مقدمه
شايد ديده و يا شنيده ايد كه افرادى با داشتن سرمايه ى بسيار و بهره مندى از همهگونه امكانات رفاهى و استفاده از انواع غذاهاى رنگارنگ ، از نعمتى بزرگ يعنىسلامتى محرومند و به همين دليل از زندگى خود لذتى نمى برند! و بالعكس افرادى باخوردن غذايى معمولى و ساده در كمال صحت و سلامت عمرى طولانى مى كنند و از زندگىخود لذت مى برند. به راستى رمز و راز سلامتى در چيست ؟
عده اى چنين تصور مى كنند كه سلامتى فقط با خوردن غذاهاى گوناگون كه سرشار ازويتامين ها، پروتئين ها، مواد معدنى و... باشد بدست مى آيد.حاصل آنكه چنين نيست و آنچه مهم است چگونه خوردن است نه چه چيز خوردن !
درست خوردن تاءثير به سزائى در سلامتى شما دارد و شما را از دچار شدن بهبيماريهاى مختلف و امراض گوناگون مصون نگاه مى دارد.
آنچه در اين كتاب مى خوانيد نكته هاى مهمى است كه همه ما براى سالم ماندن و خوبزندگى كردن به دانستن آن نيازمنديم .
اين نكته ها كه برگرفته از كلمات گهربار ائمه معصومين (عليهم السلام ) مى باشد دربرگيرنده سه محور مهم در آداب غذا خوردن است :
1 - آدابى كه پيش از غذا خوردن بايد رعايت نمود.
2 - آدابى كه به هنگام غذا خوردن بايد رعايت نمود.
3 - آدابى كه پس از غذا خوردن بايد رعايت نمود.
لطفا با دقت اين نكته ها را بخوانيد و به آن عمل كنيد، تا هميشه جسمى سالم و روحىشاداب داشته باشيد و بدانيد هميشه پيشگيرى بهتر از درمان است .
سيدرضا حسينى
1 - آغاز غذا با نام خدا
غذاى خود را با نام خدا آغاز كنيد
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
به هنگام غذا خوردن خداى را ياد كنيد و از بيهوده گوئى اجتناب نمائيد زيرا كه طعامنعمت و رزقى از خداوند است و بر شماست كه در آن خداى را ياد كرده و شكر گوئيد.
فروع كافى ، ج 6، ص 296
2 - نمك قبل از غذا
ابتداى غذا، كمى نمك بخوريد
حضرت على (عليه السلام ) فرمودند:
در شروع به غذا خوردن ، نمك بخوريد، اگر مردم مى دانستند نمك چه خاصيتى دارد هرآينه به جاى داروهاى مجرب ديگر آن را انتخاب مى كردند.
طب الائمه ، ص 70
3 - شروع با سركه
خوب است غذا را با سركه شروع كنيد
محمد بن على گويد: مردى در خراسان خدمت امام رضا (عليه السلام ) بود. غذايىبراى آن حضرت آوردند كه با آن سركه و نمك بود. آن حضرت آغاز غذا را با سركهشروع كردند، آن مرد گفت : قربانت گردم ، شما به ماها امر كرديد با نمك شروع كنيم !آن حضرت فرمودند: اين مثل آن است ، بدرستى كه سركه ذهن را قوى وعقل را زياد مى كند.
طب و درمان ، ص 140
4 - شستن دست ها
دست هايتان را قبل و بعد از غذا بشوئيد
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
شستن دست ها قبل از غذا، رزق را زياد مى كند، لباس ها را از آلودگى حفظ مى نمايد وچشم را تقويت مى كند.
خصال ، ص 612
5 - كم خوردن و سلامت
كمتر غذا بخوريد تا كمتر بيمار شويد.
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
خوراكت را كم كن تا بيمارى تو كم گردد.
غررالحكم ، ج 1، ص 114
6 - كم خوردن و سبك بودن
كمتر غذا بخوريد تا سبكتر باشيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
محبوبترين شما در پيشگاه خدا آنكس است كه كم خوراكتر و سبكتر باشد.
كنز العمال ، ج 15، ص 261
7 - ميانه روى در خوردن
در غذاخوردن ميانه رو باشيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
هرگاه مردم در خوراك خود ميانه رو باشند، بدن هايشان پايدار و محكم است .
سفينة البحار، ج 2، ص 79
8 - سبك خوردن
سعى كنيد سبك و متعادل غذا بخوريد
امام كاظم (عليه السلام ) فرمودند:
تدبير غذايى و رژيم خوراكى اين نيست كه اصلا چيزى نخورى ولكن رژيم اين استكه چيزى بخورى اما سبك
وسائل الشيعه ، ج 17، ص 183
9 - پرخورى و هوشيارى
از پرخورى بپرهيزيد تا هوشيار بمانيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
پرخورى موجب از بين رفتن و نابودى هوشيارى و زيركى است .
مستطرف ، ج 1، ص 180
10 - پرخورى
از پرخورى بپرهيزيد تا تندرست بمانيد
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
يا كميل ! شكمت را از خوراك پر مكن ، براى آب هم جا بگذار و براى هوا هم قرار بده ،تا اشتها دارى دست از خوراك بردار، اگر اين كارها را انجام دادى خوراك بر تو گواراگردد، همانا تندرستى با كم خوردن و كم نوشيدن است .
تحف العقول ، ص 66
11 - اشتها به غذا
از خوردن غذايى كه بدان اشتها نداريد، بپرهيزيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
بر حذر باش از آنكه ، بخورى آنچه را اشتها ندارى كه باعث حماقت و نادانى مىگردد.
لئالى الاخبار، ش 2
12 - سير بودن دائمى
از هميشه سير بودن بپرهيزيد
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
از هميشه سير بودن و بسيار خوردن بپرهيزيد كه اين كار بيمارى ها و رنج ها را برمى انگيزاند.
غررالحكم ، ج 51، ص 151
13 - حرام خوردن
از غذاى حرام دورى گزينيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
هر كه لقمه اى از حرام بخورد، تا چهل شب نمازشمقبول نگردد و تا چهل روز دعايش مستجاب نشود و هر گوشتى كه از حرام برويد، آتشبه آن سزاوارتر باشد.
بحارالنوار، ج 66، ص 314
14 - غذاى داغ
از خوردن غذا داغ اجتناب نماييد.
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
غذاى گرم را وا نهيد تا سرد شود زيرا، براىرسول اكرم (صلى الله عليه و آله ) غذا حاضر كردند (ايشان ) فرمودند: وا نهيدش تاسر شود و قابل خوردن گردد، كه خداى عزوجل آتش به ما نمى خوراند، و بركت در غذاىخنك است .
فروع كافى ، ج 6، ص 322
15 - در جمع خوردن
بهتر است در جمع غذا بخوريد
پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
محبوبترين خوراكى در پيشگاه خدا چيزى است كه دست ها بر آن زياد باشد. (خورنده ىآن بسيار باشد.)
نهج الفصاحة ، ص 15
16 - فوت كردن در ظرف غذا
در ظروف آب و غذا فوت نكنيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
دميدن در ظرف آب و غذا و در محل سجده مكروه است .
خصال ، ص 158
17 - توجه به مستمندان
مستمندان را هنگام خوردن غذا رد نكنيد
امام على (عليه السلام ) فرمودند:
چون سفره ى غذا گذارده شد و، سائل و مستمندى از راه رسيد او را رد نكنيد.
محاسن برقى ، ص 423
18 - شام شب
شب ، حتما شام بخوريد ولو به لقمه اى
امام رضا (عليه السلام ) فرمودند:
شب حتما غذا بخوريد، اگر چه مقدار كمى نان باشد، چون باعث قوت جسم مىشود.
طب الائمه ، ص 65
19 - شتاب در خوردن
غذا را خوب بجويد و در خوردن هرگز شتاب نكنيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
غذا خوردن را طولانى كنيد، زير لحظات آن از عمرتان محسوب نمى شود.
سفينة البحار، ج 1، ص 27
20 - راه رفتن و خوردن
سعى كنيد هنگام راه رفتن چيزى نخوريد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
در هنگام راه رفتن چيزى نخوريد، مگر آنكه مجبور باشيد.
روضة المتقين ، ص 524
21 - سبزى با غذا
بر روى سفره ى غذا سبزى را فراموش نكنيد
پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
سفره هاى خودتان را با سبزى ها بيارائيد، زيرا انواع ميكروب ها را نابود مىسازد.
طب النبى . ص 3
22 - غذاى ريخته شده در سفره
بهتر است غذاهاى ريخته شده بر روى سفره را بخوريد
حضرت على (عليه السلام ) فرمودند:
امورى موجب رزق و روزى انسان مى شود: (كه از جمله ى آن امور) - خوردن غذاهاى ريختهشده بر سر سفره است .
طب و درمان ، ص 49
23 - نوشيدن بين غذا
سعى كنيد در بين غذا آب نياشاميد
امام رضا (عليه السلام ) فرمودند:
هر كس بخواهد كه معده اش ناراحت نشود، در بين غذا آب نياشامد تا وقتى كه خوردن غذاپايان پذيرد. هر كس در هنگام خوردن طعام آب بخورد، بدنش مرطوب و معده اش ضعيفگردد و رگ ها جوهر و قوت غذا را نمى گيرند.
مستدرك الوسائل
24 - نوشيدن آب با غذاى چرب
از نوشيدن آب ، پس از غذاى چرب اجتناب نمائيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
آب خوردن روى غذاى چرب ، درد را به هيجان آورد.
وسائل الشيعه ، ج 17، ص 190
25 - آب سرد و غذاى گرم
از نوشيدن آب سرد پس از غذاى گرم بپرهيزيد
امام رضا (عليه السلام ) فرمودند:
نوشيدن آب سرد پس از غذاى داغ و شيرينى ، باعث از بين رفتن و فساد دندان ها مىگردد.
بحارالانوار، ج 4
26 - زياد نوشيدن
از زياد خوردن و زياد نوشيدن بپرهيزيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
دل هاى خويش را با زياد خوردن و زياد نوشيدن نميرانيد، كهدل چون زراعت است ، وقتى آب آن زياد شد خواهد مرد.
نهج الفصاحة ، ح 2489
27 - جرعه جرعه نوشيدن
بهتر است آب را جرعه جرعه بنوشيد
حضرت على (عليه السلام ) فرمودند:
بارها ناظر پيغمبر اكرم (صلى الله عليه و آله ) بودم ، آن حضرت هرگاه آب مىآشاميد، سه مرتبه در بين آشاميدن نفس مى كشيد، و رد هر مرتبه كه مى خواست شروع بهآشاميدن كند به نام خدا شروع مى كردند و بعد از نفس كشيدن الحمدلله مى گفتند.
بحارالانوار، ج 1، ص 476
28 - سر كشيدن آب
هنگامى كه آب مى نوشيد آب را يك مرتبه سر نكشيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
هرگز تشنه شديد آنچنان آب بياشاميد كه گويى آب را مى مكيد و هرگز آن رالاجرعه (يكمرتبه ) سر نكشيد، بلكه آن را بمكيد.
طب النبى ، ص 5
29 - نوشيدن در ظرف ترك خورده
سعى كنيد در ظروف ترك خورده آب ننوشيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
از كناره ى دستگيره ى ظرف و جاى شكستگى آن آب نياشاميد.
سفينة البحار، ج 1
30 - ايستاده نوشيدن
سعى كنيد ايستاده آب نياشاميد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
فردى از شما ايستاده آب نياشامد.
طب النبى ، ص 4
31 - اسراف كردن
در خوردن و نوشيدن از اسراف بپرهيزيد
خداوند سبحان در قرآن كريم مى فرمايد:
بخوريد و بياشاميد ولى اسراف نكنيد، كه خداوند اسراف كنندگان را دوست ندارد.
اعراف ، آيه ى 31
32 - شكرگزارى بعد از غذا
پايان هر غذا شكرگزارى از نعمت هاى خدا را فراموش نكنيد.
خداوند سبحان در قرآن كريم مى فرمايد:
اى كسانيكه ايمان آورده ايد، از خوراكى هاى پاكيزه اى كه روزى شما قرار داده ايمبخوريد، سپاسگزار خدا باشيد، اگر او را عبادت مى كنيد.
بقره ، آيه ى 172
33 - نمك پس از غذا
در پايان غذا هم كمى نمك بخوريد
امام باقر (عليه السلام ) فرمودند:
خداوند به حضرت موسى (عليه السلام ) وحى كرد كه قوم خود را امر كن غذا را بانمك آغاز و با آن پايان دهند، در غير اين صورت اگر دچار هر بيمارى شدند جز خود راملامت نكنند.
طب الائمه
34 - خلال كردن
پس از صرف غذا، خلال كردن را فراموش نكنيد
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
خلال كنيد، چون خلال كردن دهان را پاكيزه مى كند و براى لثه ها خوب است .
كافى ، ج 6، ص 376
35 - خلال نكردن
با چوب ريحان و چوب درخت انار خلالنكنيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
از خلا كردن با چوب ريحان و چوب درخت انار بپرهيزيد، كه اين كار رگ جذام را دربدن تحريك مى كند.
خصال ، ص 63
36 - شستن دهان
پس از خلال كردن ، دهانتان را حتما بشوئيد
امام حسين (عليه السلام ) فرمودند:
امير المؤ منين به ما دستور مى داد تا بعد ازخلال كردن ابتدا سه بار دهان را شستشو دهيم و سپس آب بنوشيم .
النهاية ، ج 2، ص 99
37 - مسواك كردن
پس از هر غذا مسواك كردن را فراموش نكنيد.
رسول گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
مسواك ده فايده دارد، دهان را پاكيزه مى كند،
موجب رضايت خداوند است ، حسنات را تا هفتاد برابر افزون مى كند، سيره ى من است واستحباب دارد، زردى دندان را مى زدايد و دندان ها را سفيد مى كند، لثه را محكم مى كند،بلغم را مى برد، ضعف چشم را برطرف مى نمايد و اشتها را زياد مى كند.
خصال ، ص 481
38 - استراحت پس از غذا
پس از صرف غذا كمى استراحت نمائيد
امام صادق (عليه السلام ) فرمودند:
به پشت خوابيدن ، پس از خوردن غذا، بدن را فربه و غذا را هضم مى كند و ناراحتىرا برطرف مى گرداند.
(معمول امام رضا (عليه السلام ) آن بود كه هرگاه غذاتناول مى كرد به پشت مى خوابيد و پاى راستش را بر روى پاى چپش قرار مى داد.
سفينة البحار، ج 1، ص 27
39 - حمام كردن پس از غذا
هرگز با شكم پر حمام نكنيد
امام رضا (عليه السلام ) فرمودند:
با شكم پر حمام نگيريد چون سبب توليد قولنج مى شود.
رسالة ذهبيه ، 29 - 26
40 - دو توصيه ى مهم !
تا گرسنه نشديد غذا نخوريد و تا سير نشديد دست از غذا بكشيد
پيامبر گرامى اسلام (صلى الله عليه و آله ) فرمودند:
در حالى غذا بخور كه اشتها داشته باشى و هنگامى دست از غذا بكش ‍ كه هنوز اشتهايتباقى است .
بحار، ج 62، ص 291
41 - چهار توصيه مهم !
اين چهار توصيه ى مهم را حتما بكار بنديد
حضرت على (عليه السلام ) به فرزندشان امام حسن (عليه السلام ) فرمودند:
چهار كلمه به تو مى آموزم كه تو را از درمان بى نياز سازد.
- تا گرسنه نباشى غذا مخور، و هنوز مايل به غذا باشى دست از آن بردار، غذا را بهجا و نيكو بخور (خوب بجو) و هنگامى كه خواستى به بستر روى خود را به بيت الخلاءعرضه كن (به مستراح برو)
خصال ، ح 60
و اما چند تذكر...
...و در پايان به اين چند نكته نيز توجه كنيد:
1 - هميشه سعى كنيد از غذاهاى بهداشتى و تازه استفاده نمائيد.
2 - از غذاهاى متنوع استفاده كنيد تا نياز بدنتان به ويتامين هاى گوناگون را فراهمآوريد.
3 - هنگام خوردن غذا در جمع ، به ظرف غذاى ديگران نظر نيندازيد.
4 - بهتر است پس از صرف غذا براى هضم غذا، كمى قدم بزنيد.
5 - از افراط در خوردن غذاهاى چرب ، سرخ كردنى ها و شيرينى جات بپرهيزيد.
و... درست بخوريد تا هميشه سالم بمانيد.