1- بقره / 110.
2- حج / 41.
3-نهج الفصاحة : 358
4-قاموس ج 4 (زكى )
5-پيشين .
6- صحاح الغه (زكى )
7-مفردات راغب ، ص 214
8-مجمع البحرين (زكى )
9- المنجد (زكا)
10- مجمع البحرين (زكى )
11- كليات الولبقاء ص 91 به نقل شرح دعاى مكارم الاخلاق ، ج 3/273
12-سوره شمس /9.
13- كهف /73 زكيه به كسى گفته مى شود كه گناه كرده ولى گناهش آمرزيده شدهباشد، زاكيه انسان بزرگوارى است كه هرگز نكرده (مجمع البحرين : زكى )
14- نور / 21.
15- بقره / 232
16- سوره مريم / 13
17- مجمع البحرين (حنن )
18- تفسير نمونه ، 13/24
19- سوره مؤ منان ، آيه 4.
20- سوره كهف ، آيه 19.
21- سوره كهف ، آيه 19.
22- سوره كهف ، آيه 13.
23- سوره عبس ، 24.
24- وسائل ج 7 ابواب الدعاء باب 67، ج 5، ص 145، (مؤ سسهآل البيت )
25- همان ماخذ باب 49، ج 1 ص 122 (موسسهآل البيت )
26- مبسوط، ج 1، ص 190،
27- تذكره ، ج 5، ص 7
28- معتبر
29- مسالك ، ج 1/39
30- كتاب زكات ، ج 15، ص 3
31- نراقى در مستند الشيعه ، ج 1، ص 1
32- الدروس الشرعية 2/228
33- نهج الفصاحه / 358
34- مسالك ، ج 1/39.
35- جواهر الكلام ، ج 15/4.
36- سوره مريم آيات 30 تا 33.
37- پيشين
38- پيشين .
39- سوره مريم ، آيه 33.
40- وسايل باب 1 از ابواب صدقه ، ج 2
41- اشاره به روايتى است كه در اصول كافى ، ج 2 / 18 و سفينة البحارج 8 /600 آمده است .
42- جواهر ج 15 / 13 فرموده : ما در باب احكام نجاسات درباره مسلمانانى كهزكات را انكار كند مرتد (ملى يا فطرى ) مى باشد و در جهت كفر او با آرامش خاطرسخنانى بيان كرديم و نيز در كتاب زكات رواياتى رانقل نموديم ملاحظ فرمائيد.
43- سوره انبياء 73 - 71.
44- سوره اسراء آيه 1.
45- سوره انبياء /73 همانگونه كه دانشمندان اسلامى فرموده اند: امامت آخرين مقاممادى و معنوى است كه خداوند متعال جهت تكامل و تعالى انسانها به بنده شايسته اش(پيامبر و جانيشين ( عطا مى كند كه برنامه هاى دينى را به مرحله اجرا در آورد، اجراىبرنامه هيا الهى مستلزم تشكيل حكومت عدل مى باشد، برخلاف مقام نبوت و رسالت كهپيامبران پس از دريافت فرمان ، موظفند آن را فقط به مردم ابلاغ و آشكار كنند، (و ما علىالرسول الا البلاغ المبين ) مردم نيز ره مقتضاى ايمانشان موظفند به گفته انبياءعمل نمايند. پيامبر بزرگوار اسلام علاوه بر مقام نبوت و رسالت ، مقام امامت را نيز دارابود.
46- سفر تثنيه باب 14 آيات 28 و 29 اسفار خمسه تورات .
47- عهد جديد لوقا باب 18 آيه 12
48- وسائل الشيعه ، ج 9 / ص 24.
49- تهذيب شيخ طوسى قدس سره ، ج 4 / ص 111. المقعه / ص 43وسايل الشيعه ، ج 9/24
50- (لقد كان لكم فى رسول اسوة حسنة لمن كان يرجوا الله و اليوم الخر) سورهاحزاب ، آيه 21
51- سوره انبياء18 سوره بقره 177.
52-سروه الم سجده / 17
53- اين حديث را بسيارى از جمله شيخ طبرسى در مجمع البيان و آلوسى در روحالمعانى و قرطبى در تفسيرش نقل كرده اند. محدثان مشهور، بخارى و مسلم نيز آن را دركتب خود آورده اند. به نقل از تفسير نمونه ج 17، ص 149، اين حديث شريف دربارهثواب روزه گرفتن در ماه رجب و ثواب تعمير و زيارت قبور ائمه طاهرين سلام اللهعليهم اجمعين در كتاب وسائل آمده است ج 7 اءبواب الصوم المندوب ص 352، ج 10اءبواب المزار ص 298.
54- گفتار وعاظ محدث زاده ، ص 375.
55- آل عمران آيه 103
56-سوره مائده ، آيه 11
57- استفاده از تفسير مجمع البيان ، ج 2 / سوره مائده / 171
58- سوره مائده / 13
59- تفسير نور، ج 3 ص 43
60- سوره اعراف / 156
61- سوره اعراف / 156
62- سوره اعراف / 157
63- سوره اعراف آيه 157
64- مفردات راغب ، ص 192
65- تفسير الميزان ج / 303
66- ج 8 ص 303
67- الميزان ج 8 / 303
68- كافى ، ج 2، ص 18، در اين روايت اسلام بر پنج پايه استوار گرديده يكىاز آنها زكات است .
69- تفسير صافى ، ج 2 / 126
70- الشقاءو الشقاوة نقيض السعادة صحاح العغه (شقى )
71- در روايت تفسير قمى به نقل از الميزان ج 14/67 واصول كافى 2/86 به نقل از تفسير نمونه مى خوانيم : خداونداسماعيل را به صادق الوعد توصيف فرموده : زيرا او در وفاى به عهد فلوق العاده جدىو پايبند بود. با كسى در محلى وعده اى گذارده بود او نيامد،اسماعيل همچنان تا يكسال در انتظار او بود. هنگامى كه بعد از اين مدت آمد،اسماعيل گفت من همواره در انتظار تو بودم . روسل گرامى به بعضى از اصحابش در مكهنزد خانه خدا و عده داد كه بماند تا او برگدد، آن شخص رفت و فراموش كرد كه بايدبرگردد، حضرت سه روز در انتظار او بماند. بعضى از دوستان كه از جريان باخبربودند، آمد و از پيغمبر عذرخوابى كرد. الميزان ج 16 / 68.
72- سوره شعراء/ 214
73- فرق بين نبوت و رسالت با امامت اين است كه نبى ورسول رابط بين مردم و خداوند مى باشند. در امور و فيوضات ظاهريه به عبارت ديگرفقط دستورات الهى را دريافت مى كنند و آن را به مردم ابلاغ مى كنند هم مژده بهشت را دربرابر كارهاى خوب مى دهند و هم از گناهان بيم دوزخ را بيان يم نمايند. اما امام رابطبين مردم و پرودگار است و اعطاى فيوضات باطنيه و پرورش دادن انسانها و به اجرادر آوردن برنامه هاى الهى ، چه به وسيله تشكيل حكومتعدل و چه از راه تربيت نفوس متعده در حقيقت مقام امامت مقام تحقق بخشيدن به تمام برنامههاى دينى است كه همان ايصال به مطلوب مى باشد، امام درست مانند خورشيد است . كه بااشعه و انوار خود موجودات زنده را پرورش مى دهد و توانايى هاى بالقوه را به فعليتمى رساند. (تفسيرالميزان و نمونه به تربيت ج 14/333 ج 13/455.

74- تفسير الميزان ج 14 ص 337 بنقل از كافى و عيون اخبارالرضا.
75- تفسيرالميزان ، ج 9/209؟
76- پيشين .
77- سوره حج / 78
78- ج 2 / 136
79- تفسير الميزان ، ج 15/7
80- سوره نور / 38
81- خطبه 190، 213 فيض الاسلام .
82- نهج البلاغه ، خطبه 190.
83- سوره فصلت / 7
84- سوره يوسف / 106
85- الميزان ، ج 11 / 308
86- تفسير الميزان چ 11/ 309
87- سوره نساء / 150
88- با استفاده از تفسير نمونه ج 20 / 217 وتفسير ابوالفتوحذيل آيه مورد بحث
89- سوره بقره آيه 83 و 110 و آيات ديگر.
90- سوره مؤ منون آيه 4
91- سوره نور، آيه 37
92- سوره مريم ، آيه 55
93- سوره توبه آيه 18
94- مسند امام احمدبن حنبل ج 1، ص 398، بهنقل تقسير نور، ج 3 ص 42.
95- تهذيب شيخ طوسى قدس سره ، ج 4، ص 111 المقنعه ، ص 43.
96- سوره بقره ، آيه 43 و 83
97- سوره آل عمران ، آهى 32
98- سوره مؤ منون / 4
99- سوره نمل / 3
100- بحارالانوار، ج 65، ص 332
101- پيشين .
102- سوره نساء آيه 59
103- تفسير نمونه ، ج 3 ص 438
104- ميزان الحكمة ج 4 ص 3684. تفسير صافى ، ج 1، ص 366
105- غرر الحكم ج 3 ص 129
106- غررالحكم ج 3/128
107- پيشين ج 5/129
108- نهج البلاغه ، خطبه 190 وسائل الشيعه ، ج 9، ص 15 طبع مؤ سسهال البيت .
109- سوره مؤ منون / 4
110- تقاعس الزجل عن الامر: تاءخر: خوددارى كرد از انجام كارى : الصاح(قعس ).
111- شرح دعا مكارم الاخلاق /92.
112- بحارالانوار، ج 2/25
113- الحياة ج 1/59
114- الحياه ، ج 1/ 59.
115- غررالحكم / 588.
116- شرح دعاى مكارم الاخلاق از صحيفه سجاديه / 93 - ميزان الحكمه ، ج 4 /266.
117- ميزان الحكمه ، ج 6 / 252.
118- مستدرك الوسائل ج 2 /393 شرح دعا مكارم الاخلاق ج 2 / 96
119- يك نمونه از فناى اسلام و مسلمين بدنست خود آنها و بااموال مسلمين جنگ عراق و ايران است مقامات دولت ريگان (رئيس جمهور وقت امريكا) مىگويند براى باز پس گيرى فاو نه تنها آمريكا بلكه فرانسه ، مصر و اردن نيز بهعراق كمك كردند بنا به اين گزارش ، عراق يكصد ميليارد دلار خرج تسليحات در دهه1360 كرد از اين مقدار 40 ميليارد دلار آن را عربستان ، كويت و امارات دادند اين كمك هابصورت پول يا نفت مجانى بود. خبر گزارى جمهوى اسلام (روزنامه جمهورى اسلامى )
120- بحارالانوار، ج 93/9 بهنقل از تقسم امام حسن عسكرى (عليه السلام ) / 166
121- بحارالانوار، ج 93/9 به نقل از تقسير امام حسن عسكرى (عليه السلام ) / 166
122- نهج البلاغه ، فيض الاسلام . ص 1033
123- بحارالانوار، ج 93/10
124- وسايل الشيعه 9/28 - بحارالانوار ج 93/28
125- سوره اعراف / 96
126- بحارالانوار، ج 93 / 27 به نقل از دعائم الاسلام ، ج 1 / 241 - 244
127- بحارالانوار، ج 93 / 14 - ثواب الاعمال / 225.
128- بحارالانوار، ج 93 / 14 - ثواب الاعمال / 225.
129- سوره مؤ منون / 100
130- وسائل الشيعه ، ج 8، باب 7 ح 3
131- وسائل الشيعه ، ج 8، باب 7 ح 3. ادامه متن جديث را دروسائل ببينيد.
132- وسائل الشيعه ، ج 8، ح 3، ادامه متن حديث را دروسائل ببينيد.
133- سوره مؤ منون / 100
134- سوره توبه / 60
135- وسائل الشيعه ، ج 8 باب 3 ح 2 از ابواب و جوب زكات .
136- سوره عنكبوت /45
137- بحارالانوار، ج 93/28
138- سوره توبه / 103
139- سوره توبه /103
140- با مراجعه به معجم المفهرس يافتيم در 32 آيه قرآن نماز و زكات با هم ذكرشده است و در 32 آيه : بركت و مبارك و از اينقبيل آمده است .
141- جلد 2 (صدقه )
142- سوره توه / 103
143- توبه / 60
144- مجمع البيان ، ج 3/68
145- مجمع البيان ، ج 3 / 68.
146- سوره توبه / 103
147- الميزان ، ج 9/405 واژه طسوق در حديث آمد است : و آن مالياتى است كه حاكماسلامى از ارضى مى گيرد. (مجمع البحرين ، طسق )
148- تفسير فخر رازى ، ج 16/178.
149- پيشين
150- سوره توبه / 103
151- تفسيرفخررازى ، ج 16/113
152- تفسير الميزان ، ج 9/334
153- تفسيرفخر رازى ، ج 16/105
154- سوره توبه ، آيه 103
155- دعائم الاسلام ج 1/253
156- سوره توبه /60
157- تفسيرنمونه ج 8/9.
158- تفسير مجمع البيان ، ج 3/53
159- تفسير فيض ، ج 1/716
160- الميزان ، ج 9/369
161- نمونه 8/48
162- نهج البلاغه ، كلمات قصار، 90، ص 1128، فيض الاسلام .
163- تفسير مجمع البيان ، ج 3/53
164- مجمع البيان ، ج 3 / 53
165- پول يا مالى كه اهل كتاب هر سال به دولت اسلامى مى پردازند.
166- سوره توبه / 75
167- سوره توبه / 76
168- محبة البيضاء ج 6/102
169- مجمع البيان ، ج 3/68
170-
171- به دنباله آيه 264 و 265 سوره بقره مراجعه فرماييد.
172- تفسير صافى فيض كاشانى ، ج 1 / 726.
173- تفسير صافى فيض كاشانى ج 1 / 726
174- نورالثقلين ، ج 1/283.
175- پيشين .
176- سوره توبه / 103
177- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 879.
178- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، ص 879.
179- پيشين .
180- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 880
181- نهج البلاغه ، فيض الاسلام ، ص 880.
182- سوره آل عمران ، آيه 92
183- نهج البلاغه فيض ، ص 880
184- حدر فى قرائته و فى اذانه ، اى اسرع . يعنى در خواندن و اذان گفتنشتسريع كرد. صحاح اللغه (حدر)
185- نهج البلاغه فيض ، ص 881
186- سفية البحار (نفق )
187- نهج البلاغه فيض ، ص 881
188- بحارالانوار، ج 49، ص 58
189- پيشين .
190- بحارالانوار، ج 48 ص 250.
191- بحارالانوار ج 48 ص 253، بهنقل از عيون الاخبار، ج 1، ص 113.
192- نهج البلاغه ، فيض ، ص 881.
193-مجمع البيان ، ج 5/296.
194- تفسيرسوره منافقين ، ج 5 / 295
195- همان ماءخذ، ج 5/296
196- الميزان فى تفسيرالقرآن ، ج 19/292
197- الخف بضم خ و تشديد در سم شتراستعمال مى شود و ظلف به كسرظ به سم گاو و گوسفند گفته مى شود.ظلف ، جمع ظلوف مى باشد: سمهاى شكافته .
198- سوره بقره / 273. امام صادق (عليه السلام ) در يك جمله كوتاه و زيبا،فقرايى كه مستحق زكاتند بيان فرموده : فقال : الفقراءهم الذين لا يساءلون و عليهم مؤنات من عيالهم ، فقراءآنهايى هستند با اينكه سنگينى هزينه زندگى و مخارج عيالشانروى دوش آنهاست با اينحال تقااى كمك نمى كنند. درست مصداق بارز آيه شريفه 273سوره بقره كه مى فرمايد: الفقراء الذين احصروا فىسبيل الله الا يستطيعون ضربا فى الارض يحسبهمالجاهل اغنياءمن التعفف تعرفهم بسيماهم لا يساءلون الناس ‍ الحافا. زكات مخوصمستمندانى است كه در راه خدا در محاصره فقر قرار گرفته اند، نه استطاعت ملى دارند ونه توانايى شغلى كه پيش گيرند، از شدت آبرومندى و عفاف آنگونه در ميان مردمزندگى مى كنند كه هر كس از حال آنها خبر نداشته باشد، گمان مى كند اينها غنى و بىنيازند ولى از چهره آنها به فقرشان پى ببريد كه از عزت نفس و مناعت طبع هرگز ازمردم چيزى سؤ ال نكنند. بحارالانوار، ج 93 / 62.
199- سوره برائه / 60
200- سوره برائه /60
201- بحارالانوار، ج 93 / 62
202- بحارالانوار ج 93 ص 62
203- سيره ابن هشام ، ج 2، ص 492
204- درالمنثور، ج 3، ص 251
205- غرر الحكم و دررر الكليم ج 2 ص 409
206- غرر الحكم و درر الكم ج 4 ص 318.
207- عبد مكاتب آن كسى است كه مولايش ضمن قرارداد كتبى با او شرط كند هرگاهفلان مبلغ را بپردازى آزاد مى شوى .
208- بحارالانوار، ج 63/93
209- تذكرة الفقهاء، ج 5/269 - مسند احمد، ج 5/254 - المستدرك الحاكم ، ج 2/16
210- تهذيب شيخ طوسى ، 4/59.
211- مستدرك الوسائل ، ج 12 / 230 نهج الفصاحه حديث 239
212- مستدرك الوسائل ، ج 12/229.
213- صحيفه سجاديه /125 بخش دعاء مكارم الاخلاق .
214- سوه يس ، آيه 60.
215- نهج البلاغه .
216- محبة البيضاء، ج 2/107
217- همان ماءخذ.
218- 
219- كلمات قصار پيغمبر اكرم (صلى الله عليه وآله )
220- بحارالانوار، ج 93.
221- سفينة البحار (صدق )
222- كتاب عدة الداعى و نجاح الساعى تاءليف شيخجمال الدين ابن العباس احمد بن فهد حلى متوفى 841 هجرى قمرىمشتمل بر مقدمه اى درباره تعريف دعا و شش باب و پايان آن در اسماءحسنى خداوند بحثكرده است . الذريعه ج 15/228
223- سفينة البحار (صدق )
224- بحارالانوار، ج 93/99
225- نهج الفصاحه ، ص 77
226- غرر الحم ج 2 ص 544
227- غرر الحكم ج 1 ص 79.
228- سوره انبياء/ 50
229- انعام / 92.
230- انعام / 59
231- سوره مريم آيه 30
232- سفينة البحار (برك )
233- سفينة البحار (برك )
234- سفينة البحار (بركت )
235- شعرا، 214.
236- مشروح روايت را علامه امينى قدس سره در جلد 2 الغدير ص 278، از تاريخطبرسى نقل كرده است از جمله رواياتى است كه بر خلافت اميرالمؤ منين (عليه السلام )بعد از رسول الله (صلى الله عليه وآله ) دلالت دارد و در پايان حديث آمده است : پيامبردر حالى كه دست به شانه على (عليه السلام ) گذاشته بود به حاضرين خطاب كرد:ان هذا اخى و وصيى و خليفتى فيكم فاسمعواله و اطيعوا: اين (على ) برادرم و وصى وجانشين من است در ميان شما شخن او را بشنويد و از او پيروى كنيد. همگى به سخنانرسول خدا (صلى الله عليه وآله ) خنديدند، و به ابوطالب (پدر اميرالمؤ منين (عليهالسلام )) گفتند: محمد به تو فرمان مى دهم كه پسرت هر چه مى گويد: بايد بشنوى واطاعت كنى .
237- امالى صدوق مجلس 423.
238- صحيفه سجاديه / 200
239- بذله : لباس كار بذل الثوب و ابتذله ، لبسه فى اوقات الخدمة . مجمعالبحرين (بذل )
240- صحيفه سجاديه /195
241- سوره ملك / 2
242- مفاتيح الجناح /45
243- صحيفه سجاديه /195
244- شرح و تفسر دعاء مكارم الا خلاق / 104. خطيب گرانمايه و دانشمند، فلسفى .
245- سوره هود، آيه 112
246- حضرت نامه را به عثمان بن حنيف انصارى كه از كارگزاران مولا در بصرهبودند نوشته است .
247- نهج البلاغه بخش نامه ها / 965
248- پيشين .
249- سوره ابراهيم / 26
250- صحيفه / 195
251- مفاتيح الجناح دعاى ايمام هفته .
252- سوره فاطر / 6
253- اصول كافى ، ج 4 ص 48
254- بحارالانوار، ج 93، ص 23
255- سوره نحل ، ص 97
256- تحف العقول ، ص 483
257- نهج البلاغه فيض الاسلام كلمه 109
258- سوره صف / 10 و 11
259- سوره ال عمران /102
260- نهج البلاغه ، خطبه .
261- خطبه 181 ص 593
262- كافى ، ج 2، ص 275
263- دعاء سمات مفاتيح الجنان : 132
264- پيشين
265- سوره اعراف / 96
266- نهج البلاغه / 636
267- پيشين
268- شرح دعاى مكارم الاخلاق ، ج 3، ص 277 بهنقل از غرر الحكم /33
269- نهج البلاغه فيض الاسلام / 1197 - مجمع البيان ج 4 / 306
270- سوره آل عمران /186
271- علل الشرايع ، ج 2 / 57 - بحارالانوار، ج 93/18
272- علل الشرائع ، ج 2/57 در بعضى نسخه ها توفيرا لاموالهم آمده بحاالانوارج 93/18 273- سوره اعراف / 96
274- بقره / 261
275- تفسير نمونه ، ج 2 ص 235
276- تفسير مجمع البيان ج 4/306 و مجمع البحرين ضعف .
277- مفردات راغب ضعف و صحاح اللغة (ضعف )
278- بحارالانوار، 93/14
279- همان ماءخذ و عيون الاخبار، ج 2/29
280- علل الشرائع ، ج 2 ص 271
281- نهج البلاغه ، ص 433، خطبهخ 143
282- داستان هاى شگفت : ص 120
283- سوره تبه / 41
284- سرية : گروهى از لشكر (از 50 تا 300 و 400 تن لشكرى كه پيامبر(صلى الله عليه وآله ) خودش در آن نباشد و به سركردگى يكى از صحابه فرستادهشده باشد) واژه نامه : تاءليف دكتر محمد قريب گركانى .
285- وسائل الشيعه ، ج 11/122 جهاذمصدر، مبارزه كردن و جنگيدن .
286- وسائل الشيعه ، ايواب جهادالنفس حديث 10
287- سوره ص / 82
288- ص 83
289- سوره يوسف / 24
290- سوره يوسف ، آيه 24.
291- بحارالانوار، ج 93 / 13 -خصال صدوق ، ج 1 / 156
292- سوره منافقون / 10
293- سوره تكاثر 1
294- سفية البحار، ج 2، ص 624
295- بحارالانوار، ج 93/23 ثرى يثرىالرجل : كثر ماله : المنجد.
296- بقره / 245
297- بحارالانوار 93/27 قريب به همين مضمون در نهج البلاغه آمده است . 1154فيض الاسلام
298- سوره معارج ، آيه 24 - 25
299- علل الشرايع ، ج 2، ص 59
300- عروة الوثقى ، ج 2، ص 121، آيات عظام خمينى ، گلپايگانى و خوئى قدسالله ارواحهم در اين نظريه همگى موافقند.
301- تحريرالوسيله ، ج 1، ص 219.
302- سوره آل عمران ، آيه 180
303- تاريخ تمدنويل دورانت بخش 2 فصل 1 - اينكه در اين قطعه تاريخ آمده كه فقيرى را براى انفاق(دادن زكات ) نيافتم ، بعيد است كه اصلا فقير در آن ناحيه وجود نداشته جرا كه درجامعه بشرى طبعا طبقه ضعيف و فقير وجود دارد، بنابراين يا بايد گفت همه مردم درافريقا ثروتمند بودند و يا خود مردم با آشنايى به اسلام وعمل به قانون زكات جلوى فقر را مى گرفتند و زمينه آن را از بين مى برند.
304- پيشين
305- من لا يحضره الفقيه ، كتاب معتبررى است در فقه تاءليف شيخ صدوق قدسسره
306- علل اشرائع ، ج 2 ص 57 - بحارالانوار، ج 93، ص 18 -وسائل ، ج ، ص 10
307- نهج البلاغه ، حكمة 138
308- تفسير نمونه ، ج 2 / 233 309- كافى ، ج 2/139 شرح و تفسير دعاىمكارم الا خلاق ، ج 1، ص 133
310- گلستان سعدى
311- ميزان الحكمة ، 7/296
312- نهج البلاغه از كلمات قصار/326 (فيض الاسلام )
313- سفية البحار، ج 2 / 452
314- سفينة البحار (بخل )
315- سفينة ابحار (حرص )
316- سوره معارج ، آيات 19
317- معارج 20 و 21
318- معارج 20 و 21
319- وسائل الشيعه ، ج 9/22
320- بحارلانوار، ج 93، ص 8
321- اقتصادنا ص 304
322- آل عمران / 180
323- سوره آل عمران / 180
324- ثواب الاعمال / 210 بحارالانوار، ج 93 / 10وسائل ، ج 9/22
325- بحارلانوار، ج 93/8
326- آل عمران / 180
327- امالى شيخ طوسى / 694
328- بحارالانوار، ج 93/20 ثواب الاعمال 211وسائل الشيعه 9/33
329- سؤ ال : مستفاد از روايت فوق اين است : كسى كه همسر داشته و در زمان غيبتحضرت مهدى سلام الله عليه زنا كرده ، احدى از قضات حكم سنگ ساز زانى و كيفر مانعالزكات را صادر و اجرا نكند تا زمانى كه حضرت قائمآل محمد ظهور كند بنابراين ، متصدى اجراى اين دو حكم به كيفيت مزبور در روايت ، امامزمان ارواحنا له الفداء مى باشدآيا مطلب با فقه و فتواى فقهاء مغايرت ندارد؟ و منجربه تعطيل حدود الهى در زمان غيبت نمى شود؟
پاسخ : تعطيل حكم اسلامى دو گونه است : 1- هنگامى كه حاكم اسلامى مبسوط اليدنباشد حكم در مرحله عمل قهرا اجرا نمى شود و طبعا حكم الهىتعطيل مى گردد. 2- گاهى عدم اجراى حكم به جهت عدم تحقق موضوع حكم است درخارج ،مثلا در اجراى حكم سنگسار زانى ، بايد چهار شاهدعادل زناى مردى را كه همسر داشته و مرتكب زنا شدهكاليمل فى المكحله ديده باشد، در محلكمه قضا نزد قاضى شهادت بدهند،اينگونه شهادت را اگر بگوييم عادتا غير متحقق الوقوع مى باشد و به طور عادى نادرالوقوع است سخن گزافى نيست چرا كه النادر كالمعدوم و امر نادر مانندنبودن است بنابرانى موضوع حكم قاضى و وقتى منتفى باشد حكم طبعاتعطيل مى شود،
باصطلاح به جهت سالبه با نتقاءموضوع ، اما اگر زانى اقرار به زنا كرد آنهماقرار صريح و قوعى اشكال به حال خود باقى است چرا كه حكم در اين صورت اجرا مىشود و از اين هم مى توان پاسخ ديگر داد: به اينكه روايت مورد بحث موبوط است بهاجراى حكم واقعى كه محتص حضرت مهدى سلام الله عليه مى باشد آن حضرت در اجراىحكم زانى نيازءبه بينه و برهان ظاهرى ندارد، آن بزرگوار مانند حضرت داود حكم مىكند، حداوند او را از علمى برخوردار نموده كه از حقائق امور و رويدادها و حوادث اطلاعكامل دارد اينگونه دادرسى در اسلام از مختصات آن حضرت است به همين جهت مرحوم آخوندخراسانى اعلى الله مقامه در كتاب كفاية الاصول احكام شرعى را چند بخش كرده يكى ازآنها را حكم اختصاصى حضرت بقية الله الاعظم مى كنند منافاتى با روايت مورد سؤال ندارد به اين بيان حكم سنگسار و كيفر مانع الزكاة از احكام مختصه حضرت ولى عصراورواحنا له الفداء مى باشد كه بدست مبارك آن بزرگوار بدون آنكه نيازى به چهارشاهد با وصف مرقوم و فوق داشته باشد، اجرا مى گردد به اميد ظهور آن سرور درعصر درخشان حكومت عدل جهانى اش .
330- واحدى است براى وزن كردن سنگ هاى گرانبها كه مساوى با 20 سانتى گرميا معدل چهار جو (واژه نامه )
331- سوره انفال ، آيه 25
332- از نقطه ضعف هاى عصر كنونى با ستناد خبرگزارى هاى جهان هم اكنون يكصدو چهل مليون كودك و انسان معصوم ، مسلمان و غير مسلمان از گرسنگى و سوء تغذيه درمعرض مرگ و يا معلولند و جدا رنج مى برند. اين يكى از آثار شوم عدم انفاق و لكهننگى است بر دامن جامعه عصر حاضر با همه ادعائى كه خود را حامى حقوق بشر در دنيامى داند. در كشورهاى اسلامى ندادن زكات و در كشورهاى غربى ظلم و بى عدالتى اينگرسنگى و محروميت را بوجود آورده است . كشور سرمايه دارى همچون آمريكا بر اثرافراط و تفريط در سرمايه دارى ، ميليونها انسان اگر بگوييم با كابوس وحشتناكمرگ روبرو هستند اغراق نگفته ايم گروهى بر اثر عدم تعدلب روحى به محض اينكهبازار پول سازى آنها از رونق مى افتند و با كسادى برخود مى كنند با داشتن مليونهادلار دست به خودكشى مى زنند در همين حال در ميان اينگونه جوامع مليون ها گرسنه دربستر مرگ دارند، امروز جامعه سياهان ، محروم ترين قشر جامعه آمريكا هستند كه به دروغبر اساسى يك تعبير بى جا و ناروا (((مهد دموكراسى ))) لقب گرفته است . سياهپوستان آمريكا همواره در آمارهاى مربوط به فقر، عدم بهداشت ، بى سواد، مرگ و ميرنوزادان ،، تلفات در حوادث نژادى و گرسنگى در صدرجدول قرار دارند سياهان امريكا سالهاى طولانى است كه گرفتار تبعيض نژادى ، فقر،بيكارى ، بى خانمانى و بيمارى هستند، اين پديده هاى ناميمون ، بدترين خطرى است كهجان و مال و نواميس و موجوديت آنان را تهديد به نابودى مى كند. ميليون ها گرسنه درآمريكا نيويورك - خبرگزارى جمهورى اسلامى : بررسى و مطالعات وزارت كشاورزىامريكا نشان مى دهد يازده مليون آمريكايى در اين كشور گرسنه اند و از اين تعداد 2مليون نفر با بى غذايى شديد دست به پنجه نرم مى كنند. به نوشته روزنامه يواساتودى ، اين بررسى كه بر اساس آمار و مطالعات سرشمارىسال 1995 ميلادى انجام شده است ، حاكى است در امريكا 2/4 ميليون خانوار گرسنه وجوددارد كه خود به معناى 11 ميليون آمريكاييست . در اين ميان بعضى از افراد خانواده غذانمى خورند تا ساير اعضاء خانواده غذاى كافى داشته باشند. اين گزارش 600 هزاربى خانمان را جزو افراد گرسنه محسوب نكرده است ، اين موضوع در حالى منتشر مىشود كه اداره كشاورزى امريكا در نظر دارد باتشكيل اجلاسى همه جانبه مساءله صرفه جويى و اسراف را بررسى كند. وضع آشفته ومشكل جدى كشور آمريكا كه به سرمايه دارى و دموكراسى خود در دنيا معرفى مى كند.ضميمه روزنامه اطلاعات پنج شنبه 27 شهريور 1376/15 جمادىالاول 1418.
333- امالى الصوسى ، ص 519 - بحارالانوار، ج 93/15
334- بحارالانوار، ج 93/27.
335- سوره مؤ منون / 100
336- بحارالانوار، ج 93، ص 29
337- وسائل الشيعه ، ج 9/32؟
338- الخصال ، ج 1/115 بحارالانوار، ج 93/13
339- الخصال ، ج 2/38 بحارالانوار، ج 93/13
340- غرر الحكم و دررر الكلم ج 1 ص 26
341- پيشين ج 4 ص 121.
342- همان ماءخذ ج 4 ص 630
343- عيون الاخبار، ج 2/28 بحارلانوار، ج 93/13
344- غرر الحكم و درر الكليم ص 127
345- پيشين ج 2 ص 31
346- غرر الحكم درر الكلم ج 3/303
347- امالى شيخ طوسى / 522.
348- پيشين .
349- غرر الحكم ج 2 ص 166
350- پيشين
351- وسائل الشيعه ، ج 9/23
352-وسائل الشيعه ، ج 9/23
353- مفردات راغب (كنز)
354- تفسير نمونه به نقل از تفسير مجمع البيان ، ج 3/25
355- قصص / 77 - 76
356- پيشين
357- پيشين
358- نهج البلاغه ، كلمات قصار، ص 1175، فيض الاسلام 5 همان خطبه 81، ص181
359- معانى الاخبار، وسايل الشيعه ، ج 1 ص 67 همين حديث را از مام صادق (عليهالسلام ) نقل كرده است .
360- قصص آيه 77
361- قصص آيه / 77.
362- سروه قصص / 78. قارون گفت اين ثروت را به وسيله علمى كه دارم به دستآرودم . اين چه علمى بوده ؟ از آيه نمى توان به روسنى فهميد آيا علم كيميا بوده يا علمتجارت ، كشاورزى ، صنعت يا علم خاصى يا از ثروت فرعون همه اين احتمالات هستچنانكه بعضى مفسران فرموده اند. چون مفهوم علم بسيار گسترده است همه اين معانى را دربر مى گيرد، علم كيميا علمى است كه بوسيله آن يم توا مس راتبديل به طلا نمود.
363- در روايت ديگرى آمده است كه زن بدكاره گفت : واى بر من ، من هر كار خلافىمرتكب شده ام اما حاضر نيستم تهمت به پيامبر خدا بزنم و سپس دو كيسه پولى را كهبه او داده بودند، نشان داد و توطئه آنانرا به ملا ساخت .
364- سوره قصص 81 - با استفاده از تفسير مجمع البيان ، الميزان و نمونه .
365- پيشين .
366- بحارالانوار، ج 93/29
367- همان ماءخذ
368- توبه / 34
369- مجمع البيان ج 3 ص 26 سوره توبه .
370- سوره ماعون ، آيه 3 تا 7
371- در روايتى از امام صادق (عليه السلام )مى خوانيم : ماعون و امى و يا متاع زندگى است كه به عنوان قرض ياعاريه و در اختيار هماسه ها قرار مى گيرد، پس كسانى كه مى توانند وام بدهند و يالوازم زندگى ، به طور عاريه در اختيار نزديكان بگذارند و منع كنند، واى بر آنها (كهمستحق غذاب آخرتند)
372- الميزان ، ج 20 / 520
373- سوره نساء آيه 5
374- شيخ مفيد از علماى مشهور اماميه مى باشد كه در علم حديث و فقيه و كلام سرآمدو برتر اهل زمانش بوده است نامش محمد، كنيه اش ابوعبدالله ، ملقب به مفيد. ابن شهرآشوب : اين لقب را حضرت ولى عصر سلام (عليه السلام ) عليه بوى عطا فرموده است .(سفينة البحار فيد)
375- سوره توبه / 103
376- مقنعه / 252
377- بقره / 3
378- نمل / 3
379- سفينة البحار (صدق )
380- نهج الفصاحفه حديث 1419، ص 298
381- نهج الفصاحه ص 467 حديث 2202
382- تفسير نمونه ، ج 23 / 508
383- نهج البلاغه فيض / 1017
384- در سفرى كه با جمعى از اساتيد حوزه علميه قم و ائمه محترم جمعه با دعوتدفتر رياست جمهورى به شهرستان يزد داشتيم مصداق بارز فرمايش اميرالمؤ منين (عليهالسلام ) را در محلى بنام چادرملو در 180 كيلومترىشمال شرقى شهرستان يزد ديدم در حاشيه كوير داراى آب و هواى خشك كويرى درسردترين موقع سال به 16 درجه زير صفر و در گرم ترين روزها به 45 درجهبالاى صفر مى رسد، ديدن آنجا انسان را به ياد آيه شريفه واد غير ذىزرع مى انداخت با سرمايه گذارى عظيمى كه دولت در آنجا كرده سالانه 1/5ميليون تن پودر سنگ آهن از اين مجتمع معدنى و صنعتىاستحصال مى كند كه در ذوب آهن و فولاد مباركه اصفهانتبديل به شاخه هاى مختلف آهن مى شود و در آنجا انسان و حيوانى ديده نمى شود جزمهندسين و كارگران سخت كوش ، معدن چادر ملو با ذخيره حدود 400 ميليون تن سنگ آهنيكى از نعمتهاى الهى و بزرگترين معادن سنگ آهن كشور مى باشد.
385- نهج البلاغه / 1017
386- سوره نساء / 5
387- فرقان / 67
388- تفسير نمونه ، ج 27/320
389- بحارالانوار، ج 73 / 142
390- همان ماءخذ.
391- بحارالانوار ج 73 ص 142
392- تويحد صدوق نقل از نورالثقلين .
393- بحارالانوار ج 73/142
394- فهرست موضوعى غررالحكم ص 298
395- سوره بقره / 180
396- سوره حشر، آيه 6.
397- سوره حشر، آيه 6
398- افاء الضلل رجع الفئى ، الغيمة . (المنجد) فى ء بر وزن شى ء به معنىبازگشت .
399- سوره حشر، آيه 7
400- تكنولوژى : ابزار، ماشين آلات ، مطالعه اينگونه فنون و تكنيك ، مجموعهروشهاى منظمى كه بر شناخت علمى مبتنى است .
401- سيستم : روشن طريقه ،، قاعده و نظم مثلا مانند سيستم اداره مملكت (فرهنگفشرده فشرئخ تاءليف دكتر مهشيد مشيرى )
402- تفاوت بين علم اقتصاد و سيستم اقتصاد اين است كه علم اقتصاد، عبارت از علمىاست كه به بيان حيات اقتصادى ، پديده ها و جلوه هاى آن مى پردازد و ارتباط آنها را بااسباب و عواملى كه حاكم بر زندگى اقتصادى و پديده هاى آن است روشن مى سازد.سيستم اقتصادى عبارت است از اسلوبى است كه جامعه آن را در اداره امور مملكت نسبت بهديگر سيستم ها ترجيح مى دهد. و اما المذهب الاقتصادى المجتمع فهو: عبارة عن الطريقهالتى يفضل المجتمع اتباعها فى حياته الاقتصاديه (شهيد آيت الله صدر - اقتصاد نا ص29).
403- گاهى دولت به خاطر مصالح عمومى با مصرف بعضى از كالاها مانند موادمخدر مبارزه مى كند كه اين امر با اصل قانون آزادى مطلق نظام سرمايه دارى در تضاداست مگر به طور قانونى بر قانون استثناء وارد كنند.
404- بررسى مطالعات وزارت كشاورزى آمريكا نشان مى دهد / 11 ميليون /آمريكايى در اين كشور گرسنه اند و از اين تعداد دو ميليون نفر، با بى غذايىشديددست و پنجه نرم مى كنند تا آنجا كه به نوشته روزنامه (يواس آنودى ) 600هزار بى خانمان را جزء افراد گرسنه محسوب نكرده ، طبق اين گزارش 88 در صد از100 ميليون خانوار آمريكايى از غذاى كافى برخودارند 8 درصد قادر به تهيه غذاىسالم و مقوى نيستند و 4 درصد بقيه بيشتر اوقاتسال را گرسنگى مى كشند اين روزنامه در ادامه مى نويسد آمريكايى ها 27 درصد غذاىخود را حيف و ميل مى كنند. اين اسراف معادل حدود نيم كيلوگرم به ازاى مرد، زن يا بچهاست . در همين حال مخارج جمع آورى و دور ريزى مواد خوراكى سالانه براى شهرداريها چندميليارد تمام مى شود (ضميمه روزنامه اطلاعات پنج شنبه 27 شهريور 1376 - 15جمادى الاول 1418 ق ) بنابراين در اين كشور سرمايه دارى كه سنگ افراد را به سينهمى زنند ميليونها افراد گرسنه وجود دارد.
405- اقتصاد نا، ص 272
406- اقتصاد نا، ص 273
407- يك مقام بلند پايه بهداشتى امريكا گفت : خسونت در اين كشور سالانه حدودپنجاه هزار قربانى مى گيرد، به گزارش خبرگزارى فرانسه جوسلينالرزوبازرس كل در امور بهداشتى در سخنانى در پارلمان آمريكا گفت : هزينهصرف شده براى قربانيان خشونت در سال 1992 به 5/13 ميليارد دلار مى رسد. وىگفت : تنها هزينه صرف شده براى جراحت هاى ناشى از سلاح هاى گرم سالانه بهحدود سه ميليون دلار مى رسد بازرسى كل در امور بهداشتى ابراز تاءسف كرد از اينكهپيدا كردن يك اسلحه گرم براى يك نوجوان بسيار آسان تر از پيدا كردن يك دوستصادق با يك معلم خوب و يا يك مدرسه خوب است .
جوسلين الزرو گفت ميزان مرگ و مير ناشى از خشونت ها بيش از ميزان مرگو مير ناشى از ابتلا به بيمارى ايدز است ، وى افزود:علل اصلى اين خشونت ها، فقر، آسان بدست آوردن اسلحه و مواد مخدر دانست . كه همه اين هانتيجه آزادى مطلق است . جوسلين الزرو: تلويزيون و رسانه هاى گروهىرا مشمول ازايش خشونت ها در امريكا مى داند. وى گفت : رسانه هاى جمعى ياد مى دهند كهتنها راه حل اختلاف ها مشكلات ، اعمال خشونت است (تهران واحد مركزى خير)
بر اثر اين خشونت هاى مرگبار است كه جامعه آمريكا گورستان ارزشهاى انسانى شدهاست و تمام اين بدبختى ها از همان مكتب آزاد بى قيد و شرط نشاءت گرفته است كه مكتبكاپيتالستى امريكا براى ملت آمريكا ارمغان آورده است .
408- روزنامه جمهورى اسلامى مورخ 12 مهر 1376اول جمادى الثانى 1418
409- آزادى دو نوع است : آزادى طبيعى و اجتماعى :
آزادى طبعى آن است كه از طريق طبيعت به موجودات على الخصوص به انسان داده شده است. آزادى اجتماعى آن نوع آزادى است كه اجتماع آن را به افراد مى دهد و روش اجتماع رابراى افراد خويش ضمانت مى كند و طبيعتا هر يك از دو آزادى تابع شرايط خاص خود مىباشد.
410- اين مبحث از كتاب اقتصاد ناو ترجمه آن اقتباس شده است .
411- سيستم حكومتى است كه تمام فعاليتهاى اقتصادى و توليدى و تجارت داخلىو جارجى آن در ددست بخش خصوصى است . فرهنگ فسشرده
412- پيشين .
413- تفسير نمونه ، ج 9، ص 206
414- سوره بقره آيه 255
415- سروه همزه / 2
416- سوره تكاثر 2-1
417- يكى از حوادث اقتصادى كه زير پوشش قانون تاءمين اجتماعى قرار مىگيرد، مرگ نان آور خانه است كه طبعا بچه هاىخردسال ، بيوه ها، ولدين سالخورده متوفى بايد با تاءمين اجتماعى اداره شوند.
418- زا امام صادق (عليه السلام ) نقل شده كه فرموده : ان الله تبارك الله وتعالى اشرك بين الاغنيا و الفقراء فليس لهم ان يصرفوا الى غير شركائهم : هماناخداى تعالى دارا و ندار را شريك در امول قرار داده ، پيش براى اغنيا جايز نيست "(بىاجازه ) شركائشان اموال را جابجا كنند. (وسايل الشيعه ، ج 6 كتاب الزككاة ابوابالمستحقين ، باب 4، حديث 4
419- نهج الفصاحه ، ترجمه ابوالقاسم پاينده ، ص 479، حديث 2262
420- همان ماخذ، ص 592، حديث 2891
421- اقتصاد ما، ص 291
422- بحارالانوار، ج 75، ص 174
423- اقتصاد ما، ج 2، ترجمه اسپهدى ، ص 291
424- سوره انعام آيه 141.
425- سوره نساء آيه 8.
426- سورة ماعون آيه 6 و 7
427- سوره نور آيه 32.
428- جامعه توحيدى اسلام و عدالت اجتماعى تاءليف مصطفى السباعى ترجمعه سيدمحمد حيدرى ، ص 153، و 146
429- اقتصادنا، ج 2 ص 293
430- تحف العقول ، ص 242
431- اقتصاد ما، ج 2 ص 10 -9
432- اقتصاد ما ج 2 / 10-9
433- نهج البلاغه فيض الاسلام ، ص 1019، تحفالعقول ، ص 136
434- نهج اللاغهه (موسسه نهج البلاغه ) ص 377
435- مرشيخ مكفوف كبير يسئلفقال اميرالمؤ منين (عليه السلام ) ماهذا؟ قالوا يا اميرالمؤ منين نصراينفقال امير المؤ منين : استعملتموه حتى اذا كبر و عجز منعتموه ؟ انفقوا عليه من بيتالمال (وسائل الشيعه ، ج 11، ص 49
436- در اينكه خداوند اسنان را گرامى داشته از آيه شريفه به خوبى فهميده مىشود اما چرا و به چه چيزى انسان گرامى شده وگل سرسبد موجودات گرديده بيان نشده است ، مفسرين نظرهاى مختلفى ابراز داشته اندكه مالا مغايرتى با هم ندارد. بعضى گفته اند به خاطر نيروىعقل است و نطق و آزادى در عمل و استعدادهاى مختلفى كه در هر زمينه مى تواند شكوفايىآن ها شخصيت انسان را ممتاز گرداند، بعضى گفته اند به لحاظ سلطه فكرى و علمى ،بر تمام موجودات عالم برتى پيدا كرده است . به هرحال روشن است كه خداوند متعال مواهبى و امتيازاتى به انسان عطا فرموه است .
437- سوره عنكبوت / 2
438- نهج البلاغه ، خطبه 155، (فيض الاسلام )
439- احدنام كوهى است درشمال مدينه كه در آنجا جنگى به همين نام بين مسلمين و كفار قريش دراوايل ماه شوال سال سوم هجرت واقع شد.
440- عدم ارتداد آنها براى اين است كه شراب ، رشوه و ربا راحلال نمى دانند تا منكر يكى از ضروريات دين شده باشند بلكه از راه اشتباه و مغلطهكارى شراب را آب انگور و رشوه را ارمغان و ربا را سود معامله مى پندارند، غفلت آنها ازاين است كه بدون تحقيق مرتكب گناه بزرگ شوند و به دام بلاء گرفتار گردند.
441- سفينة البحار، ج 2 / 345 (فتن )
442- كلمات قصار 55 در نهج البلاغه
443- سوره عنكبوت / 3
444- نهج البلاغه ، خطبه 16
445- سوره انفال / 28
446- نهج البلاغه خطبه 155
447- سوره آل عمران / 154
448- سوره : و القلم / 17
449- تفسير مجمع البيان ، ج 5 / 336 نفسير الميزان ، ج 19 / 373 نمونه ، ج24/393
450- سوه قلم / 28 تفسير مجمع البيان و نمونه . مردى از ابن عباس (صلى اللهعليه وآله ) از معنى اوسطهم سؤال كرد كه مقود متوسط بودن از نط سن مى باشد؟ در پاسخ گفت نه اتو در ميانبرادران از جهت سن از همه كوچكتر بود ولى از نظرعقل بزرگر از همه بود. اوسط القوم ، يعنى بهترين قوم همانطور كه درحديث آمده شما اى امت محمد (صلى الله عليه وآله ) كوچكترين قوم و بهترين امت ها هستيد آيهشريفه و كذلك جعلناكم امة وسطا به معنى امتى كه در حداعتدال و نيكى انديشى است مى باشد. (بحارالانوار، ج 93/101) در حديث مجمع البحرينمى خوانيم : خيرالامنور اوسطها يععنى بهترين ومعدل ترين آنها است (وسط) در مفردات راغب آمده : يعنى آنچه از افراط و تفريط مصونباشد.
451- سوره قلم / 31
452- سوره قلم / 33
453-سوره انعام / 141. حصاد و حصاد بفتح و كسر : درو كردن حصد الزرع يعنىزراعت را درو كرد در المنجد آمده است من زرع الشر حصد الندامة هر كس بدىبكارد پشيمانى درو مى كند.
454-تفسير نور الثقلين ، ج 5، ص 395بنقل تفسير نمونه .
455-سوره قلم آيات 17 تا 19.
456-تفسير الميزان ، ج 2 / 37.
457- سفينة البحار، ج 3، ص 125 چاپ دار الاسوه اداره اوقاف و شوون الخيريه .
458- اصولكافى ، ج 4 ص 81
459- يعنى وصله روى پارگى لباس دوختن و يا وصله روى مى زد.
460- گلستان سعدى باب دوم حكايت 27
461- بحارالانوار، ج 73، ص 19
462- بحارالانوار، ج 73، ص 125
463- غرر الحكم ج 2/264