بسم الله الرحمن الرحیم
 
نگارش 1 | رمضان 1430

 

صفحه اصلی | کتاب ها | موضوع هامولفین | قرآن کریم  
 
 
 موقعیت فعلی: کتابخانه > مطالعه کتاب در محضر آیت الله العظمی بهجت, محمدحسین رخشاد ( )
 
 

بخش های کتاب

     FEHREST -
     20010001 -
     20010002 -
     20010003 -
     20010004 -
     20010005 -
     20010006 -
     20010007 -
     20010008 -
     20010009 -
     20010010 -
     20010011 -
     20010012 -
     FOOTNT01 -
     FOOTNT02 -
 

 

 
 

 

1-نهج البلاغه ، كلمات قصار، حكمت 91؛ غررالحكم ، ص 66 .
2-در روايت منقول از امام صادق - عليه السلام - آمده است : ما من شى ء الا و له ى نتهىاليه ، الا الذكر فليس له حد ينتهى اليه ؛ هر چيز حدى دارد كه در آن جا تمام مى شود،به جز ياد خدا كه حد مشخصى براى آن وجود ندارد ر.ك :اصول كافى ، ج 2، ص 498؛ وسائل الشيعة ، ج 7، ص 154؛ عدة الداعى ، ص 248.
3-اصول كافى ، ج 2، ص 80؛ وسائل الشيعة ، ج 15، ص 252؛ بحارالانوار، ج68، ص 204؛ ج 90، ص 163.
4-سوره ى يوسف ، آيه 23 .
5-سوره ى وسف ، آيه 24
6-سوره ى انفال ، آيه ى 17 .
7-يعنى علت معد و زمينه ساز فاعل حقيقى است ، نهفاعل حقيقى و ايجادى .
8-سوره ى آل عمران ، آيه ى 49 .
9-همان .
10-سنت .
11- سوره ى حج ، آيه ى 21 .
12-سوره ى هود، آيه 68؛ سوره ى شعراء، آيه ى 157؛ سوره ى شمس ، آيه ى 14.
13-انجام طاعت و ترك معصيت .
14-سوره ى آل عمران ، آيه ى 49.
15-احمد بن مهدى نراقى (1185 - 1245)، صاحب خزائن و معراجالسعادة و آثار ديگر.
16-يكى از ياران خاص حضرت اميرالمؤ منين - عليه السلام كه به جرم بيانفضايل مولايش ، در كوفه بر سر دار، دست و پا و زبانش را قطع نمودند!ر.ك :بحارالانوار، ج 42، ص 124؛ خصائص الائمة ، ص ‍ 54؛رجال ابن داود، ص 356، رجال كشى ، ص 79 .
17-بدون جاى گزين .
18-سوره ى بقره ، آيه 152 .
19- ر.ك روايت منقول در: الميزان ، ج 1، ص 341؛ مجمع الزوائد هيثمى ، ج 10، ص149؛ المعجم الصغير طبرانى ، ج 2، ص 92؛ كنزالعمال ، ج 15، ص 874؛ الدر المنشور، ج 1، ص 149 و ...
20-مستدرك الوسائل ، ج 5، ص 298 . نيز ر.ك :اصول كافى ، ج 2، ص 498؛ وسائل الشيعة ، ج 7، ص ‍ 159؛ مستدركالوسائل ، ج 5، ص 297؛ شرح نهج البلاغه ، ج 10، ص 154؛ عدة الداعى ، ص 248 .
21-عالم بزرگ ، جعفر شرف الدين بن محمد باقر (حدودا 1250 - 1335 )، صاحبتاءليفات متعدد از جمله كتاب الخصائص الحسينية .
22-از پاورقى گذشته معلوم شد كه نام پدر ايشان محمد باقر بوده است .
23-محمد حسن شيرازى - رحمه الله .
24-از مراجع تقليد نجف اشرف .
25- عارف و فقيه بزرگ محمد مهدى بن مرتضى طباطبايى نجفى (؟ - 1212 )،صاحب تاءليفات متعدد، از جمله رساله ى سير و سلوك .
26-فقيه بزرگ ، محمد جواد بن محمد حسينى شقراوى عاملى نجفى (؟ - 1226 )،صاحب تاءليفات فقهى بسيار، از جمله ، مفتاح الكرامة فى شرح قواعد العلامة .
27-عالم ربانى ، رضى الدين ابوالقاسم على بن موسى داودى حسنى بن طاوسحلى (589 664)، صاحب تاءليفات متعدد از جمله :اقبال الاعمال ، فلاح السائل و ...
28-حضرت استاد - مدظله - در جايى ديگر ماجرا را چنيننقل فرمود: سيد ابن طاووس - رحمه الله - در حرم حضرت امير - عليه السلام - به شخصظالمى كه به شيعيان نجف ظلم مى كرد، نفرين كرد و فرمود: سه روز ديگر مى ميرد، و آنگونه كه سيد فرموده بود، شد .
29-مانند دعاهاى وارده در مقام هاى مسجد كوفه ، مسجد سهله ، مسجد صعصعه ، نزديكمسجد سهله ، و دعاهاى رجب ، شعبان ، رمضان و ...
30-بحارالانوار، ج 79، ص 101؛ مستدركالوسايل ، ج 2، ص 460؛ مسكن الفوائد ص 105 .
31-موضوع گريه ى رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - در سوگفرزندش ابراهيم - سلام الله عليه - در منابع زير آمده است : من لا يحضره الفقيه ، ج1، ص 177؛ وسائل الشيعة ، ج 3، ص 280 و 281؛ مستدركالوسائل ، ج 2، ص 460 و 462؛ بحارالانوار، ج 22، ص 151؛ ج 79، ص 76 آمده است.و گريه ى آن حضرت در سوگ جعفر طيار - سلام الله عليه - در منابع زير ذكر شدهاست : مستدرك الوسائل ، ج 2، ص 358؛ بحارالانوار، ج 21، ص 56؛ ج 79، ص 92 .
32-فراگير
33- ر.ك : بحارالانوار، ج 26، ص 240، ج 40، ص 95؛ توحيد صدوق ، ص 167؛معانى الاخبار، ص ‍ 16 .
34-مقصود حضرت حجت - عجل الله تعالى فرجه الشريف - مى باشد .
35-مقصود استاد - مدظله - روايت زير است كه بنابرمنقول حضرت - عجل الله تعالى فرجه الشريف - فرمود: اءكثروا الدعاءبتعجيل الفرج ؛ فان ذلك فرجكم .؛ (براىتعجيل فرج ، بسيار دعا كنيد؛ كه همين مايه ى گشايش امور شما است . ر.ك : بحارالانوار،ج 52، ص 92؛ ج 53، ص 180؛ احتجاج ، ج 2، ص 469؛ اعلام الورى ، ص 452؛ خرائج، ج 3، ص 113؛ كتاب الغيبة طوسى ، ص 290؛ كشف الغمة ، ج 2، ص 531؛كمال الدين ، ج 2، ص 483 و منتخب الانوار، ص 122 .
36-بحارالانوار، ج 52، ص 133؛ كتاب الغيبة نعمانى ، ص 159 . متن روايت بهاين صورت است : تمسكوا بالاءمر الاءول الذى اءنتم عليه ، حتى يبين لكم ؛ (به هماندستور نخست كه بر آن هستيد، عمل كنيد، تا اين كه مطلب براى شما روشن گردد.)
37-بحارالانوار، ج 41، ص 14؛ ج 67، ص 186 و 234؛ ج 69، ص 278 .
38- و يا شهردار كرمان .
39- و يا روز عيد غدير.
40-از علماى عامه .
41-سوره ى يوسف ، آيه ى 31 .
42-راهنمايى .
43-ر.ك : ارشاد القلوب ، ج 2، ص 217 . هم چنيناصل جريان در كشف اليقين ، ص 118 ذكر شده است .
44-اشاره به آيه ى 30 سوره ى بقره و استفسار ملايكه از خداوند سبحان كهگفتند:چرا با وجود اين كه ما تو را ستايش و تسبيح و تقديس مى كنيم ، انسان را مىآفرينى تا در زمين تباهى و فساد نموده و خونريزى كند؟!(قالوااءتجعل فيها من يفسد فيها و يسفك الدماء و نحن بحمدك و نقدس لك .
45-سوره ى بقره ، آيه ى 31 .
46-سوره ى اعراف ، آيه ى 176.
47-روايت ياد شده در كتاب غرر الحكم يافت نشد، ولى مضمون آن مطابق با آيه ى36 سوره ى زخرف است ، و عكس آن در روايت ذكر شده است . در غرر الحكم ، ص 190 آمدهاست : من اشتغل بذكر الناس ، قطعه الله سبحانه عن ذكره .؛ (هر كس به ى ادمردم مشغول گردد، خداوند سبحان او را از ياد خود قطع مى كند.)
48- كافى ، ج 1، ص 39؛ بحارالانوار، ج 1، ص 203؛ ج 14؛ ص 331؛ ج 67،ص 322؛ ج 71، ص ‍ 189؛ ج 74، ص 149 .
49-محقق بزرگ ، مرحوم حاج شيخ محمد حسين اصفهانى معروف به كمپانى (1296 -1361 )داراى تاءليف متعدد از قبيل : حاشية على طهارة الانصارى ، حاشية على كفايةالاصول ، نهاية الدراية فى شرح الكفاية ، و ...
50-مرحوم حاج شيخ مرتضى حايرى ، فرزند حاج شيخ عبدالكريم حايرى مؤ سسحوزه ى علميه ى قم .
51-سوره ى زمر، آيه ى 42 .
52-سوره ى زمر، آيه ى 42 .
53-اصول كافى ، ج 2، ص 539؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 1، ص 480 .
54-از شاگردان عارف بزرگ ، ميرزا جواد ملكى تبريزى - رحمهما الله .
55-من لا يحضره الفقيه ، ج 1، ص 132؛وسائل الشيعة ، ج 2، ص 455 و 456 .
56-از علماى بزرگ مشهد.
57-معروف است كه اين جريان در مجلس عوام انگليس رخ داده است .
58-مقصود ارايه ى ترجمه ى تنها بدون متن عربى قرآن است .
59-درباره ى مطالب ياد شده ، ر.ك : خاطرات مستر همفر.
60-ر.ك : مستدرك الوسائل ، ج 11، ص 376؛ بحارالانوار، ج 22، ص 453؛ و نيز:اصول كافى ، ج 8، ص 307؛ بحارالانوار، ج 2، ص 109؛ ج 18، ص 146 و ...
61-منظور اين است كه چاپ قرآن عمدتا در دست اين حكومت است .
62- كه ذكر و ياد خدا است .ر.ك : اصول كافى ، ج 2، ص 498؛وسائل الشيعة ، ج 7، ص 154؛ عدة الداعى ، ص 248 .
63-سوره ى يوسف آيه هاى 31 و 50 .
64-سوره ى اسراء، آيه ى 85 .
65-قصص الانبياء جزايرى ، ص 160 . نيز ر.ك : خرائج ، ج 3، ص 1046 .
66-بحارالانوار، ج 40، ص 153؛ ج 46، ص 134؛ ج 64، ص 73، و ...
67-به نظر مى رسد استشهاد حضرت استاد - مدظله - به كلاممنقول از اميرمؤ منان - عليه السلام - در اين جا براى آن است كه بفرمايد به على - عليهالسلام - كل علم اعطا شده است نه قليل از آن .
68-سوره ى قمر، آيه ى 1 . براى توضيح بيشتر ر.ك .بحارالانوار، ج 7، ص56؛ ج 16، ص 412، ج 17، ص 347 و ...
69-سوره ى رعد، آيه ى 31 .
70-سوره ى رعد، آيه ى 31 .
71-سوره ى نحل ، آيه ى 89 .
72-سوره ى بقره ، آيه ى 31 .
73-سوره ى بقره ، آيه ى 31 .
74-بحارالانوار، ج 14، ص 116؛ ج 61، ص 21 . نيز ر.ك : قصص الانبياءجزايرى ، ص 377 .
75-ديوان حافظ، تصحيح قدسى ، ص 289،غزل 388:

به عزم تو به سحر گفتم استخاره كنم
بهار توبه شكن مى رسد، چه چاره كنم ؟

76-شرح اصول كافى ، مولى صالح مازندرانى ، ج 4، ص 228؛ الجواهر السنية، ص 361؛ رسائل كركى ، ج 3، ص 162؛ شرح الاسماء الحسنى ، ج 1، ص 139، 202و 249؛ ج 2، ص 49 و 67 .
77-سوره ذاريات ، آيه ى 56 .
78- ر.ك تفسير قرطبى ، ج 17، ص 55؛ تفسير الثعالبى ، ج 5، ص 307 . نيزاز روايت منقول از امام حسين - عليه السلام - در بحارالانوار، ج 5، ص 362؛ ج 23، ص83 و 93 همين معنا استفاده مى شود.
79- سوره ى انبيات آيه ى 20 .
80-براى اطلاع از شرح حال ، سيره و كلمات حضرت سلمان - رحمه الله ، ر.ك :بحارالانوار، ج 22، ص 355.
81-بحارالانوار، ج 29، ص 387 و 390؛ ج 49، ص 192؛ شرح نهج البلاغه ابنابى الحديد، ج 16، ص ‍ 270 و 281 .
82-بند و زنجيرى كه به وسيله ى آن دست ها را به گردن مى بندند ر.ك : لسانالعرب المحيط، ج 11، ص 504 .
83-تكيه گاه و پناه گاهى .
84-كافى ، ج 4، ص 53؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 2، ص 64؛ ج 3، ص 167 .
85-ر.ك : اصولكافى ، ج 1، ص 387 . نيز ر.ك : بحارالانوار، ج 25، ص 38، 39 و 42؛ ج 26، ص133، 134 و 318 .
86-ر.ك : اصول كافى : ج 1، ص 398؛ بحارالانوار، ج 25، ص 47، روايات باب3؛ بصائر الدرجات ، ص 415، روايات باب 15 .
87-هم سويى .
88-سوره ى مريم ، آيه ى 12 .
89-سوره ى مريم ، آيه ى 30 .
90-فقيه و اصولى بزرگ ، ابوالقاسم بن حسن شفتى جيلانى معروف به ميرزاىقمى (؟ - 1213)، صاحب تاءليفات متعدد، از جمله كتاب اصولى معروف قوانين .
91-فقيه بزرگ ، آقا سيد ابوالحسن اصفهانى (؟ - 1365 )، صاحب وسيلةالنجاة .
92-شيخ الطائفه ، ابوجعفرمحمد بن حسن (385 - 460 )، صاحب تاءليفات بسيار،از جمله : النهاية فى مجرد الفقه الفتاوى ، المبسوط و ...
93-صاحب دو كتاب منتهى الاصول و القواعد الفقهية ) .
94-فقيه بزرگ ، اسدالله بن اسماعيل دزفولى كاظمى (؟ - 1234 يا1237 )،صاحب تاءليفات متعدد، از جمله : مقابس الانوار و نفايس الاسرار فى احكام النبى المختار وعترته الاطهار.
95-فقيه و اصولى بزرگ ، عالم ربانى ، مرتضى بن محمد امين دزفولى نجفى(1214 - 1281 )، صاحب تاءليفات بسيار در فقه واصول ، از جمله : المتاجر و الرسائل .
96-ر.ك : فرائد الاصول ، ج ، ص 493: وفقنا الله للاجتهاد الذى هو اءشد منطول الجهاد، بحق محمد و آله الاءمجاد.
97-در روايت منقول از رسول اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم - آمده است : اذاكان يوم القيامة وزن (يوزن ) مداد العلماء مع دماء الشهداء، فير حج مداد العلماء على دماءالشهداء؛ (هنگامى كه روز قيامت فرا مى رسد، مداد دانشمندان با خون شهيدان سنجيدهمى شود و مداد دانشمندان سنگين تر از خون شهيدان مى گردد)بحارالانوار، ج 2، ص 16؛ارشاد القلوب ، ج 1، ص 156؛ امالى طوسى ، ص 521 . هم چنين در روايتمنقول از امام صادق - عليه السلام - آمده است : اذا كان يوم القيامة ، جمع الله -عزوجل - الناس فى صعيد واحد، و وضعت الموازين فتوزن دماء الشهداء مع مداد العلماء،فيرحج مداد العلماء على دماء الشهداء؛ (وقتى روز قيامت فرا مى رسد، خداوند -عزوجل - مردم را گرد هم مى آورد، وترازوها (براى سنجشاعمال ) نهاده مى شود و خون شهيدان با مداد دانشمندان سنجيده مى شود و در نتيجه مداددانشمندان سنگين تر از خون شهيدان مى گردد.) من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 398؛بحارالانوار، ج 2، ص 14، ج 7، ص 226؛ امالى صدوق ، ص 168 .
98- مقصود گوينده - هر چند به عنوان طنز گفته شده است - بيان يك واقعيت است واشاره به اثر زود رس و مضاعف انفاق و برآورده نمودن حوايج برادران دينى است .
99-پسر مرحوم آخوند خراسانى .
100-شهيد اول ، ابوعبدالله شمس الدين محمد بنجمال الدين مكى نبطى جزينى عاملى (؟ - 786 )، داراى تاءليفات متعدد از جمله اللمعةالدمشقية ؛ و شهيد ثانى ، عالم ربانى زين الدين بن على احمد جبعى عاملى (911 -966 ) داراى تاءليفات بسيار است ، كه معروف ترين آن كتاب الروضة البهية فىشرح اللمعة الدمشقية مى باشد.
101-اللمعة الدمشقية نوشته ى شهيداول و شرح آن الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية تاءليف شهيد ثانى -رحمهما الله -
102-الروضة البهية فى شرح اللمعة الدمشقية .
103-مسالك الافهام فى شرح شرائع الاسلام كتاب فقهى ديگر شهيد ثانى - رحمهالله .
104-يعنى از شرح لمعه فقاهت بلكه افقهيتش ظاهر مى شود.
105-اين كتاب و نيز كتاب هاى آينده كه حضرت استاد از آن ها ياد نموده اند، جزوكتاب هاى درسى حوزه هاى علميه بود، كه اخيرا به كلى ترك شده و به جاى آن ها كتابهاى ديگر جزو مواد درسى قرار گرفته است .
106-نجم الدين عبدالله بن شهاب الدين حسين شاه آبادى يزدى (؟ - 981 )، صاحبتاءليفات متعدد در معقول ، از جمله الحاشية على تهذيب المنطق و الكلام و...
107-تربت مزار سيد الشهدا - عليه السلام -
108-آيت الله سيد شهاب الدين محمد حسين بن محمود حسينى تبريزى مرعشى نجفى -رحمه الله .
109-فقيه بزرگ ، على بن محمد على حائرى طباطبائى (1161 - 1231)، صاحبتاءليفات متعدد از جمله رياض المسائل .
110-از جمله شهرهاى شيعه نشين عراق ، جنوب لبنان و افغانستان و شهرهاى جنگ زدهى ايران .
111-سوره ى كهف ، آيه ى 49 .
112-ر.ك : سوره ى نور، آيه ى 24؛ سوره ى يس ، آيه ى 65؛ سوره فصلت ، آيهى 20 - 22 .
113-بحارالانوار، ج 84، ص 198 و 344 .
114-به نظر مى رسد مقصود استاد - مدظله - از بيان فوق ، حديث قدسى زير استكه خداوند سبحان مى فرمايد: لو لم يكن من خلقى فى الاءرض فيما بين المشرق والمغرب الا مؤ من واحد امام عادل ، لا ستغنيت بعبادتهما عن جميع ما خلقت من ارضى ، و لقامتسبع سماوات و اءرضين بهما، و لجعلت لهما من ايمانهما اءنسا لا يحتاجان الى اءنسسواهما. (اگر در روى زمين و ميان مشرق و مغرب ، به جز يك مؤ من و يك امامعادل نبود، من به عبادت آن دو از تمام آفريده هاى خود در زمين بى نياز بودم ، و آسمان وزمين هفتگانه به واسطه ى آن دو برپا بودند، و از ايمان آن دو انسى براى ايشان قراردادم كه به هيچ كس ديگر (و يا: انس ديگر نياز نداشته باشند.) ر.ك :اصول كافى ، ج 2، ص 35 . نيز ر.ك : بحارالانوار، ج 64، ص 149؛ ج 72، ص 152؛عدة الداعى ، ص 195؛ مجموعه ى ورام ، ج 2، ص ‍ 208، مشكاة الانوار، ص 284 و گزيدهى جواب اين است كه غرض از خلقت به آفريدن انبيا و اوصيا و اوليا و مؤ منان واقعى ،حاصل است ، و بقيه به اختيار خود، مستحق آتش جهنم گرديده اند.
115-ر.ك : بحارالانوار، ج 22، ص 328؛ الصراط المستقيم ، ج 3، ص 3 .
116-مسند احمد، ج 3، ص 11، 54 و 63؛ صحيح بخارى ، ج 4، ص 195؛ صحيحمسلم ، ج 7، ص ‍ 188 .
117-ظاهرا حضرت استاد - مدظله العالى - اشاره به ماجراى سقيفه دارد.
118-علامه سيد محمد حسين طباطبايى - رحمه الله .
119-كه قدر شيعه بودن خود را نمى داند، و يا ازاهل بيت - عليهم السلام - قدردانى نمى كند.
120-از جمله در دو مورد زير تصريح به انشاى دعا دارد .اقبال الاعمال ، ص 115، 305 .
121-يعنى : اختلاف مراتب در خلوص نيت ، مانند عبادت براى رهايى از آتش جهنم ، ورسيدن به نعمت هاى بهشتى ، و عبادت براى دوستى و شكرگزارى از خداوند و از آن جهتكه خدا شايسته ى پرستش است .
122-فقيه بزرگ ، محمد شريف بن حسن على آملى حائرى ، معروف به شريف العلماءمازندرانى (؟1245).
123-شيخ عباس بن محمد رضا قمى (1294 - 1359)، صاحب مفاتيح الجنانو تاءليفات ديگر.
124-مدرسه ى سيد محمد كاظم يزدى واقع در نجف اشرف .
125-علم الهدى ، ابوالقاسم على بن حسين موسوى ، معروف به سيد مرتضى (355- 436 )، داراى تاءليفات بسيار در زمينه هاى علمى مختلف .
126-شيعه ى اماميه .
127-ابوعبدالله محمد بن محمد نعمان حارثى بغدادى ، معروف به شيخ مفيد (338 -413 )، داراى تاءليفات بسيار در رشته هاى مختلف علمى .
128-خواجه نصير الدين محمد بن محمد جهرودى طوسى (597 - 673 )، صاحبتاءليفات متعدد در زمينه هاى مختلف علمى .
129-خداوند به همه جزاى خير دهد!
130-درودهاى خداوند بر او باد! الانتصار، ص 30؛رسائل المرتضى ، ج 1، ص 9 .
131-تاءييد كشف حجاب .
132-ر.ك خاطرات مستر همفر.
133-بحارالانوار، ج 75، ص 208؛ كشف الغمة ، ج 2، ص 207 .
134-اشاره به آيه ى 59 سوره ى نساء كه مى فرمايد: (ياءيها الذين ءامنوااءطيعوا الله و اءطيعواالرسول و اءولى الامر منكم )؛ (اى كسانى كه ايمان آورده ايد، از خداو رسول و اولوالامرتان اطاعت كنيد.)
135-كافى ، ج 1، ص 50؛ وسائل الشيعة ، ج 27، ص 79 و 137 .
136-بحارالانوار، ج 22، ص 440؛ ج 34، ص 275؛ اختصاص ص 11؛رجال كشى ، ص 10 .
137-فرمايش حضرت سلمان - رحمه الله - در منابع روايى به سه صورت آمدهاست : الف .كرديد و نكرديد : ر.ك : بحارالانوار، ج 22، ص 391؛ شرح نهجالبلاغه ، ج 6، ص 43؛ ج 18، ص ‍ 39.ب .كرديد و نكرديد و ندانيد كه چهكرديد ر.ك :بحارالانوار، ج 28، ص 193؛ احتجاج ، ج 2، ص 383 . ج .كرديد ونكرديد و حق ميره برديد ر.ك : بناء المقالة ، ص 357 .
138-ر.ك : فقيه ، ج 1، ص 584؛ وسائل الشيعه ، ج 14، ص 554؛ بحارالانوار،ج 99، ص 35 و ...
139-براى خود بر مى داشت ، و به هر كه دلش مى خواست مى بخشيد.
140-بناء المقالة ، ص 230؛ نيز ر.ك :وسائل الشيعة ، ج 15، ص 109؛ بحارالانوار، ج 88 ص 383؛ الغارات ،
ج 1، ص 33 .
141-انباردار.
142-ساختن پل ، فقرا، اداى ديون ، برآوردن حوايج ، شكست اعدا دين ، تقويت مؤ منينو ساير ابواب متفرقه خيرات و مبرات و كارهايى از اينقبيل .
143-سوره ى مجادله ، آيه ى 6 .
144-وسائل الشيعة ، ج 27، ص 167؛ بحارالانوار، ج 2، ص 258 .
145-در مساءله ى كشف حجاب .
146- در دعاى معروف از رسول اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم-نقل شده است : اءللهم لا تجعل مصيبتنا فى ديننا .))؛ (خداوندا!مصيبت ما را، (مصيبتدر دينتشخيص وظيفه )قرار مده . فتح الوهاب ، ج 1، ص 100؛ مغنى المحتاج ، ج1، ص 218؛عوالى اللئالى ، ج 1، ص 159؛ سنن النبى - صلى الله عليه و آلهو سلم ، ص 362؛سنن ترمذى ، ج 5، ص 189 و ...
147-تركيه ى فعلى .
148-كمونيستى .
149-به زبان تركى ، يعنى لنين آدم عاقلى است ...
150-مهمانخانه صلواتى و رايگان .
151-مستدرك الوسائل ، ج 2، ص 481؛ بحارالانوار، ج 75، ص 53؛ ج 79، ص134؛ تحف العقول ، ص ‍ 214؛ الدعوات ، ص 288؛ غررالحكم ، ص 101 .
152-اصل حديث به اين صورت از رسول اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم -نقل شده است : انى تارك فيكم الثقلين ، اءحدهما اءكبر من الآخر: كتاب اللهحبل ممدود من السماء الى الاءرض ؛ و عترتى اءهل بيتى . و انهما لن يفترقا حتى يردا علىالحوض .؛ (من دو چيز سنگين و گرانبها در ميان شما به ى ادگار مى گذارم كه ىكى از ديگر بزرگتر است : يكى كتاب خدا، كه ريسمانى است كه از آسمان به سوىزمين كشيده شده است ؛ و ديگرى : بستگان و خاندانم . اين دو هرگز از هم جدا نخواهند شد،تا اين كه در كنار حوض (كوثر) بر من وارد شوند .) مسند احمد، ج 3، ص 14 .نيز ر.ك :مسند احمد، ج 3، 27 و 59؛ مجمع الزوائد هيثمى ، ج 9، ص 163؛ مسند ابن جعد، ص 397،منتخب مسند عبد بن حميد، ص 108؛ خصايص نسايى ، ص 93؛ مسند ابن يعلى ، ج 2، ص297 و76 معجم صغير طبرانى ، ج 1، ص 131 و ...
153-حضرت استاد - مدظله - .
154-بوسيدن ضريح و دست كشيدن بر آن .
155-سوره ى نساء، آيه ى 141 .
156-فقيه بزرگ ، شيخ الشريعة فتح الله بن محمد جواد نمازى اصفهانى (1266- 1339 )، داراى تاءليفات متعدد.
157-آقا سيد محمد كاظم يزدى ، صاحب عروة الوثقى .
158-الاحتجاج ، ج 2، ص 49؛ بحارالانوار، ج 23، ص 20؛ ج 36، ص 386 .
159- سوره ى شعراء: آيه ى 61 .
160-سوره شعراء، آيه ى 62 .
161-سوره ى شعراء، آيه ى 15 .
162-ديوان حافظ، با تصحيح قدسى ،غزل 388، ص 289 .
163-ر.ك : اقبال الاعمال ، ص 658 .
164-آقاى سيد مرتضى كشميرى - رحمه الله - صاحب كرامات معروف در كربلا.
165-فقيه و اصولى بزرگ ، آقا رضا بن محمدهادى همدانى نجفى (؟ - 1322 )،صاحب تاءليفات متعدد، از جمله مصباح الفقيه .
166-توالت .
167-كه توسط صداميان بر سر مردم ايران مى ريزد.
168-كافى ، ج 8، ص 57، روايت 18،اصل روايت به اين صورت اسن ، لولا اءن تقول فيك طوائف من امتى ما قالت النصارىفى عيسى بن مريم ، لقلت فيك قولا لا تمر بملاء من الناس الا اءخذوا التراب من تحتقدميك يلتمسون بذلك البركة
؛ (اگر بيم آن را نداشتم كه گروه هاى از امت مندرباره ى تو، آن چه را كه مسيحيان درباره ى حضرت عيسى بن مريم گفتند، بگويند،سخنى درباره ى تو مى گفتم كه بهر گروهى از مردم نگذرى ، مگر اين كه خاك زيرقدم هاى تو را به عنوان تبرك بردارند.)
براى اطلاع از منابع اين روايت در مدارك اهل سنت ، ر.ك : مجمع الزوائد هيثمى ، ج 9، ص131؛ المعجم الكبير، ج 1، ص 320؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 18، ص282؛ شواهد التنزيل حاكم حسكانى ، ج 2، ص 231؛ مناقب خوارزمى ، ص 129؛ ينابيعالمودة قندوزى ، ج 1، ص 200، 389، 391 و 393 .
براى اطلاع از منابع بيشتر از مدارك شيعه ، ر.ك :خصال ، ص 557؛ امالى شيخ صدوق - رحمه الله - ص ‍ 156 ، 709؛ روضة الواعظين ،ص 112؛ خاتمة المستدرك ميرزاى نورى ، ج 4، ص 330؛ كتاب سليم بن قيس ، ص412؛ الغارات ، ج 1، ص 62 و 64؛ مناقب اميرالمؤ منين - عليه السلام - محمد بن سليمانكوفى ، ج 1، ص 249، 459 و 494؛ ج 2، صَ؛ المسترشد، 634؛ شرح الاخبار قاضىنعمان مغربى ،
ج 2، ص 411؛ الارشاد، ج 1، ص 117 و 165؛ اختصاص ، ص 150.
169-ر.ك : سير اعلام النبلاء، ج 21، ص 295؛ البداية و النعماية ، ج 13، ص127؛ الكنى و الالقاب ، ج 3، ص 235؛ بحارالانوار، ج 28، ص 68.
170-من لا يحضر الفقيه ، ج 2، ص 89؛ بحارالانوار، ج 45، ص 218؛علل الشرائع ، ج 2، ص 389 .
171-اشاره به جريان ناقه ى حضرت صالح - عليه السلام - .
172-پيشين .
173-تا آن جا كه ما تفحص كرده ايم ، عين اين روايت در الجواهر السنية وغير آن نيامده است ؛ ولى مشابه آن در جوامع روايى آمده است . از جمله ر.ك :اصول كافى ، ج 1، ص 10، 21، 26 و 28؛ من لا يحضره الفقيه ، ج 4، ص 369 و ...از منابع خاصه ؛ و المعجم الكبير، ج 8، ص 283؛ نظم در السمطين ، ص 112؛كنزالعمال ، ج 3، ص 383 و ... از منابع عامه .
174-يعنى وقتى ادبار مى كند، به نظر استقلالى به خود مى نگرد؛ و وقتىاقبال مى كند، به تدلى و وابستگى خود به حضرت حق توجه مى كند.
175- صحيح بخارى ، ج 5، ص 83 نيز ر.ك : صحيح مسلم ، ج 5، ص 154؛ شرحمسلم نووى ، ج 12، ص ‍ 77؛ فتح البارى ابن حجر، ج 7، ص 378؛ المصنف صنعانى ، ج5، ص 472؛ صحيح ابن حبان ، ج 11، ص 153؛ ج 14، ص 573؛ مسند الشاميين طبرانى، ج 4، ص 198؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 22؛ ج 6، ص 46؛البداية و النهاية ابن كثير، ج 5، ص 307 و ...
176-اميرالمؤ منان على - عليه السلام - .
177-يعنى ما پيرو همين آقايى هستيم كه شما اين گونه به او هجوم آورديد و پس ازعثمان او را به امامت پذيرفتيد و با او بيعت كرديد، پس گناه ما چيست كه پيرو آقايىهستيم كه شما نيز او را به امامت قبول داريد و راه او را صحيح مى دانيد و خودتان هم بايداز روز اول در راه او مى بوديد!
178-وسائل الشيعة ، ج 1، ص 442، ج 2، ص 144؛ بحارالانوار، ج 73، ص141؛ ج 79، ص 211؛ خصال ، ج 1، ص 165، نيز ر.ك : مسند احمد، ج 3، ص 128،199، 285 و ...
179-ر.ك : خصال ، ج 1، ص 165؛ بحارالانوار، ج 79، ص 211، بهنقل مرحوم صدوق - رحمه الله - از برخى ملحدان .
180-اصول كافى ، ج 2، ص 83؛ وسائل الشيعة ، ج 1، ص 83؛ بحارالانوار، ج8، ص 155؛ ج 67، ص ‍ 253 .
181-سرداب زيرين ، زيرزمينى هاى عميق نجف اشرف .
182-عالم ملكوت .
183-تنديس و نشان دهنده .
184-بحارالانوار، ج 6، ص 206؛ ج 16، ص 389، ج 64، ص 253؛ عوالى اللآلى، ج 2، ص 233؛ مناقب ، ج 1، ص 214 .
185-حاج شيخ محمد حسين اصفهانى - رحمه الله - ، معروف به كمپانى .
186-قطار.
187-ر.ك : فضايل الصحابة ، ص 28؛ سنن ابى داود، ج 2، ص 401؛ سنن ترمذى، ج 5، ص 312؛ مستدرك حاكم ، ج 3، ص 316 و 317؛ ج 3، ص 440؛ السنن الكبرى ،ج 5، ص 56؛ الجامع الصغير سيوطى ، ج 2، ص 155 و ...
188-ر.ك : كتاب سليم بن قيس ، ص 328؛ احتجاج ، ج 1، ص 237؛ بحارالانوار، ج32، ص 198؛ نورالثقلين ، ج 5، ص 516 .
189-ر.ك : تحفة الاحوذى ، ج 10، ص 155 .
190-زيرا اين مضامين به اتفاق شيعه و سنى درباره ى حضرت اميرالمؤ منين - عليهالسلام - وارد شده است .
191-ر.ك : خاطرات مستر همفر.
192-سوره ى اعراف ، آيه ى 20 .
193-سوره ى بقره ، آيه ى 162؛ سوره ىآل عمران ، آيه ى 88؛ سوره ى نساء، آيه ى 169؛ سوره ى توبه ، آيه ى 68 و ...
194-سوره ى اعراف ، آيه ى 16 .
195-هر چند خداوند متعال در پاسخ او فرمود: ان عبادى ليس لك عليهم سلطن ؛ (توبر بندگان من تسلط نخواهى داشت .) سوره ى حجر، آيه ى 42 .
196-سوره ى رعد، آيه ى 28 .
197-سوره ى بقره ، آيه ى 165 .
198-بحارالانوار، ج 67، ص 36 و 64؛ ج 71، ص 271؛ عدة الداعى ، ص 314؛عوالى اللالى ، ج 4، ص ‍ 118؛ مجموعه ى ورام ، ج 1، ص 59 نيز ر.ك :كنزالعمال ، ج 4، ص 431 .
199-فقهاى شوراى نگهبان .
200-بحارالانوار، ج 26، ص 240؛ توحيد صدوق - رحمه الله - ص 167؛ معانىالاخبار، ص 16 .
201-يكى از نواب اربعه ى امام زمان -عجل الله تعالى فرجه الشريف - در زمان غيبت صغرى .
202-اصل داستان با اندكى تفاوت در بحارالانوار، ج 51، ص 356؛ و كتاب الغيبهشيخ طوسى ، ص ‍ 384 آمده است .
203-سوره ى شعراء، آيه ى 155 .
204-يكى از مراجع تقليد نجف اشرف در عصر خود.
205-(سبحان ربى العظيم و بحمده ) و (سبحان ربى الاءعلى و بحمده .)
206-نام كتاب معروف شهيد اول - رحمه الله - كه اولى در بردارنده ى هزار حكم ازاحكام الزامى نماز؛ و دومى مشتمل بر هزار حكم از احكام غير الزامى نماز مى باشد.
207- نهج البلاغه ، ص 383؛ وسائل الشيعة ، ج 4، ص 161؛ بحارالانوار، ج33، ص 581؛ ج 74 ص ‍ 392؛ ج 80، ص 14 .
208-ر.ك : بحارالانوار، ج 79، ص 247 و 303؛ و ج 81، ص 355، بيان مرحوممجلسى - رحمه الله .
209-اين عبارت برگرفته از دو روايت زير است :
الف : لو يعلم المصلى ما فى هذا الصلاة ما انفتل . (اگر نمازگزار مى دانست كه چه چيزدر اين نماز نهفته است ، هرگز از آن روى بر نمى گرداند.) كافى ، ج 3، ص 265؛وسائل الشيعة ، ج 4، ص 32 . و يا: (لو يعلم المصلى من يناجى ، ماانفتل .؛ (اگر نمازگزار مى دانست كه با چه كسى مناجات مى كند، هرگز از آن روىبر نمى گرداند.) من لا يحضره الفقيه ، ج 1، ص 210؛وسائل الشيعة ، ج 4، ص 33؛ ج 7، ص 289 .
ب : لو يعلم المصلى ما يغشاه من جلال الله ، ما سره اءن يرفع راءسه من سجوده ؛ (اگرنمازگزار مى دانست كه در حال نماز تا چه اندازهجلال الهى او را فرا گرفته است ، خوش نمى داشت كه سر از سجده بردارد.) مستدركالوسائل ، ج 3، ص 80؛ بحارالانوار، ج 10، ص 110؛خصال ، ج 2، ص 632 .نيز: ر.ك بحارالانوار، ج 79، ص 207 .
210-نهج البلاغه، ص 383؛ وسائل الشيعه ، ج 4، ص 161؛ بحارالانوار، ج 33، ص 581؛ ج 74، ص ‍392؛ ج 80، ص 14 .
211-اصول كافى ، ج 2، ص 18 و 21؛وسائل الشيعة ، ج 1، ص 17؛ بحارالانوار، ج 65، ص 332 .
212-نماز، روزه ، زكات ، حج و ولايت .
213-غذا و خوراك .
214-بحارالانوار، ج 27؛ ص 41؛ ج 54، ص 90 و 332؛ ج 57، ص 249 .
215-سخن آهسته و در گوشى .
216-يعنى انتظار مرگ را مى كشم !
217-نهج البلاغه ، ص 52؛ بحارالانوار، ج 28، ص 233؛ ج 71، ص 57؛ ج 74،ص 334 .
218-بحارالانوار، ج 44، ص 366؛ كشف الغمه ، ص 29؛ لهوف ، ص 60 .
219-بحارالانوار، ج 44، ص 366؛ لهوف ، ص 60 .
220-با اندكى تفاوت : كافى ، ج 7، ص 460؛ تهذيب ، ج 6، ص 163؛وسائل الشيعة ، ج 15، ص 133؛ ج 23، ص 273؛ بحارالانوار، ج 32؛ ص 617؛ ج68؛ ص 9، ج 97، ص 27 .
221-اين داستان به صورت متفاوت با متن در بحارالانوار، ج 41، ص 304؛ خرائج، ج 1، ص 197؛ مناقب ، ج 2، ص 259 نقل شده است .
222-ر.ك : تاريخ الطبرى ، ج 6، ص 350؛ تاريخ ابن خلدون ، ج 3، ص 205؛بادر بى الى حرم ربى .
223-بحار الانوار، ج 21، ص 214؛ ج 22، ص 429؛ تفسير قمى ، ج 1، ص 294.
224-در جنگ عراق عليه ايران .
225-مستدرك الوسائل ، ج 2، ص 481؛ بحارالانوار، ج 75، ص 53؛ ج 79، ص134؛ تحف العقول ، ص ‍ 214؛ الدعوات ص 288؛ غررالحكم ، ص 101 .
226-كعبه ى معظمه و حرم رسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم - .
227-عالم بزرگ ، محسن بن عبدالكريم امين حسينى عاملى (؟ - 1371 )، صاحبتاءليفات بسيار، از جمله اعيان الشيعة لواعج الشجان ، الصحيفة السجادية الخامسة و ...
228-يعنى مستند به دليلو حجت شرعى باشد.
229-مقصود حضرت استاد - مدظله - عدم تقليد و پيروى از ديگران در موضوعاتاحكام است ، نه در خود احكام كه انسان يا بايد خود مجتهد و صاحب نظر باشد، و يا ازمجتهد جامع الشرايط تقليد كند.
230-اين قسمت در اصل از قلم افتاده است ، شايد عرض كرده است : خانواده ام در عراقهستند و من در مشهد، تقاضا دارم كه هزينه ى راه را مرحمت فرماييد تا به عراق بروم .
231-اصول كافى ، ج 1، ص 341، بحارالانوار، ج 3، ص 268؛ ج 24، ص 238؛ ج26، ص 262؛ ج 27، ص 118 و ...
232-بحارالانوار، ج 51، ص 30 و 157؛ اعلام الورى ، ص 436؛ خرائج ، ج 3،ص 1171؛ الصراط المستقيم ، ج 2، ص 230؛ كفاية الاءثر، ص 283؛كمال الدين ، ج 2، ص 378؛ منتخب الاءنوار، ص 39 .
233-بحارالانوار، ج 26، ص 240؛ توحيد صدوق - رحمه الله - ص 167؛ معانىالاخبار، ص 16 .
234-مشابه : مقالات الاصول ، ج 2، ص 324؛ الحدائق الناضرة ، ج 23، ص 387 .
235-فقيه و عالم ربانى ، احمد بن محمد مقدس اردبيلى (؟ - 993 )، صاحبتاءليفات متعدد از جمله مجمع الفائدة و البرهان .
236-اصول كافى ، ج 2، ص 83؛ وسائل الشيعة ، ج 1، ص 83؛ بحارالانوار، ج8، ص 155، ج 67، ص ‍ 253 .
237-يكى از علما و مراجع نجف اشرف .
238-سوره ى فاتحه ، آيه ى 5 .
239-به همين مضمون : مفتاح الفلاح ، ص 372؛ فلاحالسائل ؛ ص 107؛ بحارالانوار، ج 47، ص 58، ج 81، ص 247؛ مستدركالوسائل ، ج 4، ص 106 .
240-سوره ى نحل ، آيه ى 68 .
241-وسائل الشيعة ، ج 1، ص 442، ج 2، ص 144؛ بحارالانوار، ج 73، ص141؛ ج 79، ص 211؛ خصال ، ص 165 .
242-اشاره به علماى مسن .
243-تمسح : دست كشيدن ؛ تقبيل : بوسيدن .
244-حضرت اباصالح مهدى - عجل الله تعالى فرجه الشريف - .
245-تاءخير مقدر نشود.
246-سوره ى شمس ، آيه ى 8
247-بدون جاى گزين
248-اقبال الاعمال ، ص 706 .
249- مسند احمد، ج 3، ص 14 . نيز ر.ك : مسند احمد، ج 3، 27 و 59؛ مجمع الزوائدهيثمى ، ج 9، ص ‍ 163؛ مسند ابن جعد، ص 397، منتخب مسند عبد بن حميد، ص 108؛خصايص نسايى ، ص 93؛ مسند ابى يعلى ، ج 2، ص 297 و 376؛ معجم صغير طبرانى، ج 1، ص 131 و ...
250-بحارالانوار، ج 99، ص 104؛ اقبالالاعمال ، ص 295 .
251-سوره ى رعد، آيه ى 31 .
252-بحارالانوار، ج 92، ص 339؛ نيز ر.ك : مصباح كفعمى ، ص 199؛ مكارمالاخلاق ، ص 356 . در همه ى اين مدارك اين دعا براى به ى اد آوردن چيز فراموش شده ،و از امام صادق - عليه السلام - نقل شده است .
253-سوره ى اعلى ، آيه ى 6 .
254-اين عبارت و عبارت آينده در روايت پيدا نشد،ليكن در روايتمنقول از امام كاظم - عليه السلام - آمده است : فى القرآن شفاء منكل داء.؛ (در قرآن ، بهبودى از هر گونه درد وجود دارد.) ر.ك : مستدركالوسائل ، ج 2، ص 98؛ بحارالانوار، ج 59، ص 262؛ ج 89، ص 176 و ص 202؛فقه الرضا، ص 342؛ مكارم الاخلاق ، ص 363 .
255-همان .
256-ريال .
257-اصول كافى ، ج 2، ص 604؛ وسائل الشيعة ، ج 6، ص 181 و 191؛ ج 4،ص 835، 844؛ مجمع البيان ،
ج 1، ص 45؛ تفسير ابن كثير، ج 1، ص 329؛ غريب الحديث ، ج 2، ص 371 .
258-كنايه از اين كه : افراد بسيارى ...
259-يعنى عترت .
260-ميزان الحكمة ، ج 3، ص 2523؛ مستدرك حاكم ، ج 1، ص 553؛ مجمع الزوائد،ج 7، ص 169؛ المعجم الكبير طبرانى ، ج 10، ص 137؛ كنزالعمال ، ج 1، ص 617؛ مجمع البيان ، ج 1، ص 36 و ...
261-ر.ك : شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 10، ص 127؛ الغدير، ج 4،ص 195؛ نظرات فى الكتب الخالدة ، ص 176 .
262- جوامع روايى .
263-ابوعبدالرحمان خليل بن احمد فراهيدى (؟ - 175 )، از پيشوايان لغت و نحو، وصاحب كتاب العين .
264-با اندكى تفاوت : مقدمه ى كتاب ترتيب العين ، ص 28 .
265-شوراى نگهبان .
266-در جاى ديگر فرمودند: مشروطه براى اين بود كه ايران را از حلقوم روسيهدرآورده و به كام انگليس كنند!و چنين كردند.
267-دور كردن .
268-ضد تعجيل ، به تاءخير انداختن .
269-ر.ك : بحارالانوار، ج 36، ص 226، 251، 271، 275، 282، 290، 304،306، 315، 333 و ...
270-سوره ى بينه ، آيه ى 3 .
271-تلف شده ، از بين رفته .
272-جمال الدين ابومنصور حسن بن سديد الدين يوسف حلى (648 - 726 )، صاحبتاءليفات متعدد در زمينه هاى مختلف .
273-بحارالانوار، نوشته ى محدث بزرگ ، محمد باقر مجلسى - رحمه الله - .
274-آيت الله حاج شيخ محمد حسين اصفهانى - رحمه الله - .
275-سوره ى فاطر، آيه ى 28 .
276-كه دلالت بر انحصار مى كند، و عموم از آن استفاده نمى شود تا همه ى عالمانرا شامل گردد.
277- اصول كافى ، ج 2، ص 78؛ وسائل الشيعة ، ج 1، ص 76؛ ج 15، ص246؛ بحارالانوار، ج 67، ص ‍ 303 .
278-بحارالانوار، ج 1، ص 177؛ ج 2، ص 29 و 180؛ ج 7، ص 285 .
279-بحارالانوار، ج 1، ص 177؛ ج 2، ص 29 و 180؛ ج 27 ص 285 .
280-ر.ك : بحارالانوار، ج 2، ص 111 منية المريد، ص 137 .
281-بلكه به فرمان خداست .
282-مقصود وجود مبارك امام زمان - عجل الله تعالى فرجه الشريف - است . چنان كهاز ادامه ى ماجرا بر مى آيد.
283-مقصود خواندن دعاى زير است : اللهم عرفنى نفسك ، فانك ان لم تعرفنىنفسك لم اءعرف نبيك ، اءللهم ، عرفنى رسولك ، فانك ان لم تعرفنى رسولك ، لماءعرف حجتك . اءللهم ، عرفنى حجتك ، فانك ان لم تعرفنى حجتك ، ضللت عن دينى.؛ (خدايا، خودت را به من بشناسان ، وگرنه نخواهم توانست پيامبرت را بشناسم .بار خدايا، رسولت را به من بشناسان ، و گرنه نخواهم توانست حجت را بشناسم .خداوندا، حجتت را به من بشناسان ، و گرنه از دينم گمراه خواهم شد )ر.ك :اصول كافى ، ج 1، ص 337؛ بحارالانوار، ج 52، ص 146؛ ج 92، ص 326 .
284-بحارالانوار، ج 52، ص 148؛ ج 92، ص 336؛ اعلام الورى ، ص 432؛كمال الدين ، ج 2، ص 351 .
285-ر.ك : اصول كافى ، ج 1، ص 238؛ بصائر الدرجات ، ص 150 .
286-اصل روايت به اين صورت است كه زنى به درخواست مادر ناتوانش ، براىپرسيدن چند سؤ ال به خدت صديقه ى فاطمه ى زهرا - عليها السلام - مشرف شد و ازايشان ده سؤ ال پى در پى نمود و حضرت زهرا - عليها السلام - همه ى آن ها را پاسخداد. سپس آن زن از اين كه مزاحم آن حضرت شده است پوزش خواست ، ولى حضرت زهرا -عليها السلام - در پاسخ فرمودند: هاتى و سلى عما بذلك . اءراءيت من اكترى يومايصعد الى سطح بحمل ثقيل ، كراه ماءئة اءلف دينار،يثقل عليه !؛ (سؤ الاتت را مطرح و از هر چه مى خواهى بپرسى . آيا اگر كسى اجيرشده باشد كه بار سنگينى را به بالاى بام ببرد و صد هزار دينار طلا بگيرد، بردنآن كار بر او سنگين خواهد بود!) آن زن پاسخ داد: خير. سپس فاطمه ى زهراعليها السلام- فرمود: اءكتريت اءنا لكل مساءلة باءكثر منمل ء ما بين الثرى الى العرش لؤ لؤ ا، فاءخرى اءن لايثقل على .؛ (خداوند در برابر پاسخ هر پرستش ، بيشتر از پرى ما بين خاك تاعرش ، مرواريد به من عطا خواهد كرد . بنابراين ، بسيار سزاوار است كه پاسخ دادن برمن سنگين و سخت نباشد.) سپس در ادامه ى حديث بهتفضيل ، پاداش علماى شيعه را كه بندگان خدا را هدايت مى كنند، بيان فرمود .ر.ك :مستدرك الوسائل ، ج 17، ص 317؛ بحارالانوار، ج 2، ص 3؛ تفسير امام حسن عسكرى -عليه السلام - ص 340؛ منية المريد، ص 114 .
287-ر.ك : وسائل الشيعة ، ج 3، ص 159؛ مستدركالوسائل ، ج 2، ص 134، 184، 185، 187، 304، 316،339 و 477 .
288-ر.ك وسائل الشيعة ، ج 3، ص 220؛ مستدركالوسائل ، ج 2، ص 358، 359، 360 و 361؛ بحارالانوار، ج 43، ص 189؛ ج 78، ص250، 255 و 256 .
289-ر.ك : من لا يحضره الفقيه ، ج 1، ص 320،وسائل الشيعة ، ج 6، ص 446؛ مفتاح الفلاح ، ص 276؛ مكارم الاخلاق ، ص 280 .
290-سوره ى نمل ، آيه ى 16 .
291-الصراط المستقيم ، ج 2، ص 283 .نيز ر.ك : شرح نهج البلاغه ابن ابىالحديد، ج 16، ص 251 و 257 .
292-نهج البلاغه ، ص 416؛ بحارالانوار، ج 29، ص 350 و 622؛ ج 33، ص473؛ ج 40، ص 340؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 208 .
293-فتح البارى ابن حجر، ج 12، ص 6؛ عون المعبود عظيم آبادى ، ج 8، ص 135. نيز ر.ك : شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 214؛ فيض القدير شرحالجامع الصغير، ج 2، ص 166؛ تفسير قرطبى ، ج 11، ص 81؛ تفسير ابن كثير، ج 3،ص 117 و 370 و ...
294-پيمانها و قراردادها.
295-شيخين .
296- سخن عمر:ر.ك : بحارالانوار، ج 22، ص 473 و 474؛ ج 25، ص 87؛ شرحنهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 2، ص 55؛ ج 6، ص 51؛ ج 11، ص 49؛ ج 12، ص87 .
297-سوره ى حشر، آيه ى 7 .
298-غسل : شستن صورت و دست .
299-علاوه بر اين ، حضرت استاد - مدظله - در جاى ديگر به صورت طنز مىفرمود: در قرآن ما - سوره ى مائده ، آيه ى 6، كهغسل رجلين ذكر شده است : (و امسحوا برءوسكم و اءرجلكم الى الكعبين )؛ (و بر سرتان ونيز بر پاهايتان تا برآمدگى پا مسح بكشيد.)!
300-ر.ك : سنن ابى داود، ج 1، ص 33، روايت 112 - 115 بهنقل از على - عليه السلام - .
301-عالم بزرگ ، آقا ابن عابد شيروانى حائرى دربندى (؟ - 1286)، صاحبتاءليفات متعدد، از جمله اكسير العبادات .
302-عالم بزرگ ، آقا ابن عابد شيروانى حائرى دربندى (؟ - 1286 )، صاحبتاءليفات متعدد، از جمله اكسير العبادات .
303-بحارالانوار، ج 98، ص 114؛ صحيفه الرضا، ص 77 .
304-اصول كافى ، ج 5، ص 28 و 36؛ تهذيب ، ج 6، ص 141؛وسائل الشيعة ، ج 15، ص 42؛ بحارالانوار، ج 21، ص 361؛ ج 97، ص 34 .
305-اصول كافى ، ج 2، ص 42؛ وسائلالشيعة ، ج 16، ص 160؛ بحارالانوار، ج 66، ص 161 .
306-فقيه بزرگ ، حبيب الله بن محمد على نجفى رشتى (؟ - 1312)، صاحبتاءليفات بسيار از جمله بدايع الافكار.
307-بحارالانوار، ج 49، ص 192؛ اقبالالاعمال ، ص 623؛ عيون اخبار الرضا، ج 2، ص 187؛ نهج الحق ، ص 270؛ رسالةحول حديث سخن معاشر الانبياء لا نورث ،ص 28 .
308-مستدرك الوسائل ، ج 2، ص 290 و 305؛ بحارالانوار، ج 43، ص 179؛ ج78، ص 390؛ ج 100،ص 185.
309-بحارالانوار، ج 28، ص 356 .
310-علامه سيد محمد حسين طباطبايى - رحمه الله .
311-شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 16، ص 45 . نيز ر.ك : بحارالانوار،ج 44، ص 53 .
312-محمد رضا پهلوى ، شاه مخلوع ايران .
313-وسائل الشيعة ، ج 15، ص 369؛ مستدركالوسائل ، ج 6، ص 423؛ ج 12، ص 23؛ بحارالانوار، ج 2، ص 274، 280 و ...
314-در صدر اسلام .
315-قرآن كريم .
316-اصول كافى ، ج 2، ص 468؛ وسائل الشيعة ، ج 7، ص 38 و 39؛بحارالانوار، ج 90، ص 288 و 294 .
317-بحارالانوار، ج 95، ص 222؛ اقبالالاعمال ، ص 346؛ البلد الاءمين ، ص 256؛ مقنعه ، ص 411 .
318-سوره ى بقره ، آيه ى 186 .
319-سوره ى سجده ، آيه ى 12 .
320-بحارالانوار، ج 95، ص 85؛ اقبالالاعمال ، ص 71؛ البلد الامين ، ص 208؛ مصباح كفعمى ، ص ‍ 593؛ مصباح المتهجد، ص587 .
321-بحارالانوار، ج 91، ص 147 .
322-آسان تر .
323-سوره ى انعام ، آيه ى 43.
324-رسول اكرم - صلى الله عليه و آله و سلم .
325- نهم ربيع الاول .
326-شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 3، ص 319؛ بحارالانوار، ج 32، ص438؛ وقعة صفين ، ص ‍ 162 .
327-بحارالانوار، ج 11، ص 149؛ ج 44، ص 315؛ ج 45، ص 90؛ امالى صدوق، ص 154؛ قصص ‍ الانبياء جزايرى ، ص 36 .
328-از عبارت فاءما عسكره ففار قوه ، و اءما الاءذنون فاءبوا و قالوا: لا نفارقك، فقال لهم : فان كنتم و طنتم اءنفسكم على ما و طنت نفسى عليه ، فاعلموا ...؛ (لشكرآن حضرت از او جدا شدند، ولى بستگا نزديك باقى مانده و گفتند: از تو جدا نمى شويم، آن گاه حضرت به آنان فرمود: حال كه شما همراه با من ، خود را براى مرگ آماده كردهايد، پس بدانيد...) كه در برخى منابع ياد شده در پانوشت گذشته آمده است ، به دستمى آيد كه بسيارى از لشكريان حضرت ، شب عاشورا را از آن حضرت جدا شدند.
329-كنايه از اين كه : تمام زحماتى كه كشيده ...
330-ر.ك الغدير، ج 5، ص 340 . نيز ر.ك : الطبقات الكبرى ، ج 2، ص 242 .
331-شيخ محمد حسن مظفر، صاحب كتاب دلائلالصدق .
332-بى درنگ .
333-نهج الحق ، ص 332؛ كشف اليقين ، ص 472؛ الطرائف ، ج 2، ص 432؛بحارالانوار، ج 30، ص 535 .
334-شخصيت ياد شده احمد بن متيل - رضوان الله تعالى عليه - است ، كهپس از انتخاب حسين بن روح به نيابت خاصه ى حضرت حجت -عجل الله تعالى فرجه الشريف - از بالا دست مجلس برخاست و حسين بن روح را به جاىخود نشاند و خود در مقابل پاى او نشست . ر.ك : بحارالانوار،
ج 51، ص 354؛ خرائج ، ج 3، ص 1120؛ كتاب الغيبه شيخ طوسى ، ص 370 .
335-مقام امامت .
336-ر.ك : اصول كافى ، ج 1، ص 322؛ بحارالانوار، ج 47، ص 266؛ ج 50،ص 36 .
337-كه در نكته ى قبل ذكر شده ى عنى عموى حضرت امام جواد و فرزد بلافصل حضرت امام صادق - عليه السلام - .
338-كه اكنون گلزار شهدا در كنار آن قرار گرفته است .
339-در رابطه با اين كه ايشان ساكن عريض ، از نواحى اطراف مدينه ،بوده است .ر.ك : رجال نجاشى ، ص 251؛ رجال ابن داود، ص 239؛رجال علامه حلى ، ص 92؛ رجال كشى ، ص 251 .
340-نهج الحق ، ص 332؛ كشف اليقين ، ص 472؛ كشف الغمة ، ج 1، ص 420؛الطرائف ، ج 2، ص ‍ 432؛ بحارالانوار، ج 30، ص 535 .
341-متن حديث به اين صورت است : لولا اءن يقع عند غيركم وقع غيره ، لاءعطيتكمكتابا لا تحتاجون الى اءحد حتى يقوم القائم -عجل الله تعالى فرجه - .؛ (اگر [بيم آن را نداشتم ]كه به دست غير شما بيفتد،چنان كه چيزهاى ديگر در دست آنان افتاد؛ قطعا كتابى به شما مى دادم كه با وجود آن تاقيام حضرت حجت - عجل الله تعالى فرجه الشريف - به هيچ كس نياز نداشته باشيد.)ر.ك : بحارالانوار، ج 2، ص 213؛ بصائر الدرجات ، ص 478.
342-بدهى و غرامت .
343-لهوف ، ص 100؛ مثير الاءحزان ، ص 56 . نيز ر.ك : بحارالانوار، ج 45، ص12؛ ارشاد، ج 2، ص ‍ 100، اعلام الورى ، ص 242 .
344-بحارالانوار، ج 45؛ ص 83؛ احتجاج ، ج 2، ص 300؛ لهوف ، ص 97؛ مثيرالاءحزان ، ص 54.
345-ر.ك : بحارالانوار، ج 45، ص 129 و 301؛ ارشاد، ج 2، ص 116؛ مثيرالاحزان ، ص 98؛ مناقب ابن شهر آشوب ، 490، ص 55 .
346-بحارالانوار، ج 44، ص 389؛ اعلام الورى ، ص 235؛ ارشاد، ج 2، ص 86 .
347-روغن زيتون .
348-هم دواست و هم غذا.
349-بهبودى از بيمارى را به تاءخير بيندازد.
350-نهج البلاغه ، ص 227؛ بحارالانوار، ج 14، ص 238؛ شرح نهج البلاغهابن ابى الحديد، ج 9، ص ‍ 229؛ مكارم الاخلاق ، ص 8 .
351-يا اءماه !علم النبوة و ضعف الصبا. ر.ك : بحارالانوار، ج 14، ص 254؛ قصصالانبياء جزايرى ، ص ‍ 410؛
قصص الانبياء راوندى ، ص 270 .
352- ر.ك خاطرات مستر همفر.
353-مقصود ترجمه ى بدون متن عربى است .
354-محبان و دوستان .
355-قتله : قاتلان .
356-ر.ك وقعة صفين ، ص 491 .
357-ر.ك : السنن الكبرى بيهقى ، ج 7، ص 233؛ شرح نهج البلاغه ابن ابىالحديد، ج 1، ص 182؛ كنزالعمال ، ج 16، ص 537 و 538؛ الغدير، ج 6، ص 98 . دررابطه با مطاعن گذشته و بررسى مدارك آن از ديدگاهاهل سنت ، ر.ك : كتاب النص و الاجتهاد، نوشته ى شرف الدين .
358-بحارالانوار، ج 30، ص 80؛ ج 36، ص 358؛ طرائف ، ج 1، ص 177.
359-بحارالانوار، ج 32، ص 179؛ شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 1، ص255؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 3، ص 159 .
360-تعداد كشته شدگان از طرف مخالف اميرمؤ منان - عليه السلام - در جنگجمل 16690 ذكر شده است .ر.ك : بحارالانوار، ج 32، ص 190؛ كشف الغمة ، ج 1، ص242؛ كشف اليقين ، ص 153 .
361-سوره ى نساء، آيه ى 24 .
362-درباره ى كل مطالب گذشته ، ر.ك : خاطرات مستر همفر.
363-اهل تسنن .
364-ر.ك : صحيح بخارى ، ج 1، ص 37؛ ج 4، ص 31 و 66، ج 5، ص 137؛ ج 7،ص 9؛ ج 8، ص 161 .
365-شرح نهج البلاغه ابن ابى الحديد، ج 11، ص 49.
366-ابراهيم بن حسين دنبلى شهيد خويى (1247 - 1325 )، صاحب الدرة النجفيةفى شرح نهج البلاغه الحيدرية ؛ يا حبيب الله بن محمد موسوى علوى خويى (؟ - 1324)، صاحب منهاج البراعة فى شرح نهج البلاغه .
367- جاى شگفت است كه ابن ابى الحديد در جاى ديگر از شرح خود (ج 6، ص 51 )همين مساءله را از بخارى و مسلم نقل كرده و افزون بر اين ادعا كرده است كه تمامى محدثاندر صحت اين روايت اتفاق نظر دارند.
368-الغدير، ج 9، ص 365؛ امالى طوسى ، ص 332؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج3، ص 111؛ بحارالانوار، ج 32، ص 268، بهنقل از عامه .
369-صحيح مسلم ، ج 7، ص 143؛ سنن ابن ماجة ، ج 1، ص 518؛ المعجم الكبيرطبرانى ، ج 22، ص ‍ 416 و ...
370- ارشاد القلوب ، ج 2، ص 210؛ الصراط المستقيم ، ج 1، ص 154؛ العمدة ،ص 136 و 258؛ كشف الغمة ، ج 1، ص 5؛ مناقب ابن شهر آشوب ، ج 2، ص 351 .
371-الامامة و السياسة ، ج 1، ص 28 و 42؛ الغدير، ج 5، ص 362؛ ج 10، ص 10.
372-مناظره ى ياد شده در متن ، ميان فضال بن حسن بنفضال كرمى با ابوحنيفه درباره ى افضليت اميرمؤ منان - عليه السلام - بر ابوبكر وعمر مطرح شده است . و اين بحث سرانجام به آن جا كشيد كهفضال از ابوحنيفه پرسيد: چرا عايشه و حفصه ازرسول خدا - صلى الله عليه و آله و سلم ارث مى برند ولى دخترش فاطمه ى زهرا -عليه السلام - از آن بزرگوار ارث نمى برد؟ و ابوحنيفه جمله ى موجود در متن را گفتبراى اطلاع از تفصيل اين مناظره ، ر.ك : بحارالانوار، ج 47، ص 400، احتجاج ، ج 2، ص380 .
373-سماء المقال فى تاريخ علم الرجال ، ج 1، ص 19؛ معالم المدرستين ، ج 2، ص71 .
374-سوره ى زمر، آيه ى 9 .
375-ر.ك : بحارالانوار، ج 33، ص 138؛ الغارات ، ج 1، ص 121 .
376-بحارالانوار، ج 43، ص 197، ج 44، ص 81 نيز ر.ك : احتجاج ، ج 1، ص287.
377-بحارالانوار، ج 33، ص 169؛ كشف الغمة ، ج 1، ص 418؛ كشف اليقين ، ص474 .
378-از جمله در روايت آمده است كه امام صادق - عليه السلام - خطاب به منصورملعون اميرمؤ منان خطاب كردند .ر.ك : كافى ، ج 6، ص 445؛ بحارالانوار، ج 47، ص203 .
379-ر.ك : اصول كافى ، ج 1، ص 449؛ بحارالانوار، ج 19، ص 14؛ ج 35، ص137؛ ايمان ابى طالب ، ص 83.