دامن، دامن حكمت

محمد رضا رنجبر

حدّ خويش

بيم عاقبت

هنگامه ايجاد

زير و زبر

دامان تُهى

پيچ و تاب

تار آمال

كنج لب

تلخ و شور

جذبه توفيق

چرخ مُقَوَّس

بال هما

مدّ شهاب

ره خرمن

بى بال و پر

برگ هستى

غم بسيار

بى خبرىها

چشم كور

بينوا

كليد قفل
همين اكنون، مىبينم، كودكى نجيب، و نحيف را، كه بر خاكى نشسته است، و پايش را به دست دارد،
و با يكى خار، آبلههاى پاى خويش را مىتركاند!
راستى كه خار نيز به كار آيد!
و حال خوب مىتوانم فهميد اين را كه مىگفتى: كمتر از خار نبايد بود!
و نيز اينكه: هر چيز را در اين عالم حريمى است، و حرمتى!
هر سر خارى كليد قفل چندين آبله است ----- واى بر آن كس كه خارى بى محابا بشكند

در عذاب

گرفتارم، و مبتلا، و در عذاب!
مثل همان سبزهها!
به يادت هست، در آن روز بهارى، و در آن صحراى سبز، پايَت به آن سنگ كوبيدى، و آن نيز سماجت نكرد، و به سويى افتاد؟!
بيچاره سبزهها چه كِز كرده بودند،
و هنوز باورشان نمىشد كه آزادند، و رها، و ديگر سايه سنگين آن سنگ را بر سرندارند!
و گمانم، كنون قامت كشيدهاند، و بالا آمدهاند!
و گواراى شان باد!
اما من، همچنان ماندهام!
و پذيرا باش، كه سنگ خوديت، بسى سنگينتر است،
و نَفَسم را بريده،
و مجالِ رشد، و بالا شدن را از من ربوده است!
دايم چو سبزه تَه سنگست در عذاب ----- صائب! كسى كه از خودى خويشرسته نيست

بن دندان

يعنى! خواهد مرد؟
آن پير زن كه مىگفت: مىميرد!
و بى حساب هم نمىگفت.
زيرا، زهرى كه آن مار، به پاى آن جوان فرو برد، روزها، بل، ماهها، در بُنِ دندان وى بوده است!
و بيچاره آن جوان!
كه مىسوخت، و درد طاقتش را ربوده بود،
اما آن پير زن بى خيال، از اين آبِ پر آلوده به گِل، ماهىِ حكمت مىگرفت، و ما را به نصيحت مىگفت: در خود نمانيد!
و از خود برون آييد!
وَرنه هر چه بيش بمانيد، زيانِ تان نيز بيش باشد!
و راست مىگفت!
آرى، آدمى، وقتى كه در ميان چنگ و دندان نفس خويش باشد، زهر خواهد شد، و هر چه بيشتر ماند، زيانش نيز بيش!
از خود برآى زود كه گردد گزندهتر ----- چندانكه ز هر در بُنِ دندان مار ماند

راه خانه

دختركى مىگريست!
كه، راهِ خانهاش را گم كرده بود،
چشمم به چشمان پدرم افتاد، ديدم كه او نيز مىگريد!
گفتم: او اگر مىگريد گم كرده دارد!
پدرم گفت: من نيز گم كردهام، صاحب خانه را!
طفل مىگريد چو راه خانه را گم مىكند ----- چون نگريم من كه صاحب خانه را گم كردهام

زنبور عسل

مىآمدند، و از خانه كسى!
پدرش را مىگفت: خانهشان كوچك بود، اما زندگانىشان شيرين!
و پدر، وى را گفت: كندوهاى باغ عمو را ديدهاى؟!
گفت: نه!
او را گفت: بايد ديد!
البته; درون كندوها،
يعنى; خانه زنبوران!
نيست زنبور عسل را شكوهاى از جاىخويش ----- خانه چندانى كه باشد مختصر شيرينتر است

حريم قرب

او بى شهرهاست،
اما، از زاهدان شهر،
و نه چونان كفهاى تهى مغز، كه از درون، و حقيقت دريا بى خبر باشد،
و نه تنها صاحب سير،
كه اين عبث كارىها، در شأن خاشاك و خس است،
بل، غواص معانى است،
و در كف چه گهرها دارد،
بارى، همينكه رسيدم گدايى به در خانهاش بود،
و حلقه درب را مىكوفت، هم محكم، هم بسيار،
نه اينكه عجول بود،
بل، خود نمىشنيد، و به گمانش ديگران هم!
ثانيهها بعد، زاهد شهر، درب را، با متانت گشود،
و با سخاوت، به او بخشود!
وى را گفتم: به او دادى، ما را هم بده!
اما نه از آنچه دادى، بل، از آنچه دارى، و دارايى توست،
و دانست كه متاعِ حكمت را طالبم!
به تبسم آمد، وسر را به پايين داشت، و پس از مكثى چند، دستش به حلقه درب برد، و چند بارى بكوفت، و آنگاه آن را گفت: اگر خموش بودى جايَت اينجا نبود!
و تو نيز به داخل خانه بودى، و با ما!
و آنگاه مرا گفت: بفرماييد!
گفتم: بيش از اين زحمت روا نباشد، و باز گشتم!
و راستى چه حكمتى مرا آموخت!
بى خموشى در حريم قرب نتوان بار يافت ----- حلقه را از هرزه نالى جاىْ بيرون دَرَست

بهار زنده دلان

هنگامه شب است،
و كودكم پيش ازاينآب خواست، بهدستش دادم، و گفتم، آب را، در شب، نشسته بايد خورد!
و پرسيد: چرا؟!
گفتم: شب را حرمتى است،
و به احترام وى بايد نشست!
و او نيز نشست، و خورد، اما اندكى،
و به اعتراض گفت: طعم آب را ندارد!
و گلايه داشت: آبها، چرا چنيناند، گاهى طعم خود را ندارند،
و گاه رنگ، و گاهى هم رائحه آب بودن؟!
او را گفتم: آبها همه، هميشه، در معرض خزانند، و آفتها در پى، جز آنكه به دامان صدف نشينند، كه بى هيچ شُبهت به گوهرى بدل آيند،
و چه پربها!
و او، كودكى با ذوق، و پر ذكاوت است،
و خوب مىتواند فهميد كه ماجراى آدمى نيز همين است،
و مىداند كه دور از خدا بودن، يعنى دور ماندنِ آب از صدف!
بيك قرار بُوَد آب چون گهر گردد ----- بهار زنده دلان را خزان نمىباشد

دامن صحرا

چه مبارك بندهاى بود، آن مرد پير!
عاقبت كار را مىديد، و آخرش را، و آخرتش!
پيش از غروب ديروز مىرفت، اما، آهسته آهسته!
گفتم: به كجا؟!
گفت: مىروم تا بكارم!
اما، نه وقتِ كاشت بود!
چند قدمى بيشتر نرفته بودم، كه مشتش وا كرد، و دانههايى چند فرو افتادند، و مورها هر كدام سهمى برگرفتند، و راه خود را در پى!
خرمنى در دامن صحراى محشر سبز كرد ----- هر كه مشت دانهاى در رهگذار مور ريخت

قهر خدا

همينكه رفتى، دست از كندوها كشيد،
و به گوشهاى نشست!
گفتم: از چه نشستهاى؟! زنبورها تو را نيز گزيدند؟!
گفت: نه!
و نخواست بگويد!
رهايش نكردم،
و بالاخره گفت،
راستى كه او را، چه خوب به فكر واداشته بودى!
آرى، او در انديشه سخن تو بود!
مىگفت: پير زنى آمد، از من كمكى خواست، او را ندادم، و چيزى هم به طعن بر او بار كردم، و او هيچ نگفت، و نجيب و آرام برفت،
و در همان حال، تو، كه شاهد ماجرا بودى، او را گفتهاى: اين زنبورها، آنچه امروز با خود مىبرند، نيشهاى خود است،
و از اين نوشها، كه با چه سعى و تلاشى گرد آوردهاند، محروم خواهند بود!
ومن او را گفتم: به دل نبايد گرفت، دوست من، از زنبورها گفته است!
گفت: آرى، اما مرا نيز به سانِ زنبورها مىديد!
نيش باشد قسمت زنبور از درياى شهد ----- ممسك از قهر خدا بى بهره از مال خودست

شاخ آهو

آن زبان بسته آهوىْ، غرق خون بود،
و شاخش، به دست آن طمّاع، و مىكشيد، به دنبال خود،
و من، در كنار جوى بودم،
و او، از كناره جاده مىگذشت،
و اين، بارِ پنجمين بود، كه شكارى را به خانه مىبرد!
طاقتم طاق شد،
او را گفتم: اين يكى را شكار نمىكردى!
كه جوان بود، و ناكام،
و يكى را شكار مىكردى، كه چندى پيرهن را، بيش پاره كرده باشد،
گفت: اينگونهاش نبين،
كه، پايَش به سن، و خوشىهاش را كردهاست،
و اين شاخهاش گواهِ منند،
ببين كه با خود چندين گره به همراه دارد!
و تو خوب مىدانى، كه آهوان، هر سال، كه بر ساليان عمرهاشان افزوده مىشود، گرهى بر شاخ ايشان مىافتد،
گفتم: درست همانند خود تو، كه هر چه پيشتر مىروى، و سنين عمرت رو به بالا مىشود، حرص و وَلَعَت نيز فزونى يابد!
عقده حرص از مرور زندگى، گردد زياد ----- شاخ آهو پرگره از كثرت سال خودست

حصار عافيت

آمدم، و نبودى!
و اين، چندمين بار بود، كه مىشنيدم، همچنان به خدمت آن پير بيدار، كمر بسته اى، و چونان سايه اى، با وى همسايه اى!