ بِكَ وَثِقْتُ، وَ عَلَيْكَ تَوَكَّلْتُ، وَاءَنْتَ عالِمٌ بِما اءَرَدْتُ.
- خدايا، تنها قصد و آهنگ تو را نمودم ، و به تو تكيه كردم و تو را اراده نمودم ، و فقطبه تو اعتماد نموده و بر تو توكّل كردم ، و تو نسبت به آنچه كه اراده نموده ام آگاههستى .
زيرا در روايت آمده كه : هركس آن را بگويد، سر از سجده برنمى دارد، مگر اينكه حاجتو خواسته اش برآورده مى گردد. ان شاء اللّه تعالى .
اعمال بعد از سجده شكر و اتمام نماز
13 - وقتى سر از سجده برداشتى ، سه بار دستت را بر جاى سجده ات بكش ، و در هربار آنچه را كه پيش از اين بعد از سجده نماز ظهر ذكر نموديم بگو، و دست برصورتت بكش .
14 - اگر درد و يا بيمارى داشته باشى ، هفت بار دست بر جاى سجده ات بكش و در هربار آنچه را كه يادآور شديم بگو، و دستت را بر جايى كه بيمار است بكش ، ان شاءاللّه برطرف مى شود.
15 - بعد از خواندن نماز در مسجد با حضور قلب و طهارت باطن ، اعمّ از مسجدهاى خاصّ،يا جايگاه مخصوص نمازگزاردن در خانه يا مسجدِ حضور در پيشگاه خداوند - جلّ جلاله -هنگام جدا شدن به اين نيّت جدا شو: براى امتثال امر خداوند - جلّ جلاله - در انجاماعمال شايسته اى كه او - جلّ جلاله - امر فرموده ، از پيشگاه او برمى خيزم ، در حالى كهمقصودم از اين بندگى خالصانه او - جلّ جلاله - اوست از آن جهت كه او در هرحال زيبنده پرستش است .
16 - همچنين بگو آنچه را كه روايت شده كه امام صادق (ع ) فرمودرسول خدا(ص ) فرمودند: وقتى نمازتان را خوانديد و از مسجد بيرون آمديد، بگوييد:
اءَللّهُمَّ، دَعَوْتَنى فَاءَجَبْتُ دَعْوَتَكَ، وَ صَلَّيْتُ مَكْتُوبَتَكَ، وَانْتَشَرْتُ فى اءَرْضِكَكَما اءَمَرْتَنى ، فَاءَسْاءَلُكَ مِنْ فَضْلِكَ، الْعَمَلَ بِطاعَتِكَ وَ اجْتِنابَ مَعْصِيَتِكَ وَالْكَفافَمِنَ الرِّزْقِ بِرَحْمَتِكَ.
- خداوندا، مرا خواندى و دعوتت را اجابت نمودم ، و نماز واجبت را خواندم ، و چنانكه امرفرمودى [بعد از خواندن آن ] بر روى زمين [دنبال كار خود] رفتم ، پس ازفضل تو، و به واسطه رحمتت ، عمل كردن به طاعت و عبادتت ، و اجتناب كردن از معصيتت ،و از روزى به اندازه اى كه مرا از مردم بى نياز كند، درخواست مى نمايم .
اينك مى گويم : بنابراين ، شايسته است كه بنده بعد از خواندن نماز عصر و اظهارخاكسارى و ذلّت براى خدا و ياد او، هنگام جدا شدن از آن توجّه داشته باشد كه هرگز ازخاكسارىِ بندگى خداوند و از اطّلاع و آگاهى و اشراف احاطه علوم ربّانى او جدا نمىگردد، و نيز توجّه داشته باشد كه بعد از اين در هيچ حركت و سكونى كه با خداوندمعامله مى كند آزاد و رها گذاشته نشده ، بلكه از او خواسته اند كه در تمام تصرّفات وكارهايش عابد خداوند - جلّ جلاله - باشد.
در برخى از حكايتهاى اهل مراقبه آمده كه بعضى از آنان همراه با دوستى كه مدّت زمانىبا او مصاحبت اختيار نموده بود با عدّه اى در كشتى اى كه در آن گندم بود نشسته بودند،و گندم مال هيچيك از اين دو نفر نبود، يكى از روى غفلت از گندم برداشت و يك دانه از آنرا خورد، دوستش به او نگاه كرد و گفت : اين چه كارى است ؟ وى گفت : از نَفْس ‍ خويشغافل شدم . رفيقش به او گفت :

إِمّا تَقُومُون كَذا، اءَوْ فَاقْعُدُوا
مَا كُلُّ مَنْ رامَ السَّمآءَ يَصْعَدُ
عَنْ تَعَبٍ اءَوْ رَدِّ ساقٍ اءَوَّلاً
وَ مَسَحَتْ غُرَّةَ سَبّاقٍ [يا: سَيّافٍ]يَدُ
لَوْ شُرِّفُ الاِْنْسانُ وَ هُوَ وادِعٌ
لَقَطَعَ الصَّمْصامُ وَ هُوَ مُغْمَدُ
- يا چنين [جوانمردانه ] برخيزيد وگرنه بنشينيد، چنين نيست كه هركس ‍ آهنگ آسمان را كردبتواند بالا برود.
به اين صورت كه ابتدا رنج و سختى را تحمّل و پا فشارى و استقامت كنيد، كه تنها دراين صورت است كه شخص پيشرو در مسابقه [يا: شمشير زن يكتا] به جايزه نفيس دستمى يابد.
اگر انسان با وجود رها كردن و ترك طلب ، شرافت و برترى مى يافت ، مسلّماً شمشيرِتيزى كه در غلاف است ، نيز مى بُريد.
فصل بيست و دوّم : محاسبه و اصلاح نامه عمل و ادعيه هنگام غروب آفتاب
لزوم محاسبه و توبه از گناهان
در روايت آمده كه حضرت ابى الحسن ماضى امام كاظم - صلوات اللّه عليه - فرمود:هركس در هر روز، خود را محاسبه ننمايد، از ما نيست ، پس ‍ اگر كار نيكى انجام دادهباشد از خداوند طلب مى كند كه آن را افزايش دهد، و اگر كار بدى كرده باشد، ازخداوند طلب آمرزش نموده و توبه مى كند.
و نيز در حديث است كه حسن بن علىّ (عليهماالسلام ) فرمودرسول خدا(ص ) فرمودند: بنده ، مؤمن نمى شود، تا اينكه سخت تر از حساب كشى اىكه شريك از شريك خود، و مولى از برده اش مى كشد، از نَفْس خود حساب بكشد...
بر اين پايه ، مى گويم : اگر در هر روز هنگام نزديك غروب آفتاب در حالى باشىكه از هر چه كه مقتضى استحقاق عقوبت يا سرزنش يا نكوهش است سالم و ايمن باشى ،بنده نيكبختى هستى . هر چند اين مقام براى غير معصوم بعيد است ، زيرا مولايمان اميرالمؤمنين - صلوات اللّه عليه و سلامه - وقتى در نهج البلاغه دنيا را توصيف مىفرمايد، و ذكر مى كند كه پيامبر اكرم - صلوات اللّه عليه و سلامُه - آن را دشمن مى داشت، و حقير و كوچك مى شمرد، و همچنين خداوند - جلّ جلاله - آن را براى اوليا و ويژگان ودوستانش دشمن و بد مى داند، آن بزرگوار(ع ) مى فرمايد: اگر جز اين خصلت در مانبود كه هرچه را كه خداوند دشمن مى دارد دوست مى داريم ، و هرچه را كه خداوند كوچك وبى ارزش مى داند بزرگش ‍ مى شماريم ، بى گمان همين براى دشمنى و ستيز باخداوند و بيرون آمدن از تحت فرمانش كافى بود.(218)
اينك چگونه است حال ما كه چيزهاى ديگرى را بر اين مصائب و گرفتاريها افزوده ايم ،به گونه اى كه توكّلمان بر حول و قوّه و نيرو خود و براموال و آرزهايى دست نايافتنى از آرامشمان به خداوند - جلّ جلاله - كه مالك همهبخششهاست ، قوى تر است ، و نيز اطمينان قلبى مان به نويدهاى بندگان از اطمينانمانبه نويد خداوندى كه پادشاه آخرت است قوى تر، و بيم و هراسمان از وعده كيفر مردماناز وعده عذاب خداوندى كه پادشاه شبها و روزهاست بر ما سخت تر است ، و مقصودمان ازدوستى يكديگر شيرين تر و قوى تر از دوستى مان با خداوند يا دوستى خداوند - جلّجلاله - با ما است ، و نزديكى به يكديگر براى ما مهمّ تر از نزديكى جستن به درگاهخداوند - جلّ جلاله - يا قُرب او به ما است ، و روى آوردن و توجّه مان به يكديگر ازاقبال و توجّه بر خداوند - جلّ جلاله - يا طلب توجّه او بر ما كاملتر است ، و مدح همديگردر نفوسمان مؤثّرتر از مدح و ستايش او - جلّ جلاله - يا طلب مدح و ثناى او ما را مىباشد، و نكوهش همديگر در نزدمان سخت تر از سرزنش خداوند - جلّ جلاله - ما را، يانكوهش برخى از دشمنان او - جلّ جلاله - او را مى باشد، زيرا ما گاهى با برخى ازكافرانى كه خدا را نكوهش مى كنند مصاحبت مى كنيم ، و اُنسمان به مصاحبت با كسى كه درحقّ ما اعمال نيكى را انجام مى دهد بيشتر از مصاحبت با كسى است كه در حقّ خداوند - جلّجلاله - چنين مى كند، و اُنسمان به يكديگر از اُنس بهجلال و حضور خدا بر ما كاملتر] است . و نيكوكارى مان به يكديگر در دلمان از احسانخداوندى كه از اندك شكر نعمت او ناتوانيم بزرگتر است ، و درخواست حوايج ديگران ازما و انجام دادن آنها براى بندگان براى ما آسانتر از بجا آوردن واجبات يا مستحبّات ياپيروى از خواسته خداست . و به ديگر بيماريهاى عقلى كه مضمون اين كتابمجال آن را ندارد، قبلا هستيم ، در حالى كه كتاب خداوند - جلّ جلاله - نسبت به پيروان اينآيين مبين اسلام چنين مطالبى را نمى پسندد، و مى فرمايد:
وَ لايَتَّخِذَ بَعْضُنا بَعْضاً اءَرْباباً مِنْ دُونِ اللّهِ. (219)
- [بگو: اى اهل كتاب ...] و اينكه ما يكديگر را به عنوان پروردگارانِ غير خدا نگيريم .
همچنين در روايت آمده كه مولايمان علىّ (ع ) فرمود: امّا بعد، براستى كه خداوند - تباركو تعالى - حضرت محمّد(ص ) را به حق برانگيخت ، تا بندگانش را از پرستش بندگانبه پرستش خويش ، و از وفاى به پيمانهاى بندگان بهعمل به پيمانهاى خود، و از اطاعت بندگان به طاعت و عبادت خود، و از ولايت [يعنى دوستىو يا سرپرستى ] بندگانش به ولايت خويش ‍ بيرون آورد.
و نيز در بعضى از احاديث ديدم كه : خداوند - جلّ جلاله - به بعضى از پيامبران و خواصّدرگاهش از ظلم و ستم بندگان نسبت به مقام مقدّسش ‍ گله و شكوه مى نمايد.
براستى اگر گله و شكوه از بيان و گفتار خداوند صادر نشده باشد، زبانحال او چگونه شكايت ننمايد؟ در حالى كه ما بهاعمال زشتى كه شرح داديم متّصف هستيم . و نادانى بندگان و بردگان به آنجا رسيدهكه خداوند - جلّ جلاله - به تنهايى آنان را آفريد، و هيچ كس در آفرينش و تقدير امورآنان شريك او نبود، آنگاه هم او - جلّ جلاله - به منظور آگاهانيدن آنان نسبت به يگانگىاش - جلّ جلاله - در پديد آوردن و تدبيرشان فرمود:
نَحْنُ خَلَقْناكُمْ، فَلَوْلا تُصَدِّقُونَ، اءَفَرَاءَيْتُمْ ما تُمْنُونَ، اءَاءَنْتُمْ تَخْلُقُونَهُ اءَمْنَحْنُ الْخالِقُونَ؟! (220)
- ما شما را آفريديم ، پس چرا باور نداريد؟ پس آيا نديديد كه شما منى بوديد، آياشما آن را [به صورت انسان ] خلق مى كنيد، يا اينكه آفريده ماييم ؟!
و نيز او - جلّ جلاله - فرمود:
ما اءَشْهَدْتُهُمْ خَلْقَ السَّمواتِ وَالاَْرْضِ، وَلا خَلْقَ اءَنْفُسِهِمْ. (221)
- آنان را بر آفرينش آسمانها و زمين و يا بر آفرينش خودشان آگاه نگردانيدم .
و پيش از آفرينش آنان ، زمينها را براى آنان آماده ، و آسمان را سقف محفوظ قرار داد، وستونى براى آن قرار نداد، و كوهها را به عنوان ميخهاى محافظ زمين قرار داد، و جويها رادر آن روان ساخت ، و درختان را براى آنان نشاند، و شب و روز برايشان در پى هم آورد، ومسكن و خانه و ديگر چيزهايى را كه در طول زندگى شان بدان نيازمند هستند كاملاً براىآنان مهيّا نمود.
وَ إِنْ تَعُدُّوا نِعْمَتَ اللّهِ لاتُحْصُوها، إِنَّ الاِْنْسانَ لَظَلُومٌ كَفّارٌ. (222)
- و اگر بخواهيد نعمت خدا را به شماره درآوريد، نمى توانيد، براستى كه انسان بسيارستمكار و ناسپاس است .
سپس آنان را با نرمى و آرامش و اكرام تربيت نمود، و بعد از بلوغ به نيكويى و احترامبا ايشان معامله نمود و او - جلّ جلاله - فرمود:
وَ لَقَدْ كَرَّمْنا بَنى آدَمَ، وَ حَمَلْناهُمْ فِى الْبَرِّ وَالْبَحْرِ. (223)
- و براستى كه پسران [و فرزندان ] آدم [(ع )] را گرامى داشتيم ، و آنها را در خشكى ودريا حمل نموديم .
وهنگامى كه سوء عبوديّت نمودند، با گذشت و چشم پوشى با آنان معامله نمود.
ولى آنان نه حقّ آفرينش خدا را شناختند، و نه به حقوق پرورش او اعتراف نمودند، و نهحقوق مصاحبتِ نيكوى او را مراعات كردند، و نه از ستر و پوشش و بردبارى او حياكردند، و نه حقّ پادشاهى و سرورى او را به خاطر مقام بزرگش بجا آوردند، و نه بهخاطر اقبال و توجّه او، و يا به جهت بخشش و نويدها، و يا به جهت تهديد و وعده عذابشبراى انجام حقّ بندگى اش بپا خاسته اند. و كار به آنجا رسيد كه مانند آزادگان درخويش ‍ تصرّف مى نمائيد، لذا بر چهره ها و حركتها و سكناتشان اثر حضور در محضرمولايشان را - كه همواره آنان را مى بيند - مشاهده نمى نمايى تا خاكسارى بندگى وشكست و انكسار بر آنان نمايان باشد. و اين از سخت ترين خطرهاست .
سپس تا وقت معيّن دار دنيا را به آنان عاريه و امانت داد، و با دستور دادن و فرستادنپيامبر و كتاب آسمانى آنان را آگاهانيد كه آن را از ايشان خواهد گرفت و به ديگرانخواهد داد، ولى آنان مانند مالكان در آن تصرّف نمودند. و هنگامى كه پيكش ، يعنىفرشته مرگ به دستور او به سوى آنان مى آمد، مانند ستيزه جويان و ناخوشايندان ازآن بيرون مى آيند.
و اموالى را به آنان عاريه و امانت داد، تا در راه خشنودى اش از آن بهره برگيرند، ولىآنان مانند كسى كه دستِ ديگرى بالاى دستش نيست و هيچ مولايى هم او را نمى بيندتصرّف مى كنند، و آن را عليهِ او به ملك خويش ‍ درمى آورند، تا اينكه سوء ادبشان درپيشگاه خداوند به آنجا رسيده كه وقتى كتابى براى آنان فرستاد، و حضرت محمّد (ص) را به عنوان پيامبر برانگيخت ، و آن بزرگوار از آنان اموالى - كم و يا زياد - راخواست تا آن را در آبادانى آخرتشان صرف كنند، از صرف كردن آناموال بدشان آمد، به گونه اى كه گويى آن را به ديگرى مى دهند، و گويا كه آنانمالك آن هستند و خداوند - جلّ جلاله - از آنان به عاريه چيزى مى طلبد. و اين از جملههلاكتهاى عظيم و بزرگ است .
و نيز سوء بندگى ، آنان را به آنجا رسانيد كه خود را شريك مالك زندگانى ومرگشان قرار دادند، و با اراده ها و ناخوشاينديهايشان ، با خواستهاى و ناخوشاينديهاىاو - جلّ جلاله - ستيزه جويى نموده ، و سرانجام سوء بندگى شان به آنجا رسيد كهمولايشان را از مقام الهيّت بركنار شمرده ، و از تدبير و كارسازى او جز آنچه كه با هواو هوسشان [يا: خشنودى شان ] موافق باشد، ناخشنود شدند، به گونه اى كه گويا مىخواهند تدبير دنيا و آخرت به سود آنان و به دستشان باشد.
نتيجه اينكه : هركس اين راه را بيپمايد، يا حالش اندكى كمتر از آن و مشابه آن باشد،رويش در نزد كسى كه بر اسرار او آگاهى دارد سياه ، و نامه عملش در نزد خدا وفرشتگان نگاهبان بر او در شبانه روز، سياه خواهد بود.
در روايتى آمده كه مولايمان علىّ (ع ) فرمود: هيچ ايمان همراه با يقين شبيه تر به شكّو ترديد، براى انسان نديدم كه هر روز افرادى را در قبرها به وديعه مى گذارد وتشييع مى كند، ولى باز به سوى فريب دنيا بازمى گردد، و ازميال ميل نفسانى و گناهان خود دست برنمى دارد.
بنابراين ، اگر فرزند بيچاره آدم هيچ گناهى نداشت كه وارسى شود، و هيچ حسابىنداشت كه به واسطه آن مورد بازخواست قرار گيرد، جز مرگ - كه امور گرد آمده او راپراكنده ، و جمع او را جدا مى سازد، و فرزندانش را يتيم مى نمايد - بى گمان شايستهبود كه با تحمّل سخت ترين رنج و دشوارى و آزردگى از آن بيم داشته و بپرهيزد. وحال آنكه ما چنان از مرگ غفلت داريم كه گويى هرگز بر ما فرود نخواهد آمد، و مانندمردمانى كه به ماندگارى در دنيا يقين دارند، به دنيا و شهوات آن آسوده ايم ، و همانندعدّه اى كه نه اميد به حساب دارند و نه بيم از عذاب ، از معاصى و گناهان غفلت داريم.

و اين حال ماست كه حضرت با اين اشاره و عبارت روشن ، بر اساس ‍ ضربالمثل عربى كه إِيّاكَ اءَعْنى ، وَ اسْمَعى يا جارَةُ: (مقصودم تو هستى ، ولى توبشنو اى زن همسايه .) بدان اشاره نموده است .
از آنجا كه حضرت ائمّه (عليهم السلام ) از فرجامحال ما آگاهى دارند، و جريان و امور بندگان به ايشان واگذار شده است ، لذا به هرچهكه خداوند - جلّ جلاله - و رسولش آنان را مطلّع ساخته ، اشاره كرده اند تا آغاز نامهعمل بندگان و خاتمه عمل آنان خير باشد، و اعمال ما بين آن دو آمرزيده گردد:
1 - از آن جمله در حديث است كه امام باقر(ع ) بهنقل از پدر بزرگوارش ‍ امام زين العابدين (ع ) فرمود: فرشته اى بر بنده گماردهشده كه نامه عمل او را مى نويسد، پس اوّل و آخر آن را باعمل نيك پُر كنيد، تا اعمال ميان آن دو براى شما آمرزيده شود.
2 - به خطّ همچنين در روايتى آمده كه امام صادق (ع ) بهنقل از پدر بزرگوارش فرمود: هيچ روز بر فرزند آدم نمى گذارد مگر اينكه آن روزمى گويد: اى فرزند آدم ، من روز نو و جديد هستم ، و بر ضرر تو شهادت خواهم داد، پسدر من عمل خير انجام ده ، تا در روز قيامت به نفع تو شهادت دهم ، براستى كه هرگز وهيچگاه مرا نخواهى ديد.
3 - در روايت آمده كه حضرت جعفر بن محمّد بهنقل از پدر بزرگوارش (عليهماالسلام ) فرمود: براستى كه وقتى شب فرا مى رسد،با صدايى بلند كه همه خلايق جز جنّ و انس مى شنوند، ندا مى كند كه : اى فرزند آدم ،براستى كه من آفريده اى نو هستم ، و بر تمام امورى كه در من واقع مى شود شهادتخواهم داد، پس از من بهره برگير، كه اگر آفتاب طلوع كند، ديگر هيچگاه به دنيابازگشت نمى كنم ، و هيچ كس نمى تواند در من كار نيكى انجام داده و يا از كار بد وگناهى توبه نمايد؛ و هنگامى كه شب سپرى مى شود و پشت مى كند، روز نيز به اينهمين صورت سخن مى گويد.
لذا مى گويم : وقتى اواخرِ روز اين بنده پرلغزش فرا رسيد، و او سوء بندگى واصرار بر گناهان كه ذكر نموديم داشت ، لازم است كه با قلب خويش به سوى دَرِ رحمتپروردگارش روى آورده ، و جناياتى را كه درطول روز در باطن و ظاهر انجام داده به ياد بياورد، و مانند بندهذليل در پيشگاه خداوند مالك و توانا و قاهر از آن توبه نمايد.
در مرحله بعد، اگر آنچه را كه در روز انجام داده به يادش نيآمد، اين نشانه كم اعتنايىاو نسبت به خداوندى است كه بر اسرار آگاهى و اشراف دارد، بههرحال در اين صورت اجمالاً از تمام گناهان باطنى و ظاهرى و اوّلين و آخرين آنها توبهمى نمايد.
در مرحله سوّم ، اگر نَفْسَش با اخلاص باطن و صدق نيّت را بر توبه از گناهان ، باظاهرش موافق نديد، بايد بيم آن را داشته باشد كه خداوند از او قصاص نموده و بهواسطه نابودى و تباهى و ويرانى دنيا نابود شود، و با اين حالت در پيشگاه خداوند -جلّ جلاله - بايستد، و از او درخواست عفو نمايد، زيرا گاهى مولى با اينكه بنده اشناخشنود است ، او را عفو مى نمايد.
و بالاخره نه اگر باطنش صدق نيّت داشت و نه حالت توبه جنايتكاران با وجود اصراربر گناه و نيز بسان گناهكاران سركش و نافرمان ارادهكامل در اخلاصِ طلب عفو با حالت ذلّت و خاكسارى نداشت ، بايد مانند كسى كه خود راتسليم مولايش نموده و گردنش را دراز كرده ، خويشتن را نسبت به جنايتى كه نموده درجايگاه قصاص قرار دهد، و با حالت كسى كه در برابر خداوندگار اعظم بزرگوارتسليم و ذليل است با رعايت آداب اهل مناجات با خداوند كه ما پيش از توصيف نموديم،(224) او را بخواند.
ناگفته نماند كه : اگر همنشين با اهل غفلت بودى ، مبادا كه به جاىاشتغال به مولايت كه مالك سعادتمندى تو در دنيا و دين است ، به آنانمشغول گردى .
كيفيّت محاسبه و مناجات با پروردگار
بايد هنگام حساب كشيدن از خود، عقل و دلت نسبت به خداوند - جلّ جلاله - كه از غيب و نهانآگاه است ، و براى دو فرشته نگاهبان [اعمال ] حضور و توجّه داشته باشد، و همانندحساب كشيدن مولى از برده اش و يا صاحب كالاى از كارگرى كه براى او كار مى كند ويا بسان حساب كشيدن شريك از شريك خود كه بر تمام امورى كه براى او رُخ داده اطّلاعدارد، از خود محاسبه نما، و آگاه و متذكّر باش كه انكار كردن و خود را به غفلت زدنبراى تو سودمند نيست ، بلكه مقتضاى آن خشم و غضب خداوندى است كه براى او محاسبهمى كنى ، و كاملاً از اعمال تو آگاه است .
سپس با عقل خويش متذكّر باش كه اعضا و جوارحت ، در مقام شكايت از تو به واسطه بكارگرفتن آنها در غير آنچه براى آن آفريده شده اند، شكايتهايى به درگاه خداوندمتعال دارند، و همچنين از تو نسبت به تمام كسانى كه به اداى حقّ آنها مكلّف بودى و انجامندادى شكايت و گله گذارى مى كنند. پس حال كه اعضا و جوارح با تو از دَرِعَدْل درآمدند، تو نيز همراه با آنها به اين صورت از خود و آنها به درگاه خداوندمتعال گله گذارى كن و عرضه بدار و همه را از بابفَضْل بر خدا عرضه كن ، پس ‍ بگو:
خداوندا، من جهت محاسبه در محضر تو آماده شده ام ، ولى نه قدرتى براى حضور درپيشگاهت براى حساب كشى تو دارم ، و نه جراءتى بر آشكار شدناعمال بدم ، لذا من به ياد حضرت تو هستم ، به جهتامتثال امر و تعظيم قدرتت بر اين كار اقدام نمودم ، و نخست چيزى كه مى گويم اين استكه : من عملى ندارم كه مورد پسند درگاه تو باشد؛ زيرا مى بينم كه نشاط نَفْس منبراى خواسته هاى فراوان خود و كسانى كه در نزد من ارجمند هستند، از نشاطم براى طاعتو عبادتت بيشتر است ، و مى بينم كه بيشتر خواسته هايى كه بدان نشاط پيدا مى كنم همهو يا بيشتر سودش براى ديگرى است ، و من با سرگرم شدن به آنها مقدارى از عمرخويش را تلف نموده و به بيهوده صرف نمودم ، در حالى كه قدرت آن را داشتم كه در آنمدّت براى تو عمل و به سود خود عمل كنم ؛ بنابراين ، در معامله با تو بدْ تدبيرىداشتم ، و هيچ عمل مورد پسند در برابر جلال و عظمت و نعمتت براى من باقى نمانده است .
اى آقاى من ، همچنين تاب تحمّلعقاب و توبيخ و عدم احسان يا خوار نمودنت را ندارم و دستم از آن تُهى است ، و تو خودفرموده اى كه

وَ إِنْ كانَ ذُو عُسْرَةٍ، فَنَظِرَةٌ إِلى مَيْسَرَةٍ. (225)
- و اگر بدهكار تنگدست باشد، تا زمان توانگرى او انتظار بكشيد.
و اين تنگدستىِ مرا اميدِ توانگرى نيست ، و بزرگوارى و بردبارى و عفو تو زيبندهپذيرش عُذرِ پوزشْ خواهان است . چگونه در زندان خشم يا عذاب تو محبوس باشم ، درحالى كه خود طلبكار و شاهد تنگدستى ام مى باشى ؟! و با عقلم كه به نور خويش برمن ارزانى داشته اى ، دريافته ام كه وقتى بنده از مولاى خود به سوى او بگريزد، يا درپيشگاهش تسليم شود، يا از خشم او به عفو و گذشتش پناه ببرد، يا به خاطر غضبآقايش ، بر خود خشمگين گردد، و با واسطه قرار دادن كسانى كه در نزد او ارجمند هستندبه او توسّل جويد، يا از دَرِى وارد شود كه آقايش كسانى را كه از آن در به محضرشوارد مى شوند مورد مرحمت خويش قرار مى دهد، مسلّماً شايسته كاميابى و دست يافتن بهرحمت يا عفو يا خشنودى مولايش ‍ مى گردد.
و من نيز به خاطر مهالكى كه بر من احاطه نموده ، همه اين راهها را به سوى حلم وبردبارى ات پيموده ام ، و از درى داخل شده ام كه قوم حضرت ادريس و قوم حضرت يونس(عليهماالسلام ) از آن وارد شدند و آنان را مورد مرحمت خويش قرار داده ، و به واسطه خشمپيامبرت بر آنها، بر عذاب آنان اصرار ننمودى . و از درى وارد شده ام كه ابليس با علمبه اصرار ورزى پيوسته اش بر نافرمانى ات از تو مهلت خواست ، و تو خواسته اشرا اجابت نمودى . و بر دَرى ايستاده ام كه هدايت و عنايت خويش را از آن بر ساحران وافسونگران فرعون آغاز نمودى ، تا اينكه از دوستان تو گرديدند با وجود اينكه ازدشمنان تو بودند، و بر همان در ايستاده ام كه هدايت و عنايتت را بر امّتهاى پيامبرانپيشين كه پيوسته بر پرستش بُتها روى آورده و مستحقّ نابودى بودند، آغاز فرمودى ،پس از روى خشم و غضب پيامبر را به سوى آنانگسيل داشتى كه ايشان را راهنمايى كرد، تا اينكه عدّه بسيارى از آنان از اولياء وعزيزان درگاهت گرديد. و بر دَرِ رحمت رسولت حضرت محمّد (ص ) ايستاده ام ، و بهوسيله رحمت او يارى مى جويم و اميدوارم كه گناهانم بيشتر از اُمّت حضرت موسى (ع )نباشد، آنان كه گوساله پرست بودند، و گفتند:
إِذْهَبْ اءَنْتَ وَ رَبُّكَ فَقاتِلا (226)
- تو همراه پروردگارت برويد و با او بجنگيد.
و گفتند:
اءَرِنَا اللّهَ جَهْرَةً. (227)
- خدا را آشكارا به ما نشان بده .
ولى با وجود اين همه گناه ، حضرت موسى (ع ) از آنان شفاعت نمود، به حدّى كه درتورات ديدم كه وى به تو جلّ جلالُك - عرض كرد: اگر شفاعت مرا درباره آنان نمىپذيرى ، نام مرا از رسالت و پيامبرى محو فرما. و تو اى خدا، - شفاعت او را پذيرفتىو با اينكه مرده بودند زندشان گردانيدى ، و آنان را بسانى كسانى كه معصيت تو رامى نمايند توصيف نمودى ، پس ما به واسطه تو به رسولت حضرت محمّد(ص ) متوجّهمى شويم تا شفاعت ما را به تو بپذيرد و شفاعتش را درباره ما ردّ نفرمايى .
و با اين همه واسطه ، به اندازه جنايات و گناهانم ، و به اندازه اى كه به خاطرنافرمانى ها و گناهانم حرمتت را دريدم (هر چند نيست به آنجاهل بودم )، و حُرمت رسولت و شريعتت و حرمت ويژگان درگاهت و حرمت قرآنت را شكستم وبه مقام بزرگت اهانت نموده و كوچك شمرم ، به سوى تو توبه مى كنم .
پس اگر توبه ام را بپذيرى كه چه خوب ، وگرنه پس از من درگذر، كه گاهى مولىبا اينكه از برده اش ناخشنود است او را عفو مى كند، ياحدّاقل بر من خشم مگير، زيرا كسى كه بر عذاب و عقوبت كردن قادر نباشد يا وقتى كهجانى از او سرپيچى كند، خشمگين مى گردد، و تو قادرى و من تسليم تو، اى آقاى من .
تو آگاهى كه شيطان ، دشمن من و توست ، و اگر با تسلّط دادن او بر من ، مرا مؤاخذهنمايى ، او به من و به جناب تو شماتت مى نمايد. و اگر از عذاب كردن من ناگزيرى ،تقاضا دارم كه عذاب من تنها از سوى تو باشد، نه به دست دشمن تو و من .
و از آنجا كه نسبت به من نيكى مى كنى و گناهانم را مى پوشانى ، دريافتم كه نَفْس مننسبتى با تو دارد و بر درگاه تو درآويخته است ، و ديده و شنيده ام كه پادشاهان ازكسانى كه به آنان وابسته شده و نسبتى داشته باشند، درمى گذرند، وعقل گواهى مى دهد كه عفو و گذشت از صفتهاىكمال است ، و تو به داشتن صفتهاى كمال زيبنده ترى ، پس اگر واسطه ها ودرخواستهاى من در نزد تو كوچك و بى اهميّت است ، پس در دفترى كه در آن - آرزوشوندگان نسبت به آرزو كنندگان ، و درخواست شوندگان نسبت به درخواست كنندگان ،و نيكوكاران نسبت به بدكاران ، و نيرومندان نسبت به ناتوانان ، و توانگران نسبت بهنيازمندان ، و سرافرازان نسبت به افتادگان ، و فرزانگان نسبت به نابخردان ، وپادشاهان نسبت به زيردستان ، و آقايان نسبت به بردگان و اطرافيانشان ، و بزرگاننسبت به فرومايگان ، و ميهمان داران نسبت به ميهمانان ، و پناه آورده شدگان نسبت بهكسانى كه در همسايگى آنان درآمده و به آنان پناه آورده اند - سفارش شده ، و به طوركلّى در سفارش هر اهل كمال نسبت به اهل نقصان از من ياد كن .
اى آقاى من ، اين سفارشها و مرحمتها مرا نيز فرا مى گيرد، به رشته هاى اين اخلاقبزرگمنشانه چنگ مى زنم ، زيرا تو - جَلَّ جَلالُكَ - بالاترين صفاتكمال را دارا هستى ، و من در اعمال و حالاتم به صفات نقصان متّصف هستم .
و نيز مى بينم كه بندگان را به عفو و گذشت سفارش ، و بر آن پاداشها و عطاياىفراوان عطا نمودى ، و كسانى را كه خشم خود را فرو برده و از مردم گذشت مى كنندستوده اى ، و تو نسبت به عفو و گذشت زيبنده ترى .
و اين بنده ات كلماتى را مى گويد كه هركس آنها را بگويد،مشمول مرحمتها و استجابتهاى تو را، خواهد شد. مى گويم :
رَبَّنا، ظَلَمْنا اءَنْفُسَنا، وَ إِنْ لَمْ تَغْفِرْلَنا وَ تَرْحَمْنا، لَنَكُونَنَّ مِنْ الْخاسِرينَ(228)
- پروردگارا، ما به خود ستم نموديم ، و اگر ما را نيامرزى و بر ما رحم نيآورى ، مسلّماًاز زيانكاران خواهيم شد.
لا إِلهَ إِلاّ اءَنْتَ، سُبْحانَكَ، إِنّى كُنْتُ مِنَ الظّالِمينَ. (229)
- معبودى جز تو نيست ، پاك و منزّهى ، براستى كه من از ستمكاران بودم .
رَبِّ، إِنّى مَسَّنِى الضُّرُّ، وَ اءَنْتَ اءَرْحَمُ الرّاحِمينَ. (230)
- پروردگارا، بى گمان رنجورى بر من رسيده ، و تو مهربانترين مهربانها مى باشى.
رَبَّنا، إِنَّنا سَمِعْنا مُنادِياً يُنادى لِلاِْيمانِ، اءَنْ آمِنُوا بِرَبِّكُمْ، فَآمَنّا، رَبَّنا،فَاغْفِرْلَنا ذُنُوبَنا، وَكَفِّرْ عَنّا سَيِّئآتِنا، وَ تَوَقَّنا مَعَ الاَْبْرارِ، رَبَّنا، وَ آتِنا ماوَعَدْتَنا عَلى رُسُلِكَ، وَلا تُحْزِنا يَوْمَ الْقِيامَةِ، إِنَّكَ لاتُخْلِفُ الْمِيعادَ. (231)
- پروردگارا، شنيديم كه ندا برآورنده اى براى ايمان آوردن صدا مى كند كه : بهپروردگارتان ايمان بيآوريد، و ما ايمان آورديم . پروردگارا، پس ‍ گناهانمان رابيامرز، و بديهايمان را بپوشان ، و ما را با ابرار و نيكان بميران ، پروردگارا، وآنچه را كه به فرستادگانت وعده دادى به ما نيز ارزانى دار، و در روز قيامت رسوايمانمگردان ، براستى كه تو هرگز خلف وعده نمى نمايى .
و آخرين سخنى كه مى گويم اين است : اى آقاى من ، هيچ چيز از آنچه را كه با تو گفتگونمودم ، و يا به واسطه آن به درگاه تو چنگ زدم ، نمى دانستم . تو بودى كه مرا بابردبارى و بزرگوارى و رحمتت آشنا فرمودى ، تا اينكه زبانم براىتوسّل به مهر و راءفتت گشوده شد، پس تمام آنچه را كه سزاوار كسى است - كهنيكوكارى چيزى از او نمى كاهد، و محروم گردانيدنِ ديگران چيزى بر او نمى افزايد هماو كه به بندگان جنايتكارش راههاى درخواست نمودن از خود را مى آموزد، و آنان را آگاهمى كند كه چگونه بخواهند كه درهاى رحمتش را بگشايد، و نسبت به آنان به اندازه اىبردبار است كه آنان با او گفتگو نموده و تسليم او مى شوند - نسبت به من شايستهترين امور به صفتهاى كمال و شيوه هاى زيبايت را روا دار. كه تو مهربانترين مهربانهاو بزرگوارترين بزرگوارترين ها و دلسوزترين مالكان مى باشى .
خداوندا، براستى كه من تو را خواندم و به تو اميد بستم ، اگر بر من روى آورده وتوجّه نموده اى بر من رحم فرما، و دعايم را مستجاب نما، و اميدوارى ام را به خاطر مشرّفگردانيدن من به اقبال و توجّه خود تصديق فرما. و اگر هنگام گفتگوى من با مقام بزرگخود، از من روى گردانده اى ، پس به خاطر نابودى و هلاكتم به واسطه اعراض خود از من، با رحمت واسعه و بخششى كه دارى ، بر من رحم آر، كه در تضرّع و زارى در پيشگاهت ،با واسطه قرار دادن كسانى كه در نزد تو ارجمند هستند به تو متوجّه شده ام ، پس اگرايشان به من توجّه دارند، به خاطر آن بزرگواران بر من رحم كن ، و اگر به خاطر تواز من روى گردان شده اند، پس به خاطر حُرمت وفاى آنان به خود در روى گردانيدن از من، مرا مورد رحمت خويش ‍ قرار ده ، و در زير سايه رحمت خويش و عنايت آنانداخل گردان .

next page

fehrest page

back page