کتابخانه الکترونيکي انهار

باب دهم

در طهارت

قالَ الصَّادِقُ (عليه السلام) : إِذا أَرَدْتَ الطَّهارَةَ وَالْوُضُوءَ فَتَقَدَّمْ إِلَى الْماءِ تَقَدُّمَكَ إِلى رَحْمَةِ اللهِ ، فَإِنَّ اللهَ قَدْ جَعَلَ الْماءَ مِفْتاحُ قُرْبِهِ وَمُناجاتِهِ وَدَليلا إلى بَساطِ خِدْمَتِهِ .

فَكَما أَنَّ رَحْمَتَهُ تُطَهِّرُ ذُنُوبَ الْعِبادِ كَذلِكَ نِجاساتُ الظَّاهِرِ يُطَهِّرُهَا الْماءُ لا غَيْرُ قالَ اللهُ تَعالى : (وَهُوَ الَّذِي أَرْسَلَ الرِّيَاحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ وَأَنزَلْنَا مِنَ السَّماءِ مَاءً طَهُوراً) وَقالَ اللهُ تَعالى : (وَجَعَلْنَا مِنَ الْمَاءِ كُلَّ شَيْء حَيٍّ) .

فَكَما أَحْيا بِهِ كُلَّ شَيْي مِنْ نَعيمِ الدُّنْيا كَذلِكَ بِرَحْمَتِهِ وَفَضْلِهِ جَعَلَهُ حَياةَ الْقُلُوبِ .

وَتَفَكَّرْ في صَفاءِ الْماءِ وَرِقَّتِهِ وَطَهُورَتِهِ وَبَرَكَتِهِ وَلَطيفِ امْتِزاجِهِ بِكُلِّ شَيْئي وَفي كُلِّ شَيْئي .

وَاسْتَعْمِلْهُ في تَطْهيرِ الأَعْضاءِ الَّتي أَمَرَكَ اللهُ بِتَطَهُّرِها وَاْتِ بِأَدائِها فَرائِضَهُ وَسُنَنَهُ فَإِنَّ تَحْتَ كُلِّ واحِد مِنْها فَوائِدٌ كَثيرَةٌ إِذا اسْتَعْمَلْتَها بِالْحُرْمَةِ انْفَجَرَتْ لَكَ عَيْنُ فَوائِدِهِ عَنْ قَريب .

ثُمَّ عاشِرْ خَلْقَ اللهِ كَامْتِزاجِ الْماءِ بِالأَشْياءِ يُؤَدّي كُلَّ شَيْئي حَقَّهُ وَلا يَتَغَيَّرْ عَنْ مَعْناهُ مُعْتَبِراً لِقَوْلِ رَسُولِ اللهِ (صلى الله عليه وآله وسلم) : مثَلُ الْمُؤْمِنِ الْخالِصِ كَمَثَلِ الْماءِ .

وَلْتَكُنْ صَفْوَتُكَ مَعَ اللهِ تَعالى في جَميعِ طاعاتِكَ كَصَفْوَةِ الْماءِ حينَ أَنْزَلَهُ مِنَ السَّماءِ .

وَطَهِّرْ قَلْبَكَ بِالتَّقْوى وَالْيَقينِ عِنْدَ طَهارَةِ جَوارِحِكَ بِالْماءِ .

امام ششم (عليه السلام) مى فرمايد :

هرگاه اراده طهارت و وضو كردى ، چه مستحب ، و چه واجب ، پس توجه كن به طرف آب ، مثل توجه كردن به سوى رحمت الهى .

به تحقيق كه خداوند مهربان آب را در جهت طهارت و وضو كليد در قرب و مناجات خود قرار داده ، و دليل و راهنما به سوى بساط خدمتش .

چنانچه قرب به بزرگان دنيا و نزديكى به بساط ايشان موقوف است به طهارت ظاهر از اوساخ و كثافات ، قرب الهى و قرب به بساط حضرت او موقوف است به طهارت ظاهر از لوث نجاسات و طهارت باطن از كثافات گناه و نجاسات تعلقات غير حق .

كلمه وضو در متن روايت بعد از كلمه طهارت ظاهراً ذكر خاص بعد از عام است به اين معنى كه كلمه طهارت شامل تيمم ، وضو و غسل است و با اينكه اكثراً در عبادات احتياج مردم به وضو بيش از تيمم و غسل است ، و تيمم و غسل جز در موارد خاصى اتفاق نمى افتد ، امام صادق (عليه السلام) بعد از لغت طهارت به مسئله وضو اشاره مى نمايد ، و در اينجا لازم است به هر سه مسئله از نظر فقهى و عرفانى در حدى كه اين نوشته اقتضا دارد اشاره شود .

وضو ، تيمم ، غسل ، در قرآن مجيد

وضو ، تيمم ، غسل ، سه مورد از موارد طهارت هستند ، كه خداوند مجيد در قرآن كريم نسبت به آنها دستور دارد ، و اين هر سه طهارت ، مقدمه براى ورود به مهم ترين عبادت و برترين كار يعنى نماز است و مقدمه براى بسيارى از عبادات واجبه و امور مستحبه .

( يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِذَا قُمْتُمْ إِلَى الصَّلاَةِ فَاغْسِلُوا وُجُوهَكُمْ وَأَيْدِيَكُمْ إِلَى الْمَرَافِقِ وَامْسَحُوا بِرُؤُوسِكُمْ وَأَرْجُلَكُمْ إِلَى الْكَعْبَيْنِ وَإِن كُنتُمْ جُنُباً فَاطَّهَّرُوا وَإِن كُنتُم مَرْضَى أَوْ عَلَى سَفَر أَوْ جَاءَ أَحَدٌ مِنكُم مِنَ الْغَائِطِ أَوْ لاَمَسْتُمُ النِّسَاءَ فَلَمْ تَجِدُوا مَاءً فَتَيَمَّمُوا صَعِيداً طَيِّباً فَامْسَحُوا بِوُجُوهِكُمْ وَأَيْدِيكُم مِنْهُ مَا يُرِيدُ اللّهُ لِيَجْعَلَ عَلَيْكُم مِنْ حَرَج وَلكِن يُرِيدُ لِيُطَهِّرَكُمْ وَلِيُتِمَّ نِعْمَتَهُ عَلَيْكُمْ لَعَلَّكُمْ تَشْكُرُونَ ) .

اى اهل ايمان چون خواهيد براى نماز برخيزيد ، صورت و دست ها را تا مرفق بشوئيد ، و سر و پاها را تا برآمدگى پا مسح كنيد ، و اگر جنب هستيد پاكيزه شويد «غسل كنيد» و اگر بيمار يا مسافر باشيد و يا يكى از شما را قضاء حاجتى دست داده باشد يا با زنان مباشرت كرده ايد و آب نيابيد ، يا از استعمال آب زيان ببينيد ، در اين صورت به خاك پاك و پاكيزه تيمم كنيد ، به آن خاك صورت و دست ها را مسح كنيد ، خداوند در دين هيچگونه سختى براى شما قرار نخواهد داد ، و لكن مى خواهد شما را پاكيزه كند ، و نعمت را بر شما تمام گرداند ، باشد كه شكر او بجاى آوريد .

آب و خاك دو نعمت بسيار با عظمت هستند ، كه اكثر مردم به ارزش و قدر و قيمت آن بى توجهند .

يك لحظه در دنياى ذهن خود ، زندگى را از آب و خاك خالى و جدا ملاحظه كنيد ، تا به قيمت و ارزش اين دو نعمت بزرگ بيشتر توجه كنيد .

مراكزى كه بعضى از سالها به كم آبى و خشك سالى دچار مى شوند ، با چه بلاها و خطرهاى سنگين و گاهى غير قابل جبران روبرو مى شوند ؟!

آب مساوق با حيات و حيات مساوق با آب است ، آنجا كه حيات هست آب هست ، و آنجا كه آب هست حيات هست .

قسمت عمده اى از زندگى شايد نزديك به نود در صدش بستگى به آب دارد ، و اگر موجودات زنده به كم آبى يا بى آبى دچار شوند ، با مرگ و نيستى روبرو خواهند شد .

قرآن در آيات كريمه اش كراراً به نعمت آب و خاك اشاره كرده ، و هر دو را منبع انواع بركات براى بشر معرفى مى كند .

( وَهُوَ الَّذِي أَنزَلَ مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَخْرَجْنَا بِهِ نَبَاتَ كُلِّ شَيْء ) .

و هم اوست خدائى كه از آسمان آب فرو بارد ، پس هر نبات را به آن آب برويانيم .

( إِذْ يُغْشِّيكُمُ النُّعَاسَ أَمَنَةً مِنْهُ وَيُنَزِّلُ عَلَيْكُم مِنَ السَّماءِ مَاءً لِيُطَهِّرَكُم بِهِ وَيُذْهِبَ عَنكُمْ رِجْزَ الشَّيْطَانِ وَلِيَرْبِطَ عَلَى قُلُوبِكُمْ وَيُثَبِّتَ بِهِ الأَقْدَامَ ) .

آيه شريفه در ارتباط با جنگ بدر است ، به آن هنگامى كه مسلمانان دچار كم آبى بودند ، و قدرت و قوت و تداركات آنان در برابر مشركين قابل توجه نبود ، كه در آن هنگامه عظيم با عنايت خدا باران سختى باريد و همان باران از عوامل بسيار مهم پيروزى آنان شد ، در آيه شريفه مى فرمايد :

ياد آر آن وقتى كه خواب راحت شما را فرا گرفت ، براى اينكه از جانب خدا ايمنى يافتيد ، و از آسمان رحمت خود آبى فرستاد ، كه شما را به آن آب پاك گرداند ، و وسوسه و كيد شيطان را از شما دور سازد ، و دلهاى شما را به رابطه ايمان با هم متحد گرداند ، تا در كار دين ثابت قدم و استوار باشيد .

( وَهُوَ الَّذِي يُرْسِلُ الرِّيَاحَ بُشْراً بَيْنَ يَدَيْ رَحْمَتِهِ حَتَّى إِذَا أَقَلَّتْ سَحَاباً ثِقَالاً سُقْنَاهُ لِبَلَد مَيِّت فَأَنْزَلْنَا بِهِ الْمَاءَ فَأَخْرَجْنَا بِهِ مِن كُلِّ الَّثمَرَاتِ كَذلِكَ نُخْرِجُ الْمَوْتَى لَعَلَّكُمْ تَذَكَّرُونَ ) .

و اوست خدائى كه بادها را به مژده باران رحمت خويش در پيش فرستد ، تا چون بار ابرهاى سنگين را بردارند ، ما آن را به شهر و ديارى كه از بى آبى مرده است برانيم و بدان سبب آب نازل كنيم ، تا هرگونه ثمره حاصل از آن برآريم ، هم اينگونه مردگان را هم از خاك برانگيزيم ، باشد كه شما متذكر شويد .

( اللَّهُ الَّذِي خَلَقَ السَّماوَاتِ وَالأَرْضَ وَأَنزَلَ مِنَ السَّماءِ مَاءً فَأَخْرَجَ بِهِ مِنَ الثَّـمَرَاتِ رِزْقاً لَّكُمْ وَسَخَّرَ لَكُمُ الْفُلْكَ لِتَجْرِيَ فِي الْبَحْرِ بِأَمْرِهِ وَسَخَّرَ لَكُمُ الأَنْهَارَ ) .

خداست آن كه آسمانها و زمين را آفريد . و باران را از آسمان فرو باراند ، تا انواع ثمرات و حبوبات را براى شما برآورد و كشتى ها را به امر خود به روى دريا ، و نهرها را به روى زمين به اختيار شما جارى گردانيد .

آب نعمت بسيار مهمى است كه به مناسبت هاى گوناگون در قرآن و روايات از آن ياد شده ، و از خاك هم كه از اعظم نعمت ها است به همان گونه ياد شده ، و از تركيب اين دو حقيقت است كه به اراده حضرت حق انواع بركات و نعمت ها به انسان مى رسد .

آب در طهارت و بهداشت زندگى از اعظم وسائل و انفع عوامل است ، و آنچه را آب در زندگى موجودات و در عالم هستى به عهده دارد ، نعمت ديگر به عهده ندارد .

نقش آب ، نقش بسزائى است ، و يك قطره آن گاهى به اندازه قيمت حيات يك موجود است .

زمين و كوه و هوا و دريا و بيابان و هامون و كوير و نبات و حيوان و انسان و همه و همه زنده آب هستند!!

طهارت و بهداشت جسم و جان

لفظ طهارت در حديث حضرت صادق (عليه السلام) لفظ عامى است . و همانطور كه از اصل روايت استفاده مى شود و خود حضرت صادق (عليه السلام) توضيح مى دهند ، منظور از طهارت در آيات قرآن و روايات هر دو نوع از طهارت است ، طهارت ظاهرى و طهارت باطنى ، طهارت و بهداشت جسم و طهارت و بهداشت روح و روان ، و به نظر مى رسد كه در اين زمينه گفتار بيشترى لازم است ، تا مطالعه كنندگان به اين واقعيت آگاه شوند كه اسلام به بهداشت جسم و جان چقدر اهميت داده است .

طهارتى كه در جسم و جان اسلام منظور دارد ، گاهى با آب زمانى با غسل ، وقتى با تيمم ، و در مرحله اى با تقوا ، و در جائى با پرهيز غذائى ، و در موردى با ترك گناه ، و در مرتبه اى با توجه به دستورات طبى نسبت به آب و هوا و غذا ، و در قسمتى با روزه و در جانبى با اجراى فرائض براى انسان حاصل مى شود ، و نيز مراعات حسنات اخلاقى و دورى از رذائل دو عامل بسيار بسيار مهم براى بهداشت روح و تزكيه نفس است .

يكى از نويسندگان گذشته ، در جزوه اى كه فعلا در گوشه بعضى از كتابخانه ها است ، و از دسترس مردم خارج است . ده اصل در بهداشت جسم و تن ، و ده اصل در بهداشت نفس و روح ذكر مى كند ، كه خلاصه هر يك از ده اصل از نظر شما مى گذرد ، تا دورنمائى از دو بهداشت بر اساس قرآن و روايات و مسائل علمى در اختيار شما قرار بگيرد ، و در ضمن مطالب آن جزوه از زواياى فراموشى خارج گشته و با خوانده شدن و عمل به آن ثوابى به روح نويسنده آن برسد .

1 ـ بهداشت غذا

اكثر مردم از رموز و كيفيت و كميت و اسرار غذا بى خبرند ، گمان مى كنند سفره هاى رنگين و لقمه هاى چرب و نرم بهترين غذاست ، و حال آن كه سفره هاى رنگارنگ بيش از ميدان جنگ موجب اتلاف نفوس است .

غذاهاى بد و فاسد و مانده ، و آن غذاهائى كه در معرض حشرات كثيف بوده ، نيز موجب مرض و هلاكت است .

تا گرسنه نشويد غذا نخوريد ، و هنوز كه اشتها باقى است دست از غذا برداريد ، غذا را كاملا بجويد ، سحق و صلايه كنيد ، تا توده خميرى شكل حاصل شود ، آنگاه بلع كنيد .

از تمام جهاز هاضمه فقط دهان در اختيار شماست ، پس آهسته بخوريد و از پرخورى اجتناب جوئيد ، از قديم گفته اند :پرخورها با دندان گور خود را مى كنند .

رسول اكرم بر قبرستانى گذشت ، اشاره اى به قبرها كرد ، و فرمود :اكثر اينان با دندان خود گور خود را كنده اند .

غذاى خوب آن است كه از حيث وزن و حجم كم و از نظر دارا بودن ويتامين و سلولز و چيزهائى كه بايد بدل ما يتحلل قرار گيرد زياد باشد و الا پر كردن شكم از غذاهاى پر حجم ولى كم انرژى جز خسران و ضرر چيزى عايد انسان نمى كند .

بيش از سه وعده غذا نخوريد ، بهنگام غذا داراى حالت شاد باشيد ، چون حالات مثبت روحى در هضم غذا مؤثر است ، سعى كنيد در هنگام خوردن از افكار حزن آور دور باشيد ، و از غصه و عوامل هيجان انگيز بر حذر بمانيد .

اگر سن شما از چهل افزون است ، شب ها از خوردن گوشت و تخم مرغ خوددارى كنيد ، حتى المقدور از كنسروها اجتناب نمائيد ، سعى كنيد غذاى تازه بخوريد .

بهترين سفره ها آن است كه در آن كلم ، و كاهو ، پياز ، ميوه ، سالاد روغن زيتون ، سبزى ، هويج ، پنير كهنه ، و سركه ديده شود .

نان در صورتى بسيار خوب است كه آرد آن را نبيخته باشند زيرا سبوس نان داراى سلولز و انواع ويتامين ب است .

در هواى گرم مواد گوشتى و چربى و قندى كمتر استعمال نمائيد . كالرى غذا بايد متناسب با سن و شغل و مقدار كار و آب و هوا باشد ، يعنى اگر كم كار هستيد كمتر بخوريد .ظروف غذا بايد تميز باشد ، اگر مسى است بايد ماهى يك بار به سپيدگرى برود ، معده بنا بگفته رسول اسلام (صلى الله عليه وآله وسلم) جايگاه تمام امراض است كه در نتيجه پرخورى و شكم پرستى حاصل مى شود ، اغلب بيماريهاى كبدى ، كليوى ، فشار خون ، و امراض معده اى در اثر عدم بهداشت غذائى است ، بيهوده و نابهنگام نخوريد از محركات بپرهيزيد ، گاه گاهى روزه بگيريد و امساك كنيد تا اعضاء گوارشى استراحت كنند .

2 ـ بهداشت هوا

هواى جو ، غذاى حيات است ، بزرگترين عامل مهم بهداشت انسان هوا است ، هوا بايد پاك و بى آلايش نگاه داشته شود .

هوا در زندگى موجودات آنقدر ضرورى است كه آفريدگار مهربان آن را رايگان در اختيار گذاشت .

عده اى از مردم از روى جهل و ناآگاهى ، هوا را آلوده مى كنند و اهميتى به پاكى و طهارت آن نمى دهند ، در نتيجه خود و ديگران را به ضعف مزاج مبتلا مى كنند و خويش را در پيشگاه حضرت حق مسئول مى نمايند .

وقتى هواى تميز تنفس نشد ، و بخار سمى از بدن خارج نگشت ، اشتها از بين مى رود ، و بر اثر از بين رفتن اشتها سوء تغذيه پيش مى آيد ، و سوء تغذيه باعث از بين رفتن تاب و توان مى گردد ، و جسم ميدان بروز امراض مى شود .

بخارى هاى نفتى و دود چراغ براى تنفس مضر است ، زيرا هر دو باعث آلودگى هوا هستند ، در صورتى كه سه دقيقه به انسان هوا نرسد ، مرگ آدمى حتمى است .

هوا در بدن اثر فيزيكى و شيميائى دارد و از دو طريق مختلف نفوذ و دخول مى نمايد :و آن عبارت است از ريتين و جلد ، چون آدمى هر دقيقه شانزده مرتبه شهيق و شانزده مرتبه زفير مى آورد ، پس در هر شبانه روزى بيست هزار مرتبه تنفس و در هر تنفس نيم ليتر هوا اخذ مى كند ، كه مجموعاً در شبانه روز معادل ده متر مكعب هوا داخل ريتين مى گردد ، و در شبانه روز معادل ده هزار ليتر خون با اين ده هزار ليتر مجاورت پيدا مى كند .

از اين ارقام به سهولت روشن مى شود ، كه هوا به نسبت بسيار عظيمى عمل تصفيه خون را به عهده دارد ، بنابراين اندك تغيير شيميائى اين غذاى حياتى موجب سستى و فتور بدن مى شود .

اسلام آلوده كردن هوا را حرام دانسته و هر مسلمان موظف است در حفظ سلامت هوا بكوشد ، و از آلوده كردن هوا كه نتيجه آن آلوده شدن بدن بخصوص اطفال و مخصوصاً بيماران است بپرهيزد .

حفظ محيط حيات ، و رعايت بهداشت آن از اهم تكاليفى است كه اسلام عزيز بر عهده مردم مؤمن گذاشته است .

3 ـ بهداشت آب

آب نعمت با عظمتى است كه ارزان و مفت در اختيار موجودات زنده قرار گرفته ، و رعايت پاكى و پاكيزگى آن بر تمام مردم واجب و لازم است .

آب خوراكى بايد شفاف ، خنك ، بى بو ، بى طعم و هشت تا پانزده درجه حرارت داشته باشد ، و اكسيژن در آن محلول باشد ، پس آب جوشيده وقتى قابل شرب است كه مثل دوغ آن را تكان دهند .

آبهائى كه در كنار آن شاهى آبى مى رويد ، يا ماهى قزل آلا در آن وجود دارد براى شرب داراى كمال صلاحيت است .

آب چشمه ها و رودخانه ها و آبى كه در آن ماهى و حلزون يافت شود بسيار نيكو است .

آب دريا و رودخانه هائى كه كمتر از يك متر عمق و هشت متر عرض باشد براى آشاميدن خوب نيست .

آب سرد اگر كم كم آشاميده شود اعمال هضم را تحريك نموده ، حرارت بدن را تنزل مى دهد ، اما اگر استعمال آب سرد متمادى و به افراط صورت گيرد موجب اسهال و عوارض معدى مى شود .

آبهاى معدنى به علت زيادى املاح چندان قابل شرب نيست ، اما استحمام آنها و شرب موقت آن براى بعضى از امراض خوب است .

آلوده كردن آب آشاميدنى مردم ، گناهى بس بزرگ و در پيشگاه حضرت حق مسئوليت بسيار سنگينى دارد ، سعى كنيد از آلوده كردن آب آشاميدنى مردم سخت بپرهيزيد .

4 ـ بهداشت خواب

يكى از ضروريات زندگى خواب است ، قرآن مجيد خواب را يكى از نعمت هاى الهى بر بشر معرفى مى كند .

يك لحظه فكر كنيد ، اگر خواب از شما گرفته شود ، يا جائى گرفتار شويد كه نگذارند بخوابيد ، چه بر سر شما مى آيد .

البته استراحت و خواب بايد به اندازه باشد ، زياده روى در خواب و در هر چيزى براى جسم و جان مضر است .

اسلام خواب زياد را همچون پر خورى مضر دانسته و مردم مؤمن را از افراط در خواب منع مى كند ، مزاحمت فراهم كردن براى كسانى كه در استراحت خلاف شرع و دور از انسانيت است .

مردم بالغ در بيست و چهار ساعت اگر هشت سات بخوابند رعايت اعتدال در خواب را كرده اند .

از اينكه تمام شب را بيدار بمانيد پرهيز كنيد ، زيرا قرآن مجيد از بيدار ماندن در تمام شب منع فرموده ، بى خوابى بر اعصاب و قلب فشار مى آورد ، بهترين وقت بيدارى در شب هنگام سحر است آن هم براى مناجات و استغفار .

اطاق خواب بايد از سر و صدا و مزاحمت ديگران دور باشد ، و حداقل لازم است حدود دو ساعت در روز در اطاق باز باشد تا از نور آفتاب بهره بگيرد .

مى گويند :تمام علم بهداشت را مى توان در سه جمله خلاصه كرد : غذاى منظم ، كار منظم ، خواب منظم ، اين سه دستور شما را با صحت و سلامت هم آغوش مى كند .

5 ـ بهداشت غريزه

ازدواج براى كسانى كه احتياج دارند امر بسيار مهم و در سلامت آنان نقش بسيار مهمى دارد ، پيامبر اسلام مى فرمودند :نكاح سنت من است و هركس از اين سنت روى گردان شود از من نيست .

لازم است به هنگام ازدواج ، زن و مرد از سلامت كامل برخوردار باشند ، و امروز بهترين راه تشخيص سلامت گرفتن تصديق صحت مزاج از طبيبان حاذق و متعهد است .

در اعمال مسائل جنسى حتماً به مقررات الهى كه در قرآن و روايات منعكس است مراجعه كنيد .

در انجام مسائل جنسى از افراط بپرهيزيد كه نيروى انسان را به خاك مى ريزد و منبع بدبختى و پريشان حالى است .

جسم و جان خود را در آستان افراط در شهوت قرار ندهيد و عصياره حيات را با زياده روى در برنامه جنسى به آتش شهوت مسوزانيد .

اعتدال در اين امر شما در از خطرات دور مى كند ، گفته اند :افراط در هر نوع لذت نوعى از خودكشى است .

ازدواج پيش از بلوغ براى زن و مرد خطرناك است ، براى سالم ماندن از خطرات غريزه جنسى به همسر خود قناعت كنيد ، و از چشم چرانى و شركت در مجالس گناه و مجالسى كه محرك شهوات حيوانى است بپرهيزيد ، چشم مقدمه بسيارى از گناهان است ، و گناهان مقدمه سقوط جسم و جان و دروازه ورود به محيط خشم و غضب خداست ، و عاقبت گناهان آتش جهنم و عذاب دردناك دوزخ و خلاصه دور ماندن از سعادت دنيا و آخرت است .

خوشا به حال آن انسانى ه لذت واقعى خود را در ارتباط با حضرت دوست قرار داده و از ساير لذات آن هم لذات مشروع به اندازه ضرورت استفاده مى كنند .

به خدا قسم ساعتى براى انسان ، خوشتر از ساعت ارتباط با دوست نيست ، آن ساعتى كه قلب با حضرت مولا در ارتباط قرار گرفته و صداى پر سوز انسان در گوشه خلوت براى مناجات از ناى جان بيرون آمده و اشك ديده بر رخسار آدمى جارى گشته ، و به قول الهى عارف وارسته و شيداى سوخته در پيشگاه حق بدين گونه مناجات مى كند چه ساعت خوشى است :

مرا يكشب بوصل خود كنى شادان چه خواهد شد *** دمى جانم رهانى از غم هجران چه خواهد شد

بياد خود دلم از غيرپردازى چه مى گردد *** روانم را نگه دارى بر اين پيمان چه خواهد شد

نكاهد حسن بى پيانت اى ماه از نگاه من *** رخت بى پرده بنمائى بچشم جان چه خواهد شد

به شكر آن كه در ملك نكوئى شاه يكتائى *** گذارى يك قدم در كوى مسكينان چه خواهد شد

گرفتار بلاى دشمنى چون نفس خونخوارم *** نگهدارى گرم زين خصم بى ايمان چه خواهد شد

به نزهتگاه انسم گر دهى مأوا چها گردد *** به خلوتخانه وصلم كنى مهمان چه خواهد شد

رقيبان را بحكم عشق با ما مهربان سازى *** نكويان را رهانى از غم دوران چه خواهد شد

هزاران يوسف مصرى تو اى مه مشترى دارى *** مرا هم گر شمارى از خريداران چه خواهد شد

خشا بى خانمانى كش تو در كويت دهى منزل *** كنى دل جوئى از دل هاى بى سامان چه خواهد شد

الهى را به نازى با نگاه لطف بنوازى *** كه سوزان شمع گريان راكنى خندان چه خواهد شد

6ـبهداشت مسكن

در انتخاب و تعيين مسكن محل زندگى بايد توجه كامل داشت زيرا خانه و محل سكونت از عوامل بسيار مهم بهداشت جسم و جان است .

منزل بايد از مجاورت مرداب ها ، مزبله ها ، و كارخانجات و مراكز شلوغ و پر جمعيت دور باشد ، اگر نزديك باغستانها و بيشه ها و در محيطى كه از سرسبزى و خرمى برخوردار است باشد ، در سلامت انسان بسيار مؤثر است .

در سردترين شبهاى زمستان درجه حرارت اطاق خواب بايد بين دوزاده و شانزده درجه باشد .

ساختمان منزل نبايد از سه طبقه بيشتر باشد ، و خانه انسان نبايد مزاحم آب و هوا و آفتاب خانه ديگران باشد .

خانه اى كه محل زندگى است بايد خشك و بدون رطوبت باشد ، بهترين روشنائيها براى منزل برق است ، زيرا چراغ نفتى هر قدر هم تميز نگاهداشته شود بوى نفت مى دهد و براى تنفس مضر است ، روزى سه چهار مرتبه درها بايد باز شود تا هواى ساختمان به كلى عوض شود .

در موقع نظافت ساختمان كارى كنيد كه گرد و غبار ، كم برخيزد زيرا بيم آن مى رود كه ميكروب سل و ساير ميكروبها به شما آزار برساند ، جلوى بينى خود را به هنگام تنظيف منزل بگيرد ، با آزار برساند ، جلوى بينى خود را به هنگام تنظيف منزل بگيريد ، با كفشى كه در معابر رفت و آمد مى كنيد به اطاقها نرويد ، اخلاط سينه و آب بينى را روى زمين و بخصوص روى زمين منزل نيندازيد .

دستورات عالى اسلام را در پاكيزه نگاه داشتن خانه و محل سكونت كاملا مراعات كنيد ، خداوند مهربان انسان را براى عبادت و تكامل آفريده ، با جسم مريض و روح كسل نمى توان هدف حضرت دوست را تأمين كرد .

رعايت بهداشت در تمام زمينه ها در اسلام واجب شرعى و اخلاقى است ، پيامبر بزرگ اسلام در جمله معروف پر قدر و قيمتش نظافت را از ايمان دانسته و فرموده اند :النِّظافَةُ مِنَ الإِيمانِ .

انسانهاى آلوده ، افراد كثيف ، مردمى كه به بهداشت خود در تمام امور و زمينه ها توجهى ندارند ، چگونه مى توانند ادعاى مسلمانى كنند ، مسلمان كسى است كه از دستورات حق و فرامين پيامبر ، و خواسته هاى سعادتبخش ائمه طاهرين پيروى كند ، و در هيچ برنامه اى جداى از مقررات الهى و حلال و حرام خداوندى زيست نكند .

7 ـ نور آفتاب

زندگى و سكونت بايد در اطاقهاى آفتاب رو باشد ، آفتاب منبع مهم ترين انرژيها و ميدان مهم ترين منافع براى موجودات زنده است .

آفتاب همچون آب و هوا در زندگى موجودات امرى ضرورى است ، موجودات زنده اى كه در تاريكى نشو و نما مى نمايند ، نحيف ، پژمرده ، و غمناك و خونشان رقيق ، و گيجى و كسالت رفيق آنهاست .

اثر نور اول روى جلد و سپس روى سلسله اعصاب است ، خانه اى كه آفتاب ندارد نيازمند طبيب است !

در و پنجره بايد عريض و مرتفع ساخته شود ، تا آفتاب از طريق آنها به تمام اطاق بتابد ، و نقطه تاريكى بجا نماند .

روزى چند دقيقه در آفتاب قدم بزنيد ، كه بهترين قدرت براى از بين رفتن ميكروبها در آفتاب است .

8 ـ بهداشت عمومى بدن

پوست بدن داراى سه عمل است :

اول : اعتدال و سلامتى سلسله اعصاب و كليه كارهاى دستگاه هاى حياتى در ارتباط با سلامت پوست بدن است ، همين كه در پوست اخلالى پيدا شود به روى تمام آن دستگاه ها اثر منفى مى گذارد .

دوم : تنفس از مهم ترين برنامه هاى پوست است ، كثيف بودن پوست عمل تنفس را كند و براى درون بدن ضرر و خسارت دارد .

سوم : تعديل و تنظيم حرارت بدن و حفظ دائمى آن كه بر سبيل استمرار رطوبت خود را كه قريب يك ليتر مى شود به سطح بدن آورده بخار مى نمايد و موجب خنكى بدن مى گردد .

پوست بايد هميشه نفوذپذير باشد ، چون كه محصولات جامد عرق با محصولات ترشح غدد پيوسته در سطح بشره با غبارهاى خارج و كرك لباس مخلوط شده و اندود مستحكمى كه چرك بدن باشد توليد مى نمايد .

سلول هاى مرده بدن دائمپ از بشره جدا شده و توليد يك قشر مى كنند و محصول اين قشر متمادى با محصول غدد مختلفه مخلوط شده لعابى مى سازد و بر ضخامتش افزوده مى گردد آنگاه به عمل پوست زبان سخت وارد مى سازد و از اينجا علت تأكيد در وضو و اغسال مستحبه از طرف اسلام روشن مى شود .

پاكيزگى بدن اولين شرط سلامتى است ، زيرا آمارها نشان مى دهد كه مرگ و مير در نزد طائفه هاى تميز كمتر و پيش توده هاى كثيف بيشتر است .

بدن را با آفتاب و هواى تميز و آب آشنا كنيد ، عادت كنيد از بينى تنفس كنيد ، قبل از غذا دست و ناخن ها را با صابون بشوئيد . بعد از قضاى حالت دست خود را با مواد صابونى شستشو دهيد ، ناخن ها را كوتاه كنيد كه ناخن بلند خانه ميكرب و آلودگيها است .

انسان بر اثر عمل نكردن به قواعد بهداشتى در حقيقت خودكشى مى كند ، اگر بهداشت را مراعات كنيد پيرى و مرگ را به عقب انداخته ايد .

9ـبهداشت ورزش

ورزش سبب حسن جريان خون در اعضاء و عضلات شده ، سلولهاى بدن بهتر تغذيه مى شوند .

ورزش كسالت و تنبلى را از بين مى برد ، ورزش بايد در هواى آزاد و تميز انجام گيرد ، بهترين ورزش مفيد و لازم تنفس عميق است كه دهان بسته باشد .

در هنگام ورزش بايد لباس تنگ نباشد ، تا حركات ورزشى به خوبى انجام گيرد ، و نيز از بهترين ورزش ها راه رفتن و به فرموده اسلام اسب سوارى ، تيراندازى ، شنا و شكار و نيكوتر از اينها باغبانى و كشاورزى و خلاصه فعاليت و كار و بخصوص كار منزل براى كمك به اهل خانه است .

روزهاى تعطيل را در صحارى و دامن كوهها بسر برده و روح و جسم را از مشاهده آثار دلكش طبيعت و آنچه لطف و كرم و عنايت حضرت حق اقتضا كرده نيرو ببخشيد .

پياده روى در آفتاب به اندازه متوسط نيز ورزش خوبى است ، افراط در ورزش هاى مختلفه صحيح نيست ، تمام اين برنامه ها براى اين است كه جسم و روح نيرومند و با نشاط شوند ، تا تكاليف الهيه با نشاط و با حال انجام گيرد ، تمام امور ظاهر مقدمه امور باطن است .حركت انسان با توجه به فرامين حضرت حق هميشه بايد حركت از ظاهر به باطن باشد ، اكتفا كردن به دنياى محض كار بسيار غلطى است ، و اكتفا كردن به آخرت محض هم كار غلطى است .تغذيه جسم و جان لازم است ، و در اين زمينه بايد عدالت را رعايت كرد و با توجه به خواسته هاى حضرت مولا در هر دو زمينه حركت نمود .

ورزش را به اين هدف انجام دهيد كه جسم براى اجراى مقررات الهى نيرومند شود ، اگر انى هدف در كار نباشد ، در حقيقت ورزش عامل پروراندن ناحيه حيوانى وجود است !