بر آورده شدن حاجات يا مسخره كردن دل كسى
در كتاب خطى منسوب به شهيد از امير المؤ منين على عليه السلامنقل شده كه (براى تسخير قلب شخص مورد نظر خود) بخواند:
(( اللهم انى اسا لك يا الله يا واحد يا احد يا فرد يا وتر يا صمد (يا) من ملاتاركانه السموات ئ الارض اسالك ان تسخر قلب فلان ابن فلانة كما سخرت الحيةلموسى عليه السلام و اسالك ان تسخر قلب ابن فلان كما سخرت لسليمان جنوده منالجن و الانس و الطير و الوحش و هم يوزعون (و) اءسئلك ان تلين قلب فلان كما ليناتالحديد لداود عليه السلام ، اءسئلك اءن تذلل قلبه كما ذللت نور القمر لنور الشمسيا الله هو عبدك ابن اءمتك . اءنا عبدك ابن اءمتك خذلى بقدميه و من ناصيته فسخره لى حتىتقضى حاجتى بهذا و ما اريد انك على كل شى ء قدير ((ان الذين امنوا و عملوا الصالحاتسيجعل لهم الرحمن ودا))
ترجمه : بار خدايا همانا از تو در خواست مى كنم اى خدااى يگانه ، اى يكتا اى تنها تكاى بى نياز اى كسى كه اركانش آسمان و زمين را پر نموده ، از تو مى خواهم كهدل و قلب فلانى فرزند فلان زن را به تسخير من در آورى همچنانكه مار و اژدها رابراى حضرت موسى تسخير نمودى ، و از تو در خواست مى كنم كه قلب فرزند فلانمرد را براى من مسخره كنى ، همانطور كه براى حضرت سليمان جن و انس و پرنده وچرنده و وحوش را مسخره نموى و ارتش او را از آنها قرار دادى .
و از تو خواستارم كه قلب فلانى را براى من نرم كنى همانطورى كه آهن را براىحضرت داود عليه السلام نرم نمودى ، و از تو مى خواهم كه قلبش را برايم رام گردانىچنانكه نور ماه را براى نور خورشيد رام نمودى (و چنانكه نور خورشيد را براى ماه رامگردانيدى )، اى خدا او بنده تو است فرزند كنيز تو است و من بنده تو فرزند كنيز توهستم ، پاها و پيشانى او و از سر تا پاى او را بگير و براى من مسخرش كن ، تا حاجتم وآنچه بوسيله او بر آورده شود.
گه تو بر هر چيز توانائى ، همانا كسانى كه ايمان آوردند وعمل شايسته انجام دادند خداى رحمان محبت را براى آنها قرار خواهد داد و ديگران به اوعلاقه مند خواهند شد.
براى تسخير دلها و حيوانات و اسم اعظم
در كتاب خطى منسوب به شهيد كه بنده روايتش را ترجمه كرده ام مى فرمايد:مقاتل به مردى گفت : دعائى به تو ياد مى دهم كه بخوانى و مستجاب شود و اگرمستجاب نشد مقاتل را لعن كن چه زنده باشم چه مرده ، وقتى نماز ظهر را خواندى صدمرتبه بگو: (( بسم الله الرحمن الرحيم ولاحول و لاقوة الا بالله العلى العظيم ، يا قديم يا دائم يا فرد يا وتر يا احد ياصمد.))
ترجمه : به نام خداوند بخشنده مهربان ، هيچ جنبش و توانى نيست جز به خداى والا وبزرگ اى قديم اى ابدى و هميشگى اى تنها اى يكتا اى يگانه ، اى بى نياز.
و شخصى از كاروان حجاج فرار كرده بود تا به كوى رسيد كه روى آن كوه راهبى بودراهب به او گفت : چطور اينجا آمدى و اينجا حيوانات درنده اى دارد كه مى آيند در نزد اينآب ، پس اين شخص ساكت شد و جوابى نداد.
هنگامى كه شب فرا رسيد، حيوانات درنده به كنار آن آب وارد شدم ، پس ‍ اين شخص دستخود را بالا آورد و گفت : (( يا بسم الله الرحمن الرحيم يا مسخر ما فى الارض لخلقهبا مجرى الفلك فى البحر بامره يا ممسك السماء ان تقع على الارض الا باذنه ،ارحمنى انك بالناس ‍ لروف رحيم سخرها لى .))
ترجمه : اى كه نامت خداى رحمان رحيم است ، اى تسخير كننده آنچه كه در زمين است براىمخلوقينش ، اى كه كشتى در دريا به امر تو در جريان است ، اى كه نگه دارنه آسمانىكه جز به اذن تو به زمين نيفتد، به من رحم كن چون تو به مردم رؤ ف و مهربانى ، اينحيوانات را براى من مسخره كن و در تسلط من قرار ده .
پس آن حيوانات ثابت سر جاى خوذد ماندند، و او هم در كنار آنها بود.
راهب گفت : اين دعا را به من ياد بده من اسم اعظمى كه خداىمتعال بر پيغمبرش نازل كرد به تو ياد مى دهم ، آن وقت طى الارض براى توحاصل مى شود (به آسانى مى روى حج ) و به پيش من بر مى گردى ، پس ‍ به تواحسان مى شود و ازدواج هم مى كنى .
پس آن شخص دعا را به آن راهب ياد داد، پس راهب هم دعاى اسم اعظم را به او تعليم داد كهاين است :
(( اللهم انى اسالك باسمك الرحمن الرحيم الواحد الذى ليس غيره قديم ، لاند له دائمله حى لايموت ، خالق ما يرى و ما لايرى عالمكل شى ء بغير تعلم اكفنى مؤ ونة الحجاج .))
و او به حج رفت و پيش راهب برگشت ئ راهب به او جاى داد و او ازدواج هم نمود.
و در كتاب خطى منسوب به شهيد است :
(( قال الله تعالى من طلبنى و من وجدنى احبنى و من احبنى عشقنى و من عشقنى و من عشقنىعشقته و من عشقته قتلته و من قتلته فعلى ديته و من على ديته فاناديته . ))
خداى متعال فرموده : هر كس مرا طلب كند پيدايم كند و آنكس كه پيدايم كند مرا دوست دارد،و آنكس كه مرا دوست دارد به من عشق مى ورزد، و آنكس كه به من عشق مى ورزم ، و آنكس راكه من به او عشق ورزم او را مى كشم و آنكس را كه به من بكشم ديه اش بر من است و كسىكه ديه اش بر من است من خودم ديه او هستم .
سفارش پيغمبر اكرم ص
باز در كتاب خطى منسوب به شهيد است ، جميع مؤ منين و مؤ منات بدانند كه اين نوشته راجمعى كه از مدينه منوره آمده اند نقل كرده اند و دراول آن است (( بسم الله الرحمن الرحيم ، )) اين نوشته اى است از پيامبر خدا(ص ) كهناقل آن شيخ بهائى محمد خادم حرم مطهر پيامبر(ص ) است .
شيخ محمد گويد: كه پيامبر (ص ) را در خواب ديدم كه مى فرمود: به امت خوب من سلامبرسان و به آنها بگو كه پيامبر (ص ) وصيت و سفارش كرده به اطاعت خدا، و اطاعترسولش و نماز و زكوة ، و نيز سفارش كرده كه نخوابيد جز با طهارت ، و بپرهيزيد ازغيبت و بدگويى ، و بپرهيزيد از سخن چينى و از شهادت دروغ و بپرهيزيد از خوردنمال حرام و مطلق حرامها و خوردن مال اطفال (يتيم ) و بپرهيزيد از كشتن انسانهايى كه خداقتلشان را حرام كرده و شما را سفارش مى كنم به تقواى خداى سبحان .
پس كسيكه به اينها عمل نكند او امت من نيست و من از او بيزارم و من ده (ها)سال است كه شما را شفاعت مى كنم و اگر شفاعت من نباشد زمين شما را فرو خواهد برد وقتنزديك است .
و اين عهد بين شما باشد، و شما را سفارش مى كنم كه اين نوشته را از شهرى بهشهرى بفرستيد از مشرق زمين به مغرب زمين بفرستيد.
و هر كسى كه اين نوشته را (براى ديگران )نقل كند، ضمانت مى كنم براى او در نزد خدا، بهشت را و نمى ميرد تا قصر و كاخ خود رادر بهشت ببيند و من در روز قيامت شفيع او خواهم بود و آن حضرت فرمود: كسى كه آن را ازورقه اى به ورقه ديگر نقل كند و شش روز، روزه بگيرد و هفتمين روز عيد باشد بهثواب نائل مى شود مانند ثولب عيد فطر.
پيامبر اكرم (ص ) فرمود: بگيريد اين نوشته و اين نامه را و نگهداريش ‍ كنيد و كسى كهدر اين نوشته شك كند، پس او بيزار از من و من از او بيزارم ، شيخ محمد خادم روضه منورهپيامبر گويد: از خواب خود بيدار شدم و دست مبارك آن حضرت بر سرم بود و من خدا راشاهد مى گيرم ميان خود و شما، سلام خدا بر سيد و سرور ما حضرت محمد صلى اللهعليه و آل طاهرينش باد.
نگاه به چهار چيز عبادت است
عن ابى ذر قال : قال النبى صلى الله عليه و آله : النظر الى على بن ابى طالب عبادة، و النظر الى الوالدين براءفة و رحمة عبادة ، و النظر فى المصحف عبادة ، و النظر الىالكعبة عبادة .⁽⁶⁶⁾
از ابوذر نقل شده كه گفت : پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: نگاه كردن بهعلى بن ابى طالب عليه السلام عبادت است ، و نگاه كردن به پدر و مادر با راءفت ورحمت عبادت است ،، و نگاه كردن به قرآن عبادت است و نگاه كردن به خانه كعبه عبادتاست .
مراحل نفس خوديت
انسان مجموعه اى است كه از غرائز و شهوات مختلف ، شهوت رياست ، تمايلات نفسانىبرخوردار مى باشد، از طرف ديگر داراى قوهعقل مى باشد، كه بوسيله اين قوه خير و صلاح خويش را تشخيص ‍ مى دهد و نفس راكنترل مى كند، و نفس آدمى داراى مراتبى است كه عبارتند از:
1- نفس اماره
2- نفس لوامه
3- نفس ملهمه
4- نفس مطوئنه
نفس اماره آن حالتى است در انسان كه انسان رادنبال تمايلات حيوانى مى برد، خداوند متعال ضمن بر شمردن آياتى ، چهار صفت براىنفس ‍ ذكر مى كند در سوره يوسف مى فرمايد:
(( ان النفس لامارة بالسوء الا ما رحم ربى .))
نفس آدمى ، انسان را به سوى زشتيها مى برد، اگركنترل دست و جوارح بدست نفس اماره باشد، دست و ساير جوارح رها مى شود و به هرطرفى كه ميل پيدا كرد مى رود، چشم به ناموس مردم و جايى كه نبايد نگاه كرد مى كند،دهان او گشوده مى شود و حرفهاى لغو، غيبت و تهمت و...مرتكب مى شود، و بالاخره انسانرا از انسانيتش خارج مى كند و به شرور مى كشاند و اگر انسان نفس اماره را رها كند وجلوى تمايلاتش را نگيرد مصداق اين آيه شريفه مى شود: (( اءولئك كالانعامبل هم اضل )) مى شود يعنى آنها مانند چهار پايان هستند بلكه گمراه ترند.
2- نفس لوامه : اين مرحله از نفس اگر در كسى پيدا شود بسيار خوب است ، كه قرآن از آنبه نفس لوامه تعبير كرده است .
(( لا اقسم بيوم القيامة و لااقسم بالنفس اللوامة ))
لوامه هم مانند اماره صيغه مبالغه است يعنى بسيار ملامت كننده گاهى اوقات افرادى پيدامى شوند، كه پس از اينكه در گناهى واقع شدند، از خود منزجر مى شوند، كه چرا منمرتكب گناه شدم ، و با يك حالت پشيمانى و ناراحتى كه در وجودش پيدا خود را سرزنشمى كند قهرا وقتى شخص خود را ملامت مى كند زمينه اى براى ترك گناه در او پيدا مىشود و همين مرحله اگر براى انسان حاصل شود، مى توانيم بگوئيم عدالت است ، بر عكسعده اى ديگر در اثر كثرت گناه ، پس از ارتكاب گناه يا گناهانى اصلا فكر اين رانمى كنند كه آيا اين عمل گناه است يا نه و اينگونه افراد در واقع وجدانشان مرده استبلكه داراى وجدان نيستند.
بنابراين كسى كه نفس لوامه دارد، گناه و خطائى كرده ولى بواسطه وجدان بيدارشخوذد متوجه گناهى كه كرده مى شود در جائى كه خداوند به ((نفس لوامه )) قسم مىخورد معلوم مى شود كه نفس ‍ لوامه يك مرتبه كمالى است و امر محترمى است كه خدا به آنقسم خورده است .
3- نفس ملهمه : مرحله سوم كه براى نفس در قرآن ذكر شده ، نفس ‍ ملهمه است كه خدا درسوره والشمس به نفس و خداى نفس قسم خورده .
(( و نفس و ما سويها، فالهمها فجورها و تقويها⁽⁶⁷⁾ ))
نفس ملهمه نفسى است كه به قدرى بيدار شده كه مورد توجه خداوند مى باشد و نفسىاست كه يك نوع اتصالى به عالم غيب پيدا كرده ، مى تواند خوب و بد را تشخيص دهد واميدواريم خداوند چنين حالتى از نفس را نصيب ما بگرداند.
4- نفس مطمئنه : بالاترين مرحله نفس مرحله اى است كه نفس انسانى بواسطه ارتباطش باخداوند، داراى اطمينان و آرامش كامل مى شود، و هيچگونه تزلزلى در آن راه ندارد كه از آنبه نفس مطمئنه تعبير شده كه خداوند در سوره فجر مى فرمايد:
(( يا ايتها النفس المطمئنة ارجعى الى ربك راضية مرضية . ⁽⁶⁸⁾ ))
خداوند در آيه ديگرى مى فرمايد: (( الابذكر الله تطوئن القلوب .⁽⁶⁹⁾ ))
با ياد خدا دلها و قلبها مطمئن و آرام مى شود، مسلما اگر كسى داراى چنين نفسى باشد، درمقابل كوه مشكلات ايستادگى مى كند و مصداق بارز آن حضرت امام حسين عليه السلام درروز عاشورا است كه با آن همه مصيبتهائى كه بر وى وارد شده بود، شهادت اصحابششهادت آن طفل شير خوارش امام را از پاى در نياورد.
چنانچه در لحظات آخر عمرش مى فرمايد: (( الهى رضا برضاك و تسليما لبلائك لامعبود سواك . ))
خداوندا راضيم به رضاى تو و تسليم بر بلاها و مصيبتهاى تو هستم و غير از تومعبودى ندارم .
1- هواى نفس در مقابل ترس از خدا
آياتى در مورد هوس و هواى نفس ذكر شده است (( ((و اما من خاف مقام ربه و نهى النفسعن الهوى فان الجنة هى الماءوى .⁽⁷⁰⁾ ))
كسى كه از خدا ترسيد و جلوى هواهاى نفسانى خود را گرفت جايگاه او بهشت است دراينجا صحبت از هوس است كه انسان جلوى آن را بگيرد كه در برابر آن بهشت قرار دارديعنى اگر هواى نفس آزاد باشد خبرى از بهشت نيست .
در نتيجه جاذبه هاى شهواتى و حيوانى و پست انسانى كه از آنها به هواى نفس تعبيرشده است در راءس مور انسان قرار دارد كسى كه از خدا ترسيد هواى نفس را سركوب مىكند و كسى كه هواى نفس را سركوب كند به بهشت مى رود، پس معلوم مى شود كه مسئلهبهشت و ترس از خدا با مسئله هواى نفس منافات دارد.
2 - حرص نفس ضد رستگارى است :
(( و من يوق شح نفسه فاولئك هم المفلحون .))⁽⁷¹⁾
اگر كسى از حرص نفس و از شدت شوق نسبت بهمال دنيا خودش را حفظ كرد رستگار است در اينجا در برابر فلاح و رستگارى شح نفس وحرص و بخل نفس قرار گرفته ، يعنى اگر انسان دچار هواى نفس وبخل شد، ديگر رستگارى در كارش نيست .
حال ممكن است سئوال فلاح چيست ؟ فلاح نوعى آزادگى و رها شدن از قيد و بندهاى گناه ورهائى از اسارت در بند هوا و هوس است ، پس ‍ شح نفس يعنىبخل نسبت به مال و حرص نسبت به مال دنيا باعث ذلت و بردگى و اسارت مى شود.
3 - نفس اماره يكى از ابعاد نفسانى انسان
(( و ما ابرى ء نفسى ان النفس لامارة بالسوء الا ما رحم ربى .))⁽⁷²⁾
و نفسى خودم را از گناه و عيب مبرا نمى دانم زيرا نفس اماره ، انسان را به كارهاى زشت وناروا وامى دارد جز اينكه خدايم مرا رحم كند.
اين اشعار به داستان حضرت يوسف دارد كه آزمايشهاى گوناگونى برايش پيش آمد كهبا اتكاء و ايمان به خداوند توانست بر شهوت نفس ‍ پيروز شود.
در قرآن آيات فراوانى راجع به نفس ذكر شده و در اين آيات چهره هاى گوناگونى ازنفس مورد توجه قرار مى گيرد، گاهى آن چهره مادى جاذبه رفتن به سوى ماديات رابراى انسان تصوير مى كند و گاهى چهره تكامل و تعالى انسانى را ارائه مى دهد.
گاهى نيز چهره تصميم گيرنده و جهت دهنده انسانى را تصوير مى كند يعنى اين((خوديت )) و نفس در قرآن با رويه هاى گوناگونى آمده است ، لذا انسان نمى تواندهيچ يك از اين چهره ها را فراموش كند اما اين ما هستيم كه بايد اين چهره ها را بشناسيم ودرصدد كنترل و جهت دادن به آنها برآييم . ⁽⁷³⁾
كوثريه سيد رضا هندى

جملات نامانوس ، هر كه بدون لكنت بخواند فصيح است
قورى گل قرمزى
ليره رو لوله ، لوله رو ليره
گربه گنده ، گرده گنبد خوابيده
شب يكشنبه كشتم شپش شش شپش شپش كش شش پا را سربازى سر بازى سر بازىسربازى را كشت .
افسوس

افسوس كه از حالت خود بى خبرانيم

يك دهر همه كور و يك آفاق و كرانيم

ره پرچه و ماكور و زنا بردن فرمان

هم از نظر افتاده صاحب نظرانيم

شه جاده كز آن قافله سالار گذشته

گم كرده بهر كوره رهى ره سپرانيم

هر تخم كنى كشت همان بدروى آخر

زينهار در اين مزرعه ما برزگرانيم

گو سنگ تنبه دگر اى چرخ ميفكن

خود رنجه مفرماى كه ما خيره سرانيم

ناگشته خريدار به بازار سعادت

سرمايه زكف رفته و ما بى خبرانيم

هر روز بود محشر و برپاست قيامت

علت همه آنست كه ما بى بصرانيم

امروز كه خاك قدم ما دگرانند

فرداست كه ما خاك قدوم دگرانيم

افسوس كه ما نامه عصيان ندريديم

بر تن بجز از جامه حسرت نبريديم

با گوش عمل حكم خدا را نشنيديم

بر لوح معاصى خط عذرى نكشيديم

پهلوى كبائر حسناتى ننوشتيم

هر روز و شب و شام و صباح دگر آمد

ما را همه دم نقش دگر در نظر آمد

افسوس كه در خواب گران عمر سر آمد

پيرى و جوانى چو شب و روز در آمد

ما شب شد و روز آمد بيدار نگشتيم

عبرت نگرفتيم ز همسايه كه بگذشت

وز خواجه فلان با همه پيرايه بگذشت

وز سايه آن كاخ فلك پايه كه بگذشت

افسوس بر اين عمر گرانمايه كه بگذشت

ما از سر تقصير و خطا در نگذشتيم ⁽⁷⁵⁾

آن گروهى كه بتحقيق زاهل نظرند

بود و نابود جهان را به جوى هم نخرند

پاك مردان خدا را كه تو بينى بجهان

ز سراى دگر و شهر و ديار دگرند

قوم باقى طلبان بين كه در اين دار فنا

در تعجب شده بر خلق جهان مى نگرند

جان فداى ره جانان كه بخلوتگه دوست

همگى يك جهت و يكدل و بى پا و سرند

ابولحسن ورزى

زندگى قصه تلخى است كه از آغازش

بسكه آزرده شدم گوش به پايان دارم

شاعر افغانى

من جلوه شباب نديدم بعمر خويش

از ديگران حديث جوانى شنيده ام

از بيژن ترقى

بازآ كه هنوز نيمه جانى باقيست

زان كشته بى نشان نشانى باقيست

جز دل همه ترك آشنائى كردند

اى اشك بيا كه همزمانى باقيست

زان پرپر سوز من آهى برخاست

گردى ز گذشت كاروانى باقيست

آن كشتى اميد من آخر بشكست

تنها زسينه باغبانى باقيست

دل رفت و ز پيكرم همين بماند

زان طائر رفته آشيانى باقيست

جناس لفظى از پدر نير صاحب كتاب معادن

(( ان قى بستاننا نارنجا

من جنى نارنجا نارا جنى ))

دققت الباب حتى كل متنى

فلما كل متنى كلمتنى

جناس لفظى فارسى از نير صاحب كتاب معادن

مشو غافل ز زن بل غفلت از او را بيكسوزن

كه آرد سر برون چون رشته سبحه ز صد سوزن

بزن مردانه دامن بر كمر از تربيت ور نه

رود در رشته باريك شر چون رشته در سوزن

جناس خطى

رجب ز حب رخت رخت بر گرفت و برفت

بساط سبزه لگد كوب شو بپاى نشاط

تير و تبر ببر ببر پير تيزگر

گو تيره كن چنان تبر از تير تيزتر

مگو كه اهل تعشق بعشق در مانند

دو چشمان تو با دامست يا دامست مرغان را

بز نر بر بز نر گر بجهد من چه كنم .
معما يا چيستان به نام محمد

خم چو نگون گشت يكى قطره ريخت

هوش زمدهوش محبت گريخت

توضيح : نگون شدن لفظ خم يعنى آن را بر عكس كنيم كه مى شود (مخ ) و قطره اشبريزد يعنى نقطه آن را بر داريم مى شود (مح ) و لفظ (هوش ) كه از كلمه (مدهوش )برداريم مى شود (مد) وقتى (مح ) را به (مد) اضافه كنيم محمد مى شود.
معما به اسم على

خواهى ار نام مقتداى من

چشم مفتوح كن براى من .

توضيح : چشم به عربى عين مى شود و مفتوح آن (ع ) مى شود و براى من به عربى (لى) مى شود وقتى (ع ) را به (لى ) اضافه كنيم على مى شود.
معما به نام يوسف

ايوب يتيم را بگير و بنشان

در نزد مسافرى كه بيمار بود.

توضيح : ايوب بدون اب مى شود ((يو)) و مسافر بى مار ((سف )) مى شود كه كناربگذاريم يوسف مى شود.
معماى ديگر به نام يوسف

ز يعقوب اگر بشكنى پاشنه

بجايش نهى به ولى پاش نه .

توضيح : پاشنه از كلمه يعقوب يعنى (عقب ) كه وقتى عقب را از يعقوب جدا كنيم مى ماند(يو) و به جاى عقب كه برداشتيم (به ) كه عربى آن (سفرجل ) است بگذاريم البته پايش را نه ، كه پا به عربىرجل مى شود پس رجل را كه از سفر جل برداريم مى ماند (سف ) كه با (يو) مى شونديوسف .
معما به اسم قاسم

يك بانك كلاغ و نيم كنجد

نام بت من در او بگنجد.

توضيح : بانگ و آواز كلاغ ((قا)) است و كنجد يعنى ((سمسم )) كه نيم آن ((سم )) مىباشد پهلوى هم كه بگذاريم مى شود ((قاسم )).
معما به نام مريم

يك نيمه سنگ و نام دريا

نام بت من در او مهيا.

توضيح : نيم سنگ مرمر ((مر)) مى شود و اسم دريا به عربى ((يم )) مى باشد هنگامىكه كنار هم گذاشته شوند مريم مى شود.⁽⁷⁶⁾
معما به اسم كمال

نام بت من اگر بخواهى

آبى است ميان گل چكيده .

توضيح : آب به عربى يعنى ماء كه اگر (ما) را ميان حرف (ك ) و حرف(ل ) بچكانيم و بگذاريم مى شود كمال .
معما به نام خسرو

نام بت من چنانچه خواهى

سى بيست نهاده بر سر سرو.

توضيح : اگر سى را در بيست ضرب كنيم (600) مى شود كه ششصد به حروف ابجد(خ ) است وقتى (خ ) را بر سر (سرو) گذاريم خسرو مى شود.
ايهام
ايهام عبارتى است كه انسان را به وهم مى اندازد كه اين جمله در ابتداء معناى ظاهرى خودرا مى دهد و در حاليكه مقصود از آن معناى ديگر است نه آن معنايى كه ابتداء به ذهنخواننده مى رسد.
مثل اين آيه (( ((انه تعالى جد ربنا))⁽⁷⁷⁾ ))
اگر به ظاهر لفظ نگاه كنى گمان مى كنى نعوذ بالله خداوند تعالى جد پروردگارما است و حال آنكه معناى آن چيز ديگر است يعنى همانا شاءن چنين است كه عظمت و منزلتپروردگار ما بلند است .
ايهام در لطيفه
(( و قال المحقق الاول فى الشرايع : و ان كان ما تحته و اسعا يستحب له تحريكه .))
كه در مورد وضو گرفتن است مى گويد: هنگامى كه انگشتر در دست دارى اگر انگشتربه دست تنگ باشد و آب به ان نرسد لازم است كه انگشتر را در آورى اما اگر انگشترگشاد باشد فقط مستحب است كه وضوء گيرنده انگشتر را حركت دهد.
كه در اينصورت انسان خيال مى كند معنى عبارت اين است : كه اگر ما تحتش گشاد باشدحركت دادن و تكان دادن مستحب است .
باز ايهام ديگرى در شعر عربى

(( قالت لترب معها جالسة

اخيتى هذا الذى نراه من

قالت فتى يشكو الهوى مخخيلا

قالت لمن قالت لمن قالت لمن ))

يعنى گفت : به دختر همقطار خود، اين جوان دلباخته كيست ، گفت : دلداده كسى است كه ازمن مى پرسد و لمن مى گويد كه تو خودت باشى .
ايهام از حافظ

سحر گاه رهروى در سر زمينى

بگفتا اين معما با قرينى

كه اى صوفى شراب آنگاه شود صاف

كه در شيشه بماند اربعينى

اشاره است به بعثت حضرت رسول صلى الله عليه و آله كه در سنچهل سالگى به پيامبرى رسيد⁽⁷⁸⁾
اشعار

هر جوانى كه بى ادب باشد

گر به پيرى رسد عجب باشد.

باشد به دل شكايت اگر از غمى تو را

با هيچكس مباد كه اظهار آن كنى

گر دوست است رنجه نمائيش دل زغم

ور دشمن است خاطر او شادمان كنى

وين هم غم دگر كه ز بيهوده گفتنى

دلشاد دشمنان و غمين دوستان كنى

ترسم اگر حكايت شبهاى غم كنم

غمگين شوى از اين غم او اين هم غم دگر(79)

بوسه از صائب

دزدى بوسه عجب دزدى خوش عاقبتى است

كه اگر باز ستانند دو چندان گردد.

اشعار براى نامه نگارى

جانا دل من در هوس روى تو باشد

هر جا كه روم ميل دلم سوى تو باشد

در مسجد اگر بهر عبادت بروم من

محراب نمازم خم ابروى تو باشد

باشد هوسم كه خاك پاى تو شوم

مجذوب دو چشم دلرباى تو شوم

آندم كه زند آتش شوقت شعله

خواهم كه بجان و دل فداى تو شدم

ياد وصال مى كنم ديده پر آب مى شود

شرح فراق مى دهم سينه كباب مى شود

گر بقلم بياورم وصف جدائى ترا

از قطرات ديده ام نامه خراب مى شود

فراق آنچه به من مى كند سزاى من است

چرا كه قدر وصال تو را ندانستم

گفتم كه فراق را نبينم ديدم

آمد به سرم از آنچه مى ترسيدم

غم زمانه خورم يا فراق يار كشم

بطاقتى كه ندارم كدام بار كشم ...؟

از دهقان

چگونه نامه توانم نوشت بر محبوب

كه اشك ديده من شستشو كند مكتوب (80)

اشعارى ديگر براى نامه نگارى

مكتوب جانفزاى تو آمد بسوى من

بوسيدم و بر اين دل بريان نهادمش

از خوف آنكه آتش شوقم بسوزدش

فى الحال بر دو ديده گريان نهادمش

وز بيم آنكه اشك سر شكم بشويدش

از ديده بر گرفتم و بر جان نهادمش

از حافظ

حسب حالى ننوشتيم و شد ايامى چند

قاصدى كو كه فرستم بتو پيغامى چند

ما بدان مقصد عالى نتوانيم رسيد

هم مگر لطف شما پيش نهد گامى چند

اشعارى از محتشم

صحيفه اى كه در آن شرح هجر يار نويسم

زگريه شسته شود گر هزار بار نويسم

گهى بنامه زما ياد مى توان كردن

بدين نمط دل ما شاد مى توان كردن

صد نامه نوشتيم و جوابى نرسيده

اين هم كه جوابى ننويسند جوابى است

ترك جان اى يار جانى مشكل است

بى تو يكدم زندگانى مشكل است

بيش از اين نبود روا شرح كلام

سوختم از اشتياقت و السلام (81)

(( حبيب ليس يعدله حبيب

و ما لسواه عن قلبى نصيب

حبيب غاب عن عينى و جسمى

و عن قلبى حبيبى لا يغيب

از مقصود

گر با غم عشق سازگار آيد دل

بر مركب آرزو سوار آيد دل

گر دل نبود كجا وطن سازد عشق

ور عشق نباشد به چكار آيد دل

از شوكتى

دردا كه فراق ناتوان ساخت مرا

در بستر ناتوانى انداخت مرا

از ضعف چنان شدم كه بر بالينم

صد بار اجل آمد و نشناخت مرا

از خواجه زاده هندى

بر رخ نشسته گرد غريبى بسى مرا

مشكل بود دگر بشناسد كسى مرا

از عزيزى

غريب مردم و از من نكرد ياد كسى

بى كسى و غريبى من مباد ياد كسى

خوشم بدرد غريبى و بى كسى مردن

كه نه غمين شود از مردنم نه شاد كسى

نه دين و نه دنيا و نه اميد بهشت

چون كافر مفلسيم و چون قحبه زشت

از ذوقى

نه هواى باغ سازد نه كنار كشت ما را

تو بهر كجا كه باشى بود آن بهشت ما را

نه طراوتى نه برگى نه ثمر نه سايه دارم

همه حيرم كه دهقان بچه كار كشت ما را(82)

از مفلح

بهشت آنجاست كازارى نباشد

كسى را با كسى كارى نباشد

اگر دستم رسد بر چرخ گردون

همى پرسم كه اين چند است و آن چون

يكى دارد هزاران گونه نعمت

يكى را نان جو آلوده در خون

از حسان
چرا مى گريزى ؟

بظلمت زنور خدا مى گريزى

تو لب تشنه زآب بقا مى گريزى

زمادر بود مهربانتر خدايت

تو جاهل بقهر از خدا مى گريزى

خدا خواندت تا عطايت نمايد

تو اى بينوا از عطا مى گريزى

ففروا الى الله فرموده يزدان

چرا سوى نفس و هوا مى گريزى

بهر جا روى سايه لطف او هم

ز دنبالت آيد كجا مى گريزى

اگر مى گريزى ز بيگانه بگريز

چرا ديگر از آشنا مى گريزى

سراپا دردى و محتاج درمان

چرا از طبيب و دوا مى گريزى

بيا اى گنهكار آلوده دامن

زدرياى رحمت چرا مى گريزى

شفاى تو در بارگاه حسين است

كجا آخر از اين سرا مى گريزى

دهد مژده ات كعبه خار مغيلان

حسانا چرا از بلا مى گريزى

من از اعمال خود بسيار مى ترسم

خداوندا من از اعمال خود بسيار مى ترسم

نمى ترسم زكس از زشتى كردار مى ترسم

هزاران بار كردم توبه و از جهل بشكستم

پشيمانم پشيمانم از اين گفتار مى ترسم

تو فرمودى كه شيطان دشمن نوع بشر باشد

خداوندا من از اين دشمن مكار مى ترسم

من اندر خواب و ديو نفس بيدار و خطر نزديك

بقلبى مرتعش زين فتنه

بيداد مى ترسم

خداوندا تو فرمودى كه باشد مجرمين را جاى در آتش ‍

نما عفوم نما عفوم كه من از نار مى ترسم

ريا كردم عبادت را غلط خواندم عبارت را

كنون از اين عبادتها و اين اذكار مى ترسم

بود بازار گرم دين فروشى بر سر راهم

خداوندا من از اين گرمى بازار مى ترسم

ريا كارم ريا كردم خطا كارم خطا كردم

ز سوائى بنزد مردم اى ستار مى ترسم

وفا كردى جفا كردم عطا كردى خطا كردم

نمى گويم چه ها كردم ولى بسيار مى ترسم

باز اشعار نامه نگارى

نظر كردن بدرويشان بزرگى كم نمى گردد

سليمان با همه حشمت نظرها داشت با موران

رسيد نامه گمانم حيات جان آمد

حيات جان چه بود عمر جاودان آمد

ز شوق بر سر چشمم نهادم و گفتم

عجب عجب كه ترا ياد مخلصان آمد

بوسيدم و بوئيدم و بر ديده نهادم

پيچيدم و تحويل دل سوخته دادم

بحمدالله رسيد از كوى آن يار

نوازش نامه اى با لطف بسيار

سراسر خواندمش و زبهر تعويذ

فرو پيچيدمش در هم چو طومار

هست در ديده من خوبتر از روى سفيد

روى حرفى كه بنوك قلمت گشته سياه

عزم من بنده چنانست كه تا آخر عمر

دارم از بهر شرف خط شريف تو نگاه

قاصد رسيد و نامه رسيد و خبر رسيد

در حيرتم كه جان بكدامين كنم نثار

تا قيامت شادمان باشى كه شادم كرده اى

كى رود اين نعمت از يادم كه يادم كرده اى

ما را بهانه كرم خود نموده اى

ورنه سزاى اينهمه احسان نبوده ايم

اين تازه قلم از قلم كيست كه بادا

صد جان گرامى بفداى قلم او

خيانت زن و وفاى سگ
نقل كرده اند حرث بن صعصعه چند نفر رفيق داشت كه غالبا به صحرا و باغ مى رفتندروزى رفقا را به باغ دعوت نموده بود، يكى از رفقا به باغ نرفت و رفت خانه حرثبن صعصعه و با زن او شراب خورده و چون مست شدند با هم خوابيدند (( فوثب الكلبعليهما فقتله )) سگ حرث بن صعصعه وقتى ديد اجنبى با زن صاحبش همبستر شده حملهكرد و هر دو را دريد و كشت و دهان سگ خون آلود بود هنگامى كه حرث به خانه برگشت وآنها را برهنه و كشته ديد و متوجه شد كه دهان و پنجه سگ خون آلود است فهميد چهحكايتى شده ، فورا اين اشعار را خواند:

(( فيا عجبا للخل يهتك حرمتى

و يا عجبا للكلب كيف يصون

و مازال يرعى ذمتى و يحوطنى

و يحفظ عرسى و الخليل يخون ))

تعجب مى كنم از دوست كه چگونه هتك حرمت مرا مى كند؟
تعجب كى كنم از سگ چگونه حفظ و نگهبانى مى كند؟
و هميشه اين سگ با وفا مرا و خانه و
و ناموسم را حفظ كرده و دوست و من خيانت مى كند
از كلاغ سه خصلت بياموز
(( عن الرضا عليه السلام : عن آبائه عن على عليهم السلامقال : قال رسول الله : تعلموا من الغراب خصالا ثلاثة استتاره بالسفاد، و بكوره فىطلب الرزق ، و حذره . ))
از حضرت رضا از پدرانش از على عليه السلامنقل شده كه فرمود: پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله فرمود: از كلاغ سه خصلت را يادبگيريد:
1- در هنگام نزديكى با جفتش پنهان مى شود.
2- در طلب روزى سحر خيز است .
3- از دشمن بر حذر است .⁽⁸³⁾
نظامى گنجوى گويد

حديث كودكى و خود پرستى

رها كن چون خيالى بود و مستى

چو عمر از سى گذشت و يا كه از بيست

نمى شايد دگر چون غافلان زيست

نشاط عمر باشد تا چهل سال

چهل رفته فرو ريزد پر و بال

پس از پنجه نباشد تن درستى

بصر كندى پذيرد پاى سستى

چو شصت آمد نشست آمد پديدار

چو هفتاد آمد آلت افتد از كار

بهشتاد و نود چون در رسيدى

بسا سختى كه از گيتى كشيدى

وز آنجا گر بصد منزل رسانى

بود مرگى بصورت زندگانى

اگر صد سال مانى ور يكى روز

بباريد رفت از اين كاخ دل افروز

سگ صياد كاهو گير گردد

بگيرد آهويش چون پير گردد

چو در موى سياه آمد سفيدى

پديد آمد نشان نااميدى

زپنبه شد بنا گوشت كفن پوش

هنوز اين پنبه بيرون نارى از گوش

پس آن بهتر كه خود را شاد دارى

در آن شادى خدا را ياد دارى (84)

هفت سين قرآنى
صاحب كتاب بازار دانش گويد: در يكى از نسخ ديدم كه اين هفت سين را به حضرت علىعليه السلام نسبت داده (العهدة عليه ) كه هر كس در روزاول فروردين هفت سينى را كه ذكر مى شود در كاسه چينى با مشك و زعفران بنويسد و باگلاب آن را شسته ميل نمايد تا سال بعد از هر بلا محفوظ خواهد ماند.
و آن هفت سين به اين قرار هستند:
1- (( سلام على نوح فى العالمين ⁽⁸⁵⁾ )) (سلام بر نوح كه بر عالميان فرستادهشد)
2- (( سلام على ابراهيم ⁽⁸⁶⁾ )) سلام بر ابراهيم
3- (( سلام على موسى و هرون ⁽⁸⁷⁾ )) سلام بر موسى و هارون
4- (( سلام على آل يس ⁽⁸⁸⁾ )) سلام برآل يس (كه همان ائمه اطهار هستند)
5- (( سلام عليكم طبتم فادخلوها خالدين ⁽⁸⁹⁾ )) سلام بر شما خوش آمديد در اينبهشت داخل شويد و هميشه در آن جاودان مانيد.
6- (( سلام قولا من رب رحيم ⁽⁹⁰⁾ )) سلامى است ازقول پروردگار مهربان
7- (( سلام هى حتى مطلع الفجر ⁽⁹¹⁾ )) اين شب رحمت است و سلامى است تا طلوعفجر و سپيده صبح .
لطيفه
دو نفر با هم در امرى امور نزاع كردند كه يكى از آنان سيد بود و گفت : وامحمداه ديگرىگفت : واآدماه ، به او گفته شد اين يعنى چه ؟ او در جواب گفت : او استغاثه به جد خودنمود و حال آنكه نمى تواند اثبات كند كه آن حضرت جد او است ولى من نياز ندارم كهاثبات كنم حضرت آدم جد من است .⁽⁹²⁾