[ 61 ]

مسأله 123ـ هنگامى كه انسان محرم مى شود كارهاى زير بر او حرام مى گردد، و بعضى داراى كفّاره است، به عقيده ما بعضى از آنها مكروه است، كه شرح آن خواهد آمد. اين كارها به ترتيب زير است:

1ـ پوشيدن لباس دوخته (براى مردان).

2ـ پوشيدن چيزى كه پشت پا را مى پوشاند (براى مردان).

3ـ پوشانيدن سر (براى مردان).

4ـ پوشانيدن صورت (براى زنان).

5ـ زينت كردن براى همه.

6ـ سرمه كشيدن.

7ـ نگاه كردن در آينه.

[ 62 ]

8ـ استعمال بوى خوش.

9ـ ماليدن كرم و روغن به بدن.

10ـ ناخن گرفتن.

11ـ زير سايه رفتن در حال سفر (براى مردان).

12ـ زائل كردن مو از بدن.

13ـ عقد ازدواج.

14ـ نگاه به همسر از روى شهوت.

15ـ لمس كردن.

16ـ بوسيدن.

17ـ نزديكى كردن.

18ـ استمناء كردن.

19ـ كشتن حشرات.

20ـ بيرون آوردن خون از بدن.

21ـ كشيدن دندان.

22ـ مجادله كردن.

23ـ دروغ گفتن.

24ـ صيد حيوانات صحرايى.

25ـ حمل اسلحه.

[ 63 ]

مسأله 124ـ پس از آن كه كودك محرم شد، يا او را محرم نمودند، ولىّ يا سرپرست او بايد او را از محرّمات احرام باز دارد، و اگر مميّز نيست، او را از محرّمات احرام حفظ كند.

مسأله 125ـ اگر كودكِ محرم مرتكب يكى از محرّمات احرام شد، كفارّه آن در صيد بر عهده ولىّ او است، نه آن كه از اموال طفل بپردازد، و احتياط مستحب آن است كه در غير صيد نيز ولىّ از طرف او كفّاره بدهد.

مسأله 126ـ پوشيدن لباسهايى مانند پيراهن، قبا، كت و شلوار، زير پيراهن، شورت، بر مردان در حال احرام حرام است; بلكه احتياط واجب آن است كه از هر لباس دوخته اجتناب كنند. همچنين از لباسهاى بافتنى، و لباسهايى كه قطعات آن را به هم مى چسبانند، يا مانند نمد درست مى كنند، و به صورت پيراهن و پالتو و شلوار و مانند آن است، هر چند دوختنى نباشد و نخ و سوزن در آن به كار نرود، احتياط واجب اين است كه از همه اين ها پرهيز شود.

[ 64 ]

مسأله 127ـ در لباس دوخته تفاوتى ميان لباس كوچك و بزرگ نيست، ولى انداختن پتوهايى كه اطراف آن دوخته شده بر شانه براى دفع سرما و مانند آن، يا كشيدن لحاف دوخته شده به روى بدن (به شرط اين كه سر خود را با آن نپوشاند) اشكال ندارد، بلكه اگر لبه هاى احرامى نيز دوخته باشد ضررى ندارد; هر چند احتياط مستحب در ترك آن است.

مسأله 128ـ بستن «هميان»(1) بر كمر مانعى ندارد، هر چند دوخته شده باشد. همچنين بستن كمربند روى احرامى نيز مانعى ندارد; خواه دوخته باشد، يا غير دوخته. بستن شال دوخته شده روى احرامى نيز بى مانع است، امّا احتياط مستحب در تمام اينها ندوخته بودن است.

مسأله 129ـ استفاده از فتق بند، هر چند دوخته باشد، مانعى ندارد. همچنين كيفهاى دوخته اى كه احياناً به گردن يا شانه مى اندازند، و قمقمه آب كه در محفظه دوخته اى قرار دارد، ضررى ندارد.

1 . هميان چيزى است كه، بر كمر مى بندند و پول نقد و مانند آن را در آن مى گذارند.

[ 65 ]

مسأله 130ـ همان گونه كه در باب احرام گفتيم احتياط واجب آن است كه لنگ احرامى را به گردن گره نزند; امّا گره زدن آن به دور كمر، مخصوصاً در آنجا كه احتياج به آن باشد، و همچنين گره زدن رداء، يا استفاده از سنجاق براى نگهداشتن آن، يا لنگ مانعى ندارد، ولى بهتر ترك آن است، و آنچه در ميان بعضى از حجّاج معمول است، كه سنگى در كنار حوله گذاشته، و با يك قطعه كش يا نخ آن را به طرف ديگر مى بندند نيز جايز است، و بهترين راه براى حفظ لنگ، استفاده از كمربند است.

مسأله 131ـ پوشيدن انواع لباس دوخته براى زنان بى مانع است; مگر دستكش كه جايز نيست، هر چند دوخته نباشد.

مسأله 132ـ كسى كه عمداً لباس دوخته بپوشد، كفّاره آن يك گوسفند است; امّا اگر از روى فراموشى يا جهل باشد چيزى بر او نيست.

مسأله 133ـ پوشيدن لباس دوخته در حال اضطرار حرام نيست، ولى كفّاره دارد.

مسأله 134ـ اگر محرم چند لباس دوخته بپوشد، بايد براى هر كدام يك كفّاره بدهد، و احتياط واجب آن است كه اگر آنها را توى

[ 66 ]

هم كند و يك دفعه بپوشد، براى هر يك كفّاره جداگانه بپردازد.

مسأله 135ـ اگر از روى اضطرار لباسهاى متعدّد بپوشد كفّاره ساقط نمى شود; مگر اين كه كفّاره متعدّد موجب عسر و حرج شود.

مسأله 136ـ اگر لباسى، مثلا پيراهن، بپوشد و كفّاره آن را بپردازد، و دوباره پيراهن ديگرى بپوشد، يا همان را كه پوشيده از تن بيرون آورد و مجدّداً بپوشد، بايد دوباره كفّاره بپردازد.

سؤال 137ـ آيا مردان محرم، براى محافظت از سرما، مى توانند از پتوهائى كه حاشيه آن دوخته شده استفاده كنند؟

جواب: اشكالى ندارد،وحكم لباس دوخته برآن جارى نمى شود.

سؤال 138ـ آيا منظور از لباس دوخته ـ كه در حال احرام بر مردان حرام است ـ دوختنيهايى است كه قطعات جدا از هم را به هم متّصل مى كنند، يا حتّى اگر بر روى حوله احرام هم دوخت بزنند اشكال دارد؟

جواب: اين گونه دوختن ها اشكالى ندارد.

سؤال 139ـ آيا استفاده از دست و پاى مصنوعى، كه با چرمهاى دوخته شده به بدن مى بندند، براى جانبازان و معلولينِ مُحرم جايز است؟

[ 67 ]

جواب: اشكالى ندارد، و كفّاره هم ندارد.

سؤال 140ـ آيا پوشيدن لباسهايى كه قسمتهايى از آن، به عنوان تزيين، تور دوزى يا گلدوزى شده، براى زنان محرم جايز است؟ و آيا مقنعه جز لباس است؟

جواب: از لباسهاى زينتى در حال احرام بايد پرهيز كرد، و مقنعه نيز جزء لباس است.

مسأله 141ـ پوشيدن كفشهايى كه تمام پشت پا را مى پوشاند، مانند چكمه، گيوه، كفشهاى معمولى و امثال آن، و همچنين جوراب در حال احرام جايز نيست; خواه ساق پا را بپوشاند، يا نه; امّا اگر قسمتى از پشت پا را بپوشاند، مانند بند نعلين، و كفشهايى كه قسمتى از پشت پا در آن پوشيده نمى شود، مانعى ندارد. البتّه اين حكم مخصوص مردان است، و پوشيدن كفش و جوراب براى زنان در حال احرام اشكال ندارد.

مسأله 142ـ هرگاه حوله احرامى بلند باشد و پشت پا را بپوشاند، يا مثلا براى رفع درد پا، پارچه اى را داغ كنند و روى پشت

[ 68 ]

پا بگذارند، اشكالى ندارد.

مسأله 143ـ هرگاه مرد عمداً، يا در حال اضطرار، كفش و جوراب بپوشد كفّاره ندارد، و احتياط مستحب آن است كه اگر مجبور به پوشيدن كفش و جوراب شود، قسمت روى پا را شكاف دهد.

سؤال 144ـ آيا احرام در كفش دوخته شده، كه تمام پشت پا را نگيرد، جايز است؟

جواب: آرى جايز است; ولى بهتر است مردان در حال احرام چنين كفشى نپوشند.

مسأله 145ـ پوشانيدن تمام سر براى مردان در حال احرام حرام است، و احتياط واجب آن است كه قسمتى از سر را نيز نپوشانند، ولى پوشانيدن سر با دست، يا موقع خشك كردن با حوله، يا به هنگام خواب به وسيله بالش جايز است. همچنين انداختن بند مشك و ساك و مانند آن، بر سر جايز است، و پوشانيدن صورت نيز براى مردان مانعى ندارد.

[ 69 ]

مسأله 146ـ احتياط واجب آن است كه سر را به چيزهايى مثل گِل، حنا، دارو، و مانند آن نيز نپوشاند.

مسأله 147ـ احتياط واجب آن است كه چيزى بر سر نگذارد; مثلا بارى را كه مى خواهد حمل كند بر روى سر قرار ندهد.

مسأله 148ـ احتياط واجب آن است كه گوشها را نيز نپوشانند.

مسأله 149ـ جايزنيست محرم سر خود را در آب فرو برد; خواه بقيّه بدن زير آب باشد يا نه; امّا ريختن آب بر سر خواه براى غسل باشد يا غير آن مانعى ندارد، همچنين زير دوش رفتن; ولى سر خود را در وان حمّام زير آب نكند.

مسأله 150ـ دستمالى كه براى سردرد به سر مى بندند اشكال ندارد، و خشك كردن سر با دستمال و حوله نيز جايز است; مشروط بر اين كه سر را با آن نپوشاند.

مسأله 151ـ اگر پارچه اى را روى كمانى بيندازند، به گونه اى كه بالاى سر قرار گيرد، و سر را براى حفظ از پشه زير آن كنند اشكالى ندارد. همچنين استفاده از پشه بند اشكال ندارد.

مسأله 152ـ مرد محرم نبايد به هنگام خوابيدن سر خود را بپوشاند، و اگر بدون توجّه، يا از روى فراموشى چنين كند، بايد فوراً

[ 70 ]

سر خود را برهنه نمايد.

مسأله 153ـ كفارّه پوشانيدن سر به طور عمد براى مردان يك گوسفند است (بنابر احتياط واجب;) ولى در صورت جهل و فراموشى و غفلت كفّاره ندارد.

مسأله 154ـ احتياط واجب آن است كه اگر سر را به طور مكرّر بپوشاند، كفّاره را نيز تكرار كند; يعنى براى هر دفعه يك گوسفند بدهد، مگر اين كه موجب عُسر و حرج شود.

سؤال 155ـ اگر محرم سر درد بگيرد و بدين جهت دستمالى بر سر ببندد، كه تمام سر را بپوشاند، چه حكمى دارد؟

جواب:اين كار در حال ضرورت جايز است; ولى بنابر احتياط واجب كفّاره دارد.

سؤال 156ـ مُحرمى سرش را شسته و موهايش خيس است. اگر صبر كند تا موها به طور طبيعى خشك شود و سپس وضو بگيرد، نمازش به تأخير مى افتد. وظيفه اش چيست؟

جواب: مانعى ندارد سرش را با حوله خشك كند، و سپس وضو بگيرد، ولى حوله را آهسته بكشد، تا مويى جدا نشود، همچنين دقت نمايد تا همه سر را نپوشاند.

[ 71 ]

سؤال 157ـ اگر مرد محرم سرش را با چيز دوخته ـ مانند كلاه دوخته شده ـ بپوشاند، آيا بايد دو كفّاره بدهد، يا يك كفّاره كافى است؟

جواب: در مثل پارچه دوخته شده ـ كه به صورت كلاه نيست ـ يك كفّاره دارد; ولى كلاه دوخته و مانند آن، بنابر احتياط واجب دو كفّاره دارد.

مسأله 158ـ پوشانيدن صورت براى زنان در حال احرام جايز نيست، خواه به وسيله نقاب باشد، يا پوشيه، يا بادبزن، يا مانند آن. حتّى احتياط واجب آن است كه به وسيله سدر و مانند آن هم صورت خود را نپوشانند.

مسأله 159ـ پوشانيدن قسمتى از صورت، به طورى كه به آن نقاب و برقع نگويند حرام نيست. همچنين پوشانيدن در حال خواب به وسيله لحاف و گذراندن صورت بر بالش، يا پوشانيدن به وسيله دست، مانعى ندارد.

مسأله 160ـ بر زنان واجب است كه به هنگام نماز سر خويش

[ 72 ]

را بپوشانند، و بدين منظور براى اين كه يقين حاصل كنند مى توانند مقدارى از صورت را نيز با مقنعه و مانند آن بپوشانند.

مسأله 161ـ جايز است زن چادر خود را پايين بكشد، به طورى كه نصف يا تمام صورت را فراگيرد، و احتياط آن است كه به صورت نچسبد، و در صورتى كه نامحرمى نباشد صورت را باز نگه دارد (باز بودن گردى صورت در غير حال احرام نيز جايز است).

مسأله 162ـ كفّاره پوشانيدن صورت براى زنان، بنابر احتياط مستحب يك گوسفند است، و مى توان اين احتياط را ترك كرد.

سؤال 163ـ هرگاه زن محرم از مقنعه اى استفاده كند كه روى چانه را تا لبها بپوشاند، چه حكمى دارد؟

جواب: اشكال ندارد; هر چند بهتر آن است كه مقنعه روى خطّ چانه باشد.

سؤال 164ـ آيا زن مُحرِم مى تواند صورت خود را با حوله خشك كند.

جواب: خشك كردن صورت براى زنان با حوله مانعى ندارد. به شرط اينكه تمام صورت را نپوشاند.

سؤال 165ـ صورت خانمهاى محرم در حال پوشيدن يا

[ 73 ]

درآوردن مقنعه خواه و ناخواه پوشيده مى شود، چه حكمى دارد؟

جواب: اين مقدار مانعى ندارد.

مسأله 166ـ جايز نيست مردان انگشتر زينتى بپوشند; ولى انگشترهايى كه براى ثواب در دست مى كنند، اگر جنبه تزيينى نداشته باشد، بى اشكال است. بنابراين اگر انگشتر زينتى باشد، بايد از پوشيدن آن خوددارى كند، خواه به قصد زينت باشد، يا نباشد.

مسأله 167ـ اگر انگشترى به دست كند، نه براى زينت و نه براى استحباب، مثل آن كه براى خاصيّتى به دست كند، و عرفاً جنبه زينتى نداشته باشد، اشكال ندارد.

مسأله 168ـ پوشيدن زينت آلات مطلقاً براى زنان در حال احرام جايز نيست; امّا زينت آلاتى كه قبلا به طور معمول آن را مى پوشيده، اگر در حال احرام پنهان باشد مانعى ندارد، و آنها را نبايد به مردان نشان بدهد; حتّى به شوهر خود.

مسأله 169ـ بستن «حنا» براى مردان و زنان، اگر جنبه زينت داشته باشد، در حال احرام جايز نيست.

[ 74 ]

مسأله 170ـ احتياط واجب آن است كه محرم، خواه زن باشد يا مرد، از پوشيدن هرگونه زينت آلات ديگر نيز اجتناب كند; حتّى احرامى زينتى، يا نعلين زينتى نپوشد، و از هرگونه آرايش سر و صورت و ساير اعضاى بدن پرهيز نمايد.

مسأله 171ـ رنگ كردن موها، در صورتى كه به آن تزيين گفته شود، براى محرم اشكال دارد; هر چند قصد زينت نكرده باشد، و در صورتى كه جنبه تزيين نداشته باشد (مثل اين كه براى درمان حنا ببندد) مانعى ندارد. همچنين رنگ كردن موها و بستن حنا قبل از احرام، به طورى كه اثرش تا موقع احرام باقى بماند، اشكالى ندارد; مگر اين كه از اوّل قصدش تزيين براى حالت احرام باشد، كه معمولا كسى اين كار را نمى كند.

مسأله 172ـ پوشيدن زيور آلات براى زنان در حال احرام حرام است، ولى كفّاره ندارد.

سؤال 173ـ در مورد زينت كردن زن در حال احرام فرموده ايد: «اگر به قصد بقاء زينت قبل از احرام زينت كند، و اثرش پس از احرام نيز باقى باشد، اشكال دارد» آيا حكم مزبور تكليفى است، يا وضعى؟

[ 75 ]

جواب: حكم مذكور تكليفى است، و احرام او باطل نمى شود، و كفّاره اى ندارد.

مسأله 174ـ سرمه كشيدن براى زنان و مردان با موادّ سياه، يا غير آن، اگر جنبه زينت داشته باشد در حال احرام حرام است، و اگر جنبه زينت ندارد، مثلا براى درمان چشم استفاده شود و شكل زينت به خود نگيرد، اشكالى ندارد.

مسأله 175ـ سرمه كشيدن در حال احرام موجب كفّاره نمى شود; مگر اين كه بوى خوش در آن باشد، كه در اين صورت اگر عمداً سرمه بكشد احتياط آن است كه يك گوسفند كفّاره بدهد.

مسأله 176ـ در صورتى كه محرم به خاطر درمان و مانند آن احتياج به سرمه كشيدن داشته باشد مانعى ندارد.

مسأله 177ـ نگاه كردن در آينه براى تزيين خود و اصلاح سر و

[ 76 ]

وضع خويش در حال احرام حرام است; خواه مرد باشد، يا زن; امّا براى هدفهاى ديگر، مثل نگاه كردن رانندگان در آينه براى ديدن اطراف اتومبيل، يا نگاه كردن پزشك براى ديدن دهان و دندان بيمار، يا نگاه به آينه بى آن كه عكس خويش را در آن ببيند، يا نگاه كردن به آينه براى ديدن محلّ زخم صورت و مانند آن، مانعى ندارد.

مسأله 178ـ نگاه كردن در آب صاف و اشياء صيقلى براى اصلاح سر و وضع خويش، حكم نگاه در آينه را دارد، و در حال احرام جايز نيست.

مسأله 179ـ احتياط مستحب آن است كه به آينه نگاه نكند; هر چند براى زينت كردن نباشد.

مسأله 180ـ اگر بدون اختيار چشمش به آينه بيفتد اشكالى ندارد; و بهتر اين است كه در ايّام حج، در اطاقهايى كه افراد محرم سكونت دارند، و نيز در آسانسورها، روى آينه چيزى بكشند كه نگاه غير اختيارى افراد محرم نيز به آن نيفتد.

مسأله 181ـ نگاه كردن به آينه موجب كفّاره نمى شود، ولى مستحبّ است بعد از نگاه كردن لبّيك بگويد.

[ 77 ]

مسأله 182ـ نگاه كردن در شيشه اطاق، يا شيشه عينك كه پشت آن پيدا است، در حال احرام بى مانع است، ولى اگر عينك زينتى باشد استفاده از آن براى محرم، خواه مرد باشد يا زن، جايز نيست.

سؤال 183ـ آيا عكس گرفتن در حال احرام، يا فيلمبردارى در اين حال، اشكال دارد؟ چون عكس گيرنده به شيشه دوربين، كه حالت شفّاف و آينه مانندى دارد، نگاه مى كند.

جواب: عكس بردارى و فيلم بردارى در حال احرام اشكالى ندارد.

مسأله 184ـ استعمال بوى خوش، مانند انواع عطرها، مُشك، زعفران، گلاب و غير آن، خواه از طريق بوييدن باشد، يا ماليدن بر بدن و لباس، يا پراكندن در فضاى اطاق به وسيله اسپرى، يا خوردن غذاهاى معطّر، بر مرد و زن مُحرم حرام است.

مسأله 185ـ خوردن ميوه هاى خوشبو مانند سيب و پرتغال و مانند آن مانعى ندارد; ولى بهتر است از بوييدن آنها خوددارى شود.

[ 78 ]

مسأله 186ـ احتياط واجب آن است كه از تمام انواع گلها و سبزيهايى كه بوى خوش مى دهد اجتناب شود.

مسأله 187ـ خريد و فروش عطريّات در حال احرام اشكالى ندارد، ولى نبايد حتّى به عنوان امتحان آنها را ببويد، يا استعمال كند.

مسأله 188ـ احتياط آن است كه محرم از «دارچين»، «زنجبيل»، «هِل» و هر آنچه بوى خوش دارد، اجتناب كند.

مسأله 189ـ محرم نمى تواند با صابونهاى عطرى، يا شامپوهاى معطّر، خود را بشويد، و لازم است از گذاشتن اين گونه اشياء در كنار لباس احرامى خود، كه سبب بو گرفتن آنها مى شود، خوددارى كند.

مسأله 190ـ هرگاه محرم در جايى قرار گيرد كه بوى خوش در آنجا باشد، بايد چيزى در برابر بينى خود بگيرد كه بوى خوش را استشمام نكند; مگر اين كه موجب عسر و حرج شود، ولى اگر از محلّى بگذرد كه بوى بد در آنجاست، نبايد بينى خود را بگيرد، امّا مى تواند به سرعت از آنجا بگذرد.

[ 79 ]

مسأله 191ـ اگر ناچار شود لباسى كه بوى خوش مى دهد بپوشد، يا غذايى كه بوى خوش دارد بخورد، بايد چيزى در برابر بينى خود قرار دهد كه بوى خوش را استشمام نكند; مگر اين كه موجب عسر و حرج شود.

مسأله 192ـ مشهور آن است كه استعمال خلوق كعبه (چيزى كه كعبه را با آن خوشبو مى كنند) حرام نيست; ولى چون معلوم نيست خلوق كعبه چيست احتياط آن است كه از بوى خوشى كه فعلا به كعبه مى مالند نيز اجتناب شود.

مسأله 193ـ اگر عمداً بوى خوش استعمال كند، كفّاره آن بنابر احتياط واجب يك گوسفند است.

مسأله 194ـ اگر در زمان واحد به طور مكرّر بوى خوش استعمال كند، بعيد نيست يك گوسفند كفايت كند; ولى احتياط در تعدّد است، و چنانچه در زمانهاى مختلف از بوى خوش استفاده نمايد، تكرار كفّاره را ترك نكند، و اگر پس از استفاده از بوى خوش كفّاره دهد، و دوباره بوى خوش استعمال كند، واجب است مجدّداً كفّاره دهد.

سؤال 195ـ آيا براى محرم جايز است از صابون، يا شامپوهايى

[ 80 ]