الگوهاي رفتاري امام علي (ع) جلد 5 - مباحث اطلاعاتي

اءَمَّا بَعدُ، فَإِنَّ صَلاَحَ اءَبِيكَ غَرَّنِى مِنكَ، وَظَنَنتُ اءَنَّكَ تَتَّبِعُ هَديَهُ، وَتَسلُكَ سَبِيلَهُ،فَإِذَا اءَنتَ فِيَما رُقِّيَ إِلَيَّ عَنكَ لاَ تَدَعُ لِهَوَاكَ انقِيَادا، وَلاَ تُبقِى لاَِّخِرَتِكَ عَتَادا.
تَعمُرُ دُنيَاكَ بِخَرَابِ آخِرَتِكَ، وَتَصِلُ عَشِيرَتَكَ بِقَطِيعَةِ دِينِكَ.
وَ لَئِن كَانَ مَا بَلَغَنِى عَنكَ حَقّا، لَجَمَلُ اءَهلِكَ وَشِسعُ نَعلِكَ خَيرٌ مِنكَ، وَمَن كَانَ بِصِفَتِكَفَلَيسَ بِاءَهلٍ اءَن يُسَدَّ بِهِ ثَغرٌ، اءَويُن فَذَ بِهِ اءَمرٌ، اءَو يُعلَى لَهُ قَدرٌ، اءَو يُشرَكَ فِىاءَمَانَةٍ اءَو يُؤ مَنَ عَلَى جِبَايَةٍ
فَاءَقبِل إِلَيَّ حِينَ يَصِلُ إِلَيكَ كِتَابِي هذَا، إِن شَاءَاللّهُ.⁽⁴⁷⁾
سرزنش از خيانت اقتصادى
پس از ياد خدا و درود! همانا، شايستگى پدرت مرا نسبت به تو خوشبين ، و گمان كردمهمانند پدرت مى باشى ،⁽⁴⁸⁾ و راه او را مى روى ، ناگهان بمن خبر دادند،كه در هواپرستى چيزى فروگذار نكرده ، و توشه اى براى آخرت خود باقى نگذاشتهاى ، دنياى خود را با تباه كردن آخرت آبادان مى كنى ، و براى پيوستن با خويشاوندانتاز دين خدا بريدى ، اگر آنچه بمن گزارش رسيده ، درست باشد، شتر خانه ات ، و بندكفش تو از تو باارزش تر است ، و كسى كه همانند تو باشد، نه لياقت پاسدارى ازمرزهاى كشور را دارد، و نه مى تواند كارى را به انجام رساند، يا ارزش او بالا رود، ياشريك در امانت باشد. يا از خيانتى دور ماند، پس چون اين نامه به دست تو رسد، نزد منبيا.انشاءالله .⁽⁴⁹⁾
چهارم - اطّلاعات و ضرورت بازرسى كلّ كشور
امام على عليه السلام كشور پهناور خود را با گماردن انسان هاى صالح ، و استفاده ازنيروهاى اطّلاعاتى ، و اصل بازرسى از امور، به خوبى اداره مى كرد، كه توجّه بهيكى از آنها جالب است :
در نامه اى به كعب بن مالك نوشت :
(جانشينى براى خود بگذار، و خودت با گروهى از افراد مورد اعتماد، تامنطقه سوادعراق ، در ميان فرات و عذيب پيشروى كن ، و در آنجا از كارمندان و كارگزاران من از مردمسئوال كن و روش و كاركرد آنها را برّرسى نما، سپس به منطقه ( بهقباذها ) برو، واز حال و وضع مردم آنجا تحقيق كن ، و مشكلات آن سامان را برطرف ساز و بدان كه همهكارهاى تو و فرزندان آدم دقيقا محاسبه خواهدشد.) ⁽⁵⁰⁾
روشن است كه اداره كشورى با داشتن بيش از هزار فرمانده و فرماندار و كارگزارانمتفاوت كه گستردگى خاك آن امروز بيش از 40 كشور اسلامى را در بردارد بدوناطّلاعات قوىّ و سيستم اطّلاعاتى لازم و سيستم بازرسى كلّ كشور ممكن نيست .
پنجم - برخورد با يك زن جاسوس
زنى به نام (ساره ) دو سال پس از جنگ (بدر) به مدينه آمد.
وقتى رسول خدا از وِى پرسيد :
آيا اسلام آورده اى ؟
گفت : نه .
فرمود : براى چه اينجا آمده اى ؟
گفت :
قريش اصل و نسب من مى باشند، گروهى از آنان كشته و گروهى به مدينه مهاجرت نمودهاند، و پس از جنگ (بدر) كارِ من رونق خود را از دست داد؛ و من از روىِ احتياج به اينجاآمده ام .
پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فورا دستور داد :
پوشاك و خوراك لازم در اختيار او بگذارند.
با اينكه او مشمول محبّت هاى پيامبر اسلام بود، ولى با گرفتن مبلغ ده دينار از (حاطببن ابى بلتعه ) جاسوسى بر ضدّ اسلام را به عهده گرفت ، و حاضر شد نامه وىرا كه حاكى از آمادگى مسلمانان براى فتح مكّه بود به قريش ‍برساند.⁽⁵¹⁾
پيامبر صلى الله عليه و آله سه تن از سربازان رشيد خود (على عليه السلام ، زبيرو مقداد) را خواست و به آنها ماءموريّت داد كه راه مكّه را در پيش گرفته و اين زن را هركجا ديدند، دستگير كرده و نامه را از وِى بگيرند.
آنان در نقطه اى به نام (روضة خاخ ) ⁽⁵²⁾ زن را دستگير كرده و بارهاى او را دقيقا وارسى كردند، ولى چيزى از اونيافتند.
از طرفى زن جاسوس ، بردن نامه از طرف (حاطب ) را شديدا تكذيب مى كرد.
على عليه السلام فرمود:
به خدا قسم ، پيامبر صلى الله عليه و آله هرگز خلاف نمى گويد.
بايد نامه را بدهى ، و الاّ به هر قيمتى باشد نامه را از تو مى گيريم .
در اين لحظه (ساره ) احساس كرد، امام على عليه السلام تا فرمان پيامبر را انجامندهد، دست بر نمى دارد.
خطاب به فرستادگان پيامبر صلى الله عليه و آله گفت كه :
مقدارى فاصله بگيريد.
سپس نامه كوچكى را از لابلاى تاب هاى گيسوىِ بلند خود بيرون آورد و به حضرتعلى عليه السلام داد و توطئه جاسوسى طرفداران قريش ناكام ماند.
پيامبر از اينكه يك مسلمان سابقه دارى كه حتى در لحظات سختِ اسلام ، به يارى اسلامشتافته ، دست به چنين كار ناشايسته اى زده است ، سخت ناراحت شد.
فورا (حاطب ) را احضار كرد و درباره دادن چنين گزارشى از او توضيح خواست .
وى به خدا و رسول وى سوگند ياد نمود و گفت :
كوچكترين تزلزلى به ايمان من راه نيافته است .
ولى پيامبر مى داند كه من در مدينه با حالت تجرّد بسر مى برم و فرزندان وخويشاوندان من در مكّه تحت فشار شكنجه قريش مى باشند؛ منظور من از دادن گزارش اينبود كه تا حدّى از فشار و شكنجه نسبت به آنها بكاهند.
از پوزش (حاطب ) چنين استفاده مى شود كه سران قريش براى كسب اطّلاع از اسرارمسلمانان ، بستگان مسلمانان را در مكّه تحت فشار مى گذاردند، و رفع مزاحمت را منوط بهاين مى كردند كه اسرار مورد نظر آنها را به وسيله مسلمانان مدينه دريافت نموده ، دراختيار آنها بگذارند.
با اينكه پوزش او موجّه نبود، ولى پيامبر روى مصالحى (از جمله سوابق او در اسلام )،عُذر او را پذيرفت و او را آزاد ساخت .
حتّى خليفه دوّم از پيامبر درخواست نمود كه گَردن او را بزند.
امّا پيامبر صلى الله عليه و آله فرمود :
او در نبرد بدر شركت داشت و روزى مورد لطف الهى بود، از اين جهت من او را آزاد مى سازم .
خداوند بزرگ براى اينكه اين جريان بار ديگر تكرار نگردد، آياتى چند در اين بارهنازل فرمود :
از آن جمله اين آيه است :
يَا اءَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَ تَتَّخِذُوا عَدُوِّى وَ عَدُوَّكُم اءَولِيَاءَ تُلقُونَ إِلَيهِم بِالمَوَدَّةِ وَقَدكَفَرُوا بِمَا جَاءَكُم مِن الحَقِّ يُخرِجُونَ الرَّسُولَ وَإِيَّاكُم اءَن تُؤ مِنُوا بِاللّهِ رَبِّكُم إِن كُنتُمخَرَجتُم جِهَادا فِى سَبِيلِى وَابتِغَاءَ مَرضَاتِى تُسِرُّونَ إِلَيهِم بِالمَوَدَّةِ وَاءَنَا اءَعلَمُ بِمَااءَخفَيتُم وَمَا اءَعلَنتُم وَمَن يَفعَلهُ مِنكُم فَقَد ضَلَّ سَوَاءَ السَّبِيلِ
اى كسانى كه ايمان آورده ايد! دشمن من و دشمن خودتان را دوست نگيريد! شما نسبت بهآنان اظهار محبت مى كنيد، در حالى كه آنها به آنچه از حق براى شما آمده كافر شده اند ورسول اللّه و شما را به خاطر ايمان به خداوندى كه پروردگار همه شماست از شهر وديارتان بيرون مى رانند؛ اگر شما براى جهاد در راه من و جلب خشنوديم هجرت كرده ايد؛(پيوند دوستى با آنان برقرار نسازيد!) شما مخفيانه با آنها رابطه دوستى برقرارمى كنيد در حالى كه من به آنچه پنهان يا آشكار مى سازيد از همه داناترم ! و هر كس ازشما چنين كارى كند، از راه راست گمراه شده است!⁽⁵³⁾
(امام على عليه السلام و مسائل اطّلاعاتى )
فصل دوّم : ضرورت آگاهى دادن به مردم
1 - آگاهى دادن به مردم در مواقع ضرورى
الف - آگاهى نسبت به تحرّكات دشمن
يكى از وظايف مهمّ نيروهاى اطّلاعاتى كشور آگاهى از تحرّكات دشمن داخلى و خارجى است، تا اطّلاعات ضرورى را در اختيار رهبرى گذاشته و رهبر بتواند آگاهى ضرورى رابراى بيدارى مردم در اختيارشان قرار دهد.
همواره بيدار باشند و دشمن را غافل مپندارند، مانند:
اءلا وَ إ نَّ الشَّيطَانَ قَد جَمَعَ حِزبَهُ، وَاستَجلَبَ خَيلَهُ وَ رَجِلَهُ، وَ إ نَّ مَعِى لَبَصِيرَتى :
مَا لَبَّستُ عَلَى نَفسِى ، وَلا لُبِّسَ عَلَىَّ. وَايمُ اللّهِ لافرِطَنَّ لَهُم حَوضا اءَنَا مَاتِحُهُ! لايَصدِروُنَ عَنهُ، وَلا يَعُودُونَ إ لَيهِ.⁽⁵⁴⁾
(آگاه باشيد! شيطان حزب خويش را گرد آورده ، و سواره و پيادگان لشكر خود را فراخوانده است امّا من آگاهى و بينش و بصيرت خود راهمچنان همراه دارم ، من حقيقت را بر خودمشتبه نساخته ام و بر من مشتبه نيز نشده است .
به خدا سوگند! گردابى براى آنها فراهم سازم كه جز من كسى نتواند آن را چاره كند(و در آن سرانجام غرق شوند) و هرگز از آن بيرون نيايند و (آن عده ) كه از آن بيروننتوانند آمد.)
ب - آگاهى دادن از اهداف شيطانى دشمن
حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام پس از ورود به صحراى صفّين و اطّلاع يافتن ازمحاصره آب فرات ، خطاب به سربازان خط شكن خود فرمود:
قَدِ استَطعَمُوكُمُ القِتَالَ، فَاءَقرُّوا عَلَى مَذَلَّةٍ، وَتَاءخِيرِ مَحَلَّةٍ ؛ اءَو رَوُّوا السُّيُوفَ مِنَالدِّمَاءِ تَروَوا مِنَ المَاِء ؛
فَالمَوتُ فِى حَيَاتِكُم مَقهُورِينَ، وَالحَيَاةُ فِى مَوتِكُم قَاهِرِينَ.
اءَلاَ وَإِنَّ مُعَاوِيَةَ قَادَ لُمَةً مِنَ الغُوَاةِ، وَعَمَّسَ عَلَيهِمُ الخَبَرَ، حَتَّى جَعَلُوا نُحُورَهُم اءَغرَاضَالمَنِيَّةِ.⁽⁵⁵⁾
(شاميان با بستن آب شما را به پيكار دعوت كردند.
اكنون بر سر دو راهى قرار داريد، يا به ذّلت و خوارى بر جاى خودبنشينيد و ياشمشيرها را از خون آنها سيراب سازيد تا از آب سيراب شويد.
پس بدانيد كه مرگ در زندگى تواءم با شكست و زندگى جاويدان در مرگ پيروزمندانهشماست .
آگاه باشيد! معاويه گروهى از گمراهان را همراه آورده و حقيقت را از آنان مى پوشاند.
تا كوركورانه گلوهاشان را آماج تير و شمشير كنند.)
2 - شناخت نيروهاى خودى
الف - شناخت كوفيان
امام على عليه السلام با آگاهى لازم و شناخت خُلق و خوى كوفيان در نكوهش لشگريانخود فرمود:
مُنِيتُ بِمَن لا يُطيعُ اِذا اَمَرتُ وَلا يُجيبُ اِذا دَعَوتُ
لا اءبا لَكم مَا تَنظِروُنَ بِنَصرِكُم رَبَّكُم ؟
اءَمَا دِينٌ يَجمَعُكُم ، وَلا حَمِيَّةَ تحمشُكُم ! اءَقُومُ فِيكُم مُستَصرِخا، وَ اءنَادِيكُم مُتَغَوِّثا، فَلاتسمعُون لِى قَولا، وَلا تُطِيعُون لِى اءَمرا، حَتَّى تَكَشَّفَ الاُمُورُ عَن عَوَاقِبِ المساءَةِ، فَمَايُدركُ بِكُم ثَارٌ، وَلا يُبلَغُ بِكُم مَرَامٌ
دَعَوتُكُم إ لى نَصرِ اخوانِكُم فَجِرجَرتُم جَرجَرَةَ الجَمَلِ الاَسَرِّ، وَ تَثَاقَلتُم تَثَاقُلَالنّضو الاَدبَرِ، ثُمَّ خَرَجَ إ لَىَّ مِنكُم جُنَيدٌ مُتَذَائِبٌ ضَعِيفٌ (كَاءَنَّمَا يُساقونَ إ لى المَوتِوَ هُم يَنظُرُونَ) .⁽⁵⁶⁾
(هرچه شما را دعوت مى كنم اجابت نمى كنيد، و هرگاه فرمان مى دهم اطاعت نمى كنيد.
اى بى اصلها! در يارى پروردگارتان منتظر چه هستيد؟
آيا دين نداريد كه شما را گرد آورد؟ و يا غيرتى كه شما را به خشم وادارد؟
در ميان شما به پا خاسته ام ! هرچه فرياد مى كشم و از شما يارى مى طلبم سخن مرانمى شنويد و از دستورم اطاعت نمى نمائيد تا چهره واقعى كارهاى بد آشكارا گردد نهبا شما مى توان انتقام خونى گرفت ؛ و نه باكمك شما به هدف مى توان رسيد.
شما را به يارى برادرانتان دعوت كردم ، همانند شترى كه از درد بنالد آه و ناله سرداديد، اما آنها نيز افراد مضطرب و ناتوانى بودند كه گويا آنها را به سوى مرگ مىبرند، در حالى كه آن را با چشم خود مى نگرند!)
ب - نكوهش كوفيان
حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام با اطّلاع دقيقى كه از روانشناسى حاكم بركوفيان در اختيار داشت ، خطاب به آنان فرمود:
اءَيُّهَا النَّاسُ، الُْمجْتَمِعَةُ اءَبْدانُهُمْ، الُْمخْتَلِفَةُ اءَهْوَاؤ هُمْ، كَلامُكُم يُوهِى الصُّمَّ الصِّلابِ،وَ فِعْلُكُمْ يُطْمِعُ فِيكُمُ الاَعْدَاءِ!
تَقُولونَ فى المجالِسِ: كَيتَ وَ كَيتَ، فَإ ذَا جَاءَ القِتَالُ قُلتُم : حِيدِى حَياد!
مَا عَزَّت دَعوَةُ مَن دَعَاكُم ، وَلا استَرَاحَ قَلبُ مَن قَاسَكُم ، اءعاليلُ بِاءَضالِيلَ، وَسَاءَلُْتمُونىالتَّطْوِيلَ، دِفَاعَ ذِى الدَّيْنِ المطولِ.
لا يَمنَعُ الضَّيمَ الذَّلِيلُ! وَلا يُدرِكُ الحَقُّ إ لاّ بِالجِدِّ! اءَىَّ دار بَعدَ دَارِ كُم تَمنَعُونَ، وَمَعَ اءَىِّإ مَامٍ بَعدِى تُقَاتِلُونَ؟
المَغرُورُ وَاللّهِ من غَرَرتُمُوهُ، وَمَن فَازَ بِكُم فَقَد فَازَ - واللّهِ - بِالسَّهمِالاَخيَبِ، و من رَمَى بِكُم فَقَدرَمَى بِاءف وَقَ نَاصِلٍ.
اءَصبَحتُ وَاللّهِ لا اءُصَدِّقُ قولكُم ، وَ لا اءَطمَعُ فِى نَصرِكُم ، وَ لا اءُوعِدُ العَدُوَّ بِكُم . مَابَالُكُم ؟ مَا دواؤ كُم ؟ مَا طِبُّكُم ؟ القَومُ رِجَالٌ اءَمثَالُكُم . اءَقَولا بِغَيرِ عِلمٍ! وَ غَفلَةً من غَيرِوَرَعٍ! وَ طَمَعا فى غَيرِ حَقٍّ!؟⁽⁵⁷⁾
(اى مردمى كه بدن هاى تان جمع و افكار و خواسته هاى شما پراكنده است !
سخنان شما سنگهاى سخت را درهم مى شكند، ولىاعمال سست شما دشمنانتان را به طمع مى اندازد
در جلسات خصوصى ادّعاها داريد، اما به هنگام جنگ مى گوئيد اى جنگ ! از ما دور شو!
آنكس كه شما را بخواند فرياد او به جائى نمى رسد، و كسى كه شما را رها كند قلب اواز آزار شما در اءمان نخواهد بود.
به عذرهاى گمراه كننده اى متشبث مى شويد همچون بدهكارى كه (با عذرهاى نابجا) از اداءدين خود سرباز مى زند (بدانيد) افراد ضعيف و ناتوان هرگز نمى توانند ظلم را از خوددوركنند، و حق جز با تلاش و كوشش به دست نمى آيد.
شما كه از خانه خود دفاع نمى كنيد چگونه مى توانيد از خانه ديگران دفاع كنيد؟ و باكدام پيشوا و امام پس از من ، به مبارزه خواهيد رفت ؟ به خدا سوگند فريب خورده واقعىآن كس است كه به گفتار شما مغرور شود! و اگر پيروزى به وسيله شما به دست آيدپيروزى بى اثرى است همانندكسى كه در قرعه ، برگ نابرنده اى نصيب او شود! وكسى كه بخواهدبه وسيله شما تيراندازى كند همچون كسى است كه با تيرهاى بىپيكان تيرانداخته است ! سوگند به خدا! به آنجا رسيده ام كه گفتارتان را تصديقنمى كنم و به يارى شما اميد ندارم و دشمنان را به وسيله شما تهديد نمى كنم ! چهدردى داريد؟ دواى شما چيست ؟ طب شما كدام است ؟ آنها هم مردانى همچون شما هستند! (چراآنها اين همه پايدارند و شمااين قدر سست ؟!) آيا سزاوار است بگوئيد وعمل نكنيد؟ وفراموشكارى ، بدون ورع داشته باشيد (يعنى رها كردن چيزى نهبخاطرزهد) و اميد در غير حق بورزيد؟)
(امام على عليه السلام و مسائل اطّلاعاتى )
فصل سوّم : اطّلاعات و دشمن شناسى
1 - آگاهى از تحرّكات دشمن
حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام نسبت به تحرّكات سياسى نظامى ناكثين ، مردم راهمواره هشدار مى داد كه :
اءَلاَ وَإِنَّ الشَّيطَانَ قَد ذَمَّرَ حِزبَهُ، وَاستَجلَبَ جَلَبَهُ، لِيَعُودَ الجَورُ إ لَى اءَوطَانِهِ، وَيَرجِعَالبَاطِلُ إِلى نِصَابِهِ.
وَاللّهِ مَا اءَنكَرُوا عَلَيَّ مُنكَرا، وَلاَ جَعَلُوا بَينِي وَبَينَهُم نَصِفا.
وَإِنَّهُم لَيَطلُبُونَ حَقَّا هُم تَرَكُوهُ، وَدَما هُم سَفَكُوهُ : فَلَئِن كُنتُ شَرِيكَهُم فِيهِ فَإِنَّ لَهُملَنَصِيبَهُم مِنهُ، وَلَئِن كَانُوا وَلُوّهُ دُونِى ، فَمَا التَّبِعَةُ إِلا عِندَهُم
وَإِنَّ اءَعظَمَ حُجَّتِهِم لَعَلَى اءَنفُسِهِم ، يَرتَضِعُونَ اءُمّا قَد فَطَمَت ، وَيُحيُونَ بِدعَةً قَداءُمِيتَت . يا خَيبَةَ الدَّاعِى ! مَن دَعَا ! وَإِلاَمَ اءُجِيبَ ! وَإِنِّى لَرَاضٍ بِحُجَّةِ اللّهِ عَلَيهِم وَعِلمِهِفِيهِم .⁽⁵⁸⁾
امام على عليه السلام و شناساندن ناكثين (اصحابجمل )
(آگاه باشيد، كه همانا شيطان حزب و يارانش را بسيج كرده ، و سپاه خودرا از هر سوفراهم آورده است ، تا بار ديگر ستم را به جاى خود نشاند،وباطل به جايگاه خويش پايدار شود.
سوگند به خدا ناكثين هيچ گناهى از من سراغ ندارند، و انصاف را بين من و خودشانرعايت نكردند، آنها حقّى را مى طلبند كه خود ترك كردند،و انتقام خونى را مى خواهند كهخود ريختند.
اگر شريك آنها بودم ، پس آنها نيز در اين خونريزى سهم دارند، و اگر تنها خودشانخون عثمان را ريختند پس كيفر مخصوص آنهاست ، مهمتريندليل آنها به زيان خودشان است ، مى خواهند از پستان مادرى شير بدوشند كه خشكيده ،بدعتى را زنده مى كنند كه مدّت هاست مرده ، وَه چه دعوت كننده اى؟!⁽⁵⁹⁾
و چه اجابت كنندگانى ؟! همانا من به كتاب خدا و فرمانش درباره ناكثين خوشنودم .)
2 - شناخت دشمنان و باورهاى آنان
اگر در طول جنگ از افكار و اهداف شيطانى دشمن بى خبر باشيم و باورهاى دروغين او رانتوانيم شناسائى كنيم ، هرگز امكان يك روياروئى صحيح با دشمن را نخواهيم داشت ،كه نيروهاى اطّلاعاتى نقش تعيين كننده اى در اين مسئله دارند.
الف - آگاهى از سياستهاى شيطانى معاويه
امام على عليه السلام از سياست هاى شيطانى معاويه آگاهى داشت و بوسيله نيروهاىاطّلاعاتى خود هموراه تحرّكات معاويه را زير نظر داشت كه به لشگريان خود فرمود:
وَ عَلَيكُم بِهذَا السَّوادِ الا عظَمِ، وَالرِّوَاقِ المُطَنَّبِ، فَاضرِبُوا ثَبَجَهُ، فَإ نَّ الشَّيطَانَكَامِنٌ فى كِسرِهِ، وَقَد قَدَّمَ لِلوَثبَةِ يَدا، وَ اءَخَّرَ لِلنُّكُوصِ رِجلا.
فَصَمدا! حَتَّى يَنجَلِىَ لَكُم عَمُودُ الحَقِّ (وَ اءنتُمُ الاَعلُونَ، وَاللّهُ مَعَكُم ، وَلَن يَتِرَكُماءَعمَالَكُم ) .⁽⁶⁰⁾
( به آن گروه كثير و سراپرده پر زرق و برق (معاويه ) به سختى حمله بريد، و دردل آن به نبرد بپردازيد كه شيطان در كنار آن پنهان شده ، دستى براى حمله به پيشدارد، و پائى براى فرار به عقب نهاده .
مقاومت كنيد تا عمود حق بر شما آشكار گردد شما برتريد! خدا با شما است و از زحماتشما نمى كاهد)
ب - آگاهى از حالات روانى ناكثين
حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام نسبت به حالات روانى سران ناكثين فرمود:
وَقَد اءرعَدُوا وَ اءَبرَقوا، وَ مَعَ هذَينِ الاَمرَينِالفَشَل ؛ وَلَسنَا نُرعِدُ حَتَّى نُوقِع ، وَ لا نُسِيلُ حَتَّىنُمطِرَ.⁽⁶¹⁾
(طلحه و زبير و پيروان آنها در آغاز رعد و برقى نشان دادند، امّا پايانش چيزى جزسستى و ناتوانى نبود، ولى روش ما به عكس آنها بود، ما تاكارى انجام ندهيم رعد وبرقى نداريم ، و تا نباريم سيلابهاى خروشان به راه نمى اندازيم ، برنامه ماعمل است نه سخن !)
كه روانشناسى ناكثين را به خوبى بيان فرمود.
و شعارگرائى آنان را توضيح داد.
و نسبت به شخص زبير، كه يكى از سران ناكثين بود و فكر مى كرد مى شود بيعت باامام على عليه السلام را شكست ، حضرت اميرالمؤ منين على عليه السلام افشاگرانهفرمود:
يَزعُمُ اءَنَّهُ قَد بَايَعَ بِيَدِهِ، وَلَم يُبَايِع بِقَلبِهِ، فَقَد اء قَرَّ بِالبَيعَةِ، وَ ادَّعَىالوَلِيجَةَ. فَليَاءتِ عَلَيهَا بِاءَمرٍ يُعرَفُ، وَ إ لاّفَليَدخُل فِيَما خَرَجَ مِنهُ.⁽⁶²⁾
(زبير خيال مى كند كه بيعتش تنها با دست بوده نه بادل !، پس او اقراربه بيعت مى كند، ولى مدعى است كه با قلب نبوده است ، بنابراين براولازم است ، بر اين ادعا دليل روشنى بياورد وگرنه بايد به بيعت خود باز گردد وبه آن وفادار باشد)
ج - آگاهى از شيوه هاى شيطانى سران قاسطين و مارقين
امام على عليه السلام براى آگاهى مردم نسبت به ادّعاهاى پوچ ناكثين ، در سخنرانى هاىگوناگونى افشاگرانه علل انحراف آنان را توضيح داد.
و بهانه هاى دروغين طلحه و زبير را پاسخ فرمود.
و سوابق تاريخى آنان و شركتشان را در قتل خليفه سوم ، و تلاش آنها را در روز بيعتيك يك برشمرد.
زيرا ناكثين شهر بصره را در اختيار گرفته بودند و شورش كردند.
بايد امّت اسلامى با بصيرت و آگاهى به جنگ آنان برود.
كه آغاز نبرد در جبهه داخلى بود،
امام على عليه السلام در يك سخنرانى افشاگرانه ابتدا مردم را نسبت به اخبار سياسىكشور توجيه كرد و سپس ادّعاهاى باطل ناكثين را جواب داد، و فرمود:
اءَلاَ وَإِنَّ الشَّيطَانَ قَد ذَمَّرَ حِزبَهُ، وَاستَجلَبَ جَلَبَهُ، لِيَعُودَ الجَورُ إ لَى اءَوطَانِهِ، وَيَرجِعُالبَاطِلُ إِلى نِصَابِهِ.
وَاللّهِ مَا اءَنكَرُوا عَلَيَّ مُنكَرا، وَلاَ جَعَلُوا بَينِي وَبَينَهُم نَصِفا. وَإِنَّهُم لَيَطلُبُونَ حَقَّا هُمتَرَكُوهُ، وَدَما هُم سَفَكُوهُ: فَلَئِن كُنتُ شَرِيكَهُم فِيهِ فَإِنَّ لَهُم لَنَصِيبَهُم مِنهُ، وَلَئِنكَانُوا وَلُوهُ دُونى ، فَمَا التَّبِعَةُ إِلا عِندَهُم .
- وَإِنَّ اءَعظَمَ حُجَّتِهِم لَعَلَى اءَنفُسِهِم ، يَرتَضِعُونَ اءُمّا قَد فَطَمَت ، وَيُحيُونَ بِدعَةًقَد اءُمِيتَت . يا خَيبَةَ الدَّاعِى ! مَن دَعَا ! وَإِلاَمَ اءُجِيبَ ! وَإِنِّى لَرَاضٍ بِحُجَّةِ اللّهِ عَلَى هِموَعِلمِهِ فِيهم .
(آگاه باشيد! شيطان حزب و طرفداران خويش را بسيج كرده ، و سپاه خود را گرد آوردهاست تا بار ديگر ستم را به جايش برگرداند، وباطل را به جايگاه نخستينش باز فرستد.
به خدا سوگند آنها هيچ منكرى از من سراغ ندارند، انصاف را بين من و خود حاكم نساختند.
آنها حقى را مطالبه مى كنند كه خود آن را ترك گفته اند.
انتقام خونى را مى خواهند كه خود ريخته اند.
اگر در ريختن اين خون شريكشان بوده ام پس آنها نيز سهيمند، و اگرتنها خودشانمرتكب شده اند كيفر مخصوص ‍ آنها است .
مهمترين دليل آنان به زيان خودشان تمام مى شود، از پستانى شيرمى خواهند كه مدّتهااست خشكيده ، بدعتى را زنده مى كنند كه زمانهااست از بين رفته .
چه دعوت كننده اى !؟ و چه اجابت كنندگانى ؟!
من به كتاب خدا و فرمانش درباره آنها راضيم )
شناخت معاويه
و در معرّفى توطئه هاى شيطانى معاويه فرمود:
اَلا و اِنّ مُعاوِيَةَ قَادَ لُمَة مِنَ الغُواةِ وَ عَمسَّ عَلَيهِمُ الخَبَرَ حَتَّى جَعَلوا نُحُورَهم اَغراضَالمنيّة ⁽⁶³⁾
(آگاه باشيد معاويه گروهى از تبهكاران متجاوز را بسيج كرد، وكانال هاى اطّلاعات و اخبار حق را بر آنان بَست تا آنجا كه حاضرند گردنهاى خويش رازير شمشير قرار دهند)
و در يك سخنرانى افشاگرانه ، سياست دروغين معاويه را شناساند و با سياست توحيدىمقايسه و ارزيابى فرمود:
وَاللّهِ ما مُعاوِيَة بِاءدهى مِنّى ، وَلكِنَّهُ يَغدِرُ وَ يَفجر، وَ لَولا كِراهِيَّة الغَدرِ لَكُنتُ مِناءدهَىَ النّاس ⁽⁶⁴⁾
(سوگند به خدا معاويه از من زيرك تر و سياستمدارتر نيست ، امّا اونيرنگ مى زند وگناه و جنايت مرتكب مى شود، اگر نبود زشتى نيرنگ ، من سياستمدارترين انسان ها بودم.)
شناخت عمروعاص
و در افشاى يكى ديگر از سران قاسطين (عمروعاص ) در يك سخنرانى فرمود:
وَلَم يُبايع حَتّى شَرَطَ اَن يُؤ تِيَهُ على البَيعَةِثمنا⁽⁶⁵⁾
(بيعت نمى كند مگر آنكه در يك معامله سياسى ، در برابر بيعت سرمايه اى به دستآورد.)
يعنى طرفدارى عمروعاص از معاويه بر اساس عقيده و ايمان نيست بلكهپول پرستى و قدرت طلبى او را منحرف كرده است و درسخنرانى ديگرى بيشتر ماهيت اورا شناساند.
عَجَبا لاِبنِ النَّابِغَةِ ! يَزعَمُ لاَِهلِ الشَّامِ اءَنَّ فِيَّ دُعَابَةً، وَاءَنِّي امرُؤٌ تِلعَابَةٌ: اءُعَافِسُوَاءُمَارِسُ! لَقَد قَالَ بَاطِلا، وَنَطَقَ آثِما.

الگوهاي رفتاري امام علي (ع) جلد 5 - مباحث اطلاعاتي