4- اختلاف و تفرقه در جامعه 
در جامعه توحيدى ، حكم و قانون وخط، تنها يكى است ، آن هم راه خدا و قانون اوست و مردمهمه يك سر پرست دارند. امّا در جامعه شرك ، به جاى يك قانون و يك راه ، مقرّرات و راههاى متفاوت به وجود مى آيد، هر كسى در فكر تاءييد همان راه و چيزى است كه به وجودآورده و به قول قرآن ، (لذهب كلّ الهٍ بما خلق )⁽¹⁹²⁾ در آن جامعه بندگى خدا مطرحنيست ، بلكه بله قربان گويى به اين و آن مطرح است ؛ (إ نّا اءطَعنا سادتنا وكُبَرائنا)⁽¹⁹³⁾ مردم در فكر برترى جويى بر يكديگر هستند؛ (و لَعَلى بَعضهمعلى بَعض )⁽¹⁹⁴⁾ و هر حزب و گروهى فقط به آنچه نزد خودشان هست ،دل خوش مى كنند و كار به حقّ و باطل ندارند، تنها براى مرام و راه خود اصالت قايلند وبراى مخالفان خود (گرچه داراى منطقى هم باشند) ارزشىقايل نيستند و به قول قرآن (كلّ حِزب بِما لَديهم فَرِحون )⁽¹⁹⁵⁾
درگيرى ها وتفرقه ها از آثار اجتماعى شرك است . قرآن مى فرمايد: (لاتكونوا منالمشركين من الّذين فَرّقوا دِينَهم )⁽¹⁹⁶⁾ از مشركان نباشيد وخيال نكنيد مشرك ، تنها بت پرست است ، بلكه هر كس با وارد كردنِ سليقه هاى شخصى ونظريّات از پيش ساخته خود، عامل تفرقه در مكتب شود، مشرك است . آرى ، علّت اصلىسقوط امّت ها و ملّت ها در طول تاريخ ، تكيه آنها به غير خدا بوده است .
5 - خوارى و ذلّت در قيامت 
رسوايى و دوزخ از آثار اخروى شرك است . در قرآن ، مكرّر مى خوانيم : در قيامت مشركانمخاطب قرار مى گيرند كه شما در دنيا به سراغ غير خدا مى رفتيد وخيال مى كرديد آنها مى توانند دردى را دوا كنند، اكنون روز گرفتارى شماست آنها رابخوانيد تا چاره اى بيانديشند، (لا تَجعلْ مع اللّه إ لهاً اَّخر فتُلقى فى جهنّم مَلوماًمَدحوراً)⁽¹⁹⁷⁾ به سراغ غير خدا نرويد كه با ملامت به دوزخ پرتاب خواهيد شد.
ريا شرك است 
ريا آن است كه انسان كار نيكى را براى غير خدا انجام دهد.
در حديثى مى خوانيم : ((كل رياء شرك ))⁽¹⁹⁸⁾ شرك مراتبى دارد: گاهى در جلوه اىروشن بروز مى كند، همچون بت پرستان و خورشيد و ماه پرستان و گاهى بسيار خفيفاست به طورى كه خود انسان هم نمى فهمد.
ريا بسيار آرام و پنهانى در اعمال و كارهاى ما رسوخ پيدا مى كند، به نحوى كه غالباًانسان حضور ريا را در اعمال خود متوجّه نمى شود.
در حديث مى خوانيم : مساءله شرك و تشخيص آن ، به قدرى دقيق است كه مانند تشخيصحركت مورچه اى بر روى سنگ سياه در دل شب مى ماند، بنابراين ، جز با تلاش و مراقبتدائمى و امدادهاى الهى ، رهايى از مويرگ هاى شرك ممكن نيست .
نشانه هاى شرك 
1 - ايراد گرفتن به قانون خدا و ولىّ او. قرآن مى فرمايد: (اَفَكُلَّما جاءَكم رسولٌ بمالا تهوى انفسكم استكبرتم )⁽¹⁹⁹⁾ آنها قانونى را مى خواستند كه مطابقميل آنان باشد و اين نفس پرستى است . اعتراض ‍ مى كردند كه مثلاً: (لِمَ كتبتَ عليناالقِتال )⁽²⁰⁰⁾ چرا به ما دستور جنگ و جهاد دادى ! و در برابر غذاى آسمانى مىگفتند: (لن نصبر على طعام واحد)⁽²⁰¹⁾ ما با يك غذا نمى سازيم . و هنگامى كه خدامثَلى مى زد، اعتراض مى كردند اين چه مثالى است كه خداوند مى زند وسؤال مى كردند: (ماذا اراد اللّه بهذا مثلا)⁽²⁰²⁾ خداوند چه اراده اى از اينمثال زدن ها دارد.
2 - طاغوت زدگى . طاغوت ، كسى است كه در برابر خداوند ايستاده است . فرمانبردارىاز طاغوت شرك است .
3 - برترى دادن غير خدا. قرآن مى فرمايد:(قل ان كان اباؤ كم و ابناؤ كم احب اليكم من اللّه ...)⁽²⁰³⁾ اگر انسان پدر و مادر،همسر و فرزند و خويشان خود را بيشتر از خدا دوست بدارد، اين شرك است .
حزب پرستى ، خط پرستى و باند پرستى شرك است . بعضى از تعصّبات ،وطرفدارى ها كه جنبه غير منطقى دارد ريشه در شرك دارد. البتّه صلابت ، قاطعيّت واستوارى در راه حقّ و دفاع از آن با تعصّب جاهلى و ناآگاهانه تفاوت دارد.
نشانه دلهاى مشرك 
قرآن در سوره زمر مى فرمايد: (إ ذا ذكر اللّه وَحدَه اشمازّت قلوب الّذين لايؤ منون بالاخرة وإ ذا ذكر الّذين من دونه إ ذاهم يَستبشرون )⁽²⁰⁴⁾ هنگامى كه نام خدا به تنهايىبرده مى شود، دل هاى كسانى كه به آخرت ايمان ندارند مشمئز مى شود، لكن تا نام غيرخدا برده مى شود با شادى خاصّى به همديگر بشارت مى دهند. مثلاً تا مى گوييم طبقفرمان خدا بايد با اين عمل يا شخص يا گروه مبارزه كرد، زيرا تكليف الهى و فرمانخداست ؛ قيافه هايى درهم مى رود، امّا تا مى گوييم طبقاصل فلان از قوانين بين الملل ... همين قيافه ها از هم باز مى شود. اگر بگوييم : ((خدامى خواهد)) عبوس مى شوند. اگر بگوييم : ((مردم انتظار دارند)) شاد مى شوند. در تماممسايل به جاى وحى ، به شرق و غرب چشم دوخته اند. به جاى خدا به غير او توجّه دارندو به جاى قانون او به قانون بيگانگان دل بسته اند، اين خود نشانه انحراف يك امتاست .
آنجا كه اطاعت از والدين ممنوع است 
در قرآن پنج مرتبه دستور اكيد نسبت به احسان به والدين آمده است ⁽²⁰⁵⁾؛ در چهارمورد آن مساءله احترام والدين در كنار مساءله توحيد و بندگى خدا مطرح شده است . اين ،به خاطر آن است كه وجود انسان ابتدا وابسته به خدا و در مرحله دوّم وابسته به والديناست .
در روايات به قدرى در مورد پدر و مادر سفارش شده كه فرموده اند: نگاه به آنها عبادتاست . با همه اين سفارش ها اگر والدين براى انحراف فرزند از مسير خدا تلاش كنند،اطاعت از آنان ممنوع و بر فرزندان لازم است كه سرپيچى كنند، در دو آيه از قرآن بهچشم مى خورد كه تعبير و معناى هر دو آيه مثل يكديگر است :
(و إ نْ جاهَداك لِتُشرك بى ما ليس لك به عِلمٌ فلا تُطِعهما)⁽²⁰⁶⁾
(و إ نْ جاهَداك على اءنْ تشرك بى ما ليس لك به عِلم فلا تُطعهما)⁽²⁰⁷⁾
اگر پدر ومادر در تلاش بر آمدند كه تو را از مدار توحيد بيرون كنند و به سويىبكشند كه تو از آن اطلاعى ندارى ، در اين گونه موارد بايد سر پيچى كنى . اين تلاشها گاهى به صورت دلسوزى است كه مى گويند: فرزندم ! اگر ما از فلان طاغوتاطاعت نكنيم ، نان و آب ما در خطر است . مال و مقام و عزّت ما بستگى به اين دارد كه فعلابله قربان گو باشيم و گاهى به صورت تحقير فرزند است كه تو نمى فهمى ،ديگران كه از تو بزرگ تر بوده اند اين راه را رفته اند، كرنش ها و اطاعت ها نموده اندو زندگى راحتى هم داشته اند، نياكان ما، ملّيت ما، اقتضا دارد كه ما فلان راه را برويم ،فلان اصل را بپذيريم ، تن به فلان عمل بدهيم و فلان سليقه را داشته باشيم .
گناه نابخشودنى 
شرك گناه نابخشودنى است . در سوره نساء دو بار آمده است : (إ نّ اللّه لا يغفر اءنيُشرك به و يَغفر ما دون ذلك لمَن يشاَّء)⁽²⁰⁸⁾ يعنى همانا خدا گناه شرك را (تا مشركموحّد نشود) نمى بخشد و غير از آن ، تمام گناهان را ممكن است ببخشد. البتّه بخششخداوند نسبت به افرادى است كه او بخواهد، و خواست خداى حكيم مربوط به يك سرىآمادگى و لياقت هاى خود انسان است .
شرك زدايى مقدّم بر توحيد 
در حقيقت ، شرك زدايى بر توحيد مقدّم است ، زيرا ظرف ، تا از غذاى فاسد خالى نشودنمى توان در آن غذاى سالم ريخت ، لذا در شعار توحيد، كلمه ((لااله )) بر كلمه ((الاّ اللّه)) مقدّم است . قرآن در اين زمينه روى ريشه هاى پيدايش شرك دست مى گذارد و مى فرمايد:اى انسان ! اين تكيه گاه هايى كه براى خود گرفته اى و اميد كمك و نفع و عزّت دارى ،همچون تكيه بر تار عنكبوت است .⁽²⁰⁹⁾ در جاى ديگر مى فرمايد: غير خدا بر نفعوضرر خود قدرت ندارند تا چه رسد كمكى به تو كنند.⁽²¹⁰⁾ باز در قرآن مىخوانيم : تمام قدرت ها اگر جمع شوند بر آفريدن يك مگس هم قادر نيستند.⁽²¹¹⁾ آياتو عزّت را از ناحيه غير خدا مى خواهى ؟!⁽²¹²⁾ آيا نديديم كه چگونه دار ودستهقارون و فرعون و اطرافيان نمرود نتوانستند جلوى قهر خدا را بگيرند؟ در تاريخمعاصر، شاهد عينى اين موضوع بوده ايم و با چشم خود ديده ايم كه چگونه تمام قدرتها براى حفظ شاه ومحو صداى امام خمينى قدس سره بسيج شدند امّا ناكام ماندند.
چگونه افرادى به غير خدا تكيه كردند و نتيجه اى نگرفتند لكن خدا ابراهيم را در آتشو يوسف را در دل چاه و يونس را در شكم ماهى و حضرت محمّد را در ميان گردن كشانى كهخانه او را محاصره كردند و امام خمينى را در ميان ابرقدرت ها حفظ كرد.
يكى از راه هاى شرك زدايى ، مقايسه هايى است كه قرآن ميان خدا و غير خدا مى كند وبدين وسيله به انسان هشدار مى دهد كه چه چيزى را به جاى چه كسى مى پذيرد! از بابنمونه چند آيه را با ترجمه ساده نقل مى كنيم :
الف : (اءفَمن يخلُق كمَن لا يخلق اءفلا تذكّرون )⁽²¹³⁾ آيا كسى كه قدرت آفريدندارد ومى آفريند مانند كسى است كه چنين قدرتى را ندارد آيا متذكّر نمى شويد؟!
ب : (اءتدعون بعلاً و تذرون احسن الخالقين )⁽²¹⁴⁾ آيا به سراغ بت هايى كهتوانايى هيچ گونه آفرينشى ندارند مى رويد وپروردگارى را كه بهترين آفرينندهاست رها مى سازيد.
ج : (إ نّ الّذين تَدعون من دونِ اللّه عِبادٌ اءمثالكم )⁽²¹⁵⁾ اين تكيه گاه هايى كه شمامتوجّه آنها شده ايد وآنها را مى خوانيد بندگانى هستند همچون خود شما،موجوداتى محدود،ضعيف ، عاجز ونيازمند؛ راستى چرا عزّت خود را از دست داده ايد و در برابر كسانى چونخودتان اين قدر كرنش مى كنيد؟ آرى ، ايمان به خدا كه رفت عزّتِ نفس هم مى رود وانسانخوار وذليل مى شود، به قول اقبال لاهورى :