 |  |  |
اعطاى اين موهبت، نشان لياقت و كرامت انسان نزد خداوند سبحان است. امّا و صد امّا كه در برابر اين موهبت گرانسنگِ «حق انتخاب و داشتن اختيار»، دشمنانى غدّار و پرنيرنگ در كمين نشستهاند تا آدميان را از همين راه «انتخاب و اختيار» به انحراف و تباهى بكشانند و به انواع آلودگيها بيالايند. ابليس و هواهاى نفسانى و غرايز شهوانى، در جبههاى متحّد، به مصاف انسان مىآيند و به ستيز با او برمىخيزند و به فريب وى مىپردازند و مىكوشند تا آدمى را به سوء استفاده از «اختيار خويش» وادارند.زشتها را خوب بنمايد شَرَهنيست چون شهوت بَتَر ز آفاتِ ره
صد هزاران نام خوش را كرد ننگصد هزاران زيركان را كرد رنگ اما خداوند رحمان، آدمى را در اين ميدان كارزار، بىدفاع و بدون ياور واننهاده است; بلكه براى مهار هر يك از غرايز سركش، لجامى ويژه در دسترس او نهاده و وى را در رام كردن آنها مدد فرموده است.دامْ سخت است،مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيمحسابرسى و كيفر و پاداش در جهان آخرت نيز بر همين اساس است. اگر انسان، توان مهار غرايز و هوسهاى لجام گسيخته را نمىداشت و ناچار به تسليم در برابر آنها مىبود، ديگر حساب و كتاب و كيفر و پاداش، معنا نداشت..
گواهان آدميان
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1.مَلائِكَتي يَتَعاقَبُونَ بِالَّيْلِ وَالنَّهارِ لِيَكْتُبُوا عَلَيْكَ ما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ مِنْ قَليلِكَوَكَثيرِكَ.2. فَالسَّماءُ تَشْهَدُ بِما رَأَتْ مِنْكَ.3. وَالأَْرْضُ تَشْهَدُ عَلَيْكَ بِما عَمِلْتَ عَلى ظَهْرِها.4. وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ يَشْهَدْنَ عَلَيْكَ بِما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ.5. وَ أَنَا مُطَّلِعٌ عَلىمَخْفيّاتِ خَطَراتِ قَلْبِكَ.6. وَ لاتَغْفَلْ عَنْ نَفْسِكَ.7. فَإِنَّ لَكَ فِي الْمَوْتِ شُغْلٌ شاغِلٌ.8. وَ عَنْ قَليل أَنْتَ راحِلٌ.9. وَ كُلُّ ما قَدَّمْتَهُ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِ حاصِلٌ بِلازيادَة وَ نُقْصان.ي10. وَ تَسْتَوفي غَداً ما كُنْتَ فاعِ.اىفرزندآدم!1. فرشتگانم [كه مأموران منند]، شب و روز در پى تواَند و مراقب اعمالتو، تا آنچهرا مىگويى و انجاممىدهى، چهكم و چهزياد، بنويسند.2. و آسمان ـنيزـ آنچه از تو ببيند، شهادت مىدهد.3. و زمين ـهمـ به آنچه روى آن انجام مىدهى گواهى مىدهد.4. و خورشيد و ماه و ستارگان ـنيزـ بر گفتار و كردارت گواهند.5. و من ـخودـ بر انديشههاى پنهانى قلبت آگاهم.6. و [اكنون كه چنين است و گواهان گوناگون احاطهات كردهاند و همگى مراقب تواَند، پس] خودت ـنيزـ از خويشتن غافل مباش.7. زيرا مرگ [در پيش است] و گرفتارى فراوان در انتظار تو است [و به توشه بسيار نيازمندى].8. و هنگامه كوچ و رحلت تو نزديك است.9. و آنچه را از پيش فرستادهاى، چه نيكى و چه بدى، بى كم و كاست، آماده است.10. و فردا[در آيندهاى نزديك]ي آنچه را عمل كردهاى كام درمىيابى.ما آدميان در جهانى زندگى مىكنيم كه چشمانى تيزبين و هميشهبيدار، نظارهمان مىكنند و تمامى گفتار و رفتار و كردارمان را ـبا دقت و امانتـ ثبت و ضبط مىنمايند. پديدههاى پيرامون ما، آيتها و مأموران خداوندند و همگى سميعند و بصيرند و هوشمند، گرچه با نامحرمان، خاموشند:جملهْ اجزاء، در تحرّك، در سكونناطقان كه: «إِنّا إلَيْهِ راجِعُون.»
جملهْ اجزاءِ زمين و آسمانبا تو مىگويند روزان و شبان:
«ما سميعيم و بصيريم و هُشيمبا شما نامحرمان ما خامُشيم
خامشيم و نعره تكرارمانمىرود تا پايتخت يارمان.»
چون شما سوى «جمادى» مىرويدآگه از جان «جمالى» كى شويد؟! و هنگامه برپايى دادگاه عدل الهى، كه پروندههامان گشوده مىشود، حضور مىيابند و بر آنچه ديده و شنيدهاند، گواهى مىدهند. و برتر از اين همه، خودخداوند، نظاره گرمان است و علاوه بر اعمالمان، بر انديشههاى پنهان و موجهاى خفيفى كه بر شيارهاى مغز و لايههاى قلبمان مىگذرد نيز آگاه است و همه را به حساب مىآورد.اللّه تويى، از دلم آگاه تويىدرمانده منم، دليل هر راه تويى
گر مورچهاى دم زند اندر ته چاهآگه زِ دَمِ مورچه در چاه تويى به ياد داشتن اين نظارت فراگير، سبب هشيارى آدمى مىشود و او را از فرو افتادن در غفلتها و تباهيها باز مىدارد..
رياضت و معرفت
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. تَوَرَّعْ; تَعْرِفْني.2. وَ تَجَوَّعْ; تَرَني.3. وَاعْبُدْني; تَجِدْني.4. وَتَفَرَّدْ; تَصِلْني.اىفرزندآدم!1. پارساباش و از حرامها دورىگزين، تامرا بشناسى و به من معرفت يابى.2. و گرسنگى بكش [و از پرخورى بپرهيز] تا مرا ببينى [و به معرفت شهودى برسى].3. و مرا عبادت كن، تا مرا بيابى.4. و تنهايى گزين [و از درآميختن فراوان با مردمان بپرهيز] تا به من برسى.پا فرانهادن از مرزهاى ممنوع الهى و آلودن دست و دل و اندام به گناهان و آلودگيها، پردهاى ضخيم در برابر بصيرت آدمى مىافكند و غبارى غليظ در مقابل ديده عقل و قلب او مىپراكند و بينش وى را به انحراف مىكشاند; به گونهاى كه حصول معرفت و وصول به سعادت را برايش دوردست و يا دست نايافتنى مىكند.از «حرامها» كه بگذريم، ارتكاب «مكروهها» و نيز افراط در پارهاى از «مباحها» هم ناهمواريهايى در مسير تكامل انسان پديد مىآورند; پرخورى، پرخوابى، درآميختن فراوان با مردمان، سخن گفتن فراوان، كم ارج نهادن به عبادت و نيايش و مناجات با خداوند، از اين قبيلند.همچنان كه دستيابى به گوهرهاى ارزشمند، بهايى گران مىخواهد، وصول به مقامهاى ارجمند معنوى و انسانى نيز مجاهدتى ستُرگ مىطلبد. «بهشت را به بها دهند، نه به بهانه»!بىپروايى و بى مبالاتى در حرامها و مكروهها و حتى مباحها و برآوردن خواهشهاى بىحدّ و حصر غرائز لجام گسيخته كجا، و رسيدن به مقامهاى عالى معنوى و تحصيل بصيرت و معرفت كجا؟!صلاح كار كجا و من خراب كجا؟ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا؟!
* * *
پر خور و پر خواب و پر گو و جليس اين و آنلا جَرَم با جهل و غفلت هست دائم همعنان!* * *
كاشكى از غير تو آگه نبودى جان منخود ندانستى به جز تو جان معنا دان من
هر چه بينم غير رويت، نور چشمم كم شودهر كسى را ره مده اى پرده مژگان من!.
«انسان»; خداگونهاى بى همتا
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
صد هزاران نام خوش را كرد ننگصد هزاران زيركان را كرد رنگ
يَابْنَآدَمَ!1.مَلائِكَتي يَتَعاقَبُونَ بِالَّيْلِ وَالنَّهارِ لِيَكْتُبُوا عَلَيْكَ ما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ مِنْ قَليلِكَوَكَثيرِكَ.2. فَالسَّماءُ تَشْهَدُ بِما رَأَتْ مِنْكَ.3. وَالأَْرْضُ تَشْهَدُ عَلَيْكَ بِما عَمِلْتَ عَلى ظَهْرِها.4. وَالشَّمْسُ وَالْقَمَرُ وَالنُّجُومُ يَشْهَدْنَ عَلَيْكَ بِما تَقُولُ وَ تَفْعَلُ.5. وَ أَنَا مُطَّلِعٌ عَلىمَخْفيّاتِ خَطَراتِ قَلْبِكَ.6. وَ لاتَغْفَلْ عَنْ نَفْسِكَ.7. فَإِنَّ لَكَ فِي الْمَوْتِ شُغْلٌ شاغِلٌ.8. وَ عَنْ قَليل أَنْتَ راحِلٌ.9. وَ كُلُّ ما قَدَّمْتَهُ مِنَ الْخَيْرِ وَالشَّرِ حاصِلٌ بِلازيادَة وَ نُقْصان.ي10. وَ تَسْتَوفي غَداً ما كُنْتَ فاعِ.اىفرزندآدم!1. فرشتگانم [كه مأموران منند]، شب و روز در پى تواَند و مراقب اعمالتو، تا آنچهرا مىگويى و انجاممىدهى، چهكم و چهزياد، بنويسند.2. و آسمان ـنيزـ آنچه از تو ببيند، شهادت مىدهد.3. و زمين ـهمـ به آنچه روى آن انجام مىدهى گواهى مىدهد.4. و خورشيد و ماه و ستارگان ـنيزـ بر گفتار و كردارت گواهند.5. و من ـخودـ بر انديشههاى پنهانى قلبت آگاهم.6. و [اكنون كه چنين است و گواهان گوناگون احاطهات كردهاند و همگى مراقب تواَند، پس] خودت ـنيزـ از خويشتن غافل مباش.7. زيرا مرگ [در پيش است] و گرفتارى فراوان در انتظار تو است [و به توشه بسيار نيازمندى].8. و هنگامه كوچ و رحلت تو نزديك است.9. و آنچه را از پيش فرستادهاى، چه نيكى و چه بدى، بى كم و كاست، آماده است.10. و فردا[در آيندهاى نزديك]ي آنچه را عمل كردهاى كام درمىيابى.ما آدميان در جهانى زندگى مىكنيم كه چشمانى تيزبين و هميشهبيدار، نظارهمان مىكنند و تمامى گفتار و رفتار و كردارمان را ـبا دقت و امانتـ ثبت و ضبط مىنمايند. پديدههاى پيرامون ما، آيتها و مأموران خداوندند و همگى سميعند و بصيرند و هوشمند، گرچه با نامحرمان، خاموشند:جملهْ اجزاء، در تحرّك، در سكونناطقان كه: «إِنّا إلَيْهِ راجِعُون.»
جملهْ اجزاءِ زمين و آسمانبا تو مىگويند روزان و شبان:
«ما سميعيم و بصيريم و هُشيمبا شما نامحرمان ما خامُشيم
خامشيم و نعره تكرارمانمىرود تا پايتخت يارمان.»
چون شما سوى «جمادى» مىرويدآگه از جان «جمالى» كى شويد؟! و هنگامه برپايى دادگاه عدل الهى، كه پروندههامان گشوده مىشود، حضور مىيابند و بر آنچه ديده و شنيدهاند، گواهى مىدهند. و برتر از اين همه، خودخداوند، نظاره گرمان است و علاوه بر اعمالمان، بر انديشههاى پنهان و موجهاى خفيفى كه بر شيارهاى مغز و لايههاى قلبمان مىگذرد نيز آگاه است و همه را به حساب مىآورد.اللّه تويى، از دلم آگاه تويىدرمانده منم، دليل هر راه تويى
گر مورچهاى دم زند اندر ته چاهآگه زِ دَمِ مورچه در چاه تويى به ياد داشتن اين نظارت فراگير، سبب هشيارى آدمى مىشود و او را از فرو افتادن در غفلتها و تباهيها باز مىدارد..
رياضت و معرفت
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. تَوَرَّعْ; تَعْرِفْني.2. وَ تَجَوَّعْ; تَرَني.3. وَاعْبُدْني; تَجِدْني.4. وَتَفَرَّدْ; تَصِلْني.اىفرزندآدم!1. پارساباش و از حرامها دورىگزين، تامرا بشناسى و به من معرفت يابى.2. و گرسنگى بكش [و از پرخورى بپرهيز] تا مرا ببينى [و به معرفت شهودى برسى].3. و مرا عبادت كن، تا مرا بيابى.4. و تنهايى گزين [و از درآميختن فراوان با مردمان بپرهيز] تا به من برسى.پا فرانهادن از مرزهاى ممنوع الهى و آلودن دست و دل و اندام به گناهان و آلودگيها، پردهاى ضخيم در برابر بصيرت آدمى مىافكند و غبارى غليظ در مقابل ديده عقل و قلب او مىپراكند و بينش وى را به انحراف مىكشاند; به گونهاى كه حصول معرفت و وصول به سعادت را برايش دوردست و يا دست نايافتنى مىكند.از «حرامها» كه بگذريم، ارتكاب «مكروهها» و نيز افراط در پارهاى از «مباحها» هم ناهمواريهايى در مسير تكامل انسان پديد مىآورند; پرخورى، پرخوابى، درآميختن فراوان با مردمان، سخن گفتن فراوان، كم ارج نهادن به عبادت و نيايش و مناجات با خداوند، از اين قبيلند.همچنان كه دستيابى به گوهرهاى ارزشمند، بهايى گران مىخواهد، وصول به مقامهاى ارجمند معنوى و انسانى نيز مجاهدتى ستُرگ مىطلبد. «بهشت را به بها دهند، نه به بهانه»!بىپروايى و بى مبالاتى در حرامها و مكروهها و حتى مباحها و برآوردن خواهشهاى بىحدّ و حصر غرائز لجام گسيخته كجا، و رسيدن به مقامهاى عالى معنوى و تحصيل بصيرت و معرفت كجا؟!صلاح كار كجا و من خراب كجا؟ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا؟!
* * *
پر خور و پر خواب و پر گو و جليس اين و آنلا جَرَم با جهل و غفلت هست دائم همعنان!* * *
كاشكى از غير تو آگه نبودى جان منخود ندانستى به جز تو جان معنا دان من
هر چه بينم غير رويت، نور چشمم كم شودهر كسى را ره مده اى پرده مژگان من!.
«انسان»; خداگونهاى بى همتا
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
ما آدميان در جهانى زندگى مىكنيم كه چشمانى تيزبين و هميشهبيدار، نظارهمان مىكنند و تمامى گفتار و رفتار و كردارمان را ـبا دقت و امانتـ ثبت و ضبط مىنمايند. پديدههاى پيرامون ما، آيتها و مأموران خداوندند و همگى سميعند و بصيرند و هوشمند، گرچه با نامحرمان، خاموشند:جملهْ اجزاء، در تحرّك، در سكونناطقان كه: «إِنّا إلَيْهِ راجِعُون.»
جملهْ اجزاءِ زمين و آسمانبا تو مىگويند روزان و شبان:
«ما سميعيم و بصيريم و هُشيمبا شما نامحرمان ما خامُشيم
خامشيم و نعره تكرارمانمىرود تا پايتخت يارمان.»
چون شما سوى «جمادى» مىرويدآگه از جان «جمالى» كى شويد؟! و هنگامه برپايى دادگاه عدل الهى، كه پروندههامان گشوده مىشود، حضور مىيابند و بر آنچه ديده و شنيدهاند، گواهى مىدهند. و برتر از اين همه، خودخداوند، نظاره گرمان است و علاوه بر اعمالمان، بر انديشههاى پنهان و موجهاى خفيفى كه بر شيارهاى مغز و لايههاى قلبمان مىگذرد نيز آگاه است و همه را به حساب مىآورد.اللّه تويى، از دلم آگاه تويىدرمانده منم، دليل هر راه تويى
گر مورچهاى دم زند اندر ته چاهآگه زِ دَمِ مورچه در چاه تويى به ياد داشتن اين نظارت فراگير، سبب هشيارى آدمى مىشود و او را از فرو افتادن در غفلتها و تباهيها باز مىدارد..
رياضت و معرفت
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. تَوَرَّعْ; تَعْرِفْني.2. وَ تَجَوَّعْ; تَرَني.3. وَاعْبُدْني; تَجِدْني.4. وَتَفَرَّدْ; تَصِلْني.اىفرزندآدم!1. پارساباش و از حرامها دورىگزين، تامرا بشناسى و به من معرفت يابى.2. و گرسنگى بكش [و از پرخورى بپرهيز] تا مرا ببينى [و به معرفت شهودى برسى].3. و مرا عبادت كن، تا مرا بيابى.4. و تنهايى گزين [و از درآميختن فراوان با مردمان بپرهيز] تا به من برسى.پا فرانهادن از مرزهاى ممنوع الهى و آلودن دست و دل و اندام به گناهان و آلودگيها، پردهاى ضخيم در برابر بصيرت آدمى مىافكند و غبارى غليظ در مقابل ديده عقل و قلب او مىپراكند و بينش وى را به انحراف مىكشاند; به گونهاى كه حصول معرفت و وصول به سعادت را برايش دوردست و يا دست نايافتنى مىكند.از «حرامها» كه بگذريم، ارتكاب «مكروهها» و نيز افراط در پارهاى از «مباحها» هم ناهمواريهايى در مسير تكامل انسان پديد مىآورند; پرخورى، پرخوابى، درآميختن فراوان با مردمان، سخن گفتن فراوان، كم ارج نهادن به عبادت و نيايش و مناجات با خداوند، از اين قبيلند.همچنان كه دستيابى به گوهرهاى ارزشمند، بهايى گران مىخواهد، وصول به مقامهاى ارجمند معنوى و انسانى نيز مجاهدتى ستُرگ مىطلبد. «بهشت را به بها دهند، نه به بهانه»!بىپروايى و بى مبالاتى در حرامها و مكروهها و حتى مباحها و برآوردن خواهشهاى بىحدّ و حصر غرائز لجام گسيخته كجا، و رسيدن به مقامهاى عالى معنوى و تحصيل بصيرت و معرفت كجا؟!صلاح كار كجا و من خراب كجا؟ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا؟!
* * *
پر خور و پر خواب و پر گو و جليس اين و آنلا جَرَم با جهل و غفلت هست دائم همعنان!* * *
كاشكى از غير تو آگه نبودى جان منخود ندانستى به جز تو جان معنا دان من
هر چه بينم غير رويت، نور چشمم كم شودهر كسى را ره مده اى پرده مژگان من!.
«انسان»; خداگونهاى بى همتا
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
جملهْ اجزاءِ زمين و آسمانبا تو مىگويند روزان و شبان:
«ما سميعيم و بصيريم و هُشيمبا شما نامحرمان ما خامُشيم
خامشيم و نعره تكرارمانمىرود تا پايتخت يارمان.»
چون شما سوى «جمادى» مىرويدآگه از جان «جمالى» كى شويد؟!
گر مورچهاى دم زند اندر ته چاهآگه زِ دَمِ مورچه در چاه تويى
يَابْنَآدَمَ!1. تَوَرَّعْ; تَعْرِفْني.2. وَ تَجَوَّعْ; تَرَني.3. وَاعْبُدْني; تَجِدْني.4. وَتَفَرَّدْ; تَصِلْني.اىفرزندآدم!1. پارساباش و از حرامها دورىگزين، تامرا بشناسى و به من معرفت يابى.2. و گرسنگى بكش [و از پرخورى بپرهيز] تا مرا ببينى [و به معرفت شهودى برسى].3. و مرا عبادت كن، تا مرا بيابى.4. و تنهايى گزين [و از درآميختن فراوان با مردمان بپرهيز] تا به من برسى.پا فرانهادن از مرزهاى ممنوع الهى و آلودن دست و دل و اندام به گناهان و آلودگيها، پردهاى ضخيم در برابر بصيرت آدمى مىافكند و غبارى غليظ در مقابل ديده عقل و قلب او مىپراكند و بينش وى را به انحراف مىكشاند; به گونهاى كه حصول معرفت و وصول به سعادت را برايش دوردست و يا دست نايافتنى مىكند.از «حرامها» كه بگذريم، ارتكاب «مكروهها» و نيز افراط در پارهاى از «مباحها» هم ناهمواريهايى در مسير تكامل انسان پديد مىآورند; پرخورى، پرخوابى، درآميختن فراوان با مردمان، سخن گفتن فراوان، كم ارج نهادن به عبادت و نيايش و مناجات با خداوند، از اين قبيلند.همچنان كه دستيابى به گوهرهاى ارزشمند، بهايى گران مىخواهد، وصول به مقامهاى ارجمند معنوى و انسانى نيز مجاهدتى ستُرگ مىطلبد. «بهشت را به بها دهند، نه به بهانه»!بىپروايى و بى مبالاتى در حرامها و مكروهها و حتى مباحها و برآوردن خواهشهاى بىحدّ و حصر غرائز لجام گسيخته كجا، و رسيدن به مقامهاى عالى معنوى و تحصيل بصيرت و معرفت كجا؟!صلاح كار كجا و من خراب كجا؟ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا؟!
* * *
پر خور و پر خواب و پر گو و جليس اين و آنلا جَرَم با جهل و غفلت هست دائم همعنان!* * *
كاشكى از غير تو آگه نبودى جان منخود ندانستى به جز تو جان معنا دان من
هر چه بينم غير رويت، نور چشمم كم شودهر كسى را ره مده اى پرده مژگان من!.
«انسان»; خداگونهاى بى همتا
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
پا فرانهادن از مرزهاى ممنوع الهى و آلودن دست و دل و اندام به گناهان و آلودگيها، پردهاى ضخيم در برابر بصيرت آدمى مىافكند و غبارى غليظ در مقابل ديده عقل و قلب او مىپراكند و بينش وى را به انحراف مىكشاند; به گونهاى كه حصول معرفت و وصول به سعادت را برايش دوردست و يا دست نايافتنى مىكند.از «حرامها» كه بگذريم، ارتكاب «مكروهها» و نيز افراط در پارهاى از «مباحها» هم ناهمواريهايى در مسير تكامل انسان پديد مىآورند; پرخورى، پرخوابى، درآميختن فراوان با مردمان، سخن گفتن فراوان، كم ارج نهادن به عبادت و نيايش و مناجات با خداوند، از اين قبيلند.همچنان كه دستيابى به گوهرهاى ارزشمند، بهايى گران مىخواهد، وصول به مقامهاى ارجمند معنوى و انسانى نيز مجاهدتى ستُرگ مىطلبد. «بهشت را به بها دهند، نه به بهانه»!بىپروايى و بى مبالاتى در حرامها و مكروهها و حتى مباحها و برآوردن خواهشهاى بىحدّ و حصر غرائز لجام گسيخته كجا، و رسيدن به مقامهاى عالى معنوى و تحصيل بصيرت و معرفت كجا؟!صلاح كار كجا و من خراب كجا؟ببين تفاوت ره از كجاست تا به كجا؟!
* * *
پر خور و پر خواب و پر گو و جليس اين و آنلا جَرَم با جهل و غفلت هست دائم همعنان!* * *
كاشكى از غير تو آگه نبودى جان منخود ندانستى به جز تو جان معنا دان من
هر چه بينم غير رويت، نور چشمم كم شودهر كسى را ره مده اى پرده مژگان من!.
«انسان»; خداگونهاى بى همتا
خداوند سبحان به انسان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!1. أَنَاغَنيٌّلاأَفْتَقِرُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أَجْعَلْكَغَنيّاًلاتَفْتَقِرُ.2. ... أَنَاحَيٌّلاأَمُوتُ;أَطِعْنيفيماأَمَرْتُكَ،أجْعَلْكَحَيّاً لاتَمُوتُ.3. أَنَا أَقُولُ لِلشَّيْءِ كُنْ فَيَكُونُ;أَطِعْنيفيما أَمَرْتُكَ، تَقُولُ لِلشَّىْءِ كُنْ فَيَكُونُ.اىفرزندآدم!1. من بى نيازى هستم كه هرگز فقير نمىشوم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن،تا چنان بىنيازت كنم كه فقير نشوى.2. ... من زندهاى هستم كه هرگز نمىميرم; مرا در آنچه به تو امر كردهام اطاعت كن، تا چنان زندهات بدارم كه هرگز نميرى.3. من [هرگاه به پديد آمدن چيزى اراده كنم] به هر چه بگويم «ايجاد شو»، بىدرنگ ايجاد مىشود; مرا در آنچه به تو امر كردهام، اطاعت كن [تا نيرويى دهمت كه] به هرچه بگويى «ايجاد شو»، ايجاد گردد!گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
گوهر اصيل وجود آدمى، «خداوَش» است. روح او نفحهاى از نَفَحات الهى است. نيرويى از قدرت بىانتهاى خداوند در وجود وى به وديعت نهاده شده است. كرامت و منزلتى كه آفريدگار به اين آفريده برگزيده خويش عطا فرموده، به هيچ يك از آفريدگان ديگر نبخشيده است. آفاق وسيعى را كه براى تكامل و بالندگى، پيشِ روى آدميان گشوده، براى هيچ كدام از موجودات هستى نگسترده است. راههايى «از اوج آسمان» را كه به روى انسان باز كرده، حتى بر فرشتگان نيز نگشوده است; حتى بر ملائك مقرّب خويش، مانند جبرئيل امين! مگر نه آن است كه جبرئيل، در سفر معراج، نتوانست پيامبر اكرم(ص) را تا پايان سفر همراهى كند و دنباله سفر را پيامبر به تنهايى پيمود؟«رسد آدمى به جايى كه به جز خدا نبيند»!اما اين منزلت رفيع، به گزاف، به آدمى عطا نشده است، بلكه بهايى ارجمند مىطلبد. و آن بها، «عبوديّت» است; پرستشى ناب، حفظ پيوند با خداوند، سر به فرمان پروردگار بودن، حرمت حريم كبريايى خداوند را پاس داشتن... و آن گاه است كه «انسان»، مظهر شوكت «خداى سبحان» مىشود و نيرو و فيض خداوند، در وجود او تجلّى مىيابد و جلوهگاه اَسماى حُسناى الهى مىگردد و جوهره «عبوديّت» كه همانا «ربوبيّت» است، در وجود وى جلوهگر مىشود:«اَلْعُبُوديَّةُ جَوْهَرَةٌ كُنْهُهَا الرُّبُوبيَّةُ:بندگى خداوند، گوهرى است كه مغز و باطنش، خداگونگى است.»گَر به «خود» آيى، به «خدايى» رسى!يك لحظه كسى كه با تو دمساز آيديا با تو دمى همدم و همراز آيد
از كوى تو گر سوى بهشتش خوانندهرگز نرود، و گر رود باز آيد!.
اوصاف ستوده
خداوند رحمان به مردمان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!1. هَلْ أَدَّيتُمْ فَرائِضي كَما أَمَرْتُكُمْ؟2. وَ هَلْ واسَيْتُمُ المَساكينَ بِأَموالِكُمْ وَ أَنْفُسِكُمْ؟3. وَ هَلْ أَحْسَنْتُمْ إِلىمَنْ أَساءَ إِلَيْكُمْ؟4. وَ هَلْ عَفَوتُمْ عَمَّنْ ظَلَمَكُمْ؟5. وَ هَلْ وَصَلْتُمْ مَنْ قَطَعَكُمْ؟6. وَ هَلْ أَنْصَفْتُمْ مَنْ خانَكُمْ؟7. وَ هَلْ كَلَّمْتُمْ مَنْ هاجَرَكُمْ؟8. وَ هَلْ أَدَّبَتُمْ أَوْلادَكُمْ؟9. وَ هَلْ سَأَلْتُمُ الْعُلَماءَ مِنْ أَمرِ دينِكُمْ وَ دُنْياكُمْ؟10. فَإِنّي لاأَنْظُرُ إِلى صُوَرِكُمْ وَلاإِلى مَحاسِنِكُمْ وَ لـكِنْ أَنْظُرُ إِلى قُلُوبِكُمْ وَ أَعْمالِكُمْ وَ أَرْضى مِنْكُمْ بِهذِهِ الْخِصالِ.اىفرزندانآدم!1. آيا واجبات مرا همان گونه كه فرمانتان دادم، انجام داديد؟2. و آيا به وسيله مالها و جانهاتان با بينوايان به مساوات و برابرى رفتار كرديد؟3. و آيا به كسى كه با شما بدرفتارى كرد، نيكى كرديد؟4. و آيا كسى را كه[از سر نادانى] به شما جفا كرد، بخشيديد؟5. و آيا با كسى كه[از سر غفلت و جهل] از شما پيوند بريد، پيوستيد؟6. و آيا با كسى كه به شما خيانت كرد، به انصاف رفتار كرديد؟7. و آيا با كسى كه به شما قهر ورزيد، سخن گفتيد[وبا او از در آشتى درآمديد]؟8. و آيا فرزندانتان را [به نيكى] ادب كرديد؟9. و آيا از عالمانِ [راستين] درباره مسائل دين و دنياتان پرسيديد؟10. پس [آگاه باشيد كه] من به صورتها و خوبيهاى ظاهرىتان نمىنگرم; بلكه به دلها و كردارتان مىنگرم، و به اين اوصاف ستوده و رفتار پسنديده [كه بيان شد] از شما خشنود و راضى مىشوم.عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
عقيده وايمان، بدون رفتار و كردار پسنديده و اوصاف ستوده، همانند «روح بىجسم» است; همچنان كه كردار و اوصاف نيكوى بدون عقيده و ايمان نيز، به سان «جسم بىروح» است.در جاىْجاى قرآنكريم، واژگانِ «ايمان» و «عمل صالح»، توأمان آمدهاند; هرگاه سخن از ايمان و مؤمنان به ميان آمده است، عمل و صالحان نيكوكردار نيز در پى آن نمايانند.از آفتهايى كه همواره گريبانگير پيروان اديان الهى بوده و هست، «يكسونگرى» و «يكسو گرايى» است; گرفتن يك جانب و رهانيدن جانب ديگر، پذيرش يك بعد و طرد بعد ديگر...اسلام و همه اديان الـهى ـكه تمامى اديان، همانا اسلامندـ آن گاه سعادتى فراگير را ثمر مىدهند كه همه قوانين و ابعاد و اجزايشان، بى تحريف و تخريب، مراعات گردند.دل از اغيار خالى كن چو قصد كوى ما دارىنظر بر غير مگشا چون هواى روى ما دارىارجمندترين ثمره اين مراعات همه جانبه، «انسان كامل» است و والاترين هدف انسان كامل، جلب رضاى خداوند است و تقرّب به آن ذات اقدس ـجَلَّ وَ عَلاـ ..
ناهمگونى درون و برون
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!1. كَمْ تَقُولُ: «اللّهُ! اللّهُ!» وَ في قَلْبِكَ غَيْرُ اللّهِ؟!2. وَ لِسانُكَ يَذْكُرُ اللّهَ وَ تَخافُ غَيْرَ اللّهِ وَ تَرْجُو غَيْرَ اللّهِ; وَ لَوْ عَرَفْتَ اللّهَ، لَما أَهَمَّكَ غَيْرُ اللّهِ.3. وَ تُذْنِبُ وَ لاتَسْتَغْفِرُ.4. فَإِنَّ الاِْسْتِغْفارَ مَعَ الاِْصْرارِ، تَوْبَةُ الْكاذِبينَ.5. وَ مارَبُّكَ بِظَلاّم لِلْعَبيدِ.اىفرزندآدم1. چقدر «اللّه! اللّه!» مىگويى، در حالى كه در قلبت غير اللّه است؟!2. و زبانت اللّه مىگويد، و تو از غير خدا مىترسى و به غير خداوند اميد مىبندى; و اگر اللّه را مىشناختى، از غير خدا واهمه نمىداشتى و به غير او اهتمام نمىورزيدى.3. و گناه مىكنى و استغفار [و توبه راستين] نمىنمايى.4. پس، راستى كه استغفار و توبهاى كه همراه با پافشارى بر گناهان و ادامه معاصى باشد، «توبه دروغگويان» است.5. و [بدان كه] پروردگارت،ستم كننده بر بندگان نيست [بلكه با مؤمنان و صالحان، به لطف و عنايت عمل مىكند و توبه گران راستين را مىبخشايد و پاداش مىدهد; و امّا نامؤمنان و ناصالحان را كيفر مىدهد و توبه كنندگان دروغين را نمىبخشايد].از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
از شگفتيهاى احوال آدميان اين است كه بيشترين نيرنگ را با كسى مىبازند كه هيچ نيرنگى در او كارساز نيست! خداوند از خود ما به احوال و افكار و كردارمان آگاهتر است و پيش از آن كه انگيزهاى در انديشهمان صورت پذيرد و هدفى در فكرمان ترسيم گردد، او بدان آگاه است. آفريدگار عليم،از خفاياى درونمان و امواج انديشههامان و مكنونات دلهامان، داناتر از خودمان است; پس، ما را چه مىشود كه با او از درِ مكر در مىآييم؟! آيا خُدعه ورزى با خداوند و «خدا فريبى»، عين «خودفريبى» نيست؟!گوئيا باور نمىدارند روز داورىكين همه قلب و دغل در كار داور مىكنند!هرگاه فرصتى بيابيم ـاگر بيابيمـ و در ژرفناى وجود خويش به كاوش بپردازيم ـاگر بپردازيمـ به وضوح وبا تعجّب و تأسّف در مىيابيم كه بسيارى ازگفتار و كردارمان ـكه به ظاهر، خدايى رنگاندـ به واقع، نيرنگآلودند و يا ريا اندود!آيا اگر «بُهلول»ى يافت شود و ناممان را از سَرْ دَرِ مسجدى ـكه به ظاهر براى خدا بنا كردهايمـ حذف كند و نام ديگرى بر آن نهد، برنمىآشوبيم؟!آن كه چو پسته ديدمش همه مغزپوست بر پوست بود همچو پياز
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز! و اگر ناممان را از كتاب و مقالهاى كه نوشتهايم، پاك كنند، برمىتابيم؟! و اگر براى عمل خيرى كه انجام دادهايم، ستايشمان نكنند، مردم را ناسپاس و قدرناشناس نمىخوانيم؟! و يا از كسى كه به او خدمتى كردهايم، توقّع تعظيم و تقدير نداريم؟! و آيا در باب احقاق حق و ابطال باطل، قلبمان از خوف غير خدا نمىلرزد و به غير خدا اميد نداريم؟! و آيا در مراعات حقوق و حدود الهى، تنها مرزبان حرمت مرزهاى الهى هستيم و مصلحتانديشيهاى فضيلت سوز، ما را به چشم پوشى از حق و بىحرمتى به حريم خداوندى وا نمىدارند و هرگاه حقّى را ـآگاهانه و يا ناخودآگاهـ ضايع كرديم و يا به كسى ستمى روا داشتيم، زبان به اعتراف مىگشاييم و به جبران مىپردازيم؟! ... و سرانجام، آيا آن گاه كه طاعتى از طاعات خداوند را ترك كرديم و يا معصيتى از معاصى وى را مرتكب شديم، به توبهاى جدّى ـفراتر از استغفار زبانى، كه البته آن هم لازم استـ و جبرانى از سر صدق و اخلاص، اقدام مىكنيم؟!...«راجِعُوا إِلى أَنْفُسِكُمْ فَخاطِبُوها :به جانهايتان بازگرديد و آنها را به مخاطبه و محاكمه بخوانيد»!بس كن اين ياوه سرايى، بس كنتا به كىْ خويش ستايى؟ بس كن
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن .
ثمرات عبادت و آفات غفلت
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
پارسايانِ روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!
مخلصان لب به سخن وا نكنندبر كَن اين ثَوبِْ ريايى، بس كن
تو خطا كارى و حق آگاه استحيلهگر! زهد نمايى بس كن
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!تَفَرَّغْ لِعِبادَتي; لـِ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ غِنىً،2. وَ يَدَكَ رِزْقاً،3. وَ جِسْمَكَ راحَةً.وَ لاتَغْفُلْ عَنْ ذِكْري; فـَ :1. أَمْلاََ قَلْبَكَ فَقْراً،2. وَ بَدَنَكَ تَعَباً،3. وَ صَدْرَكَ غَمّاً وَ هَمّاً،4. وَ جِسْمَكَ سُقْماً،5. وَ دُنْياكَ عُسْرَةً.اىفرزندآدم!خويشتن را براى عبادت من، فارغ البال كن و خالصانه به پرستشم بپرداز تا اين كه:1. قلبت را سرشار از بىنيازى كنم.2. و دستانت را پر از رزق و روزى نمايم.3. و بدنت را در راحتى و آسايش قرار دهم.و از ياد من غافل مشو; چرا كه اگر از ذكر من غفلت ورزى:1. قلبت را مملوّ از فقر و نياز مىكنم.2. و بدنت را به سختى و خستگى دچار مىسازم.3. و سينهات را پر از اندوه و تشويش مىنمايم.4. و جسمت را بيمار مىگردانم.5. و دنيا و زندگانى اين جهانت را در تنگنا و سختى قرار مىدهم.اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
اگر آدمى وظيفهمند است كه راه تكامل را بپويد و خويشتن را هرچه بيشتر به قله كمال، نزديك و نزديكتر كند; رهتوشه اصلى اين راه، عبادت است و ذكر خداوند. بدون پرستش و نيايش، وصول به هدف اعلاى آفرينش، ممكن نيست.ساييدن جبين بر خاك عبوديت، در پيشگاه ربّ العالمين و سرودن سرودهاى عاشقانه و نغمههاى عارفانه و سپردن سر و جان به خداى سبحان، شيوه مستمر سالكان و عارفان است; همانان كه هدف آفرينش انسان را دريافتهاند و به يقين عقلى و قلبى دانستهاند كه غناى نفس و حيات خجسته و آسايش حقيقى در گرو سرسپارى به بارگاه ربوبى خداوند است و بس، و به وضوح پى بردهاند كه عبوديت خالصانه، سعادت جاودانه دو جهان را ثمر مىدهد.اوقات خوش آن بود كه با «دوست» به سر رفتباقى همه بىحاصلى و بىخبرى بود!و از سويى ديگر، غفلت و يا تغافل از ياد پروردگار و دل ندادن به عبادت او، پديدآورنده هر گونه تباهى است; فقرجان، آشفتگىروان، اندوه جانكاه، تنگى زندگى، حِرمان لذّت اُنس بامحبوب، عدم وصول به منزلت منيع آدميّت... و سرانجام: محروم ماندن از نعمت معنويت و حيات طيّبه دو جهان.پناه بر خداى رحمان، از شرّ هواى نفس و شيطان، و حِرمان از سعادت دو جهان!دامْ سخت است، مگر يار شود لطف خداورنه آدم نبَرد صرفه ز شيطان رجيم.
فرو افتادن پردهها!
خداوند به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!1. اَلْمَوْتُ يَكْشِفُ أَسْرارَكَ.2. وَالْقيامَةُ تَبْلُو أَخْبارَكَ.3. وَالْكِتابُ يَهْتِكُ أَسْتارَكَ.4. فَإِذا أَذْنَبْتَ ذَنْباًصَغيراً فَلاتَنْظُرْ إِلى صِغَرِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ عَصَيْتَهُ!ي5. وَإِذا رُزِقْتَ رِزْقاً قَلي فَلا تَنْظُرْ إِلى قِلَّتِه وَلـكِنِ انْظُرْ إِلى مَنْ رَزَقَكَ!.اىفرزندآدم!1. مرگ، اسرارت را آشكار مىكند.2. و قيامت، خبرهاى پنهانىات را فاش مىسازد.3. و نامه اعمال و پرونده كردار، پردههايت را مىدَرَد.4. پس، اگر گناه كوچكى كردى; به كوچكى گناهت منگر، بلكه به [بزرگى] كسى بنگر كه عصيانش كردهاى!5. و هنگامى كه رزق و روزى اندكى به تو داده شد، به كمى و اندكى آن منگر; بلكه به [عظمت] كسى بنگر كه روزىات داده است!گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
گناه، شوم است و چونان سمّى مهلك در شريان حيات بدْفرجام معصيتكاران، جريان مىيابد و بناى سستْ بنيان زندگى آنان را ويران مىسازد; اما قبيحترين و دهشتناكترين چهره گناه، در «جرأت و جسارت آدمى در برابر خداوند» نمايان مىشود! انسان عاصى، گويا به خداوند اعلان جنگ مىدهد و بىباكى خويش را از قهر و كيفر وى و بىشرمى خود را از خدا ابراز مىدارد و يا گويى خداوند را نابينا و يا ناتوان مىانگارد! وگر نه، چگونه است كه اگر بندهاى از آفريدگان خدا و حتّى كودكى صاحب تشخيص [مميّز] ما را بنگرد، از انجام كارهاى زشت، خوددارى مىكنيم و حياى از او مانعمان مىشود؟!آن زمانى كه كنى قصد گناهگر كند كودكى از دور نگاه
شرم دارى; ز گنه درگذرىپرده عفّت خود را ندرى
شرم بادت ز خداوند جهانكه بُوَد شاهد اسرار نهان!نقل شده است كه: به امامى از امامان معصوم ـدرود خداوند بر آنان بادـ گفته شد: شخصى به گناهى [از انحرافات جنسى ]مبتلا شده و چنان معتاد گرديده كه توان ترك آن را ندارد. حال كه بىاختيار و از سر اضطرار، اين عمل حرام را انجام مىدهد، آيا بر او گناهى هست؟ امام(عليه السلام)پرسيد: آيا در انظار مردم، و جايى كه كسى او را مىبيند، نيز آن عمل حرام را مىكند؟ پاسخ دادند: نه! فقط در خلوت چنين مىكند. امام(عليه السلام)فرمود: پس مىتواند نكند! آرى، او گناهكار است و سزاوار كيفر... .واى اگر پرده ز اسرار بيفتد روزىفاش گردد كه چه در خرقه اين مهجور است
چه كنم تا به سر كوى تواَم راه دهند؟كاين سفر، توشه همى خواهد و اين ره دور است
.
از اينان مباش!
خداوند رحمان به آدمى مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!لاتَكُنْ مِمَّنْ:1. يَطْلُبُ التَّوْبَةَ بِطُولِ الاَْمَلِ.2. وَيَرْجُوا الاْخِرَةَ بَغَيْرِ عَمَل.3. يَقُولُ قَوْلَالزّاهِدينَ وَ يَعْمَلُ عَمَلَ الْمُنافِقينَ.4. إِنْ أُعْطىَ لايَقْنَعُ. 5. وَإِنْ مُنِعَ لايَصْبِرُ.6. يَأْمُرُ بِالْخَيْرِ وَلا يَفْعَلُهُ.7. وَيَنْهى عَنِ الشَّرِّ وَلايُنْهَى عَنْهُ.8. يُحِبُّ الصّالِحينَ وَلَيْسَ مِنْهُمْ.9. ويُبْغِضُالْمُنافِقينَ وَ هُوَ مِنْهُمْ.اىفرزندآدم!از كسانى مباش كه :1. با درازى آرزو، خواهان توبهاند.2. و بدون عمل، اميد به آخرت دارند.3. زاهدانه سخن مىگويند و منافقانه عمل مىكنند.4. اگر[از داراييهاى دنيا هرچه] به آنان داده شود، قانع نمىشوند.5. و اگر بهآنان دادهنشود [و درتنگنا قرارگيرند] صبر،پيشه نمىكنند.6. به نيكى فرمان مىدهند و[ امّا] خود به آن عمل نمىكنند.7. و از بدى نهى مىكنند، و خود از آن دورى نمىجويند.8. و صالحان را دوست مىدارند و[امّا] خود، از آنان نيستند.9. و منافقان را دشمن مىدارند، و حال آن كه خود، از آنانند!از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
از نكوهيدهترين اوصاف آدميان، «قولِ بىعمل»است. گفتار بىكردار، بيانگر نوعى «نفاق» در اعماق جان است. اين شيوه مزوّرانه، آثارى مخرّب در روان آدمى برجاى مىنهد، زيرا رفتارى اين گونه، پيش و بيش از آن كه «ديگرفريبى» باشد، «خودْفريبى» است و خودفريبى، نفاق با خويشتن است.روان انسان، لطيف و حسّاس است و زمينه تأثيرپذيرى آن، بسيار مساعد است. وقتى ضمير آدمى مىفهمد كه صاحب ضمير، دارد بر سر خود كلاه مىگذارد، احساس شرمندگى و حقارت مىكند و دچار افسردگى و پژمردگى مىشود.در روايات اسلامى آمده است:«مَنْ كانَ ظاهِرُهُ أَرْجَح مِنْ باطِنِه فَهُوَ مُنافِقٌ:كسى كه ظاهرش پسنديدهتر از باطنش باشد، منافق است»!پارسايان روى در مخلوقپشت بر قبله مىكنند نماز!البته اين بدان معنا نيست كه آدميان، پليديهاى پنهانشان را آشكار سازند، بلكه به اين مفهوم است كه درون خويشتن را تطهير كنند و همانسان كه ظاهر خود را زيبا و پسنديده جلوه مىدهند، جان خويش را نيز با اوصاف ستوده بيارايند..
بشارتها و هشدارها
خداى سبحان به آدميان مىفرمايد:يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
يَابْنَآدَمَ!1. إِنَّ الشَّيْطانَ لَكُمْعَدُوٌمُبينٌ فَاتَّخِذُوهُ عَدُوّاً.2. فَاعْمَلُوا لِلْيَوُمِ الَّذي تُحْشَرُونَ فيهِ إِلَىاللّهِ تَعالـى فَوْجاًفَوْجاً.3. وَ تَقِفُونَ بَيْنَ يَدَىِ اللّهِ صَفّاً صَفّاً.4. وَ تَقْرَؤُونَ الْكِتابَ حَرْفاً حَرْفاً.5. وَ تُسْأَ لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
لُونَ عَمّا تَعْمَلُونَ سِرّاً وَ جَهْراً.6. ثُمَ يُساقُ الْمُتَّقُونَ إِلَىالْجِنانِ وَفْداً وَفْداً.7. وَ المُجْرِمُونَ إِلى جَهَنَّمَ وِرْداً وِرْداً.8. كَفا كُمْ مِنَ اللّهِ وَعْداً وَ وَعيداً.9. فَأَنَا اللّهُ فَاعْرِفُوني.10. وَ أَنَا الْمُنْعِمُ فَاشْكُرُوني.11. وَ أَنَا الغَفّارُ فَاسْتَغْفِرُوني.12. وَ أَنَا الْمَقْصُودُ فَاقْصُدُوني.13. وَ أَنَا العالِمُ بِالسَّرائِرِ فَاحْذَرُوني.اىفرزندانآدم!1. آگاه باشيد كه شيطان، دشمنِ آشكار [و پنهان] شماست; پس، با او دشمنى ورزيد.2. و عمل و كوشش كنيد براى روزى كه در آن، گروه گروه به سوى خداوند برانگيخته مىشويد.
| | |
