اين ازبدعتهاى امويان و گمراهيهاى آنان از دوران صحابه بود كه ازتوسل به قبور پاك جلوگيرى مى كردند. بويژه مروان كه از بنى اميه بود كينهخاصى به پيامبر خدا داشت ، چرا كه پيامبر، لعنت و رسوايشان كرده بود. براى يكمسلمان سزاوار نيست كه در پى آنان بيفتد كه دين خدا را به بازيچه گرفتند و در احكامالهى دست بردند و بندگان پروردگار را به بردگى و ذلت نشاندند.
راويان و بزرگانى از پيشينيان ، دست كشيدن به قبر پيامبر و بوسيدن آن را به قصدثواب الهى جايز شمرده اند.⁽⁶⁸⁾ امام احمد حنبل نيز بوسيدن قبر پيامبر و منبر او راجايز دانسته است .⁽⁶⁹⁾ وقتى امام محمد، پيراهن شافعى را شسته ، غساله آن را بهعنوان تبرك مى نوشد⁽⁷⁰⁾ و به اهل علم اين گونه احترام مى كند، جايگاه صحابهپيامبر و آثار انبياء روشن است . عبدالله بن عمر، دست راست بر قبر پيامبر مى نهاد،بلال چهره بر تربت پيامبر مى ساييد، اينها همه از محبت و احترام و اداى حق سرچشمه مىگيرد. قاضى عياض ، سخنى طولانى در تعظيم قبر پيامبر دارد و مى گويد: جايى راكه با وحى الهى آباد شده و محل آمد و شد فرشتگان و تسبيح و تقديس ‍ كروبيان بوده ودين خدا از آن جا به هر سو تابيده ، جايى كه خاستگاه و جايگاهرسول خاتم است ، سزاوار تكريم و تعظيم و بوسيدن صحن و ديوارهاست .⁽⁷¹⁾
با آن همه روايات و آداب و سنن و با اين همه نمونه ها و شواهد⁽⁷²⁾ از بزرگان دين ورفتار مسلمين نسبت به تكريم و اداى احترام و تبرك وتوسل به قبرمطهر حضرت رسول (ص )، ابن تيميه گستاخانه و بى ادبانه ، رهسپردن و مسافرت براى زيارت پيغمبر اكرم را معصيت دانسته و كار متوسلان كنار قبر راشرك شمرده است ! در حالى كه آن حضرت ، مقام شفاعت دارد و دعايش مستجاب است و بايدحاجت و نياز به آستانش برد.
27 - زيارت ابوبكر بن ابى قحافه .
28 - زيارت عمر بن الخطاب .⁽⁷³⁾
29 - به عنوان ادب در محضر پيامبر، در حرم مطهرش زياد توقف نكردن ، بلكه به مقدارنماز و دعا.
30 - زيارت وداع و دعا براى توفيق زيارت دوباره .
31 - زيارت همه روزه بقيع ، به ويژه روز جمعه و ديدار قبر عباس عموى پيامبر، اماممجتبى ، امام زين العابدين ، امام باقر و امام صادق (عليهم السلام )، ابراهيم پسر پيامبر،همسران پيامبر، عمه پيامبر، جمع بسيارى از صحابه و تابعين كه در بقيعمدفونند.⁽⁷⁴⁾
32 - زيارت شهداى احد، و بهتر است كه روز پنج شنبه باشد، به ويژه قبر حضرتحمزه كه برخى روز مخصوص او را دوشنبه دانسته اند. براى زيارت حضرت حمزه وشهداى ديگر احد نيز زيارتنامه هاى خاصى نقل شده است .
33 - زيارت كوه احد. پيامبر اكرم فرمود: احد كوهى است كه ما را دوست دارد، ما هم آن رادوست داريم .
34 - رفتن به مسجد قبا، كه بهتر است روز شنبه باشد، يا دوشنبه يا پنج شنبه ، بهويژه هفدهم رمضان . و مستحب است نماز و دعا در آن جا، پيامبر اسلام نماز در مسجد قبا رابرابر با يك عمره دانسته است .
35 - تبرك جستن به آن چه از آثار نبوت باقى مانده است و جاهاى مقدس ‍ در مدينه كه بهسى مورد مى رسد.
36 - سوغات آوردن از خرماى مدينه و آب چاههاى آن و هنگام بازگشت به وطن وقتىبربلنديها مى رسند تكبير بگويند و دعا بخوانند.⁽⁷⁵⁾
زيارت قبور
در روايات صحيح فراوانى به زيارت قبور تشويق شده و عملى مستحب و سودمند بهحساب آمده است . اين روايات ، هم مورد اتفاق علماست ، هم طبق مفاد آن فتوا داده اند، حتىبرخى به وجوب هم قائل شده اند. به برخى از اين روايات اشاره مى شود كه ازقول رسول خدا (ص ) نقل شده است :
1 - شما را از زيارت گورها نهى كرده بودم ، آگاه باشيد، قبرها را زيارت كنيد.⁽⁷⁶⁾
2 - قبرها را زيارت كنيد، چرا كه اين كار، هم علاقه و دلبستگى شما را به دنيا كم مىكند و هم آخرت را به يادتان مى آورد.⁽⁷⁷⁾
3 - شما را از زيارت قبرها نهى كرده بودم ، ولى قبور را زيارت كنيد، كه اينها يادآورمرگ است .⁽⁷⁸⁾
4 - شما را از زيارت قبور نهى كرده بودم ، پس هركه بخواهد قبرى را زيارت كند،زيارت كند، همانا اين كار، دل را رقيق مى كند، چشم را اشگبار مى سازد و آخرت را به يادمى آورد.⁽⁷⁹⁾
5 - طلحة بن عبدالله گويد: همراه پيامبر خدا (ص ) بيرون شديم و او قصد زيارت قبورشهدا را داشت ... چون به مزار شهيدان رسيديم ، فرمود: اينها قبرهاى برادران ماست.⁽⁸⁰⁾
6 - سراغ مردگان خود برويد و بر آنان سلام دهيد (يا صلوات بفرستيد)، همانا براىشما عبرت و پند است .⁽⁸¹⁾
7 - از زيارت مردگان شما را نهى كرده بودم ، آگاه باشيد و به زيارت آنان برويد وزيارت خود را وسيله نماز و دعا خواندن بر آنان و استغفار بر ايشان قرار دهيد.⁽⁸²⁾
8 - به نقل عايشه ، حضرت رسول ص به بقيع مى رفت و خطاب به مدفونين آن جا چنينمى فرمود: سلام بر شما، اى خانه مؤ منان . خداوند آن چه را به شما وعده فرموده عطاكند. ما نيز به شما خواهيم پيوست . خدايا خفتگان بقيع را بيامرز!⁽⁸³⁾
9- رسول خدا (ص ) ابتدا از زيارت قبور نهى كرده بود، سپس اجازه داد و فرمود: زيارتقبور شما را به ياد آخرت مى اندازد.⁽⁸⁴⁾
10 - حضرت فاطمه (ع ) هر جمعه قبر عمويش حمزه را زيارت مى كرد و آن جا كنار مرقدنماز مى خواند و مى گريست .⁽⁸⁵⁾
اينها رواياتى است كه علماى اهل سنت آن ها رانقل كرده و صحيح دانسته اند. از اين نمونه احاديث بسيار است كه به همين چند مورد بسندهمى كنيم .
خود حضرت رسول (ص ) به سفارش خداوند و پيغام آورىجبرئيل ، به زيارت قبور بقيع مى رفت و بر آنان سلام مى داد و از خداوند برايشانرحمت و آمرزش مى طلبيد. متن جملات و دعاهاى پيامبر براى مدفونين بقيع ، در كتب حديث آمدهاست .⁽⁸⁶⁾
اميرالمؤ منين على (ع ) نيز به زيارت قبور در كوفه مى رفت و بر ساكنان آن ديار سلاممى داد و بر خفتگان آن گورهاى خاموش ، مغفرت مى طلبيد و دعا مى خواند.⁽⁸⁷⁾
محمد بن حنفيه بر قبر امام حسن مجتبى (ع ) ايستاد و اشك ريخت و براى آن حضرت دعا كردو رنج فراق و اندوه جدايى از آن امام را كه بازمانده فرزندان انبياء و از اصحاب كساءبود، بازگفت .⁽⁸⁸⁾
على بن ابى طالب (ع ) بر قبر (خباب ) ايستاد و او را دعا كرد و اسلام و جهاد او راستود و از خداوند برايش درخواست اجر كرد.⁽⁸⁹⁾
عايشه بر قبر پدرش ابوبكر ايستاد و سلام و دعايش كرد.⁽⁹⁰⁾
حسن بصرى وقتى به ديدار قبور مى رفت دعا مى خواند و براى مردگان مغفرت مىطلبيد.⁽⁹¹⁾
ابن سماك برقبر داود بن نصير طائى مى ايستاد و سلام مى گفت وفضايل او را بر مى شمرد.⁽⁹²⁾
اينها و بسيارى نمونه هاى ديگر و سخنانى كه از بزرگان مذاهب اربعهنقل شده است ، نشان مى دهد كه زائر مى تواند به زيارت ميت برود و با هر لفظى كهمى خواهد براى او دعا كند و هرچه مى خواهد ازفضايل و مناقب او بر شمارد و آن چه را كه موجب جلب رحمت الهى است برزبان آورد.
بزرگان اهل سنت درباره زيارت قبور، سخنان بسيارى گفته اند كه به عنوان نمونهبه خلاصه چند كلام از آنها اكتفا مى كنيم :
1 - عبدرى مالكى (متوفاى 737): وى پس از ذكر سلام خاصى در ديداراهل قبور، مى افزايد: هرچه بتوانى ، كم يا زياد براى اموات دعا كن كه آنان بسيارنيازمندند و دستشان از عمل كوتاه است . رو به روى ميت مى نشينى ، تا مى توانى برايشدعا مى كنى ، نزد قبور براى رفع گرفتاريها و اندوهها از خدا حاجت مى طلبى . اگرمرده ، از آنان است كه اميد بركت به آنان مى رود، به آنانمتوسل مى شوى و ابتدا به حضرت رسول توسل مى جويى كه او عمده است ، سپس بهكسانى كه پيرو او بوده اند، سپس به اهل آن قبور و صالحين براى قضاى حاجتها وآمرزش گناهان متوسل مى شوى و براى خودت و پدرو مادر و استادان خويش و خويشاوندانو اهل آن قبرستان و مسلمانان ديگر زنده يا مرده ، دعا مى كنى ...⁽⁹³⁾
2 - شيخ يوسف اردبيلى شافعى (متوفاى 776): براى مردان مستحب است ديدار قبور وبراى زنان مكروه است . مستحب است وقتى كنار قبور ايستاده اى بگويى : (سلام عليكمدار قوم مومنين و...) و به قبر نزديك شوى همچنانكه درحال حيات به صاحب قبر نزديك مى شوى ، رو به قبر بايستى و برايش دعا كنى . مردههم مثل زنده ، اميد رحمت و بركت دارد.⁽⁹⁴⁾
3 - ابن حجر مكى (متوفاى 973) در پاسخ به سوالى كه از او درباره زيارت قبوراولياء شده ، در مواقعى كه ازدحام جمعيت مى شود و مفاسد و اختلاط زنان و مردان پيش مىآيد، مى گويد: زيارت قبور اولياء، عبادت و مستحب است ، همچنين رفتن به زيارت .زائران هم از اين ديدار، به حسب شناخت و معرفتشان بهره مى برند و نذر براى زيارتهم منعقد مى شود و آن بدعتها و گناهان كه درسوال آمده ، موجب نمى شود كه زيارت ترك شود، بلكه انسان بايد به زيارت برود واگربتواند آن بدعتها و محرمات را هم جلوگيرى كند...⁽⁹⁵⁾
4 - خطيب شربينى (متوفاى 977): مستحب است وضو براى زيارت قبور و سلام دادن زائرقبور مسلمين روبه قبله و خواندن قرآن نزد قبرها و دعا براى ميت ، چرا كه دعا پس ازقرائت ، به اجابت نزديكتر است . مستحب است هرچه بيشتر به زيارت قبور نيكان وصالحان بروند و نزد قبرها بمانند.⁽⁹⁶⁾
5 - محمد امين مشهور به ابن عابدين (متوفاى 1253): زيارت قبور مستحب است و هر هفتهخوب است به زيارت بروند و روز جمعه و شنبه و دوشنبه و پنج شنبه بهتر است . اموات، روز جمعه و يك روز قبل و بعد از آن ، آمدن زوار را مى فهمند، پس بهتر است كه زيارتقبور جمعه ها باشد. زيارت قبور شهداى احد نيز مستحب است . پيامبر اكرم (ص ) سالىيك بار به زيارت شهداى احد مى آمد و بر آنان سلام مى داد و دعا مى كرد. از اين بر مىآيد كه زيارت ، هرچند از راه دور، مستحب است ...⁽⁹⁷⁾
6 - ابراهيم الباجورى (متوفاى 1277): زيارت قبور براى مردان مستحب است ولى براىزنان مكروه است ، چون كم طاقت و بى تابند، مگر زيارت قبر پيامبر (ص ) كه براىزنان نيز مستحب است . قبور انبياء و اولياء نيز چنين است . خوب است كه هنگام زيارتقبور، زائر قرآن بخواند و ثوابش را هديه به آنان كند و از طرف آنان صدقهدهد.⁽⁹⁸⁾
7 - فقهاى مذاهب چهارگانه گفته اند: زيارت قبور، براى پند گرفتن و ياد آخرت ،مستحب است و روز جمعه و يك روز قبل و بعد آن بهتر است . سزاوار است كه زائر به دعاوتضرع و عبرت گرفتن از مردگان مشغول باشد و براى مرده قرآن بخواند، چرا كه اينكار براى او سود دارد... در اين زيارت هم فرقى بين راه دور و نزديك نيست ، بلكهمسافرت براى زيارت مردگان ، بخصوص صالحان مستحب است . اما زيارت قبر پيامبر(ص ) از بزرگترين عبادات است .⁽⁹⁹⁾
با اين حرفها و نمونه ها كه گذشت ، ادعاهاى بى اساس و تهمتهاى نارواى ابن تيميه وپيروانش روشن مى شود. آنان هم كس را كه مخالف ديدگاهشان بوده به چيزهاىباطل متهم كرده اند و زيارت و نذر براى زيارت قبور و... را از شعائر شيعه دانسته اندكه روى غلو نسبت به على (ع ) و فرزندانش به وجود آورده اند. اين جز دروغى بيش نيست. در مساله اى كه همه امت اسلامى بر آن اتفاق دارند، شيعه تكروى نمى كند.
نذر قربانى براى پيامبران و اولياء امرى مشروع است كه سيره مسلمانان هم بر آن جارىبوده است و نيت آن هم رساندن ثواب به صاحب قبر و تقرب به خداىمتعال است و چنين نذرهايى صحيح است و وفاى به آن لازم . كوته فكرانجاهل ، از روى بى خبرى هر نوع توسل به انبياء و اولياء را كفر و شرك مى دانند و نذرو نياز در آستان آنان را همچون قربانى كردن در پاى بت مى شمارند و اين از نهايتگمراهى آنان و جسارت به ساحت اولياء الهى خبر مى دهد.
زيارت در تاريخ
زيارت قبور و تبرك و توسل به آن ها و ختم قرآن براى صاحبان قبور و دعا و نماز دركنار آنها، چيزى نيست كه از ابداعات شيعه باشد. ريشه هاى تاريخى اين مساله گوياىجريان اين سنت در زندگى مسلمانان است . از روزهاى نخست و قرون پيشين ، پيوستهقبرهايى مورد زيارت مسلمانان بوده است . درسى كه ازاين نكته مى توان گرفت ، شناختسيره مسلمانان و شعائر آنان و سنتهايشان از دير باز تاكنون است . اينك به نمونههايى از اين نكته در تاريخ شخصيتهاى دينى توجه كنيد:
1 - بلال حبشى مؤ ذن پيامبر اكرم كه در سال 20 درگذشت ، قبرش در دمشق است و بالاىقبر او نام وتاريخ او ثبت است . دعا در اين محل مستجاب است و بسيارى از نيكان و تبركجويان و اولياء، آن را آزموده اند.⁽¹⁰⁰⁾
2 - سلمان فارسى كه درسال 36 درگذشت ، قبر او هم اكنون در نزديكى ايوان كسرىمشهور است و ساختمان و خدامى دارد كه به آن بقعه رسيدگى مى كنند.⁽¹⁰¹⁾
3 - طلحه كه در جنگ جمل در سال 36 كشته شد. بهنقل ابن بطوطه : بقعه او داخل شهر بصره است وقبه اى دارد و مسجدى و در گوشه اىبراى واردين و زائرين طعام مى دهند. بصريان او را بسيار بزرگ مى دارند. در بصرهقبور ديگرى هم هست كه به صحابه و تابعين تعلق دارد و نام صاحب قبر وتاريخوفاتش بر آنها نگاشته شده است .⁽¹⁰²⁾
4 - زبير، متوفاى سال 36. به نقل ابن جوزى :درسال 386 مردم بصره ادعا كردند كه جسد او را از قبرى قديمى ، تازه و با لباسيافته اند، او را درآورده ، كفن كردند و پس از دفن بر قبر او قبه اى ساختند و براى آنخادم و موقوفاتى قرار دادند.⁽¹⁰³⁾
5 - ابو ايوب انصارى در سال 52 در روم درگذشت . مردم به زيارت قبر او مى روند وهنگام خشكسالى هم با توسل به قبرش باران مى طلبند.⁽¹⁰⁴⁾ قبر او ساختمان سفيد،ديوار و قبه اى داشته كه قنديلى توسط يك زنجير از سقف آن آويزان بوده است.⁽¹⁰⁵⁾
6 - مشهد راس الحسين (ع ). در مصر، محلى است كه مى گويند سر مطهر سيد الشهداء (ع )آن جا مدفون است ، در تابوتى نقره اى در زيرزمين ، كه بنايى شكوهمند و زيبا وآراسته با ديباهاى گران قيمت و افراشته با ستونهاى بلند دارد، با قنديلهاى نقره اى ،چشم نواز و خوش منظره ، و چنان زيباست كه به وصف نمى آيد. بر ديواره آن حرم ومسجد، سنگى سياه و براق ، همچون آينه هندىصيقل خورده است كه مردم آن را بعنوان تبرك لمس مى كنند و بصورت انبوه در كنار آنگرد آمده ، دعا مى كنند و اشك مى ريزند و به بركت آن تربت مقدس به خداى سبحانمتوسل مى شوند و چنان مى نالند كه از سنگ ناله مى خيزد ودل آب مى شود! ⁽¹⁰⁶⁾
شيخ عبدالله شافعى در كتاب خود، فصلى مبسوط به توصيف آن جا و بيان فضيلت وآداب زيارتش پرداخته و بخشى از كراماتى را كه از آن حرم ديده شدهنقل كرده و آن ها را صحيح دانسته است .⁽¹⁰⁷⁾
حمزاوى عدوى (متوفاى 1303) در كتاب خويش پس از سخنىمفصل درباره اين بارگاه شريف كه مرتبط به سر مبارك امام حسين (ع ) است ، مى گويد:سزاوار است كه اين حرم را بسيار زيارت كنند و به خداتوسل جويند و از اين امام ، آن چه را كه در حال حياتش مى خواستند، بطلبند، چرا كه اووسيله اندوه زدايى است و زيارتش موجب رفع گرفتاريهاست و هر كه به آنتوسل جويد، دلش به نور الهى متصل مى گردد. آن گاه نمونه اىنقل مى كند كه همه كتابهاى (ابن سنت ) (محمد شلبى ) را از خانه اش ‍ دزديدند. ناراحتو متحير بود كه چه كند. به اين حرم آمد و در ضمن اشعارى كه سروده بود استغاثه بهآن حضرت كرد. پس از زيارت وقتى پس ‍ از مدتى به خانه آمد، ديد همه كتابها بدون كمو كاست در جاى خود است . خداوند ما را هم توفيق قرب به او وبوسيدن آستانش عنايتفرمايد.⁽¹⁰⁸⁾
7 - عمر بن عبدالعزيز، خليفه اموى ، متوفاى 101. قبر او در (دير سمعان )زيارتگاه مردم است .⁽¹⁰⁹⁾
8 - ابوحنيفه ، پيشواى حنفيه ، متوفاى 150. قبرش در (اعظميه ) بغداد، مزارى معروفاست و به نقل خطيب بغدادى ، شافعى همه روزه به زيارت قبرش مى رفته و تبرك مىجسته است و هنگام پيش آمدن مشكل ، دو ركعت نماز خوانده و كنار قبرش مى آمده و از خداوند،برطرف شدن نيازش را مى طلبيده است .⁽¹¹⁰⁾
در قرون بعد، برمزار او قبه و بارگاهى ساختند و مسجدى بنا كردند. در سفر نامه ابنجبير و تاريخ ابن خلكان آمده است كه در قرن پنجم ، حرمى با شكوه و قبه اى سفيد وبلند داشته است .
9- مصعب بن زبير، متوفاى 157. به نقل ابن جوزى قبر او در (مسكن )مثل قبر امام حسين (ع ) مورد زيارت مردم بوده است .⁽¹¹¹⁾
10 - ليث بن سعد حنفى پيشواى مصر، قبر او زيارتگاه مردم است .⁽¹¹²⁾
11 - مالك بن انس ، پيشواى مذهب مالكى ، متوفاى 179. قبرش در بقيع است و قبه اىداشته ⁽¹¹³⁾ و فقهاى اهل سنت زيارتش را مستحب دانسته اند.
12 - امام موسى بن جعفر (ع ) كه در سال 183 شهيد شد و در كاظمين مدفون گشت . حتىبزرگان اهل سنت مثل حسن بن ابراهيم خلال ، هنگام مشكلات ، با زيارت وتوسل به قبر او حاجت مى گرفتند.⁽¹¹⁴⁾ وقتى امام جواد (ع ) در بغداد درگذشت ، كنارقبر جدش موسى بن جعفر (ع ) دفن شد. مرقد اين دو زيارتگاه عموم است .⁽¹¹⁵⁾
13 - امام على بن موسى الرضا (ع ) كه در طوس مدفون است . ابوبكر بن خزيمه وابوعلى ثقفى و گروهى از بزرگان علماى حديث هنگام ورود به طوس ، ديدند كه اينخزيمه در برابر آن قبر مطهر، تعظيم و تواضع و تضرع فوق العاده اى داشت كه همهشگفت زده شدند.⁽¹¹⁶⁾
14 - عبدالله بن غالب بصرى كه در سال 183 در روز ترويه كشته شد. مردم خاك قبراو را همچون مشك گرفته و در لباسهاى خودشان قرار مى دادند.⁽¹¹⁷⁾
15 - معروف كرخى ، متوفاى 200 هجرى . قبر او مشهور است و بسيارى از مردم براىقضاى حوايج و رفع نيازهاى خود به زيارت آن مى روند و حاجت مى گيرند. قبر او دربغداد قبه و بارگاهى داشته و مردم به بركت قبرش باران مى طلبيدند و به زيارت آنمى رفتند.⁽¹¹⁸⁾
16 - عبيدالله بن محمد بن عمر بن على بن الحسين (ع ) كه قبر او در (باب البردان )بغداد معروف و زيارتگاه است و حاجتمندان به قصد زيارت و تبرك و حاجت گرفتن بهآن جا مى روند و براى آن نذر و نيازهاى فراوان مى كنند. حتى داستانى دربارهعضدالدوله ديلمى نقل شده و علت نامگذارى آن جا به (مشهد النذور) بيان گشته است .صاحب اين قبر، شهيدى است از نوادگان امام سجاد (ع ) است كه در گريز از تعقيب خليفهبود. او را زنده زنده دفن كردند. مردم هر نذرى كه براى اين قبر مى كنند، حاجتشان روامى شود. از اين رو آن جا به قبر النذور شهرت يافته است .⁽¹¹⁹⁾
17 - محمد بن ادريس شافعى ، پيشواى مذهب شافعيه و متوفاى 204. قبر او در (قرافه) مصر، زيارتگاه مردم است و قبه و ضريح دارد.⁽¹²⁰⁾
18 - بانو نفيسه ، دختر حسن بن زيد بن على بن ابى طالب (ع )، كه درسال 208 درگذشت . معروف است كه دعا نزد قبر او مستجاب است .⁽¹²¹⁾
19 - احمد بن حنبل ، پيشواى مذهب حنبلى متوفاى 241. قبر او نيز مشهور است و ضريحشزيارتگاه مردم در بغداد است . حتى بزرگان بسيارى به زيارت قبر او عنايت داشته اندو على رغم ازدحام جمعيت پيرامون قبرش ، منتظر فرصتى مى ماندند تا خلوت شود و بهقبر او نزديك شوند. بارها بر قبرش قبه اى ساخته اند و ويران شده است .⁽¹²²⁾حنبلى ها به او و قبرش و زيارت مرقدش عقيده بسيار دارند و از راههاى دور براى زيارتمى روند و مقامات بالايى براى آن معتقدند.
20 - ذوالنون مصرى ، متوفاى 246. مدفنش در قرافه است و بقعه اى دارد و در كنار اوگروهى از صالحان هم مدفونند.⁽¹²³⁾
21 - بكار بن قتيبه بصرى حنفى ، متوفاى 270 در مصر. قبر او نيز زيارت مى شود وآن را مترك و دعا نزد آن را مستجاب مى دانند.⁽¹²⁴⁾
22 - ابراهيم حربى ، متوفاى 285 كه مدفنش در خانه خود است و مردم به آن تبرك مىجويند.⁽¹²⁵⁾
23 - اسماعيل بن يوسف ديلمى . قبرش پشت قبرمعروف كرخى است و زيارت مىشود.⁽¹²⁶⁾
24 - على بن محمد بن بشار، متوفاى 313. قبرش در بغداد، زيارتگاه است .⁽¹²⁷⁾
25 - يعقوب بن اسحاق نيشابورى اسفراينى ، متوفاى 316.قبرش در اسفراين مزار مردماست كه به آن تبرك مى جويند و آستان مى بوسند و احترام مى گزارند.⁽¹²⁸⁾
26 - عبدالله بن احمد بن طباطباى مصرى ، متوفاى 348. قبرش در مصر مشهور است و بهاجابت دعا در بقعه او معتقدند.⁽¹²⁹⁾
27 - على بن محمد عامرى ، متوفاى 403. پس از مرگش مردم شبهاى متوالى كنار قبرشمانده ، برايش قرآن و دعا خواندند و شاعران نيزاز جاهاى مختلف آمدند و برايش مرثيهسرودند و رحمت طلبيدند.⁽¹³⁰⁾
28 - ابوسعيد خرگوشى ، متوفاى 406. قبرش در نيشابور مشهور و مزار مردم است.⁽¹³¹⁾
29 - ابوجعفر بن ابى موسى ، متوفاى 470. وى پيشوايان حنبليان درزمان خود بود. اورا درقبر احمد بن حنبل به خاك سپردند. مردم ملازم قبرش ‍ بودند و هر شب چهارشنبه كنارقبرش بيدار مى ماندند و برايش ختم ها مى گرفتند. در آن ايام ده هزار ختم بر او خواندندو پيرامون قبر او آباد شد و فروشنده هايى به عرضه اجناس پرداختند.⁽¹³²⁾
30 - نورالدين محمود بن زنگى ، متوفاى 569. قبر او در دمشق زيارتگاه مردم است و مردمبه پنجره هاى آن دخيل مى بندند و رهگذران به آن تبرك مى جويند.نقل مى كنند كه همراه او سه تار از موى صورترسول خدا (ص ) مدفون است و سزاوار است هركس او را زيارت مى كند، درزيارت خود،پيامبر اكرم (ص ) را هم نيت كند.⁽¹³³⁾
31 - احمد بن جعفر خزرجى كه درمراكش درسال 601 درگذشته است . مردم براى ديدارقبرش تجمع مى كنند و اجابت دعا كنار قبرش مجرب است و مردم هنگام زيارت ، هدايا ونذرهاى فراوانى از طلا و نقره تقديم مى كنند كه همه صرف نيازمندان آن منطقه مى شود.مولف (نيل الابتهاج ) گويد: اين وضع تاكنون ادامه دارد و من بيش از پانصد بار آنرا زيارت كرده ام و بيش از سى شب آن جا بيتوته داشته ام و بركتهاى بسيارى ديده ام.⁽¹³⁴⁾
32 - احمد بن علوان . براى او هم كراماتى نقل ميكنند. از جمله آن كه فقهايى كه ازنسل او بودند و او را قبول نداشتند در عين حال در مصائب و مشكلات ، به قبر او پناه مىبردند تا از گزند حكومت محفوظ بمانند.
33 - ابوعبدالله قرشى اندلسى . وى دربيت المقدس درگذشت . قبرش ‍ همانجاست و مردمبه زيارتش مى روند.⁽¹³⁵⁾
34 - ابوبكر بن عبدالله عيدروس ، متوفاى 914 در عدن . مزار او در آن جا بسيار مشهوراست و از جاهاى دور براى زيارت و تبرك به آن جا مى روند و گروهى عقيده دارند هركسهفت روز پياپى او را زيارت كند حاجتش ‍ برآورده مى شود.⁽¹³⁶⁾
و... نمونه هاى بسيارى كه دركتب تاريخ و شرححال و زيارتگاهها آمده است .⁽¹³⁷⁾
سخن پايانى
آن چه تاكنون گذشت ، شمه اى مختصر از موارد و شواهدى بود كه نشان مى داد از زمانصحابه و تابعين تا دوره هاى بعد، ميان همه مسلمانانمتداول بوده است كه قبر پيامبر بزرگوار و مرقد پيشوايان و اولياء و صالحان و علمارا زيارت كنند و از راه دور، به قصد اين زيارت حركت كنند و به بركت اين مزارها بهدرگاه خداوند متوسل شوند و شفاعت بطلبند.
اين زائران ، افراد بى سواد و بى خبر از دين و روايات هم نبوده اند كه بهجهل و خرافه نسبت داده شوند. ميان آنان تعدادى فراوان از علما و پيشوايان مذاهب هم بودهاند كه مقتداى مردم محسوب مى شدند. ناقلان اين خبرها و نمونه هاى تاريخى هم اغلب ،علما و پيشوايانى بوده اند كه با نقل خود بر آنعمل صحه گذاشته و پسنديده اند و در فضيلت مدفونين آن مزارها و صاحبان آن حرمها دادسخن داده اند. همه مسلمانان در همه دورانها بر اين موضوع ، اتفاق نظر داشته اند و اينبيانگر نوعى اجماع ثابت و محقق ميان طبقات مسلمين است و همه اين شيوه را پسنديده و بهآن عمل مى كرده اند.
با توجه به مطالب نقل شده ، چه ارزش و اعتبارى براى سخنان و عقايد (ابن تيميه )و پيروان كوردل او - از جمله قصيمى - باقى مى ماند؟
آيا مسلمانان نخستين ، آن دعاها و نمازها و تبرك ها را كه كنار قبور داشتند، كفر مى دانستندو در عين حال به وسيله آن ها به خداوند تقرب مى جستند؟ هرگز! ما هيچ گروهى ازمسلمانان را به چنين انحرافى متهم نمى كنيم . آيا هيچ يك ازاعمال ياد شده ، مخصوص شيعيان بوده است ؟نه به خدا قسم .
آيا آن چه شيعه در كنار قبور ائمه و اولياء دين انجام مى دهند و ابن تيميه همه آنها رانشانه غلو و خداپنداشتن على (ع ) و اولاد او از طرف شيعه معرفى مى كند، چيزى جز همانكارهايى است كه اهل سنت و در پيشاپيش ‍ آنان علما و پيشوايانشان در كنار قبور انجام مىدهند و از زمان صحابه تاكنون ، رسم بوده كه كنار قبور، به بيانفضايل مدفونين در آنها مى پرداخته اند و مى پردازند؟! و جز اين است كه بزرگاناهل سنت هم كنار قبرها دعا مى خوانند، قرآن تلاوت مى كنند و ثوابش را به روح صاحبقبر اهدا مى كنند و به توسل و شفاعت طلبى و حاجت خواستن از خدا به بركت مقام آنان مىپردازند، چهره بر ضريح مى سايند، آستان مى بوسند و به هر نحو ممكن و شايسته ،احترام كرده و بزرگداشت مى دارند؟!
اگر پندارهاى موهوم ابن تيميه و پيروانش درست باشد و اين كارها بدعت و گمراهى وغلو باشد و انجام دهنده آنها از مسلمانى بيرون باشند، (پس در همه دهر، يك مسلماننبود)! مگر ابن تيميه و همفكرانش .
خوب است يك بار ديگر به گفتار (قصيمى ) بنگريم و خوب ارزيابى كنيم كه دراين گونه مطالب مهم ، ميان شيعه و مذاهب چهارگانه تفاوتى نيست . تنها مساله اى كه هست، هواى نفس يا دشمنى و غرض ، ابن تيميه و پيروانش را بر دشمنى با شيعه و افروختنشعله كينه وعداوت با آنان واداشته است . با قلمهاى مسموم به ايجاد تفرقه پرداخته ،گروههاى مسلمان را به يكديگر بدبين ساخته اند.
اينان قلبهايى بسته و مهر خورده دارند و دنباله رو هواهاى خويشند.
(پايان )