داوري در اسلام

اسلام به مسئله قضاوت و دادگستري در جامعه اهمّيت ويژه‏ اي قايل است و لذا, امنيت, آسايش, آرامش و آسودگيِ كامل و حفظ آبروي مسلمانان را در سايةاحياي اين بخش از دين مي‏ داند و حفظ حقوق فردي و اجتماعيِ آنان را مقرر مي‏ دارد, لذا براي تحقق همة اين موارد و تضمينِ تداوم آنها, براي قوة قضائيه, استقلالي ويژه, و جايگاهي برجسته و  احترامي فوق‏ العاده قايل شده است. و كارِ قاضي را با دو زاويه ديد, از جهتي دشوار و از جهتي آسان قرار داده است.

اسلام از جهت بي طرفي و عدم جانبداري يكي از طرفين دعوا, و نيز از جهت دقّت, و تقوا در صدور حكم, و پرهيز از رشوه خواري يا گرفتن هديه, بر قاضي سخت گرفته است تا جايي‏كه در تهديد او مي‏ فرمايد: (القاضي علي شرف جهنم) «قاضي بر لبة پرتگاه جهنم قرار دارد», امّا از جهتِ سادگيِ كار و قرار ندادن و نداشتنِ حاجب و دربان بر او آسان گرفته است. هم‏ چنين بر او لازم دانسته در قضاوت و پايان دادن به اختلافِ طرفين شتاب نمايد؛ بدون آن‏كه از طرفين دستمزدي طلب كند يا از آنان ماليات و كارمزد و مانند ان در يافت نمايد. چه اين‏كه اسلام چنين عملي را سخت بر او حرام كرده است, و مسلمانان نيز به اين اصول و مقررات مربوط به امر قضا پاي‏بند بودند. در نتيجه قضاوت در بين آنان طبق اوامر اسلام و نواهي قرآن و بيان پيامبر و امامان اهل بيت عليهم السلام صورت مي‏گرفت. از اين رو امر قضاوت, در نهايتِ سادگي و بدونِ اِتلاف وقت و مال, و همزمان در نهايتِ پاكي و عدالت, و بدون هيچ گونه انحراف و جانبداري و اجحاف و دست به دست كردن به سامان مي‏ رسيد.

تاريخ نگاران آگاه غربي معترفند: يكي از عوامل پيشرفتِ شگرف و گسترش سريع اسلام ناشي از اين بود كه مردم سادگي, پاكي, دادگري, سلامت, استقلال, بي‏طرفي و برابري همگان از حاكم و محكوم گرفته تا زمامدار و رعيّت را در قضاوت اسلامي مشاهده كردند. به گونه‏اي كه حتّي رسول خدا و اميرمؤمنان عليه السلام خود, همراه با طرف دعواي‏شان بي‏ آن‏كه ميان خود و ايشان تفاوتي قائل شوند, در دادگستري حضور مي ‏يافتند.