|
|
|
 |
|
 |
| |
در ايـن عـصـر كـه عـلما از آزادى نسبى برخوردار هستند و مى توانند در راه ترويج قرآن و اشاعه معارف آن كوشا باشند, ضرورت داشت پايگاهى عظيم به نام قرآن بنا كنندتا همگان از تعاليم عاليه اين كتاب آسمانى جاويدان برخوردار گردند, زيرا همه اطلاعات و معلومات دينى مسلمين از اين سـرچشمه زلال نشات مى گيرد و در واقع قرآن محور اساسى پرارزش جهان اسلام و مسلمين به شمار مى آيد و كوتاهى در اين امر حياتى و معنوى در پيشگاه خداوند منان بخشوده نخواهد شد.
با توجه به آنچه گذشت , مرجع عاليقدر جهان تشيع , حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) به تـاسـيـس ((دار الـقـرآن )) در حـوزه علميه قم ـ كه مركز فحول مراجع دينى ومحققين شيعه و نويسندگان تواناى مسائل اسلامى و پايگاه اسلام شناسان واقعى به شمار مى رود ـ مبادرت ورزيد تا با جذب محققين سراسر جهان و اشنا كردن آنان بامعارف عاليه قرآن و اهتمام به قرآن عزيز و نشر علوم مربوط به آن در يك سطح عالى وگسترده , مسلمانان را بيش از پيش به قرآن كريم متوجه و علاقمند سازد و در سايه اهتمام به قرآن و عمل به دستورات آن , جامعه مسلمين به سعادت واقعى بـرسـنـد و مـجـدو عظمت ديرينه خود را بازيابند و شيعه مجالى يابد تا مسلمين و علاقمندان به اسلام رابا حقايق خود و تاليفات ارزنده شيعه آشنا نماد.
در دوران حـاكـميت طاغوت , به خاطر وجود اشكالات بى شمار آن زمان , ((دارالقرآن )) به نتيجه مـطـلـوب نـائل نـگرديد, ولى در دوران استقرار حاكميت جمهورى اسلامى ايران , انتظار فراوان مـى رود كـه ((دار الـقـرآن )) در پـيـاده كـردن بـرنامه هاى خود درهمه ابعاد توفيق يابد و عملا پاسخگوى نيازهاى جامعه اسلامى باشد.
آغاز كار:. دار الـقـرآن در سـال 1352 بـه امـر حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) و به همت شادروان حجت الاسلام والمسلمين حاج آقا مهدى (اعلى اللّه مقامه الشريف ) درخيابان صفائيه مدرسه آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) تاسيس گرديد و با چاپ و نشرقرآن مجيد كار خود را آغاز كرد و هم ايـنـك بـا وسعتى بيشتر و با رياست عاليه حضرت حجت الاسلام والملسمين آقاى حاج سيد جواد گـلپايگانى , و وجود محققان و علما وگروههاى تحقيق , به كار خود ادامه مى دهد و توسعه قابل توجهى پيدا كرده است .
دار الـقـرآن هـمـه ساله قبل از فرا رسيدن ماه مبارك رمضان , گروهى از مبلغين وطلا ب حوزه عـلـمـيه قم را با جزوه هاى خاص تعليم قرآن , به شهرها و قرا تابعه اعزام مى نمايد و به اين شيوه و طريق هزاران نفر را با قرآن آشنا ساخته است .
دار الـقـرآن تـا كـنون كتابهايى چند پيرامون مفاهيم و علوم قرآن چاپ و منتشر نموده است و در مـحل جديد خود با نيرويى تازه به گسترش و فعال ساختن برنامه هاى خويش در همه ابعاد اقدام نموده است .
برنامه هاى دار القرآن الكريم :. برنامه هاى دارالقرآن الكريم به دو دسته تقسيم مى شود:
گروه اول : برنامه هايى كه از مدتها قبل در صدد تهيه آن بوده و تا كنون نسبتا به آن توفيقاتى يافته است .
دسـته دوم : برنامه هايى است كه در دراز مدت , پس از آماده شدن شرايط, بدان دست خواهد يافت به عبارت ديگر, ((دار القرآن )) مى كوشد تا در آينده اين برنامه ها راتحقق بخشد.
بـخـش اول : تـا آنـجـا كه بنيه مالى اجازه داده است , قرآنهاى خطى نفيس جمع آورى گرديده و نـمـايـشـگـاهـى از قرآنهاى خطى با معرفى و ذكر مشخصات لازمه هر يك آماده شده است و اين بهترين راهى است براى حفظ و نگهدارى قرآنهاى خطى و جلوگيرى از اتلاف و از بين رفتن آنها.
بـخش دوم : انواع قرآنهاى چاپى را ـ از بدو تاسيس صنعت چاپ ـ از كشورهاى مختلف جمع آورى نـمـوده و در ايـن انديشه است كه با پيگيرى مداوم , آنچه را تا كنون موفق به تهيه آن نشده است , تهيه كند و نمايشگاه قرآنهاى چاپى را هرچه كاملتر درمعرض ديد عموم قرار دهد.
در مـورد جـمع آورى قرآنهاى چاپى داخل و خارج , عده اى را به جمع آورى غلطهاى چاپى و اعلام آنـها به ناشرين مربوطه مامور ساخته تا به منظور تصحيح نهايى اقدام نمايند, و اين يكى از راههاى جلوگيرى از نشر مصحف غير صحيح و عرضه داشتن مصحف صحيح مى باشد.
و در بخش ديگر از فعاليت خويش برخى از قرآنهاى ترجمه شده را به زبانهاى ديگر تهيه كرده است و درصـدد است آنچه را ندارد ـ از بين تمام زبانهاى چاپ شده ـتهيه و در اختيار طالبان قرار دهد كـه پس از تحقيق و تهيه كارت شناسايى , نمايشگاه آن آماده خواهد شد و در حد توان بررسى هاى تحقيقى بر روى ترجمه هاى مختلف نيز به عمل خواهد آمد.
ايجاد كتابخانه مخصوص ((دار القرآن الكريم )) شامل كليه كتب تفسير, علوم قرآنى و هرآنچه به هر عنوان تا كنون درباره قرآن نوشته شده است .
در نـظـر اسـت هر كتابى كه در كتابخانه موجود نيست , از داخل و خارج ـ به هرقيمت كه باشد ـ تـهـيه گردد تا علاقمندان و محققان در زمينه قرآن و علوم قرآنى بتواننداز كتابخانه اختصاصى ((دار القرآن الكريم )) حداكثر استفاده را بنمايند.
تهيه و خريدارى مجلا ت علمى , داخل و خارج كشور, على الخصوص مجلاتى كه در ارتباط با قرآن مقالاتى دارند هدف از تهيه مجلات علمى از بدو تاسيس تا كنون به دو منظور است :.
الف ـ جدا كردن مقالات مربوط به قرآن و مسائل قرآنى از مجله , و پس از تنسيق و هماهنگ كردن مطالب , تدوين آنها به صورت ((دائرة المعارف علوم قرآن )) درآيد.
ب ـ دارالـقـرآن مـوظف است مقالات مربوطه را از ديدگاه علمى و اعتقاد شيعى بررسى و مورد دقت كند و نظرات نهايى خود را كتبا به مجله و نويسنده مقاله ارسال دارد.
تـعليم قرآن و ترجمه و تفسير آن به روشهاى مطلوب و جديد به نسل جوان وسنين بالا در سطوح مختلف و تشويق علاقمندان به حفظ قرآن .
اختصاص دادن ساعتى از برنامه تدريس مؤسس عاليقدر به بازنگرى دروس تفسير, مناهج تفسير و عـلوم قرآن , و پس از گذشت يك سال و به دست آمدن نتيجه مطلوب , اختصاص دادن مدرسه به نام ((مدرسة علوم القرآن )).
و بـالاخـره اسـتـفـاده و بهره گيرى از نظرات , انتقادها و راهنمائيهاى شخصيتهاى علمى سراسر جهان اسلام , مكاتبه يا دعوت حضورى , گرفتن مقالات اختصاصى درزمينه قرآن و مسائل قرآنى از آنان و يا دريافت هر نوع قرآن و يا كتابى كه در ارتباط باقرآن مجيد در اختيار دارند.
2 ـ برنامه هاى دراز مدت ((دار القرآن الكريم )):. 1 ـ انتشار مجله اى تحت عنوان ((نشريه دار القرآن الكريم )) .
هدف و محتويات مجله عبارت است از:.
الـف ـ معرفى يك يا دو قرآن خطى در هر شماره ـ از قرآنهاى موجود دردارالقرآن ـ با گراور چند نمونه از آنها.
ب ـ مـعرفى يك يا دو عدد از قرآنهاى چاپى نفيس قابل ذكر و يا معرفى ترجمه هاى قرآن كه براى خواننده تازگى داشته باشد.
ج ـ درج مقالاتى در زمينه علوم قرآن ـ شامل نكات تحقيقى و آموزنده .
د ـ بررسى و نقد مقالات علمى مربوط به قرآن از لابلاى مجلات داخل و خارج كشور.
ه ـ معرفى و نقد كتابهاى رسيده يا منتشر شده پيرامون قرآن كريم .
و ـ گزارش فعاليتها و اخبار دارالقرآن الكريم .
ز ـ آشـنـا كـردن جوامع مختلف با معارف قرآن , و سعى در يافتن راههاى عملى درجهت عمل به قرآن .
ح ـ عرضه سلسله مقالات اخلاقى و اجتماعى در زمينه تفسير موضويع .
2 ـ تشميل كنفرانس علمى و دعوت از شخصيتهاى داخل و خارج و بحث وگفتگو در زمينه نشر مفاهيم عاليه قرآن كريم .
بديهى است كه در كنفرانسها موضوع بحث , قرآن و مسائل مربوط به قرآن وتعاليم و مفاهيم عاليه آن خواهد بود.
3 ـ چاپ و انتشار نسخ خطى كه مطالب آنها در مورد قرآن و مسائل قرآنى باشدبديهى است مقابله نـسـخ مـتعدد و تحقيق و پانويسى و عرضه داشتن آنها به نحو مطلوب از مقدمات اوليه مى باشد و همچنين چاپ و نشر هرگونه كتابى كه در ارتباط با معارف وعلوم قرآن باشد.
4 ـ ايجاد مركزى به نام : نمايشگاه و فروشگاه انتشارات ((دار القرآن الكريم )).
اگـر ايـن نـمايشگاه و فروشگاه فعال شود, به راحتى مى توان به ساير برنامه هاى دارالقرآن دست يافت و بهترين وسيله جهت جلب علاقمندان و پياده كردن هدفهاى موردنظر مى باشد.
5 ـ در نظر است براى چرخش بهتر كار و چاپ كارهاى علمى , به دستگاههاى مدرن مجهز شويم .
6 ـ تـهـيه كامپيوتر و منتقل نمودن مسائل و علوم قرآن به كامپيوتر زيرا حافظه كامپيوتر مى تواند بـسـيـارى از مسائل علمى و آثار تحقيقى را در خود حفظ كند و اگرزمانه , كتب و آثار تحقيقى و عـلـمـى را دسـتـخـوش حـوادث قرار داد, حافظه كامپيوترمى تواند همه ميراث گذشتگان را با برنامه ريزى دقيق براى نسلهاى آينده حفظ كند.
7 ـ آماده ساختن كليه وسائل تحقيق جهت دانشمندان و محققين داخل و خارج با درنظر گرفتن اسكان و محل پذيرايى آنها.
8 ـ دار الـقـرآن خود را آماده كرده است كه مجموعه نفيسى به نام ((دائرة معارف القرآن الكريم )) منتشر نمايد.
كامپيوتر:. در مدت بسيار كوتاهى كه از تاسيس بخش كامپيوتر دار القرآن الكريم مى گذرد,اين واحد موفق شده است با استفاده از نيروهاى كارآزموده خدمات زير را انجام دهد:.
1 ـ سالانه به طور متوسط پانزده كتاب را تايپ , تصحيح و با كيفيت ممتازصفحه بندى نمايد.
2 ـ تـايـپ , تـصـحيح و صفحه بندى مجله عربى ((رسالة القرآن )) و مجله فارسى ((پيام قرآن )) با كيفيتى مطلوب و با استفاده از برنامه هاى متنوع .
3 ـ كليه نامه ها, اعلاميه ها, جزوه ها و ديگر آثار قلمى مربوط به كنفرانسهاى سالانه علوم و مفاهيم قرآن كريم و ديگر آثار مربوط به علوم قرآن در اين واحد تايپ وتصحيح و صفحه بندى شده است .
كشاف موضوعى :. يكى ديگر از برنامه هاى تحقيقاتى دار القرآن الكريم بخش ((كشاف موضوعى قرآن ))است .
در ايـن بـخش ابتدا از تمام موضوعات قرآن به وسيله عده اى از محققين فيش بردارى مى شود كه هـم اكـنون قسمتى از موضوعات , طى هفت فصل تنظيم وتدوين يافته و به يارى خداوند متعال و تـوجـهـات حضرت ولى عصر (ارواحنا له الفدا)به زودى چاپ و در اختيار علاقمندان قرار خواهد گرفت .
ترجمه گروهى قرآن كريم :. از جـمـلـه تـلاشـهـاى گـروه تحقيق دار القرآن الكريم , ترجمه فارسى توسط گروهى از فضلا و محققين است .
ايـن تـلاش بـدان جـهـت آغاز گرديده است كه ترجمه اى دقيق , روان و خالى ازاشتباه , همراه با تـوضـيـحات لازم در موارد ضرورى جهت قرآن كريم ارائه شود اين طرح گسترده و دراز مدتدر اواخـر سـال 1368 شـمسى شروع گرديده است و گروه , به يارى خداوند متعال ترجمه كاملى را آغاز نموده است .
كـار تـرجـمـه حـدود چهار سال طول كشيد, ولى چون دقت در كار, بررسى مجددرا مى طلبيد, گروه به بررسى نهايى آن پرداخت .
مجله پيام قرآن :. يـكى ديگر از تلاشهاى فرهنگى دار القرآن الكريم , تاسيس مجله فارسى ((پيام قرآن )) است از آنجا كه اين مؤسسه قرآنى بسط و گسترش علوم و مفاهيم قرآن را در ميان جامعه , به ويژه نسل جوان و تـحـصـيـل كرده , امرى ضرورى مى داند, به اين كار فرهنگى اقدام نمود و براى نخستين بار اين گـام علمى قرآنى را در حوزه برداشت لازم به ذكراست كه پيش شماره اين مجله در شهريور ماه 1372 انتشار يافت پس از آن , مجله به صورت فصلنامه , هر سه ماه يك بار منتشر گرديد و تا كنون چـهـار شماره از آن انتشاريافته و مورد استقبال و توجه خوانندگان محترم و علاقمندان به قرآن قرار گرفته است .
مجله عربى رسالة القرآن :. فصلنامه تخصصى علوم و مفاهيم قرآنى نخستين مجله اى كه در جهان اسلام به علوم و پژوهشهاى قرآنى اختصاص يافته است , مجله علمى رسالة القرآن مى باشدنخستين شماره اين مجله در محرم الـحرام سال 1411 منتشر شد اين مجله داراى جايگاه خاصى در ميان علما, دانشمندان و محققين اسلامى در داخل و خارج از ايران مى باشد و عده اى از نويسندگان سرشناس از كشورهاى مختلف اسلامى تقاضاى ارائه مقاله در اين مجله را داشته و دارند.
كنفرانسهاى تحقيقاتى علوم :. بـحـث و تـبـادل نـظر پيرامون مسائل بنيادى جامعه اسلامى و دست يافتن به راه حلهاى نهايى بر محور آيات كريمه قرآن مجيد و تحكيم مبانى عقيدتى جامعه درپرتو آشنايى با معارف قرآن و پاسخ به شبهات و تحليل مسائل اجتماعى ـ علمى وتاريخى از نيازهاى اوليه بود كه در حوزه علميه روز بـه روز گـوشـزد مى شد و ارائه دهندگان انتظار داشتند حوزه علميه جوابهاى مناسبى براى آن تـهيه نمايد از طرفى نيزبسيارى از نويسندگان و مترجمان و مفسران قرآن و آشنايان با مسائل و عـلـوم قـرآنـى ,گـمـنـام هـستند و بايد ميدانهاى مناسبى جهت اشاعه و نشر آثار و نظرات آنان فـراهـم مـى شد لذا ضرورت وجود يك مجمع علمى تحت عنوان كنفرانس هر روز بيشتراحساس مى گرديد.
خـوشبختانه اين مهم , در عيد مبعث سال 1367 (روز نزول نخستين آيات قرآن )با تاكيد و دستور حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) و با روشنفكرى و درايت آيت اللّه زادگان معظم و تلاش فـراوان آقاى دكتر سيد عبدالوهاب طالقانى ـ مسئول محترم سابق دار القرآن الكريم ـ جامه عمل پوشيد.
بديهى است كه با تشكيل اينگونه كنفرانسها آن هم با شكوه و ابهتى كه در خورمقام كتاب آسمانى و مقام شامخ نبى اكرم (ص ) باشد, شور و هيجانى در مسلمانان وعلاقمندان ايجاد مى نمود و عامه فـضـلا, طلاب و دانش پژوهان را به خواندن و مطالعه قرآن و تفسير و تحقيق علوم قرآنى و مسائل مـربـوط بـه آن و نگارش كتاب و مقاله درزمينه هاى مختلف قرآن تشويق و ترغيب مى كرد, و اين خـود فـضـيـلـتى است پربار كه آثار و بركاتش جامعه ما را با تعاليم مقدسه آسمانى و روايات ائمه مـعـصـومين (صلوات اللّه عليم اجمعين ) آشنا مى سازد و در نتيجه آنان مى كوشند تا خود را با آن دستورات حيات بخش وفق دهند و به سعادت و كمال مطلوب نائل سازند.
كتابخانه .
كتاب و كتابخانه :. كتاب : سنگ اساسى تمدن و نخستين شالوده بناى پرشكوه تمدن انسانى به شمارمى رود .
كتابخانه : مركز جمع آورى اطلاعات و تبادل آرا و نظرات دانشمندان محسوب مى شود.
تاسيس و ايجاد كتابخانه در هر نقطه , نشانى از فرهنگ و تمدن آن ملت به شمارمى رود و پشتوانه عظيم و ذخيره ارزشمند جهت نسلهاى آينده و موجود.
تـا آنـجا كه تاريخ نشان مى دهد, كشورهاى اسلامى ـ خصوصا در سده هاى چهارم و پنجم ـ داراى كتابخانه هاى بس عظيمى بوده است كه هر كدام نقطه قوتى براى مسلمانان به شمار مى رفت ولى بـا تـاسف شديد در طول ساليان , حملات پى در پى صليبيون و مغولها, باعث از هم پاشيدگى آن هـمـه عـظـمت و تمدن گرديد كتابخانه ها روبه افول نهادند و استضعاف فرهنگى سراسر جهان اسلام را فرا گرفت .
دنياى اسلام شاهد از هم گسيختن وحدت و يكپارچگى خود شد و كتابخانه هاى عظيم با كتابهاى تخصصى و بى نظيرش در تمام گيتى , به نابودى كشيده شد و روز به روز از پيشرفت و گسترش فرهنگ اسلامى كاسته شد.
اما با گذشت ايام و فعاليتهاى تبليغى و فرهنگى علما و مراجع , ملل اسلامى دوباره به خود آمده و با بازگشت به هويت فرهنگى و تاريخى خود, در راه تجديد آن همه شكوه و عظمت به پا خاستند و فـرهـنـگ كـتـاب و كتابخوانى در بين نسلها, خصوصاجوانان عاشق مكتب و مذهى رو به رشد و باليدن آغاز نمود.
با شروع مبارزات حق طلبانه مردم ايران و پيروزى انقلاب اسلامى , تشويق به اين امر دو چندان شد تـيـراژ كـتـابـهـا بالا رفت و از مرز هزاران گذشت , و بر همين اساس ,نياز به وجود كتابخانه هاى كوچك و بزرگ در گوشه و كنار اين كشور, شدت بيشترى به خود گرفت .
بـا تـوجـه به اهميت اين موضوع , و با عنايت به ارزش وجودى كتاب و كتابخوانى در اسلام بود كه حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) به فكر تاسيس كتابخانه اى بس عظيم در كنار تاسيسات علمى و فرهنگى خود افتادند.
ولـى نـاگـفته نماند كه هسته اوليه اين كتابخانه بزرگ , قبلا در مدرسه الامام المهدى (عج ) ـ با كـتـابهاى شخصى مرجع راحل ـ تشكيل شده بود و طلاب با عشق و علاقه وافرى به آنجا مراجعه مـى كردند ولى اين امر ايشان را راضى نمى كرد و پى در پى اهميت كتابخانه بزرگترى را گوشزد مى نمودند.
شـايد از بدو راه اندازى ساختمان جديد كتابخانه , بارها و بارها معظم له , ازپيشرفت كار جوياگر و علاقمند بودند كه ساختمان كتابخانه هرچه سريعتر به اتمام برسد.
بـالاخـره در روز ولادت بـابـركت مولى الموحدين , امر المؤمنين على (ع ) به سال1413 مطابق با هفدهم ديماه 1371 كتابخانه رسما افتتاح و مورد بهره بردارى عموم قرارگرفت .
ايـن كـتـابـخانه كه با زيربنايى به مساحت دو هزار و يكصد متر مربع در طبقه زيرين مدرسه علوم ديـنـى مـعظم له , در نزديكى حرم مطهر حضرت فاطمه معصومه (س )مدرسه فيضيه و دارالشفا قرار دارد, از سه بخش مهم ((خطى )), ((عمومى )) و ((امانى ))تشكيل شده است و داراى هزاران جـلـد كـتـاب نفيس و ارزشمند است كه تا كنون حدود46500 جلد از كتب چاپى و بيش از 9700 نسخه از كتب خطى آن فيش بردارى وفهرست نگارش شده است .
گنجايش كتابخانه :. گـنـجـينه مخطوطات و مخزن كتب چاپى كتابخانه گنجايش بيش از سيصد و پنجاه هزار جلد كتاب را داراست كه روزانه جوابگوى صدها مراجعه كننده مى باشد.
سالن مطالعه :. سـالـن مطالعه كتابخانه , داراى ميزهاى دو نفره است كه با احتساب قسمت اساتيدو محققين , به طـور هـمـزمـان پـذيـراى نزديك ششصد نفر مطالعه كننده مى باشد و بر اثرنيت خالص مؤسس والامـقـام (قدس اللّه روحه الشريف ) استقبال از كتابخانه به گونه اى بود كه در نخستين روزهاى افتتاح از نظر مراجعه و مطالعه كننده در رديف بزرگترين كتابخانه ها قرار داشت .
و هم اكنون كثرت مراجعين به حدى است كه به خاطر محدوديت مكان ,علاقمندان بى شمارى از اسـتـفـاده كتابخانه به ويژه هنگام داير بودن دروس حوزه محروم مى شوند, ليكن بحمد اللّه نظام كـتـابـدارى و روش چـرخـش كتاب چه در بخش امانى وعمومى و چه در بخش مخطوطات در خدمت و اطلاع رسانى به مراجعين بسيار فعال وجالب توجه است و هم اكنون پژوهشگران و اساتيد محترم حوزه از همه امكانات موجود مى توانند استفاده كنند.
بـا گـذشـت نزديك به سه سال از افتتاح كتابخانه اكنون بخش امانى 15225 نفر وبخش عمومى 5174 نـفـر عضو دارد علاوه بر عضويت دانشجويان در بخش امانى , بابرنامه ريزيهاى متناسب ـ از جـمـلـه صـدور ((كارتهاى ويژه )) ـ دانشجويان و دانش پژوهان در يكى از فصول سال از كتابخانه استفاده مى كنند كه تعداد كارتهاى موقت آنها تا آخرشهريور 1373 , 2563 عدد بوده است .
يـكـى از ويـژگـيـهـاى كتابخانه , سيستم طبقه بندى و كتابدارى آن است كه با استفاده از افكار دانشمندان مسلمان , و با توجه به گسترش روز افزون علوم و فنون تنظيم شده است .
فهرست نگارى :. از جـمله عوامل مهمى كه به كتابخانه اهميت مى بخشد, تهيه و تنظيم فهرست كتابخانه است , كه پـس از جـمـع آورى و طـبـقه بندى , از جايگاه ويژه اى برخوردار مى باشدهدف از فهرست نگارى , آشنايى با كتاب , موضوع و مؤلف آن مى باشد تا دستيابى به كتب و موضوعات مورد نظر, به سهولت انجام گيرد.
قديمى ترين و كوچكترين كتب چاپى كتابخانه :. كـتـابـخانه حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) داراى كتابهاى چاپى ارزشمندى است كه از نـفـيـس تـريـن كـتـابـها به شمار مى رود در حال حاضر قديمى ترين كتاب چاپى كتابخانه , كتاب ((الـنجاة )) ابن سينا است كه در سال 1593 ميلادى با كتاب ((القانون فى الطب )) همزمان در رم (ايـتـالـيا) چاپ شده است , يعنى درست 402 سال قبل و كوچكترين كتاب نيز ((كلام اللّه مجيد)) است كه در ابعاد 11 ميليمتر در 22 ميليمترتحرير شده است .
نسخه هاى خطى :. مـخـزن عـظـيم نسخه هاى خطى كتابخانه , گنجينه اى سرشار از معارف و علوم بشرى است كه نـشـانـگـر ذوق سـرشار خطاطان , دانش دانشمندان و هنر هنرمندان و دليل محكمى بر عظمت فـرهـنگ و تمدن اسلامى و ايرانى است اين متفكران و هنرمندان درمحيط كوچك خود با هزاران تـعـب و زحـمـت بـه تدوين و تصنيف و تاليف پرداخته اند تاپيوند نسلهاى بعدى به فرهنگ و هنر اسلامى را نيز تحقق بخشند, آثارى كه به راستى كمياب , بلكه ناياب و منحصر به فرد است .
مـنقوش بودن كلام اللّه مجيد روى پوست از قرن دوم هجرى , تفاسير و كتب فقهى , طبى و علمى قـرن پـنـجـم بـه بـعـد, خـط شـهيد اول و امضاى مرحوم شيخ بهايى ,مجلسى اول و دوم و ديگر دانـشـمـنـدان و عـلماى اعلام و نسخه هاى اصلى به خط مؤلفان آنها و اجازاتى كه به خط فقها و مجتهدان تزيين يافته است , در اين گنجينه كم نيست , كه به زبانهاى عربى , فارسى , تركى , اردو, عبرى , پهلوى , كردى و زبانهاى محلى و به خطوط و رموز حكما و فلاسفه و رياضى دانان به رشته تحرير درآمده است و به شكلى زيبا رده بندى و در هواى مناسب و استاندارد براى استفاده محققان و نسل آينده ,محافظت و نگهدارى مى گردد.
مـتـاسـفانه ضعف ارتباط مراكز علمى و تحقيقى موجب شده است تادانش پژوهان از وجود چنين گـنجينه اى بى خبر و بى بهره بمانند, فهرست كتب خطى ,اين فرصت را به پژوهشگران مى بخشد تـا گم شده خود را در لابلاى آثار مربوط به قرون و اعصار گذشته در زواياى كتابخانه بيابند و با تحقيقى افزونتر چراغى را فراسوى بشريت روشن نمايند.
قبلا فهرست و معرفى 2370 نسخه خطى در سه مجلد توسط محقق گرامى آقاى استادى به چاپ رسيده است , و هم اكنون حدود 9700 نسخه آن فيش بردارى شده است كه به شرح زير آماده است :.
1 ـ فـهـرسـت نـفـايـس : توضيحاتى است پيرامون كتابهاى نفيس و ارزشمند و شرح حال مؤلف و تـالـيفات نمونه اين فهرست در مجله وزين رسالة القرآن ـ نشريه دارالقرآن الكريم ـ شماره ششم سال 1412 درج گرديده است .
2 ـ فهرست معمولى : مانند جلد اول فهرست كتابخانه است .
3 ـ فـهرست موجز: به سبك نوين فهرست نگارى عرضه مى شود و براى استفاده مجامع فرهنگى و پژوهشگران تهيه و تنظيم شده است .
از آنجا كه در ايران اسلامى يك جهش علمى و تحقيقى به وجود آمده است , ازاين رو چاپ فهرست مـوجـز در اولويت قرار گرفته است تا زمينه كارهاى تحقيقاتى بيشتر فراهم گردد و متون اصلى فرهنگ شيعه كه همچنان ناشناخته مانده است , به سهولت معرفى شود و اگر اين حركت در ساير كتابخانه ها نيز تحقق يابد, كار محققان رادر دستيابى به نسخه هاى زمان مؤلف يا قديم ترين نسخه كتاب و خصوصيات آن آسانترمى سازد.
اينك مناسب است اشاره اى نيز به وظيفه خطير صاحبان و حافظان مخطوطات داشته باشيم :.
صاحبان نسخ خطى نادر در حقيقت امانت دار و دايع اسلاف و ميراث دارگذشتگانند كه لزوما بايد رد امانت نمايند و آن را صحيح و سالم در اختيار صاحبان اصلى قرار دهند.
مـتـاسفانه بعضى از كتابداران خود را منحصرا نگهبان و صاحب انبار مى دانند,اينها بايد بدانند كه ابـن سيناها, ابوريحانها, و فارابى ها و با استفاده از كتابخانه و آثارعلمى برجاى مانده از گذشتگان در شمار دانشمندان نام آور جهان علم درآمده اند.
پـژوهـشـگـرانى كه اركان استقلال ملتها هستند و رنج تحقيق و تتبع را به جان خريده اند, سزاوار نيست كه از بخل نااهلان خود دل بخورند.
كـتـابـداران بـايـد زمـينه تحقيق را بيش از پيش فراهم آورده و فرزندان بزرگ اسلام را در صف شايسته خود بنشانند تا ميهن اسلامى ما همچنان مرز و بوم محققان نامورباشد.
بخش كتب درسى حوزه :. قـسـمـتى از بخش عمومى كتابخانه را كتابهاى درسى حوزه از قبيل : متون درسى ادبيات عرب , اصـول , فقه و حواشى و شروح آنها تشكيل مى دهد كه به صورت قفسه بازدر اختيار مراجعين قرار دارد.
لازم بـه ذكـر اسـت كـه در بـخـش عمومى به استثناى كتب مرجع بيش از دو يا سه عنوان كتاب نـگهدارى نمى شود, بقيه به بخش امانى منتقل مى گردد و اگر بخش امانى نيزنياز نداشته باشد از وارد كـردن كـتـاب در دفـتر كل خوددارى نموده آنها را كتب مورد نيازكتابخانه مبادله و يا به كـتـابـخـانه هاى ديگر اهدا مى گردد, اما در بخش كتب درسى ممكن است تا چند عنوان و دوره كتاب لازم باشد.
بخش امانى :. امـانـت دادن كـتـاب در اسـلام سابقه اى ديرينه دارد, كتاب ((تذكرة السامع )) بدر الدين جماعه (733) فـصـلـى را بـه راه و رسـمـهـاى ويـرايش , نگارش , حمل , گذاشتن , خريد,امانت گيرى , رونويسى كتاب و مانند آن اختصاص داده است .
پـيشينيان براى كتاب داران و سرپرستان كتابخانه ها مقرراتى را درباره نگهداى كتابها, جلدسازى , صـحافى , تحويل كتاب به امانت گيران , شرطهاى امانت دهى , ندادن كتاب به كسانى كه شايسته نـيستند و وضع كرده بودند, تا جايى كه احمد بن محمد بن جعفر بن مهزيار يزدى رساله اى به نام ((عارية الكتب )) نوشت و در آن يازده حديث درمورد امانت دهى كتاب آورده است .
دانـشـمـنـدان در نـگـهـدارى كتابهاى خود توجه فراوانى داشته اند و اين توجه , آنهارا به ساختن كتابخانه ها و گنجينه هاى بسيارى برانگيخت و كتابهاى خود را وقف آنهاكردند و براى نگهدارى آنـهـا از نـابـودى و دسـتبرد, شرايط و مقررات سختى نهادند كه مهمترين آن شرطها, ممنوعيت بيرون بردن كتابها از كتابخانه بود.
سيوطى (849 ـ 911) در رساله اى به نام ((بذل المجهود فى خزانة المحمود))كوشيده است كه از شروط واقفانى كه شرط مى كردند كتابهاى وقفى از جاى خود بيرون برده نشود گريزگاهى بيابد و اين شرطها را تغيير دهد.
او در لابـلاى هـمـان شرطهاى واقف به استثنايى برخورده است كه اجازه جابجايى و بيرون بردن كـتـابـهـا را از جـايـگاه وقف نشان مى دهد, و لذا فتوى مى دهد كه مى توان به كسانى كه شايسته نگهدارى و مراقبت كتابها هستند, كتاب به امانت داد.
بـخـش امـانـى كتابخانه تابع دفتر كل است و صدور كارت عضويت كتابخانه امانى طبق مقررات ويژه اى است كه عضو مى تواند كتاب را در خارج از كتابخانه مورد استفاده قرار دهد.
قابل ذكر است تا آخر مهرماه 1373 تعداد اعضاى بخش امانى به 15225 عضورسيده بود.
مجلا ت :. نشريات , مجلات و جزوات كمتر از 48 صفحه به استثنا نظريه هاى علمى , دفترو شماره جداگانه دارد كـه پس از يك سال جزوات فراهم آورده , تنظيم و تجليدمى گردد, آنگاه در دفتر كل ثبت و فهرست مى شود در حال حاضر كتابخانه داراى 158عنوان مجله و نشريه غير مكرر مى باشد.
تجهيزات كتابخانه :. در سـالـن مـطـالـعـه اين كتابخانه , فضاى لازم براى هر نفر مطالعه كننده 75 سانتى متردر نظر گـرفـته شده است كه به اين ترتيب همزمان 600 نفر مى توانند به مطالعه بپردازنداز لحاظ نور با اصـول بهداشتى رعايت شده و چراغهاى مهتابى رنگ آفتابى (زرد بسيارروشن ), كه براى مطالعه در شـرايـط مـخـتلف نور چشم كاملا مناسب مى باشد نصب گرديده است در ساير امور نيز مانند نظافت , تهويه و ديگر مسائل كتابخانه نيز كوشش شده تا راحتى و آسايش مطالعه كنندگان فراهم آيد ملحض كلام آنكه اين كتابخانه با اين خصوصيات و ويژگيها يكى از ذخاير بزرگ كشور و يكى از ميراثهاى فرهنگى و علمى حوزه علميه قم مى باشد.
مركز معجم فقهى .
با گذشت زمان و پيشرفت علم و تكنولوژى , شيوه هاى آموزش و پرورش نيزتغيير پذير بوده است بـعـضى روشها و ابزار گذشته كاربرد خود را از دست داده و امروزپاسخگوى نياز فقها و محققين نمى باشد و نمى توانند با آن ابزار خدمات قابل توجهى راارائه نمايند.
امروز بايد ديد چه عواملى مى تواند در تثبيت ارزشها و فرهنگ و هنر اسلامى مؤثر و مفيد افتد بايد دريافت كه چگونه مى توان نتايج سالها تحقيقات علما ودانشمندان را در معرض افكار عمومى قرار داد.
بـر همين اساس و با تشخيص اين انگيزه , يكى ديگر از برجستگيهاى تفكر ناب و اصيل حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) به عرصه ظهور رسيد تفكرى كه مى تواند نقش بسزايى در ترويج فقه آل محمد (ص ) و احياى آثار بزرگان دين وفعاليتهاى علمى و تحقيقى آنان داشته باشد.
اگـر در گـذشـتـه امـكـان طـرح چـنـين مباحثى در دنياى علم و تكنولوژى نبود و اگراجازه نـمـى دادنـد كـه انـديـشـه هـا و علوم شخصيتهاى شيعى در معرض ديد عموم قرارگيرد, امروز مى توانيم چنين فرصتى را مغتنم شمرده و در راه ترويج قرآن و تعاليم ائمه معصومين و كنكاش و تحقيق علماى بزرگ تاريخ شيعى , كوشا باشيم .
مـرجـع بـزرگـوار و زعـيـم راحل حوزه ها, در اين راستا به انديشه اى طولانى پرداخت , و نهايتا با تصميم قاطع دستور استفاده از كامپيوتر و ابزار جديد را صادرفرمودند.
شايد با توجه به خصوصيات روحى و ويژگيهاى اخلاقى ايشان , كسى فكر نمى كردكه روزى چنين حركتى از ناحيه معظم له صورت بگيرد, اما همگان ديدند و شاهدبودند كه چگونه اين پديده جديد هم توسط ايشان در خدمت علوم اسلامى گرفته شد ومقام معظم رهبرى نيز چه زيبا در پيامشان به اين نكته ظريف و مهم اشاره داشته اند.
با توجه به آنچه گذشت , اميدواريم تمام كتب فقهى , اصولى , تفسير روايى ,حديثى , رجالى و را به كامپيوتر داده و به فراخور هر كدام نرم افزارى تهيه شود.
در ايـنـجـا ضـرورى است براى آشنايى بيشتر با يكى ديگر از ميراثهاى گرانبهاى مرجع راحل , به چـگونگى شكل گيرى و اهداف و عملكرد ((مركز معجم فقهى )) بپردازيم وبه روح بلند و پرآوازه آن فقيه گرانمايه درود بفرستيم .
تاريخچه پيدايش :. چند سال پيش بود كه براى حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (قدس اللّه نفسه الزكيه ) بيان شد پـديـده اى نو به نام كامپيوتر به دنياى علم و دانش آمده و سپس كيفيت آن براى معظم له تشريح شد احساس آرامش خاصى كردند و با توجه به اينكه در اغلب امور پيشقدم بودند, اين بار نيز با شوق خـاصى اين مهم را پذيرفتند و طى حكم كتبى ,فرزند خود, حاج سيد جواد و آقاى حاج شيخ على كـورانـى عـامـلـى را بـراى ايـن هدف مهم برگزيدند و در آن اصول كلى كار را مبسوطا توضيح فـرمودند از آن لحظه پربركت كار و فعاليت كامپيوتر آغاز شد و تا كنون كارهاى مهمى را پشت سر گذاشته است :.
كارهاى انجام شده :. الـف ـ برنامه معجم فقهى و تفسير و حديث و اصول فقه : ابتدا مركز از تايپ اصل متون كتب شروع كـرد و هر كتابى پس از تايپ تصحيح و سپس تدقيق مى شد تا اينكه حجم اهم كتب فقهى شيعه و ديـگـر مـذاهب (زيدى , شافعى , حنفى , مالكى , حنبلى و ظاهرى )به 600 جلد رسيد كه بحمد اللّه چند سال پيش مورد استفاده حوزه ها و مؤسسات علمى داخل و خارج كشور واقع شد و با استقبال بـى نـظـيـر عموم مواجه گرديد و هم اكنون مهمترين كتب تفسير روايى و مهمترين كتب حديث شـيـعـه و سنى تا قرن هشتم ومهمترين كتب اصول فقه شيعه تا زمان حاضر, به مناسبت ارتحال حضرت آيت اللّه العظمى گلپايگانى (ره ) به برنامه افزوده شده است كه حجم كل آن بالغ بر 1000 جـلـدگشت و با برنامه معجم فقهى (1 و 2) , ديسك نورى با حجم 600 مگا بايت به دانش پژوهان اعم از مراجع , فضلا و طلاب و محققين عرضه مى شود.
با اين توضيح , محقق مى تواند با وارد نمودن جمله يا كلمه مورد نظر خود به دستگاه , تمام موارد به كار گيرى آن كلمه را ببيند, و يا در فايل مخصوصى براى او ذخيره كند و سپس مطلوب خود را از فايل ذخيره بردارد و يا فيش بردارى نمايد.
ب ـ بـرنـامـه امـام مـهدى (عج ): با حجم 15 مگا بايت كه شامل قرآن كريم , نهج البلاغه ,صحيفه سجاديه , معجم احاديث امام مهدى (ارواحنا فداه ) و كتب ديگر از قبيل اكمال الدين شيخ صدوق و الغيبة شيخ طوسى و الغيبة نعمانى و كفاية الاثر خزاز قمى (قدست اسرارهم ) و مى باشد كه از چند سـال پـيـش بـه تمام مراكز علمى حوزه و خارج حوزه اهدا شده و كماكان اهداى آن به نام شريف حضرت حجت (عجل اللّه تعالى فرجه الشريف ) ادامه دارد.
ج ـ برنامه قاموس فقه : در اين برنامه فهرست تمام الفاظ مهم علم فقه ازمصطلحات , قواعد, اعلام , امكنه و الفاظ مشكل و تمام كتب قواعد فقهى و اصولى گردآمده و براى سهولت بيشتر تعدادى از كـتـب لـغـت عربى مانند مفردات راغب و عين الخليل و به آن افزوده شده است و در حال حاضر حـجـم كـامـپـيـوتـرى آن 20 مـگابايت مى باشد از اين برنامه مى شود از طريق مطالعه , جستجو, فيش بردارى و چاپ بهره گرفت .
د ـ بـرنامه زندگينامه علما: در اين قسمت به شرح حال بيش از هفتاد شخصيت ازعلما و فقها در زمانهاى مختلف پرداخته شده است كه ابتدا توسط تعدادى از محققين تمام احوالات مربوط به هر فـرد ـ تـقـريـبا از تمام منابع و مصادر ـ جمع آورى گرديد وسپس به كامپيوتر داده شد اين مهم , براى محقق اين امكان را به وجود مى آورد كه از هرزاويه اى مى تواند زندگى فرد را جستجو كند و آن را در فايل مخصوصى جمع آورى نمايد اين برنامه داراى 15 مگابايت حجم مى باشد.
هـ ـ بـرنـامـه ابواب فقهى : اين برنامه شامل فهرستى از تمام ابواب كتب فقه شيعه و سنى است , با رعايت اين نكته كه همان عبارت مندرج در كتاب فقيه بدون هيچ گونه دخل وتصرفى آورده شده اسـت و مـحـقق مى تواند با مراجعه به اين برنامه نشان ابواب وفصلهاى مورد نظر خود را در تمام متون فقهى بيابد.
و ـ بـرنـامه كتابشناسى : از آنجا كه براى هر فرد كتابشناس و كتابدار و محقق قبل ازتحقيق در هر مـوضـوعـى , شـنـاخت كتب و موضوع آن علم لازم است , مركز معجم بر آن شد تا برنامه اى شامل مهمترين كتب كتابشناسى مانند فهرست ابن نديم , كشف الظنون حاجى خليفه , الذريعة آقا بزرگ تهرانى , معجم المطبوعات العربيه , المعربة سركيس وتهيه نمايد, تا محقق بتواند به راحتى در هر رشته اى تحقيق كند و اسامى كتب مربوطه رادر فايل مخصوصى ضبط كند.
به علاوه , بيش از 10000 عنوان از اسامى كتب فقهى شيعه و 500 عنوان از كتب اصول فقه شيعه در بـرنـامـه وارد شـد و بـحـمد اللّه اين برنامه با حجم كامپيوترى 65مگابايت جهت خدمت به عموم دانش پژوهان به پايان رسيده است .
ز ـ بـرنـامـه ظهور: در اين برنامه اين امكانات براى محقق وجود دارد كه در فايلهاى مورد نيازش عـملياتى را انجام داده , مثلا آنها را به فايلهاى ديگرى تبديل كند, مانندتبديل فايلهايى كه با كاتب 5 تـايپ شده را به زرنگار يا زرنگار را به نشر الف و غيره تبديل نمايد, و مى تواند خطوط فايلها را به انـدازه و طـول دلـخواه تنظيم نمايد يا دو فايل را با هم مقايسه كند و از جستجو در فايلها با حجم بزرگ استفاده نمايد حجم كامپيوترى اين برنامه 2 مگابايت است .
ح ـ بـرنـامـه كاتب 5 : اين برنامه يك اديتور تايپ به زبانهاى عربى , فارسى و انگليسى مى باشد كه مـركـز مـعـجم فقهى حدود چهار سال است آن را در اختيار مؤسسات ومحققين حوزه و خارج از حوزه قرار داده است .
مجمع اسلامى ـ جهانى (لندن ). تـوسـعـه تـبليغات جهانى , و ضرورت گسترش احكام اسلام ايجاب مى كرد كه همگام با نيازهاى جـهـانـى , گـامـهـاى مـثـبتى در ترويج و تبليغ احكام اسلام برداشته شود وتامين اين ضرورت , آمـادگـى در سـطح جهانى را مى طلبد, و از ديگر سو از خصوصيات تفكر شيعى , زنده بودن آرا و نظرات و احكام برجسته فقه جعفرى (ع ) مى باشد كه تقدم آن از آغاز تا به امروز بر همگان واضح و مبرهن است .
شـيـعـيـان بـا آنكه به گواهى تاريخ , مورد ضرب و شتم و قتل و غارت قرار گرفته اند,و استكبار هيچگاه نگذاشته آزادانه رشته هاى علمى و نظريات محققين , خاطه درزمينه هاى قرآن و تفسير و عـلـوم اهـل بـيت (ع ) منتشر شود, ولى دانشمندان شيعه نيز دراعصار مختلف , از اهداف خود باز نـايـسـتـاده انـد و با صداقت و خلوص تمام , به مقابله سختى ها شتافته اند و به حفظ و حراست آثار گرانبهاى تفكر شيعى و معرفى اسلام راستين در سطح جهانى پرداخته اند.
|
|
|
 |
|
 |
|
