زندگى نامهبسم الله الرحمن الرحيم در شب 29 رمضان 648 ق . در اين شهر فرزندى از خاندانى پاك سرشت ولادت يافت كه ازمقربان درگاه بارى تعالى قرار گرفت . نامش ((حسن )) و معروف به آية الله علامه حلىاست . مادرش بانويى نيكوكار و عفيف ، دختر حسن بن يحيى بن حسن حلى (57) خواهر محقق حلىاست و پدرش شيخ يوسف سديدالدين از دانشمندان و فقهاى عصر خويش در شهر فقاهت حله است.
علامه حلى از سال 507 قمرى در پى دعوت سلطان محمد اولجايتو حاكم ايران ، به ايران آمد وتا سال 716 در ايران تلاش و خدمات ارزنده اى را انجام داد و پرچم ولايت و عشق و محبت خاندانطهارت (ع ) را در سراسر قلمرو مغولان به اهتزاز در آورد. و پس از مرگ محمد خدابنده به وطنخويش حله بازگشت و تا آخر عمر شريفش منصب مرجعيت و فتوا و زعامت شيعيان را به عهده داشت .
آثار بسيار زيادى از وى در فقه ، اصول ، احكام ، حديث ،رجال ، تفسير، منطق و ... بجاى مانده است كه باعث عظمت و سرافرازى شيعه شد.
ابن حجر عسقلانى - دانشمند سنى - چنين اعتراف مى كند: ((علامه نامش مشهور و اخلاقى نيك دارد.وقتى كتاب ابن تيميه منحاج السند ((كتابى است بر رد شيعه و در جواب كتاب منحاج الكرامهعلامه حلى )) - به او رسيد گفت : اگر ابن تيميه آنچه را كه من گفتم مى دانست ، جوابش را مىدادم .
سرانجام علامه در محرم 726 هجرى در سن 78 سالگى دار فانى را وداع گفت و در جواربارگاه ملكوتى على عليه السلام به خاك سپرده شد.
دستورالعملها
بسم الله الرحمن الرحيم بدان اى فرزندم : كه خداوند بر فرمانبردارى اش يارى ات كناد، و بر انجام نيكيها و ملازمتخوبى ها توفيقت دهاد. بر آنچه رضاى او در آن است رهنمونت سازد. و به هر آنچه از خوبى هاآرزو دارى تو را برساند. در دنيا و آخرت تو را با ((راحت دلى )) و ((چشم روشنى )) همراهسازد. عمرت را با سعادت و آسايش دراز دارد. و بدى ها را از تو، به دور كند.
من در اين كتاب ، (قواعد الاحكام )(58) اساره فتاواى احكام را برايت خلاصه كردم ، و قواعدشريعت را با عباراتى كوتاه و قلمى روان ، روشن ساختم . ((سمت رشد)) و راه حق را بر توواضح كردم . اين در حالى است كه پنج دهه از عمرم را پشت سر نهاده ، وارد ششمين دهه عمرم مىشوم ...
چون خدا وصيت را بر من واجب كرده ، بويژه به هنگام احساس مرگ ، امر بدان كرده است : تو راسفارش مى كنيم : تقوا را از دست مده ، زيرا، تقوا راه و روشنى است كه از پيامبر((ص ))باقى مانده ، و فريضه اى الهى است كه مواظبت بر آن بر همه واجب است . تقوا زرهى استنگهدار انسان از بديها. و توشه اى است جاويدان ، آن سودمندترين زاد است براى روزى كهانسان بيكس و چشم ها نگران است .
دستورهاى الهى را بجان بنوش ، رضاى او را ملازم باش ،مكروهات را دورى گزين ، و ازمحرمات منزجر باش ، عمرت را در تحصيل كمالات سپرى كن ، و لحظه هاى زندگى ات را درگردآورى فضيلت هاى علمى ، و عروج از پستى نقصان به قلهكمال ، و از فرودگاه جهل به اوج عرفان بكار گير. نيكى ها را گسترش ده ، و برادرانت را دررسيدن به كمالات يارى كن . بدى را از برادران مؤ منت به نيكى سزا ده ، نيكوكاران را با منتو آغوش باز بپذير. با پست همتان رفاقت مكن ، و از معاشرت نادانان دورى كن ؛ چه رفاقت آناناخلاق تو را پست كرده ، و سبب جايگزينى خصايص ناپسند در وجود تو مى گردد.
بر تو باد به ملازمت علماء و همنشينى با صاحبان فضيلت ؛ چه اين مصاحبت وجودت را آمادهتحصيل كمالات كرده ، و مهارت در استنباط مجهولات را بهدنبال دارد. سعى كن امروز تو از ديروزت بهتر باشد، و در هر لحظه اى از كمالى نو برخوردار گردى .
بر تو باد به صبر و بردبارى ، و توكل بر خداوند، و خوشنودى بر آنچه از دنيا به تومى رسد. در هر شب و روز از خود حساب رسى كن . بسيار از پروردگات آمرزش خواه . (زيرا درهيچ لحظه اى سپاس او را چنانچه بايسته است نتوانى ). از نفرين مظلوم بويژه يتيمان و بيوهزنان بترس ، چه خداوند نسبت به شكستن دل هاى شكسته ، گذشت نمى كند.
بر تو باد به نماز شب ، كه رسول خدا((ص )) بر آن اصرار داشته ، و خواسته او، بودهاست : فرموده است .
((من ختم له بقيام الليل ثم مات فله الجنة )). (59) (كسيكه عمرش به ((شب زندهدارى )) به پايان رسد، بهشت از آن او است ).
بر تو باد به ((صله رحم )) اين عمل عمر را افزون سازد. بر تو باد به ((حسن خلق )) وبرخورد نيك كه رسول الله فرموده است :
((انكم لن تسعوا الناس باموالكم ، فسعوهم باخلاقكم )). (60)
(شما توان آن نداريد كه مردم را با اموال خود يارى كنيد، پس با برخورد خوب تان آنان راخوشنود سازيد).
بر تو باد به نيكى با اولاد پيامبر و پيوند با آنان ، خدا درباره آنان سفارش مؤ كد كرده ،و دوستى آنان را مزد رسالت قرار داده است .
((قل لا اءسلكم اجرا الا المودة فى القربى )).(61)
پيامبر در اين زمينه فرموده است :
((انى شافع يوم القيامة لاربعة اصناف ، ولو جاؤ ا بذنوباءهل الدنيا:(رجل ) نصر ذريتى و (رجل ) بذن ماله لذريتى عند المضيق(ورجل ) احب ذريتى باللسان والقلب (ورجل ) سعى فى حوائج ذريتى اذا طردوا اوتشردوا)). (62)
(چهار دسته را روز قيامت شفاعت كنم ، هر چند با گناهاهل دنيا به صحراى محشر حاضر شوند: آنكه اولاد مرا يارى كند. آنكه از اموالش به اولادتنگدست كمك كند. كسى كه با زبان و قلب ، آنان را دوست بدارد. آنكه تلاش كند در انجامحوايج و نيازهاى اولاد تبعيد شده و رانده شده من ).
صادق ((ع )) فرمود:
اذا كان يوم القيامة نادى مناد: ايها الخلائق انصتوا فان محمد ((ص )) يكلمكم فينصبالخلائق فيقوم النبى ((ص )) واله فيقول : يامعشر الخلائق :من كانت له عندى يدا اومنه اومعروف فليقم حتى اءكافيه ، فيقولون بابائنا و امهاتنا واءى بد او اى منه واى معروف لنا،بل اليد و المنه و المعروف لله و لرسوله على جميع الخلائقفيقول : بل من آوى احدا من اهل بيتى او برهم او كساهم من عترتى او اشبع جايعهم فليقم حتىاءكافيه ، فيقوم اءناس قد فعلوا ذلك فياءتى النداء من عندالله : يا محمد؟ يا حبيبى ؟ قدجعلت مكافاتهم اليك فاسكنهم من الجنة حيث شئت فيسكنهم فى الوسيلة حيث لايحجبون عن محمد((ص )) واهل بيته صلوات الله عليهم اجمعين )).(63)
(هنگامى قيامت فرا رسد، منادى فرياد زند: هان اى مردم ، پيامبر با شما سخن مى گويد. سكوتبر فضا حاكم مى شود و همه دم فرو بندند، سپس پيامبر وآل او بلند شده ، و پيامبر چنين فرمايد: اى مردم ! هر آنكه براى من كارى كرده يا خوبى نموده ،و يا منتى بر من دارد بلند شود تا من او را امروز كفايت كنم (و ازهول قيامت نجاتش دهم ) آنان عرض كنند: به فداى شما پدران و مادران ما، چه كسى براى شماكارى انجام داده يا خوبى كرده يا بر شما منتى دارد، بلكه اين خدا ورسول اند كه بر همه انسانها منت دارند، و به آنها خوبى كرده اند.
رسول خدا فرمايد: هر آن كسانى كه فردى از اهل بيت مرا پناه داده ، يا به آنان خوبى كرده ،يا برهنگان آنانرا پوشانيده ، و يا گرسنگان شان را سير كرده است ، برخيزند تا آنان رابا (شفاعت ) كفايت كنم . گروهى از مردم بلند شوند، سپس از جانب پروردگار ندا رسد: اىمحمد حبيبم ! من پاداش دادن آنان را به تو واگذاشتم ، هر جاى بهشت خواهند جايشان ده ، پس ازآن در ((وسيله )) آنان را جاى دهند و آن مكانى است كه حجابى بين آنان و چهارده معصوم نيست .بر تو باد به بزرگ داشتن فقهاء و احترام علماء در اين بارهرسول خدا فرمود:
((من اكرم فقيها مسلما لقى الله يوم القيامة و هو عنه راض و من اهان فقيها مسلما لقى اللهيوم القيامة و هو عليه غضبان )). (64)
(آنكه فقيهان و دين شناسان ژرف نگر را گرامى دارد، خدا را در روز قيامت ملاقات كند در حالىكه از او راضى و خرسند است ؛ و آنكه فقيه مسلمانى را توهين كند، و قدرش را سبك دارد، خدا رادر حالى كه از او خشمگين است ملاقات كند). نگاه به چهره عالم و در خانه آن و نشست و برخاستبا آن عبادت شمرده شده است . و بر تو باد به ژرف انديشى و تفقه در دين ، و تلاش در جهتفزودن چه امير مومنان ((ع )) به فرزندش فرمود: ((تفقه فى الدين فان الفقها ورثهالانبيا وان طالب العلم يستغفر لهم من فى السموات و من فى الارض حتى الطير فى الهواوالحوت فى البحر و ان الملائكه لتضع اجنحتها لطالب العلم رضابه .))(65)
(در دين ژرف بينديش و فقيه شو! چون فقها جانشين پيامبرانند. براى طالب علم ، هر آنچه درآسمان و زمين است استغفار مى كنند؛ حتى مرغ ها در هوا و ماهى ها در دريا! فرشتگان باخرسندىبالهاى خود را براى دانشجو پهن مى كنند.)
مبادا كه دانش خويش را كتمان كنى ، و بر روى نيازداران نگشايى ، كه خداى تعالى مى فرمايد:
((ان الذين يكتمون ما انزلنا من البينات و المهدى من بعد ما بيناه للناس فى الكتاباولئك يلعنهم الله و يلعنهم الاعنون )).(66)
(آنانكه پيام هاى وحى ما را كه براى انسانها تعيين كرده ايم ، و در كتاب بروشنى بازگونموده ايم مى پوشانند؛ بر اين گروه نفرين خدا و نفرين نفرين شدگان باد).
و رسول خدا فرمود: ((اذا ظهرت البدع فى امتى فليظهر العالم علمه فمن لميفعل فعليه لعنة الله تعالى .))(67)
(هنگامى كه بدعت (نوآوريهاى بر خاسته از رسوبات ملى ، قومى ، توارثى ، فرهنگى بهدور از دين ) پيدا شد، بر دانشمندان است كه دانش خود را آشكار سازند، آنان كه چنين نكنند،نفرين خدا بر آنها باد!)
ونيز فرمود:
((لا تمنحوا الجهال الحكمة فتظلموها، ولا تمنعوها اءهلها فتظلموهم )).(68)
(حكمت را به نااهلان ندهيد كه اگر داديد بر حكمت ستم كرديد و از اهلش دريغ مداريد، كه بهاهل حكمت ستم روا داشته ايد).
((والحمد لله على حسن التوفيق و هداية الطريق )).
| 
