 | نامه ها - كلمات قصار حضرت عليه السلام | |
نامه ها
بابُ المختارِ مِنْ كُتب مَولانا اءمير المؤ منين علي عليه السلام إ لى اءعدائه و اءمراء بلاده و يدخل في ذلك ما اختير من عهوده إ لى عماله و وصاياه لا هله و اءصحابه .
باب گزيده اى از نامه هاى مولاى ما اميرالمؤ منين (عليه السلام ) به دشمنان و كارگزارانش درشهرها و نيز گزيده اى از عهدنامه هايش به عمّالشوصاياى آن حضرت به كسان و يارانش .
و من كتاب له ع إ لى اءَهْلِ اَلْكُوفَةِ عِنْدَ مَسِيرِهِ مِنَ اءلْمَدِينَةٍ إ لَى اءلْبصْرةِ:
|
مِنْ عَبْدِ اللَّهِ عَلِيِّ اءَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ إِلَى اءَهْلِ الْكُوفَةِ جَبْهَةِ الْاءَنْصَارِ وَ سَنَامِ الْعَرَبِ:
اءَمَّا بَعْدُ، فَإِنِّي اءُخْبِرُكُمْ عَنْ اءَمْرِ عُثْمَانَ حَتَّى يَكُونَ سَمْعُهُ كَعِيَانِهِ، إِنَّ النَّاسَ طَعَنُوا عَلَيْهِفَكُنْتُ رَجُلاً مِنَ الْمُهَاجِرِينَ اءُكْثِرُ اسْتِعْتَابَهُ وَ اءُقِلُّ عِتَابَهُ وَ كَانَ طَلْحَةُ وَ الزُّبَيْرُ اءَهْوَنُسَيْرِهِمَا فِيهِ الْوَجِيفُ، وَ اءَرْفَقُ حِدَائِهِمَا الْعَنِيفُ وَ كَانَ مِنْ عَائِشَةَ فِيهِ فَلْتَةُ غَضَبٍ، فَأُتِيحَلَهُ قَوْمٌ قَتَلُوهُ وَ بَايَعَنِي النَّاسُ غَيْرَ مُسْتَكْرَهِينَ وَ لاَ مُجْبَرِينَ،بَلْ طَائِعِينَ مُخَيَّرِينَ.
وَ اعْلَمُوا اءَنَّ دَارَ الْهِجْرَةِ قَدْ قَلَعَتْ بِاءَهْلِهَا وَ قَلَعُوا بِهَا، وَ جَاشَتْ جَيْشَ الْمِرْجَلِ، وَ قَامَتِالْفِتْنَةُ عَلَى الْقُطْبِ، فَاءَسْرِعُوا إِلَى اءَمِيرِكُمْ وَ بَادِرُوا جِهَادَ عَدُوِّكُمْ، إِنْ شَاءَ اللَّهُ عَزَّ وَ جَلَّ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) به مردم كوفه هنگام حركتش از مدينه به بصره .
|
از بنده خدا، على ، اميرالمؤ منين به مردم كوفه كه بزرگواران ياران و ارجمندان عرب اند.
اما بعد. شما را از كار عثمان خبر مى دهم ، به گونه اى كه شنيدنش چون ديدن باشد مردم براو خرده گرفتند و من كه مردى از مهاجران بودم ، همواره خشنودى او را مى خواستم و كمترسرزنش مى كردم . ولى طلحه و زبير در باره او شيوه ديگر داشتند و آسانترين كارشان ،تاختن بر او بود و نرمترين رفتارشان ، رفتارى ناهموار بود. بناگاه ، عايشه بىتاءمل بر او خشم گرفت و مردمى بر او شوريدند و كشتندش . آنگاه مردم با من بيعت كردند نهاز روى اكراه يا اجبار، بل به رضا و اختيار.
بدانيد كه سراى هجرت (مدينه ) مردمش را از خود راند و مردم نيز از آنجا رفتند.ناگاه ، چونديگى كه بر آتش باشد، جوشيدن گرفت و فتنه سر برداشت . پس به سوى اميرتانبشتابيد و اگر خدا خواهد، براى جهاد با دشمن ، به پيش تازيد.
و من كتاب له ع إ لَيهِمْ بَعْدَ فَتْحِ اءلْبَصْرةِ:
|
وَ جَزَاكُمُ اللَّهُ مِنْ اءَهْلِ مِصْرٍ عَنْ اءَهْلِ بَيْتِ نَبِيِّكُمْ اءَحْسَنَ مَا يَجْزِي الْعَامِلِينَ بِطَاعَتِهِ، وَالشَّاكِرِينَ لِنِعْمَتِهِ، فَقَدْ سَمِعْتُمْ وَ اءَطَعْتُمْ، وَ دُعِيتُمْ فَاءَجَبْتُمْ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) پس از فتح بصره به مردم كوفه نوشته است .
|
خداوند به شما مردم شهر از جانب خاندان پيامبرتان پاداش نيكو دهد، همان پاداش كه بهفرمانبران و سپاسگويان نعمتش مى دهد. شما شنيديد و اطاعت كرديد، فراخوانده شديد و پاسخداديد.
من كتاب له ع كَتَبَهُ لِشُرَيْحِ بْنِ اءلْحارِثِ قاضِيهِ:
|
رُوِيَ اءَنَّ شُرَيْحَ بْنَ الْحَارِثِ قَاضِيَ اءَمِيرِ الْمُؤْمِنِينَ ع اشْتَرَى عَلَى عَهْدِهِ دَارا بِثَمَانِينَ دِينَارا،فَبَلَغَهُ ذَلِكَ فَاسْتَدْعَى شُرَيْحا فَاسْتَدْعَاهُ وَ قَالَ لَهُ:
بَلَغَنِي اءَنَّكَ ابْتَعْتَ دَارا بِثَمَانِينَ دِينَارا وَ كَتَبْتَ لَهَا كِتَابا وَ اءَشْهَدْتَ فِيهِ شُهُودا.
فَقَالَ لَهُ: شُرَيْحٌ قَدْ كَانَ ذَلِكَ يَا اءَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ، قَالَ فَنَظَرَ إِلَيْهِ نَظَرَ الْمُغْضَبِ ثُمَّ قَالَ لَهُ:
يَا شُرَيْحُ اءَمَا إِنَّهُ سَيَأْتِيكَ مَنْ لاَ يَنْظُرُ فِي كِتَابِكَ وَ لاَ يَسْاءَلُكَ عَنْ بَيِّنَتِكَ حَتَّى يُخْرِجَكَمِنْهَا شَاخِصا، وَ يُسْلِمَكَ إِلَى قَبْرِكَ خَالِصا، فَانْظُرْ يَا شُرَيْحُ لاَ تَكُونُ ابْتَعْتَ هَذِهِ الدَّارَ مِنْغَيْرِ مَالِكَ اءَوْ نَقَدْتَ الثَّمَنَ مِنْ غَيْرِ حَلاَلِكَ، فَإِذَا اءَنْتَ قَدْ خَسِرْتَ دَارَ الدُّنْيَا وَ دَارَ الْآخِرَةِ.
اءَمَا إِنَّكَ لَوْ كُنْتَ اءَتَيْتَنِي عِنْدَ شِرَائِكَ مَا اشْتَرَيْتَ لَكَتَبْتُ لَكَ كِتَابا عَلَى هَذِهِ النُّسْخَةِ،فَلَمْ تَرْغَبْ فِي شِرَاءِ هَذِهِ الدَّارِ بِدِرْهَمٍ فَمَا فَوْقَهُ. وَانُّسْخَةُ هَذِهِ:
(هَذَا مَا اشْتَرَى عَبْدٌ ذَلِيلٌ مِنْ مَيِّتٍ قَدْ اءُزْعِجَ لِلرَّحِيلِ، اشْتَرَى مِنْهُ دَارا مِنْ دَارِ الْغُرُورِ مِنْجَانِبِ الْفَانِينَ، وَ خِطَّةِ الْهَالِكِينَ وَ تَجْمَعُ هَذِهِ الدَّارَ حُدُودٌ اءَرْبَعَةٌ: الْحَدُّ الْاءَوَّلُ يَنْتَهِي إِلَىدَوَاعِي الْآفَاتِ، وَ الْحَدُّ الثَّانِي يَنْتَهِي إِلَى دَوَاعِي الْمُصِيبَاتِ، وَ الْحَدُّ الثَّالِثُ يَنْتَهِي إِلَىالْهَوَى الْمُرْدِي وَ الْحَدُّ الرَّابِعُ يَنْتَهِي إِلَى الشَّيْطَانِ الْمُغْوِي وَ فِيهِ يُشْرَعُ بَابُ هَذِهِ الدَّارِ.
اشْتَرَى هَذَا الْمُغْتَرُّ بِالْاءَمَلِ، مِنْ هَذَا الْمُزْعَجِ بِالْاءَجَلِ، هَذِهِ الدَّارَ بِالْخُرُوجِ مِنْ عِزِّ الْقَنَاعَةِ وَالدُّخُولِ فِي ذُلِّ الطَّلَبِ وَ الضَّرَاعَةِ، فَمَا اءَدْرَكَ هَذَا الْمُشْتَرِي فِيمَا اشْتَرَى مِنْهُ مِنْ دَرَكٍ فَعَلَىمُبَلْبِلِ اءَجْسَامِ الْمُلُوكِ وَ سَالِبِ نُفُوسِ الْجَبَابِرَةِ وَ مُزِيلِ مُلْكِ الْفَرَاعِنَةِ، مِثْلِ كِسْرَى وَقَيْصَرَ وَ تُبَّعٍ وَ حِمْيَرَ وَ مَنْ جَمَعَ الْمَالَ عَلَى الْمَالِ فَاءَكْثَرَ وَ مَنْ بَنَى وَ شَيَّدَ وَ زَخْرَفَ وَ نَجَّدَوَ ادَّخَرَ وَ اعْتَقَدَ وَ نَظَرَ بِزَعْمِهِ لِلْوَلَدِ، إِشْخَاصُهُمْ جَمِيعا إِلَى مَوْقِفِ الْعَرْضِ وَ الْحِسَابِ وَ مَوْضِعِالثَّوَابِ وَ الْعِقَابِ: إِذَا وَقَعَ الْاءَمْرُ بِفَصْلِ الْقَضَاءِ (وَ خَسِرَ هُن الِكَ الْمُبْطِلُونَ) شَهِدَ عَلَىذَلِكَ الْعَقْلُ إِذَا خَرَجَ مِنْ اءَسْرِ الْهَوَى ، وَ سَلِمَ مِنْ عَلاَئِقِ الدُّنْيَا).
نامه اى از آن حضرت (ع ) به قاضى اش شريح بن الحارث .
|
گويند كه شريح بن الحارث قاضى اميرالمؤ منين (ع ) در زمان او خانه اى خريد به هشتاددينار.اين خبر به على (ع ) رسيد. او را فرا خواند. و گفت شنيده ام خانه اى خريده اى به هشتاددينار و براى آن قباله نوشته اى و چند تن را هم به شهادت گرفته اى . شريح گفت چنين استيا اميرالمؤ منين . على (ع ) به خشم در او نظر كرد، سپس فرمود:
اى شريح ، زودا كه كسى بر سر تو آيد كه در قباله ات ننگرد و از شاهدانت نپرسد، تا ازآنجا براندت و بى هيچ مال و خواسته اى به گورت سپارد. پس ، اى شريح ، بنگر، نكند كهاين خانه را از دارايى خود نخريده باشى ، يا نقدى كه بر شمرده اى ازحلال به دست نيامده باشد. كه اگر چنين باشد هم در دنيا زيان كرده اى و هم در آخرت .
اما اگر آنگاه كه اين خانه را مى خريدى نزد من آمده بودى ، برايت قباله اى مى نوشتم به ايننسخت و تو حتى يك درهم و چه جاى بيش از آن رغبت نمى كردى كه به بهاى اين خانه دهى . ونسخه آن قباله چنين است :
اين خانه اى است كه بنده اى ذليل ، از مرده اى كه براى كوچ كردن او را از جاى خودبرانگيخته اند، خريده است . خانه اى از سراى فريب در كوى از دست شدگان و محلت به هلاكترسيدگان . اين خانه را چهار حدّ است حد نخستين ، منتهى مى شود به آنجا كه آفات كمينگرفته اند، و حدّ دوم به آنجا كه مصيبتها را سبب است ، و حدّ سوم به خواهشهاى تباه كنندهنفسانى ، و حدّ چهارم به شيطان اغواگر. و در آن از حد چهارم باز مى شود. خريدار كه فريبخورده آمال خويش است آن را از فروشنده اى كه اجل او را برانگيخته تا براندش ، به بهاىخارج شدن از عزّ قناعت و دخول در ذلّ طلب و خوارى خريده است . در اين معامله ضرر و زيانخريدار در آنچه خريده است ، بر عهده كسى است كه اندامهاى پادشاهان را ويران سازد و جان ازتن جباران بيرون كند و پادشاهى از فرعونان چون شهرياران ايران و قيصرهاى روم و تبّعهاىيمن و حميرهابستانده است ، و نيز آن كس كه دارايى خود را گرد آورد و همواره بر آن در افزود وكاخهاى استوار برآورد و آنها را بياراست و آرايه ها ساخت و اندوخته ها نهاد تا به گمان خودبراى فرزند، مرده ريگى نهد. همه اينان را براى عرضه در پيشگاه حسابگران و آنجا كهثواب و عقاب را معين مى كنند، حاضر آورد. در آنجا حكم قطعى صادر شود و كار داورى بهپايان آيد. (در آنجا تبهكاران زيانمند شوند) عقل هر گاه كه از اسارت هوس بيرون آيد و ازعلايق دنيوى در امان ماند، به اين رسند گواهى دهد.
و من كتاب له ع إ لى بعض اءمراء جيشه :
|
فَإِنْ عَادُوا إِلَى ظِلِّ الطَّاعَةِ فَذَاكَ الَّذِي نُحِبُّ، وَ إِنْ تَوَافَتِ الْاءُمُورُ بِالْقَوْمِ إِلَى الشِّقَاقِ وَالْعِصْيَانِ فَانْهَدْ بِمَنْ اءَطَاعَكَ إِلَى مَنْ عَصَاكَ وَ اسْتَغْنِ بِمَنِ انْقَادَ مَعَكَ عَمَّنْ تَقَاعَسَ عَنْكَ،فَإِنَّ الْمُتَكَارِهَ مَغِيبُهُ خَيْرٌ مِنْ مَشْهَدِهِ وَ قُعُودُهُ اءَغْنَى مِنْ نُهُوضِهِ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) به يكى از فرماندهان سپاهش
|
اگر در سايه فرمانبردارى باز آيند، اين چيزى است كه ما خواستار آنيم و اگر حوادث وپيشامدها، آنان را به جدايى و نافرمانى كشانيد، بايد به يارى كسانى كه از تو فرمان مىبرند، به خلاف آنكه فرمانت نمى برند، برخيزى . و به پايمردى آنكه مطيع توست از آنكهبه ياريت برنمى خيزد، بى نياز باشى . زيرا، آنكه به اكراه همراه تو به نبرد مى آيد،غيبت او بهتر از حضور اوست و در خانه نشستنش ، بهتر است از به يارى برخاستنش .
و من كتاب له ع إ لى اءشعث بن قيس و هو عاملاءذربيجان :
|
وَ إِنَّ عَمَلَكَ لَيْسَ لَكَ بِطُعْمَةٍ، وَ لَكِنَّهُ فِي عُنُقِكَ اءَمَانَةٌ وَ اءَنْتَ مُسْتَرْعىً لِمَنْ فَوْقَكَ لَيْسَ لَكَاءَنْ تَفْتَاتَ فِي رَعِيَّةٍ، وَ لاَ تُخَاطِرَ إِلا بِوَثِيقَةٍ وَ فِي يَدَيْكَ مَالٌ مِنْ مَالِ اللَّهِ عَزَّ وَ جَلَّ، وَ اءَنْتَمِنْ خُزَّانِهِ حَتَّى تُسَلِّمَهُ إِلَيَّ وَ لَعَلِّي اءنْ لا اءَكُونَ شَرَّ وُلاَتِكَ لَكَ، وَ السَّلاَمُ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) كه به اشعث بن قيس،عامل خود در آذربايجان نوشته است .
|
حوزه فرمانرواييت طعمه تو نيست ، بلكه امانتى است بر گردن تو، و از تو خواسته اند كهفرمانبردار كسى باشى كه فراتر از توست .تو را نرسد كه خود هر چه خواهى رعيت رافرمان دهى . يا خود را درگير كارى بزرگ كنى ، مگر آنكه ، دستورى به تو رسيده باشد.در دستان تو مالى است از اموال خداوند، عزّ و جلّ، و تو خزانه دار هستى تا آن را به من تسليمكنى . اميد است كه من براى تو بدترين واليان نباشم . و السلام .
و من كتاب له ع إ لى معاوية :
|
إِنَّهُ بايَعَنِي الْقَوْمُ الَّذِينَ بايَعُوا اءَبابَكْرٍ وَ عُمَرَ وَ عُثْمانَ عَلى ما بايَعُوهُمْ عَلَيْهِ، فَلَمْ يَكُنْلِلشَّاهِدِ اءَنْ يَخْتارَ، وَ لا لِلْغائِبِ اءَنْ يَرُدَّ، وَ إِنَّمَا الشُّورى لِلْمُهاجِرِينَ وَ الْاءَنْصارِ، فَإِنِاجْتَمَعُوا عَلى رَجُلٍ وَ سَمَّوهُ إِماما كانَ ذلِكَ لِلَّهِ رِضىً، فَإِنْ خَرَجَ عَنْ اءَمْرِهِمْ خارِجٌ بِطَعْنٍ اءَوْ بِدْعَةٍرَدُّوهُ إ لى ما خَرَجَ مِنْهُ، فَإِنْ اءَبى قاتَلُوهُ عَلَى اتَّباعِهِ غَيْرَ سَبِيلِ الْمُؤْمِنِينَ، وَ وَلاّهُ اللَّهُ ماتَوَلّى .
وَ لَعَمْرِي يا مُعاوِيَةُ لَئِنْ نَظَرْتَ بِعَقْلِكَ دُونَ هَواكَ لَتَجِدَنِّي اءَبْرَاءَ النَّاسِ مِنْ دَمِ عُثْمانَ، وَلَتَعْلَمَنَّ اءَنِّي كُنْتُ فِي عُزْلَةٍ عَنْهُ إِلاّ اءَنْ تَتَجَنَّى ، فَتَجَنَّ ما بَدا لَكَ، وَ السَّلاَمُ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) به معاويه
|
اين مردمى كه با ابو بكر و عمر و عثمان بيعت كرده بودند، به همان شيوه با من بيعت كردند.پس آن را كه حاضر است ، نرسد كه ديگرى را اختيار كند و آن را كه غايب بوده است نرسد كهآنچه حاضران پذيرفته اند نپذيرد. شورا از آن مهاجران و انصار است . اگر آنان بر مردىهمراءى شدند و او را امام خواندند، كارشان براى خشنودى خدا بوده است ، و اگر كسى از فرمانشورا بيرون آمد و بر آن عيب گرفت يا بدعتى نهاد بايد او را به جمعى كه از آن بيرون شدهاست باز آورند. اگر سر بر تافت با او پيكار كنند، زيرا راهى را برگزيده كه خلاف راه مؤمنان است و خدا نيز در گردن او كند، گناه آنچه را خود متولى آن شده است .
اى معاويه ، به جان خودم سوگند، كه اگر به ديده خرد بنگرى ، نه از روى هوا و هوس ، درخواهى يافت كه من از هر كس ديگر از كشتن عثمان بيزارتر بودم و من از آن كنارى جسته بودم ،مگر آنكه بخواهى جنايت را به گردن من نهى و چيزى را كه بر تو آشكار است پنهان دارى .والسلام .
و من كتاب منه ع إ لَيْهِ اءَيْضا:
|
اءَمّا بَعْدُ فَقَدْ اءَتَتْنِي مِنْكَ مَوْعِظَةٌ مُوَصَّلَةٌ، وَ رِسالَةٌ مُحَبَّرَةٌ نَمَّقْتَها بِضَلالِكَ، وَ اءَمْضَيْتَهابِسُوءِ رَاءْيِكَ! وَ كِتابُ امْرِئٍ لَيْسَ لَهُ بَصَرٌ يَهْدِيهِ، وَ لا قائِدٌ يُرْشِدُهُ، قَدْ دَعاهُ الْهَوىفَاءَجابَهُ، وَ قادَهُ الضَّلالُ فَاتَّبَعَهُ، فَهَجَرَ لاغِطا وَ ضَلَّ خابِطا.
وَ مِنْهُ وَ مِنْ هذَا الْكِتابِ:
لِاءَنَّها بَيْعَةٌ واحِدَةٌ لا يُثَنَّى فِيهَا النَّظَرُ، وَ لا يُسْتَاءنَفُ فِيهَا الْخِيارُ، الْخارِجُ مِنْها طاعِنٌ، وَالْمُرَوِّي فِيها مُداهِنٌ.
نامه اى ديگر از آن حضرت (ع ) به معاويه :
|
اما بعد، اندرزنامه اى از تو به من رسيد با جمله هايى بربافته و عباراتى كه به ضلالتخويش آراسته بودى و از روى بدانديشى روانه كرده بودى . اين نامه ، نامه كسى است كه نهخود ديده بينا دارد تا راه هدايت را به او نشان دهد، و نه او را رهبرى است كه راهش بنمايد. هوا وهواس او را فراخوانده و او نيز پاسخش گفته و ضلالت رهنمونش گشته و او نيز متابعتش نموده. هذيانى در هم آميخته ، گم گشته و به خطا رفته است .
و از اين نامه :
بيعت كردن فقط يك بار است و دوباره در آن نظر نتوان كرد. گزينش از سر گرفته نشود. هركه از بيعت بيرون رود، طعن زننده است ، و هر كه در پذيرفتنش درنگ كند و دو دلى نشان دهد،منافق است .
و من كتاب له ع إ لى جَرِيرِ بْنِ عَبْدِ اللّهِ البَجَلِىٍّّ لَمَا اءَرْسَلَهُ إ لى مُعاوِيَةَ:
|
اءَمّا بَعْدُ، فَإِذا اءَتاكَ كِتابِي فَاحْمِلْ مُعاوِيَةَ عَلَى الْفَصْلِ، وَخُذْهُ بِالْاءَمْرِ الْجَزْمِ، ثُمَّ خَيِّرْهُبَيْنَ حَرْبٍ مُجْلِيَةٍ، اءَوْ سِلْمٍ مُخْزِيَةٍ، فَإِنِ اخْتارَ الْحَرْبَ فَانْبِذْ إِلَيْهِ، وَ إِنِ اخْتارَ السِّلْمَ فَخُذْبَيْعَتَهُ، وَالسَّلامُ.
نامه اى از آن حضرت (ع ) به جرير بن عبد الله البجلى هنگامى كه او را نزد معاويهفرستاده بود:(1)
|
اما بعد. چون نامه من به تو رسد، معاويه را وادار كه كارش را با ما يكسره كند و بخواه كهبه طور جزم تصميم بگيرد. آنگاه مخيّرش كن ميان جنگى كه مردم را از خانه هايشان براند ياصلحى كه به خوارى بپذيرد. اگر جنگ را اختيار كرد، همانند خودشعمل كن و اعلان جنگ نماى و اگر صلح را اختيار كرد، از او بيعت بستان . والسلام .
و من كتاب له ع إ لى مُعاوِيَة :
|
فَاءَرادَ قَوْمُنا قَتْلَ نَبِيِّنا، وَاجْتِياحَ اءَصْلِنا، وَهَمُّوا بِنَا الْهُمُومَ، وَ فَعَلُوا بِنَا الْاءَفاعِيلَ، وَمَنَعُونَا الْعَذْبَ، وَ اءَحْلَسُونَا الْخَوْفَ، وَاضْطَرُّونا إِلى جَبَلٍ وَعْرٍ، وَ اءَوْ قَدُوا لَنا نارَ الْحَرْبِ،فَعَزَمَ اللَّهُ لَنا عَلَى الذَّبِّ عَنْ حَوْزَتِهِ، وَالرَّمْي مِنْ وَراءِ حُرْمَتِهِ، مُؤْمِنُنا يَبْغِي بِذلِكَ الْاءَجْرَ، وَكافِرُنا يُحامِي عَنِ الْاءَصْلِ، وَ مَنْ اءَسْلَمَ مِنْ قُرَيْشٍ خِلْوٌ مِمّا نَحْنُ فِيهِ بِحِلْفٍ يَمْنَعُهُ، اءَوْعَشِيرَةٍ تَقُومُ دُونَهُ، فَهُوَ مِنَ الْقَتْلِ بِمَكانِ اءَمْنٍ.
وَ كانَ رَسُولُ اللَّهِ، ص إِذا احْمَرَّ الْبَاءْسُ، وَ اءَحْجَمَ النّاسُ قَدَّمَ اءَهْلَ بَيْتِهِ فَوَقَى بِهِمْ اءَصْحابَهُحَرَّ السُّيُوفِ وَالْاءَسِنَّةِ، فَقُتِلَ عُبَيْدَةُ بْنُ الْحارِثِ يَوْمَ بَدْرٍ، وَ قُتِلَ حَمْزَةُ يَوْمَ اءُحُدٍ، وَ قُتِلَجَعْفَرٌ يَوْمَ مُؤْتَةَ، وَ اءَرادَ مَنْ لَوْ شِئْتُ ذَكَرْتُ اسْمَهُ مِثْلَ الَّذِي اءَرادُوا مِنَ الشَّهادَةِ، وَ لَكِنَّ آجالُهُمْعُجِّلَتْ، وَ مَنِيَّتَهُ اءُخِّرَتْ، فَيا عَجَبا لِلدَّهْرِ إِذْ صِرْتُ يُقْرَنُ بِي مَنْ لَمْ يَسْعَ بِقَدَمِي ، وَ لَمْتَكُنْ لَهُ كَسابِقَتِي ، الَّتِي لا يُدْلِي اءَحَدٌ بِمِثْلِها إِلاّ اءَنْ يَدَّعِيَ مُدَّعٍ مَا لا اءَعْرِفُهُ، وَ لا اءَظُنُّاللَّهَ يَعْرِفُهُ، وَالْحَمْدُ لِلَّهِ عَلَى كُلِّ حالٍ.
وَ اءَمَّا ما سَاءَلْتَ مِنْ دَفْعِ قَتَلَةِ عُثْمانَ إِلَيْكَ فَإِنِّي نَظَرْتُ فِي هَذا الْاءَمْرِ فَلَمْ اءَرَهُ يَسَعُنِيدَفْعُهُمْ إِلَيْكَ وَ لا إِلى غَيْرِكَ وَ لَعَمْرِي لَئِنْ لَمْ تَنْزِعْ عَنْ غَيِّكَ وَ شِقاقِكَ لَتَعْرِفَنَّهُمْ عَنْ قَلِيلٍيَطْلُبُونَكَ، لا يُكَلِّفُونَكَ طَلَبَهُمْ فِي بَرِّ وَ لا بَحْرٍ وَ لا جَبَلٍ وَ لا سَهْلٍ إِلاّ اءَنَّهُ طَلَبٌ يَسُوْءُكَوِجْدانُهُ، وَ زَوْرٌ لا يَسُرُّكَ لُقْيانُهُ، وَالسَّلامُ لِاءَهْلِهِ.
از نامه آن حضرت (ع ) به معاويه :
|
قوم ما (قريش ) آهنگ كشتن پيامبر ما كردند و خواستند كه ريشه ما بركنند. پس درباره ما بارهانشستند و راءى زدند و بسا كارها كردند. از زندگى شيرين منعمان نمودند و با وحشت دست بهگريبانمان ساختند. ما را وادار كردند كه بر كوهى صعب (2) زيستن گيريم ، سپس ، براى ماآتش جنگ افروختند. ولى خداوند خواسته بود كه ما از آيين بر حق او نگهدارى كنيم و نگذاريمكه كس به حريم حرمتش دست يازد. در ميان ما، آنان كه ايمان آورده بودند، خواستاران پاداش آنجهانى بودند و آنان كه ايمان نياورده بودند از خاندان و تبار خود حمايت مى كردند. ازقريشيان هر كه ايمان مى آورد از آن آزار كه ما گرفتارش بوديم در امان بود. زيرا يا همسوگندى بود كه از او دفاع مى كرد و يا عشيره اش به ياريش برمى خاست . به هرحال ، از كشته شدن در امان بود.
چون كارزار سخت مى شد و مردم پاى واپس مى نهادند،رسول الله (صلى الله عليه و آله ) اهل بيت خود را پيش مى داشت و آنها را سپر اصحاب خود ازضربتهاى سخت شمشير و نيزه مى نمود. چنانكه عبيدة بن الحارث (3) در روز بدر به شهادترسيد و حمزه (4) در روز احد، و جعفر(5) در جنگ موته . يكى ديگر بود كه اگر خواهم نامشرا بياورم . او نيز چون آنان خواستار شهادت مى بود، ولى مرگ آنها زودتر فرا رسيد و مرگاو به تاءخير افتاد. و شگفتا از اين روزگار كه مرا قرين كسى ساخته كه هرگز چون من براىاسلام قدمى برنداشته و او را در دين سابقه اى چون سابقه من نبوده است . سابقه اى كه كسرا بدان دسترس نيست ، مگر كسى ادعايى كند كه من او را نمى شناسم و نپندارم كه خدا هم او رابشناسد. در هر حال ، خدا را مى ستايم .
و اما از من خواسته بودى كه قاتلان عثمان را نزد تو فرستم ، من در اين كار انديشيدم .
ديدم براى من ميسر نيست كه آنها را به تو يا به ديگرى سپارم . به جان خودم سوگند، كهاگر از اين گمراهى بازنيايى و از تفرقه و جدايى باز نايستى ، بزودى آنها را خواهىشناخت كه تو را مى جويند و تو را به رنج نمى افكنند كه در بيابان و دريا و كوه و دشت بهسراغشان روى .
البته تو در پى يافتن چيزى هستى كه يافتنش براى تو خوشايند نيست و اينان كسانى هستندكه ديدارشان تو را شادمان نخواهد كرد. سلام بر آنكه شايسته سلام باشد.
و من كتاب له ع إ ليْهِ اءَيْضَا:
|
وَ كَيْفَ اءَنْتَ صانِعٌ إِذا تَكَشَّفَتْ عَنْكَ جَلابِيبُ ما اءَنْتَ فِيهِ مِنْ دُنْيا قَدْ تَبَهَّجَتْ بِزِينَتِها،وَ خَدَعَتْ بِلَذَّتِها، دَعَتْكَ فَاءَجَبْتَها، وَ قادَتْكَ فَاتَّبَعْتَها، وَ اءَمَرَتْكَ فَاءَطَعْتَها، وَ إِنَّهُيُوشِكُ اءَنْ يَقِفَكَ واقِفٌ عَلى ما لا يُنْجِيكَ مِنْهُ مُنْجٍ.
فَاقْعَسْ عَنْ هَذا الْاءَمْرِ، وَخُذْ اءُهْبَةَ الْحِسابِ، وَ شَمِّرْ لِما قَدْ نَزَلَ بِكَ، وَ لا تُمَكِّنِ الْغُواةَ مِنْسَمْعِكَ، وَ إِلاّ تَفْعَلْ اءُعْلِمْكَ ما اءَغْفَلْتَ مِنْ نَفْسِكَ فَإِنَّكَ مُتْرَفٌ قَدْ اءَخَذَ الشَّيْطانُ مِنْكَمَاءْخَذَهُ، وَ بَلَغَ فِيكَ اءَمَلَهُ، وَ جَرى مِنْكَ مَجْرَى الرُّوحِ وَالدَّمِ.
وَ مَتى كُنْتُمْ يا مُعاوِيَةُ ساسَةَ الرَّعِيَّةِ، وَ وُلاةَ اءَمْرِ الْاءُمَّةِ، بِغَيْرِ قَدَمٍ سابِقٍ، وَ لا شَرَفٍباسِقٍ؟ وَ نَعُوذُ بِاللَّهِ مِنْ لُزُومِ سَوابِقِ الشَّقاءِ! وَ اءُحَذِّرُكَ اءَنْ تَكونَ مُتَمادِيا فِي غِرَّةِالْاءُمْنِيِّةِ، مُخْتَلِفَ الْعَلانِيَةِ وَالسَّرِيرَةِ.
وَ قَدْ دَعَوْتَ إِلَى الْحَرْبِ فَدَعِ النّاسَ جانِبا وَاخْرُجْ إِلَيَّ، وَ اءَعْفِ الْفَرِيقَيْنِ مِنَ الْقِتالِ لِيُعْلَمَاءَيُّنَا الْمَرِينُ عَلى قَلْبِهِ وَالْمُغَطّى عَلَى بَصَرِهِ؛ فَاءَنَا اءَبُو حَسَنٍ قاتِلُ جَدِّكَ وَ خالِكَ وَ اءَخِيكَشَدْخا يَوْمَ بَدْرٍ، وَ ذلِكَ السَّيْفُ مَعِي ، وَ بِذلِكَ الْقَلْبِ اءَلْقى عَدُوِّي ! مَا اسْتَبْدَلْتُ دِينا، وَ لااسْتَحْدَثْتُ نَبِيّا، وَ إِنِّي لَعَلَى الْمِنْهاجِ الَّذِي تَرَكْتُمُوهُ طائِعِينَ، وَ دَخَلْتُمْ فِيهِ مُكْرَهِينَ.
وَ زَعَمْتَ اءَنَّكَ جِئتَ ثائِرا بعُثْمانَ، وَ لَقَدْ عَلِمْتَ حَيْثُ وَقَعَ دَمُ عُثْمانَ فَاطْلُبْهُ مِنْ هُناكَ إِنْ كُنْتَطالِبا، فَكَاءَنِّي قَدْ رَاءَيْتُكَ تَضِجُّ مِنَ الْحَرْبِ إِذا عَضَّتْكَ ضَجِيجَ الْجِمالِ بِالْاءَثْقالِ، وَكَاءَنِّي بِجَماعَتِكَ تَدْعُونِي جَزَعا مِنَ الضَّرْبِ الْمُتَتابِعِ، وَالْقَضاءِ الْواقِعِ، وَ مَصارِعَ بَعْدَمَصارِعَ إِلى كِتابِ اللَّهِ وَ هِيَ كافِرَةٌ جاحِدَةٌ، اءَوْ مُبايِعَةٌ حائِدَةٌ.
از نامه آن حضرت (ع ) به معاويه :
|
چه مى كنى اگر اين حجابهاى دنيوى ، كه خود را در آنها پوشيده اى ، به كنارى روند؟ دنيايىكه آرايه هايش به زيبايى جلوه گرند و خوشيها و لذتهايش فريبنده است . دنيا تو را بهخود فراخواند و تو پاسخش دادى ، و تو را در پى خود كشيد و از پى او رفتى و فرمانت داد واطاعتش كردى . چه بسا، بناگاه ، كسى تو را از رفتن باز دارد، به گونه اى كه هيچ سپرىتو را از آسيب او نرهاند. پس عنان بكش و از تاختن باز ايست ، و براى روز حساب توشه اىبرگير، و براى رويارويى با حادثه اى كه در راه است ، دامن بر كمر زن ، و به سخنگمراهان گوش فرامده . و اگر نكنى تو را از چيزى كه از آنغافل مانده اى ، مى آگاهانم . تو مردى هستى غرقه در ناز و نعمت . شيطانت به بند كشيده وآرزوى خويش در تو يافته است و اينك در سراسر وجود تو چون روح و خون در جريان است .
اى معاويه ، از چه زمان شما زمامداران رعيّت و واليان امر امّت بوده ايد وحال آنكه ، نه در دين سابقه اى ديرين داريد و نه در شرف مقامى رفيع . پناه مى بريم بهخدا از شقاوتى دامنگير. و تو را بر حذر مى دارم از اينكه ، همچنان ، مفتون آرزوهاى خويشباشى و نهانت چون آشكارت نباشد.
مرا به جنگ فراخواندى . مردم را به يكسو نه ، خود به تن خويش به پيكار من آى . دو سپاه رااز آن معاف دار تا همگان بدانند كه كداميك از ما قلبش را زنگ گناه تيره كرده است و پرده غفلتبر ديدگانش افتاده .
من ابو الحسنم . كشنده نياى تو(6) و دايى تو(7) و برادر تو(8) در روز بدر سرشانشكافتم . اكنون همان شمشير با من است و با هماندل با دشمن روبرو مى شوم . نه دين ديگرى برگزيده ام و نه پيامبرى نو. بر همان راه وروشى هستم كه شما به اختيار تركش كرديد و به اكراه در آنداخل شديد.
پنداشته اى كه براى خونخواهى عثمان آمده اى ، مى دانى كه خون عثمان در كجا ريخته شده ،پس آن را از همانجا بطلب ، اگر به خونخواهى او آمده اى . گويى چنان است كه مى بينمت كهچون جنگ بر تو دندان فرو برد، مى نالى آنسان ، كه شتران گرانبار از سنگينى بار خود مىنالند. و مى بينم كه سپاهيانت درگير و دار ضربتهاى پياپى و حوادث دردناك و سرنگونشدنها مى نالند و مرا به كتاب خدا مى خوانند، حال آنكه ، مشتى كافرند و منكر يا بيعت كرده وبيعت شكسته .
و من وصية له ع وصَى بِها جَيْشا بَعَثَهُ إ لَى الْعَدُوِّ:
|
فَإِذا نَزَلْتُمْ بِعَدُوِّ اءَوْ نَزَلَ بِكُمْ فَلْيَكُنْ مُعَسْكَرُكُمْ فِي قُبُلِ الْاءَشْرافِ، اءَوْ سِفاحِالْجِبالِ، اءَوْ اءَثْناءِ الْاءَنْهارِ، كَيْما يَكُونَ لَكُمْ رِدْءا، وَ دُونَكُمْ مَرَدّا، وَلْتَكُنْ مُقاتَلَتُكُمْ مِنْ وَجْهٍوَاحِدٍ اءَوِاثْنَيْنِ، وَاجْعَلُوا لَكُمْ رُقَباءَ فِي صَياصِي الْجِبالِ، وَ مَناكِبِ الْهِضابِ، لِئَلاّيَاءْتِيَكُمُ الْعَدُوُّ مِنْ مَكانِ مَخافَةٍ اءَوْ اءَمْنٍ.
وَاعْلَمُوا اءَنَّ مُقَدِّمَةَ الْقَوْمِ عُيُونُهُمْ، وَ عُيُونَ الْمُقَدِّمَةِ طَلائِعُهُمْ، وَ إِيّاكُمْ وَالتَّفَرُّقَ، فَإِذا نَزَلْتُمْفَانْزِلُوا جَمِيعا، وَ إِذا ارْتَحَلْتُمْ فَارْتَحِلُوا جَمِيعا، وَ إِذا غَشِيَكُمُ الليْلُ فَاجْعَلُوا الرِّماحَ كِفَّةً،وَ لا تَذُوقُوا النَّوْمَ إِلاّ غِرارا اءَوْ مَضْمَضَةً.
سفارشى از آن حضرت (ع ) هنگامى كه سپاهى بر سر دشمن مى فرستاد:
|
چون بر دشمن فرود آمديد يا دشمن بر شما فرود آمد، بايد كه لشكرگاهتان بر فرازبلنديها يا دامنه كوهها يا در بين رودخانه ها باشد تا شما را پناهگاه بود و دشمن را مانع . وبايد كه جنگتان در يك سو باشد يا دو سو. و ديده بانها بر سر كوهها و تپه ها بگماريد تامباد، كه دشمن از جايى كه مى ترسيد يا خود را در امان مى دانيد، بناگاه ، بر شما تاخت آورد.بدانيد كه مقدمه لشكر، همان چشمان لشكر است ، و چشمان مقدمه ، طلايه داران هستند. ازپراكندگى بپرهيزيد. چون فرود مى آييد همه فرود آييد، و چون كوچ مى كنيد همه كوچ كنيد.هنگامى كه شب در رسيد، نيزه ها را گرداگرد خود قرار دهيد. به خواب مرويد يا اندك اندكبخوابيد.
و من وصية له ع لِمَعْقلِ بْنِ قَيْسٍ الرَّياحِىٍِّّ حِينَ اءَنْفَذَهُ إ لَى الشامِ فِي ثَلاثَةِ آلافٍمُقَدِّمَةً لَهُ:
|
اتَّقِ اللَّهَ الَّذِي لا بُدَّ لَكَ مِنْ لِقائِهِ، وَ لا مُنْتَهَى لَكَ دُونَهُ، وَ لا تُقاتِلَنَّ إِلا مَنْ قاتَلَكَ.
وَ سِرِ الْبَرْدَيْنِ، وَ غَوِّرْ بِالنّاسِ، وَ رَفِّهْ فِي السَّيْرِ، وَ لا تَسِرْ اءَوَّلَ اللَّيْلِ، فَإِنَّ اللَّهَ جَعَلَهُسَكَنا، وَ قَدَّرَهُ مُقاما لا ظَعْنا، فَاءَرِحْ فِيهِ بَدَنَكَ، وَ رَوِّحْ ظَهْرَكَ.
فَإِذا وَقَفْتَ حِينَ يَنْبَطِحُ السَّحَرُ، اءَوْ حِينَ يَنْفَجِرُ الْفَجْرُ، فَسِرْ عَلَى بَرَكَةِ اللَّهِ، فَإِذالَقِيتَ الْعَدُوَّ فَقِفْ مِنْ اءَصْحابِكَ وَسَطا، وَ لا تَدْنُ مِنَ الْقَوْمِ دُنُوَّ مَنْ يُرِيدُ اءَنْ يُنْشِبَ الْحَرْبَ،وَ لا تَباعَدْ عَنْهُمْ تَباعُدَ مَنْ يَهابُ الْبَاءْسَ حَتَّى يَاءْتِيَكَ اءَمْرِي ، وَ لا يَحْمِلَنَّكُمُ شَنَآنُهُمْ عَلَىقِتالِهِمْ قَبْلَ دُعائِهِمْ وَالْإِعْذارِ إِلَيْهِمْ.
سفارشى از آن حضرت (ع ) به معقل بن قيس الرياحى فرمود، آنگاه كه او را بهسه هزارسپاهى بر مقدمه به شام مى فرستاد:
|
از خدايى كه بناچار، روزى با او ديدار خواهى كرد و جز درگاه او پايانى ندارى ، بترس .جنگ مكن مگر با آنكه با تو بجنگد.
و لشكرت را در ابتدا يا انتهاى روز به حركت درآور و به هنگام گرماى نيمروز فرود آر. ومركبها را خسته مدار، و در آغاز شب ، لشكر را به حركت در مياور كه خداوند شب را براى آسودنقرار داده . و آن را براى درنگ كردن مقرر كرده نه سير و سفر. به هنگام شب خود و مركبت را ازخستگى برآور. و چون برآسودى ، يا هنگام سحر و يا زمان دميدن سپيده به بركت خداوندىحركت كن هرگاه با دشمن روياروى شدى ، خود در ميانه لشكرت قرار گير. و به دشمن چناننزديك مشو كه پندارد قصد حمله دارى و چندان دور مايست كه چون كسى باشى كه از جنگ بيمناكاست تا فرمان من به تو رسد. كينه آنان تو را وادار نكند كه پيش از آنكه به اطاعتشانفراخوانى و حجّت را بر آنان تمام كنى ، جنگ را بياغازى .
| نامه ها - كلمات قصار حضرت عليه السلام | | | 
