1- حجر (51):56.
2- چنانكه آيه گذشته بدان دلالت دارد.
3- مؤمنون (23):71.
4- هود (11):118.
5- اشاره به آيات 22 از سوره اعراف (7)، و آيه 121 از سوره طه (20)، و آيه36 از سوره بقره (2).
6- اشاره به آيه 24 از سوره صَّ (38).
7- اشاره به آيه 155 از سوره اعراف (7).
8- واقعه (56):62.
9- يعنى ايمنى بخش از خطرات نَفْس و هوا و هوس و شيطانهاى انسى و جنّى ، وبطور كلّى هر آنچه كه انسان را از خدا غافل نموده و به خودمشغول مى سازد.
10- در نسخه اى از اينجا به بعد تا آخر عنوان آينده : فهرست مجموعه كتابهاىدعا به اين صورت آمده است : و به صورتذيل نامگذار مى نمايم : جلد اوّل : فَلاحُ السائِلِ وَنَجاحُ الْمَسائِلِ فى عَمَلِ يَومٍوَلَيْلَةٍ. جلد دوّم : زَهْرَةُ الرَّبيعِ فى اءَدْعِيَةِ الاَْسابيعِ. جلد سوّم : اَلشُّرُوعُ فىزِياراتٍ وَ زِيادَةِ صَلَواتٍ [يا: وَ زِياداتٍ وَصَلَواتٍ] وَدَعَواتِ الاُْسْبُوعِ فِى اللَّيْلِ وَالنَّهارِ،وَدُرُوعٍ واقِيَةٍ مِنَ الاَْخْطارِ فيما يَسْتَمِرُّ عَمَلُهُ فى كُلٍّ [عَلَى ] التَّكْرارِ. جلد چهارم :اءَلاِْقْبالُ بِالاَْعْمالِ الْحَسَنَةِ فيما يُعْمَلُ مَرَّةً واحِدَةً فى كُلِّ سَنَةٍ جلد پنجم : اءَسْرارُالصَّلَواتِ وَاءَنْوارُ الدَّعَواتِ يا مُخْتارُ الدَّعواتِ وَاءَسْرارُ الصَّلاةِ البتّه اگرخداوند - جلّ جلاله - اجازه تاءليف و نگارش اين كتاب يعنى (جلد پنجم ) را به من بدهد،تا زمانى كه در قيد حيات هستم ، آن را مخفى نگاه داشته و به كسى نشان نخواهم داد، مگراينكه كسى كه اجازه من به دست اوست ، دستور دهد كه پيش از وفاتم به كسى ارائهبدهم .
11- ناگفته نماند كه سيّد (رضوان اللّه تعالى عليه ) در اينجا و نيز در آخر كتاب، تصريح فرموده كه فلاح السائل دو، مجلّد خواهد بود، كه جلد دوّم در بردارنده بقيّهاعمال عبادى شبانه روز مى باشد، ولى افسوس و هزاران افسوس كه جلد دوّم آن از بينرفته است . اميد آنكه روزى پيدا شود. ان شاءاللّه .
12- مانند تقيّه و غير آن .
13- ثواب الاعمال ، ص 16، روايت 1 (با مختصر اختلاف در لفظ).
14- كافى ، ج 2، ص 87، روايت 1.
15- كافى ، ج 2، ص 87، روايت 2.
16- اين قسمت از مقدّمه ، ظاهراً به تناسب ذكر محمّد بن سنان در سند روايتگذشته آمده است ، و در عين حال برخى از مطالب آن ، كلّى است ومكمّل و توضيح مبحث گذشته محسوب مى شود.
17- رجوع شود به كفاية الاثر، ص 334،ورجال كشّى ، ج 2،ص 407، شماره 1185.
18- كُرّاس : بخشى از كتاب كه بيشتر مشتمل بر 8 برگ است .
19- نور (24): 21.
20- نحل (16): 53.
21- در مدرك اين حديث ، كتاب كنز الفوائد به جاى اين عبارت آمده است : و اهتمامتمام داشته ...
22- اشاره به آيه شريفه 45 از سوره عنكبوت (29) كه مى فرمايد:
إِنَّ الصَّلوةَ تَنْهى عَنِ الْفَحْشآءِ وَالْمُنْكَرِ.
23- كنزالفوائد، ج 2 ص 223 - تنها با اين تفاوت كه به جاى جمله آخر يعنى :ولذا، ما همواره در انوار پاكيزه و درياى لبريز دانش تو شناور هستيم آمده است :بدون اينكه از تو جدا و منحرف گرديم .
24- و لذا نيازى به تلفّظ مفهوم نيّت ، و نيز تصوّر و خطور دادن الفاظ خاصّ بهذهن ، نيست .
25- فرقان (25): 77.
26- انعام (6): 43.
27- بقره (2): 186.
28- غافر: (40) : 60.
29- كهف (18): 28.
30- فاطر (35): 2.
31- حَبّه سَوْداء همان شونيز و يا شينيز است كه به حَبّه و دانه بركتمعروف است .
32- يعنى : خشنودى حضرت حقّ و مقامات و كمالات والاى توحيدى .
33- و در نتيجه تا روز قيامت بلا بر دعا كنندهنازل نمى شود.
34- كافى ، ج 2، ص 471، روايت 2 - با اين تفاوت كه بعد ازفضل رحمت خويش افزوده شده است : هر چه بخواهد
35- غافر (40) : 60.
36- مزّمّل (73): 20 .
37- فرقان (25): 77.
38- حجر (15): 37 - 38؛ و صَّ (38): 80 - 81.
39- انفال (8) : 2.
40- غافر (40): 60.
41- سباء (34): 39.
42- بقره (2): 152.
مرا ياد نماييد، تا من نيز شما را ياد كنم .
43- ترديد از راوى است .
44- به فصل ششم و هفتم رجوع شود.
45- به جاى فلان بن فلان ، برادران مؤمن خود را ذكر مى نمود.
46- چنانكه سيّد - رضوان اللّه تعالى عليه - در مقدّمه تصريح فرموده ، اينفصل از كتاب در جلد دوّم كتاب فلاح السائل آمده ، كه متاءسّفانه بكلّى مفقود شده ودر دسترس ‍ نيست .
47- به جاى فلان بن فلان در هر زمان ، حجّت وقت (ع ) ذكر مى شود، و در زمان ماگفته مى شود: اءَلْحُجَّةِ بْنِ الْحَسَنِ الْعَسْكَرِىِّ صَلَواتُكَ عَلَيْهِ وَ عَلى آبائِهِ.
48- و نيز سه بار سر آلت را فشار دهد. ظاهراً عبارتى كه ذكر شد از متن افتادهاست .
49- يعنى او را متوجّه كثافاتى كه از او خارج شده مى كند.
50- مصباح المتهجّد، ص 7 - با اين تفاوت كه به جاى لِما يُرْضيكَ عَنّى ،لِما يُقَرِّبُنى مِنْكَ: (يعنى به آنچه كه مرا به تو نزديك مى گرداند.) آمده است .
51- مصباح المتهجّد، ص 7.
52- بقره 2 : 15.
53- در برخى از نسخه هاى كتاب به جاى ثَبِّتْنى لفظِ ثَبِّتْ قَدَمَىَّآمده است .
54- بايد توجّه داشت كه ختنه كردن براى مرد واجب ، و براى زن مستحبّ است ، تعبيرفوق بر اساس اين دو حكم مى باشد.
55- مانند نماز خواندن .
56- يعنى از آن جهت كه حضرت حقّ ذاتاً اهليّت عبادت را دارد و به جهت محبّت و شكر وسپاسگزارى از او، نه از روى ترس از آتش جهنّم ، و ياميل و رغبت به بهشت .
57- ظاهراً مقصوداز اين استحاضه ، همچنانكه بعداً ذكر مى شود - حالت دوّم وسوّم استحاضه است كه اوّلى نيازمند يك غسل ، و دوّمى نيازمند سهغسل است .
58- وضوء و يا تيمّم ، بر اساس وظيفه .
59- يعنى احكامى را كه زن حائض و نفساء بايد رعايت كند بر او واجب نيست .
60- يعنى اگر روزه اش فوت شده باشد.
61- يعنى حداقلّ بيش از سه روز.
62- مؤمنون (23): 99 و 100.
63- مؤمنون (23): 100.
64- اعراف (7) : 198.
65- يعنى با پرداخت ، يا حلاليّت طلبيدن .
66- مريم (19) : 87.
67- جَرْيْدَتَيْن دو چوب تر هستند كه همراه با ميّت در كفن گذاشته مى شود.توضيح بيشتر در همين فصل خواهد آمد.
68- يعنى روز قيامت كه زيانكارى و فريب خوردگى توده مردم آشكار مى گردد.
69- عِبْر نام بلد يا كناره درّه اى است ، و ظَفار: بلدى است در يَمَن درنزديكى صَنعاء (به نقل از مجمع البحرين ، ج 2، ص 1157 و 1137 مادة ظفر وعبر.)
70- (رَحَبه ) در لعنت به معناى فضا و محوّطه وسيع است .
71- حَبَره و يا حَبره كه جمع آن حِبَر است ، در لعنت به نوعىبالاپوش مخصوص از بُرْدها و لباسهاى يَمَنى گفته مى شود كه تمام بدن را مىپوشاند.
72- (رَيْطه ) در لعنت نوعى بالاپوش را مى گويند كه تمام بدن را بپوشاند ودو قطعه نباشد، بلكه يك بافت و يك دست باشد.
73- المعجم الكبير، ج 3، ص 163، حديث 3006 - البتّه در مدرك حديث يعنى المعجمالكبير، به جاى 300 درهم ، 3 درهم ، و به جاى دو ريطه سفيد خشن ، دو ريطهسفيد زيبا و نيكو آمده است . كه ظاهراً همين درست است و با بحث مناسبت دارد.
74- هر درهم شرعى برابر
75- و در برخى از نسخه ها در آخر، لفظ اَخْياراً نيز افزوده شده است .
76- ساجه : چوب درخت هندى كه در برابر رطوبت آب بسيار مقاوم است .
77- غيبة طوسى ، ص 364، روايت 332 (با اندك تفاوت در چند لفظ)
78- الطبقات الكبرى ، ج 4 ص 53؛ الاستيعاب ، ج 4، ص 239.
79- ربيع الابرار، ج 4، ص 29.
80- جمعه (62): 6.
81- نوعى گياه بيابانى با برگهاى سوزنىشكل (نگاه شود به لسان العرب ، ج 13،، ص 18، مادّه اشن .
82- اين عبارت در برخى از نسخه هاى كتاب به اين صورت است : ابتدا دو چوب تربه اندازه استخوان بازو از چوب تر درخت خرما تهيّه مى كنند، و اگر پيدا نشد از هر درختتر كه باشد.
83- كه در صفحه 138 گذشت .
84- مقصود از خامسه همان سرتاسرى مستحبّ است كه در بحث قطعه هاى واجبو مستحبّ كفن گذشت .
85- در عروة الوثقيى (ج 1، ص 295) آمده است : ذريره بنابر آنچه كه گفتهشده ، دانه اى شبيه گندم كه وقتى كوبيده مى شود بوى خوبى دارد، و در زمان ما به آنقُمْحه مى گويند، و شايد سابقاً ذريره ناميده مى شده است .
86- پيشانى ، كف دو دست ، دو زانو، و نوك انگشتان شست پا.
87- معناى حبره و بُرد در همينفصل تحت عنوان استحباب آماده كردن كفن از ديدگاه روايات و نگاه كردن به آناحياناً گذشت .
88- داخل [ ] در برخى از نسخه هاى كتاب نيست .
89- وضوء و يا تيمّم بر اساس وظيفه .
90- مقصود از مُسْتضْعَف در اينجا، كسى است كه از تشخيص مذهب حقّ - يعنىشيعه اماميّه اثنى عشرى - عاجز بوده ، و هيچ دشمنى با آن مذهب نداشته ، و در عينحال مجهول الحال هم نباشد.
91- بقره (2): 156 و 157.
92- نگاه نخست به نظر مى رسد كه قسمت 14 به بحث مربوط نيست ، ولى ممكن استمقصود اين باشد كه در اين هنگام بهتر است كه انسان براى ميّت استغفار كند و بهاهل خير بودن او شهادت دهد، لذا مؤلّف بزرگوار اين روايت را در اينجا ذكر فرموده اند.
93- اينجا در اصلِ نسخه كتاب نيز خالى مانده و چيزى نوشته نشده است .
94- پارچه ابريشمى ضخيم .
95- نام چشمه اى مخصوص در بهشت كه اولياى خدا از آن مى نوشند.
96- به مقدمّه مؤلّف بزرگوار بر همين كتاب رجوع شود.
97- مصباح الزّائر، ص 512 و 513.
98- روايتى كه خواهد آمد متذكّر دو مطلب (صدقه و نماز) است كه هردو در شباوّل دفن انجام مى شود، و نه پيش از آن . لذا شايد لفظ پيش از مؤلّف بزرگوارنباشد.
99- دُلّه : لباس نو و دو تكّه كه تمام بدن را بپوشاند.
100- به فصل دوازدهم رجوع شود.
101- بقره (2): 286.
102- آل عمران (3): 8.
103- بقره (2): 238.
104- معانى الاخبار، ص 331، روايت 2 و 4.
105- بقره (2): 143.
106- لذا مسلّماً مقصود از آن ، همان نماز پيش از نماز عصر، يعنى نماز ظهر مىباشد.
107- اين فصل از كتاب طبق تقسيم مؤلّف بزرگوار - رضوان اللّه تعالى عليه -در جلد دوّم كتاب بوده كه متاءسّفانه بكلّى مفقود شده است و در دسترس ‍ نيست .
108- به فصل ششم و هفتم رجوع شود.
109- مصباح المتهجد، ص 31.
110- ظاهراً اين عبارت در اصل چنين بوده است : مَرْهُوباً عِنْدَ اءَهْلِ الْعِزَّةِ بِكَ... وترجمه بر همين اساس است .
111- ذاريات (51): 56.
112- سوره توبه (9)، آيه 24.
113- به فصل سى ام تحت عنوان نمونه اى از حالات معصومين (عليهم السلام ) وشيعيان واقعى آنان در شب رجوع شود.
114- اشاره به آيه شريفه 142 از سوره نساء (4) كه درباره منافقين مى فرمايد: وَإ ذا قامُوا إِلَى الصَّلوةِ، قامُوا كُسالى !. : (و هنگامى كه به نماز مى ايستند، باحالت كسالت و بى ميلى مى ايستند.)؛ و نيز آيه شريفه 54 از سوره توبه (9) كه مىفرمايد: وَلاَياءْتُونَ الصَّلوَة ، إِلاّ وَ هُمْ كُسالى . : (و همواره حالت كسالت و بىميلى به نماز مى آيند و در آن وارد مى شوند.)
115- حمد (1): 4.
116- در برخى از نسخه هاى كتاب ، ابتداى شعر به اين صورت آمده است : وَمالِخَوْفٍ...
117- حمد: 5.
118- نمل (16): 105.
119- به فصل ششم و هفتم رجوع شود.
120- اعراف (7): 143.
121- نسخه هاى كتاب در اينجا مخدوش است ، و ظاهراً لفظ ذَلَلْتَ لَهُ درست استكه جايگزين و ترجمه شد.
122- كه خواندن آن در ركوع مستحبّ است ، چنانكه در همينفصل ذكر خواهد شد.
123- كه خواندن آن در سجده مستحبّ است ، چنانكه در همينفصل تحت عنوان 7 - كيفيّت انجام نافله هاى ظهر خواهد آمد.
124- علق (96)، 19.
125- مائده (5): 54.
126- بقره (2): 165.
127- توبه (9): 24.
128- بقره (2): 222.
129- صفّ (61): 4.
130- مائده (5): 54.
131- زخرف (43): 55.
132- صحاح ، مادّه اءسف ، ج 4، ص 1330.
133- مجمع البيان ، ج 9، ص 80.
134- نساء (4): 93.
135- امكان دارد كه لفظ متظاهرة در نسخه بردارى از نسخه اصلى كتاب بهجاى متظافرة نوشته شده باشد، كه در اين صورت معناى اين جمله چنين مى شود: اينعبارت (به اين مضمون و يا به همين لفظ) در احاديث و دعاهاى بسيار آمده است .
136- جامع البيان ، ج 1، ص 80.
137- اشاره است به آيه 19 از سوره علق كه در همينفصل گذشت .
138- جاثيه (45): 23، و فرقان (25): 43.
139- توبه (9): 31.
140- حجّ (22): 78.
141- ظاهراً اشاره است به آيه شريفه از سوره منافقون (63) كه مى فرمايد: إِذا جآءَكَ الْمُنافِقُونَ قالُوا: نَشْهَدُ إِنَّكَ لَرُسُولُ اللّهِ، وَاللّهُ يَعْلَمُ إِنَّكَ لَرُسُولُهُ، وَاللّهُيَشْهَدُ إِنَّ الْمُنافِقينَ تكاذِبُونَ. : (هرگاه منافقون نزد تو آمده و گفتند كه مابراستى گواهى مى دهيم كه تو حقيقتاً فرستاده خدا هستى ، [آن راقبول منما،] كه خداوند براستى مى داند كه تو حقيقتاً فرستاده خدا هستى ، و خداوندگواهى مى دهد كه براستى منافقان حقيقتاً دروغگويند.)
142- حجرات (49): 17.
143- اعراف (7): 172.
144- انابه : عبارت است از توبه اى خاصّ و رجوع به تمام وجود به خداوندجلّ جلاله .
145- در عدّة الداعى ، ص 228، و نيز در بحارالانوار، ج 70، ص 246، روايت 20كه اين حديث را نقل كرده اند در اين قسمت آمده است :عمل بنده را كه نماز و روزه و حجّ و عمره است از آن عبور داده بالا مى برند.
146- نازعات (79): 2 - البتّه در رابطه با معناى اين آيه شريفه و اصولاً پنجآيه نخست سوره نازعات اختلاف بسيار در ميان مفسّرين است . به تفسير شريف الميزان (ج20، ص 178 - 182) رجوع شود.
147- اَوّاب يعنى كسى كه پيوسته به درگاه الهى توبه و انابه و رجوعمى نمايد.
148- اسراء (17): 25.
149- اسراء (17): 78.
150- در نتيجه : سيصد سال از روزهاى دنيا، تقريباً برابر با سه از روزهاىآخرت ساعت مى شود، كه فاصله عصر تا شام و نماز مغرب نيز به اين مقدار يعنىتقريباً سه ساعت است .
151- روم : (30): 17.
152- همسر امام صادق (ع ).
153- مقصود از عالِم (ع ) در روايات ، امام كاظم (ع ) است .
154- يعنى سوره قُل يا اءَيُّهَا الْكافِرون
155- ظاهراً مقصود دو آيه آخر اين سوره يعنى از آمَنَ الرَّسُولُ بِما اءُنْزِلَإِلَيْهِ تا آخر سوره است .
156- آل عمران (3): 190 - ظاهراً مقصود خواندن تمام اين آيه تا آخر آيه 194 مىباشد.
157- ظاهراً مقصود آيه 54 سوره اعراف (7) است كه پيرامون مسخّر بودن تمامموجودات در برابر امر خداوند - عزّوجلّ - مى باشد.
158- انعام (6): 100.
159- حشر (59): 21.
160- چه وقت گذشته باشد و چه نگذشته باشد.
161- مواردى كه به شماره درآمده ششن جا مى باشد، و ظاهراً نماز يك ركعتىوتر از قلم افتاده است كه بعداً مؤلّف بزرگوار بدان اشاره مى فرمايند، و در عروةالوثقى (ج 1، ص 481، مساءله 10) نيز همين هفت مورد ذكر شده است .
162- در برخى از نسخه ها: وُتيره .
163- رجوع شود به تهذيب ، ج 2، ص 67، روايت 243.
164- مصباح المتجهِّد، ص 33.
165- داخل [] از مصباح المتهجّد افزوده شده است .
166- به اوايل همين فصل رجوع شود،
167- به اوّل فصل هفتم رجوع شود.
168- در همين فصل گذشت .
169- يعنى : نه به طمع بهشت و يا خوف از جهنّم .
170- در همين فصل گذشت .
171- كافى ، ج 3، ص 338، روايت 10.
172- مقصود امام زمان ، حجّة بن الحسن العسكرى -عجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف - است .
173- احزاب (33): 56.
174- در برخياز نسخه ها نيز اءَصْقِنى است كه ظاهراً اشتباه است .
175- مصباح المتهجّد، ص 46.
176- ظاهراً لفظ وَ زائد است و به اشتباه اضافه شده است .
177- توحيد، ص 238، روايت 1؛ معانى الاخبار، ص 38، روايت 1.
178- توحيد، 241، روايت 2؛ معانى الاخبار، ص 41.
179- توحيد، 241، روايت 2؛ معانى الاخبار، ص
180- يعنى برپا دارنده و تاءمين كننده تمام مصالح دنيوى و اُخروى و معنوى همهانسانها.
181- نمازهاى صبح و مغرب و عشاء.
182- توبه (9): 46.
183- يعنى امام زمان حضرت حجّة بن الحسن العسگرىعجّل اللّه تعالى فرجه الشّريف .
184- ترجمه بقيه جملات در ترجمه فصول اذان گذشت .
185- ترجمه فوق بر اساس متن اءَقامَ الْعَبْدُ للِصَّلاة است ، كه ظاهراً بهتر ازمتن نسخه هاى كتاب است كه قامَ الْعَبْدُ لِلصَّلاة آورده اند.
186- ظاهراً مقصود مظالم و حقوقى است كه ديگران به گردن او دارند.
187- محمّد (47): 9.
188- بقره (2): 45.
189- حجرات (49): 7.
190- بقره (2): 238.
191- به جاى اين كمله ، در برخى از نسخه هاى كتاب آمده است : يا مُعْترّيعنى : اى كسى كه بدون درخواست خواهان نيكى هستى
192- در برخى از نسخه هاى كتاب در ادامه وچپ دارد، كه اشتباه است .
193- علق (96): 19.
194- و روشن است كه دعا كردن و درخواست عفو نقصهايى كه در نماز پيش مى آيد، وسپردن آن به خداوند - جلّ جلاله - از مصاديق قرب به اوست . (مترجم )
195- كافى ، ج 2 ص 549، روايت 9 - البتّه در كافى عبارت به اين صورت آمدهاست : وَلا يَفْعَلُ ما يَشاءُ اءَحَدٌ غَيْرُهُ و نيز اينكه تمام دعا را سه بار بگويد.
196- يعنى امور خوشايند (از آن جمله دفع موارد مذكور در روايت ) را در پى دارند.
197- در برخى از نسخه ها به جاى يَغْبِطُنى لفظ يُعْطينى آمده است كهظاهراً اشتباه كاتب و ناسخ مى باشد.
198- به جاى اين كلمه در برخى از نسخه ها (يُرْفَثُ) آمده است كه ظاهراً درستنيست .
199- غافر (40): 60
200- غافر (40): 60.
201- بقره (2): 186.
202- زمر (39): 53.
203- صحاح ، مادّه نصح ، ج 1، ص 411.
204- الفهرست ، ص 70، ص 79.
205- نساء (4): 103.
206- غافر (4): 60.
207- ظاهراً عبارت به اين صورت بوده است : بِ‍ [سُوءِ] سَريرَةٍ.
208- يعنى ام باقر يا صادق (عليهماالسلام ).
209- مصباح المتهجّد، ص 69، و 349 (هر دو شبيه به متن )
210- ظاهراً مقصود بيمارى است .
211- ظاهراً مقصود امام جواد(ع ) است ، به جامع الرّواة ، ج 1، ص 606 رجوع شود. ونيز ناگفته نماند كه اسم راوى در يك نسخه كافى علىّ بن بصير، و در نسخه ديگر آنعلىّ بن نصير، و در متن فلاح السائل (كه ظاهراً سيّد نسخه ديگر كافى را داشته و ازروى آن نقل فرموده ) علىّ بن نصر است ، همچنانكه در جامع الرّواة نيز چنين است .
212- ناگفته نماند كه كافى ، ج 2، ص 578، روايت 4 (با اندكى تفاوت دربرخى از الفاظ) در برخى از نسخه هاى كتاب اين قسمت در آخر طريق دوّم آمده است .
213- مصباح المتهجّد، ص 70.
214- ظاهراً لفظ وَ از اينجا افتاده است .
215- در نسخه اى اين لفظ نيز با (كَ) آمده كه ظاهراً درست نيست .
216- در برخى از نسخه هاى كتاب به جاى كآئِناً لفظ كافيِاً آمده استكه ظاهراً اشتباه است .
217- صفّ (61): 4.
218- نهج البلاغة ، خطبه 160 (با تفاوت در الفاظ).
219- آل عمران (3): 64.
220- واقعه (56): 57 تا 59.
221- كهف (18): 51.
222- ابراهيم (14): 34.
223- اسراء (17): 70.
224- به فصل رجوع شود.
225- بقره (2): 280.
226- مائده (5): 24
227- نساء (4): 153.
228- اعراف (7): 23.
229- انبياء: (21) 87.
230- انبياء (21): 83. البته اوّل آيه شريفه لفظ ربّ ندارد.
231- آل عمران (3): 193 و 194.
232- يعنى بدون اينكه از بسيار ثواب داشتن اينعمل شگفت زده شود، بلكه به پاداشهاى بسيار آن اعتقاد داشته باشد، واحتمال دارد كه لفظ (مِنْ غَيْرِ عُجْبِ) باشد كه در اين صورت به معناى اين است كه :بدون اينكه به خود ببالد و عُجْب داشته باشد.
233- در برخى از نسخه هاى كتاب ، دعاى عشرات ذكر نشده است و تنها آمده كه :مستحبّ است دعاى عشرات را بخواند، زيرا آن از جمله دعاهايى است كه در هنگام شام وصبح خوانده مى شود. و در برخى از نسخه ها افزوده شده است : و ذكر آن در تعقيب نمازصبح و نيز در بهترين جايى كه مستحبّ است خوانده شود، يعنى دراعمال بعد از عصر روزهاى جمعه ، خواهد آمد. ان شاء اللّه جلّ جلاله .
234- يَّس (36): 9.
235- رجوع شود به مصباح المتهجّد، ص 90.
236- اين لفظ ظاهراً در اصل (اءخْرِجْ) بوده است ، كه در نسخه بردارى اشتباهاًبه اين صورت نوشته شده است ، لذا ترجمه نيز بر اساس (اءخْرِجْ) است نه(اءَخْرِجْ)
237- مصباح المتهجّد، ص 90.
238- صحاح ، مادّه قتر، ج 2، ص 786.
239- مصباح المتهجّد، ص 479 - البته در نسخه چاپ شده مصباح المتهجّد نيز ابنقتره آمده است ، و در نسخه مؤلّف به همان صورتى كه در متن آمده ، بوده است .
240- صحاح ، مادّه (رسس )، ج 3، ص 934.
241- تنها برخى از اين دعاها مربوط بهاعمال وقت صبح و شام است ، و شايد نظر مؤلّف بزرگوار اين بوده كه همه آنها بهخاطر اهمّيتشان در صبح و شام خوانده شود.
242- هود (11): 78.
243- انفطار (82): 10 و 11.
244- زخرف (43): 32.
245- به فصل بيست و دوّم رجوع شود.
246- يعنى اگر خواست در ركعت سوّم به جاى تسبيحات اربعه ، سوره حمد رابخواند، آن را به صورت آهسته و اخفاتى مى خواند.
247- در برخى از نسخه ها: هفتاد حاجت دنيوى ، و سى حاجت اُخروى آمده است .
248- بقره : 163 - ظاهراً تمام اين آيه و آيه 164 منظور است .
249- ظاهراً دو آيه آخر سوره بقره يعنى از آمَنَ الرَّسُولُ بِما اءُنْزِلَ... تاآخر سوره منظوراست .
250- يعنى تا آخر آيه ششم از اين سوره مباركه .
251- ظاهراً مقصود آيات 21 و 22 و 23 و 24 يعنى از لَوْ اءَنْزَلْنا هذَاالْقُرآنَ تا آخر سوره مى باشد.
252- در برخى از نسخه هاى به جايى اين كلمه ، نَحْوِهِ آمده است كه ظاهراًدرست نيست .
253- با توجّه به مطلبى كه مؤلّف بزرگوار در آخرفصل بيست و سوّم بدان اشاره فرمودند، ادامه تعقيبات نماز مغرب را در اينفصل و بعد از خواندن نافله هاى نماز مغرب ذكر فرموده اند، رجوع شود.
254- در برخى از نسخه ها به جاى اين كمله فَحثا آمده است كه ظاهراً درستنيست .
255- در برخى از نسخه ها به جاى اين كلمه سِنينها آمده كه ظاهراً درست نيست ،زيرا سِنين ملحق به جمع سالم و مذكّر است و هنگام اضافه نون آن حذف مى شود.
256- اين لفظ در برخى از نسخه هاى طارِقٌ آمده است كه ظاهراً درست نيست ،زيرا استثناء و منصوب است .
257- ظاهراً مقصود از چهار سجده اى كه ذكر مى شود، همان دو سجده شكر است ،منتهى به اين ترتيب : 1 سجده كردن بر پيشانى ، 2 سجده با سمت راست صورت را،3 سجده با سمت چپ صورت ، 4 و در آخر با سجده كردن با پيشانى .
258- انبياء (21): 87 و 88.
259- انعام (6): 59.
260- به جاى اين كلمه ، حاجت خود را ذكر مى كنى .
261- كنايه از اينكه : در مقام و منزلت به من مُلْحق مى شود.
262- مزمّل (73): 6.
263- ظاهراً منظور آيه شريفه 54 سوره اعراف مى باشد.
264- ظاهراً مقصود آيه 163 و 164 سوره بقره است .
265- مقصود آيات 254 و 255 و 256 و 257 سوره بقره مى باشد.
266- يعنى از اوّل تا آخر سوره بقره . آيه 283.
267- يعنى اگر خواست به جاى تسبيحات اربعه ، سوره حمد بخواند.
268- در برخى از نسخه هاى به جاى اين كلمه حِباطَتِكَ آمده است كه ظاهراًدرست نيست .
269- در برخى از نسخه ها نيز تَسَحُّبَ الْمُتَسَحِّبِينَ آمده است كه ظاهراً درستنيست .
270- به جاى اين لفظ در برخى از نسخه ها (صَبيحَتى ) آمده است كه ظاهراًدرست نيست .
271- در برخى از نسخه ها اينجا اشتباه است كه اصلاح شد.
272- در برخى از نسخه ها به جاى اين كلمه اشتباهاً عِلْمَيْهِ آمده است .
273- بر خلاف عبارت عنوان اصلى فصل در اينجا و مقدّمه كتاب ، كه نمازهاآمده است ، تنها يك نماز در اينجا ذكر شده است ، لذااحتمال دارد كه يا عنوان فصل نيز يك نماز بوده و در كتابت به جاى الصَّلوة، الصَّلَوات نوشته شده باشد، و يا مؤلّف بزرگوار مى خواسته نمازهاى را ذكرنمايد، ولى تنها به يكى بسنده نموده است .
274- در برخى از نسخه ها نيز به جاى اين كلمه ، آتونى آمده است كه ظاهراًدرست نيست .
275- نساء(4): 107 تا 109.
276- مزّمّل (73): 2 و 3.
277- كه خداوند در آيه شريفه فوق و ادامه آن دستور داده كه مؤمنان به اندازهنصف و يا يك سوّم و يا دو سوّم شب را به عبادتمشغول شوند.
278- تفسير مجمع البيان ، ج 10، ص 569.
279- عبارت حديث بعد هُدْوءٍ مِنَ اللَّيْلِ است كه به گذشت ساعتى از شب ، و يااوّل شب ، و يا بخشى مانند يك سوّم و يا يك چهارم از آن ، معنى شده است .
280- در خصال ص 337، روايت 40، آمده است : و دعا را به عنوان زيرپوش
281- آل عمران : 190.
282- ظاهراً مقصود آيات 190 تا آخر آيه شريفه 194 مى باشد.
283- و يا: ياد مى شد، و همينطور احتمال دارد كه تمام جملات بعدى به صورتمجهول ترجمه شود، يعنى هرگاه از قبر ياد مى شد... و هنگامى كه از برانگيخته و زندهشدن مردگان در قيامت ياد مى شد... (تا آخر).
284- فرايص يعنى گوشت ميان پهلو و شانه ، و يا گوشت ميان پستان وشانه .
285- انعام (6): 60.
286- اين در نسخه اى (العامّة ) آمده كه ظاهراً درست نيست .
287- آيه 54 از سوره اعراف (7).
288- آيه 18 و 19 از سوره آل عمران (3).
289- البتّه مؤلّف بزرگوار - رضوان اللّه تعالى عليه - نامى از خود نياوردهاند، و فرموده اند كه برخى از بندگان خدا را مى شناسم كه ايناعمال را هنگام خوابيدن انجام مى دهند، ولى بهاحتمال قوى قريب به يقين ، مقصود خود ايشان هستند.
290- اعراف (7): 171.
291- سوره آل عمران (2): آيه 18 و 19.
292- سوره فاطر (35): آيه 41.
293- آيه 54 از سوره اعراف (7).
294- انبياء (21): 42 - و بقيّه آيه شريفه چنين است : بَلْ هُمْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِمِمُعْرِضُونَ. و ترجمه مجموع آن به اين صورت است كه : بگو: كيست كه در شب وروز شما را از خداوند رحمت گستر محافظت نمايد، بلكه ايشان از ياد پروردگارشانروى گردانند.
295- سوره اسراء (يا بنى اسرائيل : 17): 110 و 111 -
296- فاطر (35): 41 .
297- اسراء (يا: بنى اسرائيل : 17): 110 و 111.
298- كهف (18): 110.
299- عين اين دعا همراه با ترجمه اش در ص 596 گذشت .
300- اسراء (17): 109 و 110.
301-ظاهراً به اين صورت كه : در هر ركعت بعد از سوره حمد، صد بار آيةالكرسى را بخواند.
302- حِلّ به سرزمينهاى غير حَرَم گفته مى شود و حَرَم سرزمينهاى اطراف خانهكعبه تا محدوده مشخّص مى باشد.
303- اين روايت را در كافى ، ج 2، ص 632، روايت 21، عبداللّه بن جذاعه از امامصادق (ع ) نقل كرده است ، البتّه در آنجا لفظ هنگامى كه در رختخواب مى رود ذكرنشده است .
304-ذاريات (51): 17.
305- مجادله (58): 10.
306-پناه مى برم به آنچه كه فرشتگان مقرّب درگاه الهى و پيامبران فرستادهشده و بندگان شايسته خدا و پيشوايان راه دان و هدايت يافته به آن پناه بردند، از شرّآنچه كه ديدم ، و از شرّ رؤ يايم ، به اينكه مبادا به من ضرر برساند، و از شرّ شيطانرانده شده .