ID5271
bookidجامعه و تاریخ, استاد شهید آیت الله مطهرى
file87
Titleجامعه و تاريخ - صفحه : 87
content
انسان و اراده انسان حكمفرما باشد .
در مسائل قانونمندی و كليت داشتن مسائل تاريخی اشكال ديگری هست و آن‏
اينكه از مطالعه حوادث و وقايع تاريخی روشن می‏شود كه مسير تاريخ را
احيانا يك سلسله حوادث جزئی تصادفی تغيير داده است . البته مقصود از
حوادث تصادفی - برخلا ف تصور بعضی از افراد ناوارد - حوادث بدون عليت‏
نيست ، بلكه مقصود حوادثی است كه از يك علت عام و كلی ناشی نشده است‏
و از اين رو ضابطه كلی ندارد . اگر حوادثی كه ضابطه كلی ندارد ، نقش‏
مؤثر در حركتهای تاريخی داشته باشند ، تاريخ خالی از هر نوع قاعده و
قانون و سنت و جريان مشخص خواهد بوده ، ضرب‏المثل حوادث تاريخی تصادفی‏
كه در مسير تاريخ مؤثر بوده ، " بينی كلئوپاترا ) ) ملكه معروف مصر
است . در جهان حوادث جزئی و اتفاقی كه مسير جريانهای تاريخ را عوض‏
كرده ، و به قول معروف " از نسيمی دفتر ايام بر هم خورده است " ،
فراوان است .
" ادوارد هالت كار " در كتاب تاريخ چيست ؟ می‏گويد :
" منشأ ديگر حمله ( به جبر تاريخ ) معمای مشهور " بينی كلئوپاترا "
است . اين همان نظريه‏ای است كه تاريخ را با بيش و كم ، فصلی از اعراض‏
، يك سلسله حوادث ناشی از رويدادهای اتفاقی ، و منتسب به تصادفی‏ترين‏
علل می‏داند : نتيجه جنگ اكتيوم مربوط به عللی كه مورخان عموما مسلم‏
می‏پندارند نبوده بلكه ناشی از شيفتگی آنتونی نسبت به كلئوپاترا بود ،
زمانی كه بايزيد در اثر بيماری نقرس از پيشروی در اروپای مركزی باز
ايستاد ، گيبون نوشت كه " غلبه خلطی قليل بر مزاج فردی از افراد بشر
ممكن است بدبختی ملتهايی را