پيشگفتار
((بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحيم ))
درسال 1376 كه به حج مشّرف شدم ، كتابى به نام ((الج فى السُّنّة )) كه معاونتمحترم آموزش و تحقيقات بعثه مقام معظم رهبرى در تعداد دو هزار نسخه چاپ كرده بود، درمكّه به دستم رسيد. اين كتاب كه در 360 صفحه نوشته شده ،شامل عناوين زيادى است و در آن روايات بسيارى از مهم ترين كتب حديث شيعه و سنّى باذكر سند و متن عربى گردآورى شده است . وقتى بخشى از آن را مطالعه كردم ، به نظرمرسيد كه گرچه بيان سند براى اهل تحقيق مهم است اما براى عموم مردم ضرورتى ندارد واز سوى ديگر بعضى روايات آن تكرارى است . به علاوه چاپ كتاب در تيراژ دو هزارنسخه فقط براى خواص كه با زبان عربى آشنا مى باشند، كافى است . اما چرا عموممردم محروم باشند؟
لذا فكر كردم اين كتاب را به فارسى ترجمه كنم و پس از حذف مكرّرات و چشم پوشىاز بيان سند، اين كتاب مفيد را كه بيش از هزار حديث در آن گردآورى شده است ، بهصورت جزوه اى ساده كه تمام آن را در يك ساعت بتوان مطالعه كرد، در آورم .
از خداوند متعال براى همه كسانى كه در نشر و بيان اسلام درطول تاريخ زحمت كشيده و مى كشند و كسانى كهاصل كتاب را نوشته اند، اجر جزيل خواهانم و اميدوارم اين جزوه با همه اختصارى كه دارد،پر بركت و راهنماى خوانندگان قرار گيرد و ما را در مواقف شريف حج از دعاى خير و طلبمغفرت فراموش نفرمايند.
و السّلام
محسن قرائتى
حج به فرموده امام رضا (عليه السّلام ) :
حج به فرموده امام رضا (عليه السّلام ) : گذشت ازمال ، گذشت از جان و گذشت از شهوات است .
حج توجه به خداوند متعال و پاك كردنِدل از آلودگى هايى نظير قساوت قلب و تنگ نظرى و غفلت و ياءس است .
حج زنده كردن ياد خدا است ، مانور مسلمين و تسكين دلها است .
حج آئينه شفّاف تمام اسلام است ،
حج ميقات و ميعادِ مردم با خداست .
حج جلوه رسالت و مظهر قدرت اسلام است .
حج گسستن از خود و پيوستن به خداست .
حج بالا رفتن از پلّه هاى معرفت و پرواز روح به سوى خداست .
حج رمز وحدت است .
حج كنار زدن مرزهاى جغرافيايى است .
حج تجديد خاطرات ابراهيم (عليه السّلام ) و محمّد (صلّى اللّه عليه وآله ) است .
حج هم بيعت با خداست و هم هجرت به سوى ، طوافِ
حج نشانه عشق است .
سعى صفا و مروه نشانه تسليم و دنبال محبوب گشتن است .
حج همسفر شدن و همسايه شدن با حضرت مهدى (عليه السّلام ) است .
حج نشانه اراده خداوند است كه چگونه به منطقه اى كرامت بخشيده و دلها را بهسوى آن گرايش مى دهد.
حج كنار گذاشتن خود، بستگان ، مقام ، لباس ، نام و عنوان است .
حج وصل شدن قطره به اقيانوس و پيوستن فرد به جمع است .
حج ياد آور زحمات پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) و خديجه (عليهاالسّلام )و شكنجه بلال ها و عمّارها است
در نهج البلاغه مى خوانيم :
انجام حج در منطقه اى خشك و در ميان كوههاى داغ و طواف كردن به گرد سنگهاىكعبه وسيله اى براى قرب به خداوند و تكبر زدايى از انسان و احساس ذلت است . تاانسان بدينوسيله به رحمت خداوند برسد و با طواف خود شبيه فرشتگان شود و اگرخدا مى خواست ، محل حج را در منطقه اى پر آب و درخت و داراى سنگهايى از ياقوتقرار مى داد ولى در آن صورت مردم آزمايش نمى شدند.
در روايات مى خوانيم :
بناى اسلام بر نماز و روزه و حج و زكات و ولايت استوار است ، گرچه اكثر مردمولايت را رها كرده اند!
در حديث آمده :
حاجى ميهمان خداست ، دعاى او مستجاب و شفاعت او مؤ ثر است و آنچه در راه حج خرجكند، چند برابرش را دريافت مى كند.
O در روايات ، حاجى همانند مجاهد فىسبيل اللّه به حساب آمده و به فرموده روايات بهتريناعمال ، ايمان به خدا و جهاد و حج است .
O حج انسان را از فقر بيمه مى كند و براى حجقبول شده ، جز بهشت پاداشى نيست و بعد از جهاد و نماز، عملى همانند حج شناختهنشده است .
O حج جهاد ضعفاست .
O سرمايه دارى به پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) گفت : منبه حج موفق نشدم ، در چه كارى اموالم را خرج كنم تا ثواب حج راداشته باشم ؟
پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) فرمود: اگر به اندازه كوه ابوقبيس خرج كنى ، بهپاداش حج نمى رسى !
O از امامان معصوم (عليهم السّلام ) سؤال مى شد كه مال خود را در راه حج مصرف كنيم يا در صدقه ؟ ائمّه (عليهم السّلام) در پاسخ مى فرمودند: هر دو مورد ولى اگر كم است صدقه دهيد و اگر زياد است ، درحج صرف شود اما هرچه صدقه بدهيد، جايگزين طواف و سعى و وقوف بهعرفه نمى شود.
O در روايات زيادى آمده است كه حج وسيله توسعه رزق ،محفوظ ماندن خانواده ، سلامتى بدن ، اصلاح ايمان و پاك شدن گناهان مى باشد.
توسل براى حج
O امام صادق (عليه السّلام ) فرمود: هر كس ، سه روز يكبار سورهحج را بخواند، اميد است كه در همان سال به حج رود و اگر از دنيا رفتاهل بهشت خواهد بود.
O و در جاى ديگر فرمود: هر كس هر روز سوره عمّ يتسائلون رابخواند در همان سال به مكه مى رود.
O در حديث مى خوانيم : هر كس در يك جلسه هزار بار جمله ((ماشاءاللّه )) يا ((لا حول و لا قوة الاّ باللّه )) بگويد، خداوند حج را نصيب او مى كند.
(البته معناى اينگونه روايات اين است كه تلاوت اين سوره ها زمينه توفيق است لكنشرايط ديگرى نيز لازم است ، نظير اينكه مى گوئيم هر كس گواهينامه رانندگى و ماشينداشته باشد به مسافرت هاى زيادى مى رود و ناگفته پيدا است كه شرايط ديگرى ازقبيل اراده و تصميم ، وجود جاده و بنزين و سلامتى نيز در رفتن به سفر لازم است ((واللّهالعالم )) )
بى خبر نرويد
O پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) فرمود:
سزاوار است سفر حج خود را به دوستانتان خبر دهيد و دوستان نيز به هنگامبازگشت به ديدن شما بيايند.
دعاى سفر
O در روايات از پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) و امامان معصوم(عليهم السّلام ) هنگام وداع و خدا حافظى مسافرين ، دعاهايى آمده است كه معناى آن اين است:
خداوندا؛ همسفر خوبى براى ما قرار بده ، و مشكلات ما را آسان كن ، و دين و دنياى ما راحفظ فرما، و ما را به هر كار خوبى موفق بدار، و عاقبت ما را ختم به خير نما!.
بسيار بجا است كه دعاهايى را خود انسان بخواند و از خداوند استمداد كند و با صدقه و((آية الكُرسى )) سفر را شروع كند.
همسفر
O در روايات مى خوانيم : با افرادى كه در زندگى و خرج كردنهم افق تو نيستند، مسافرت نكن و با كسانى كه خرج تو را مى دهند، مسافرت نكن زيرادر اينگونه سفرها نوعى ذلّت و حقارت است .
نيازهاى اخلاقى
در سفر تقوى لازم است تا از گناه دورى كنيم ، حلم لازم است تا خود راكنترل كنيم ، خوش اخلاقى لازم است تا سفر را شيرين كنيم ، هماهنگى با ديگران ، مزاحبه دور از گناه ، تهيه زاد و توشه بيش از نياز شخصى و هديه كردن به همسفرها، كمكبه ديگران و توجه به نماز جماعت در اول وقت از سفارشات اكيد در روايات اسلام است .در ضمن دور از جوانمردى است كه انسان هنگام بازگشت فقط خاطرات تلخ و ناگوار رابازگو كند.
ثواب حج
O در روايات زيادى مى خوانيم :
هر كس قصد حج كند، هر گامى كه براى سفر برمى دارد، گناهى از او كاسته ودرجه اى به او اضافه مى گردد و بعد از طواف همه گناهانش بخشيده مى شود.
O امام (عليه السّلام ) به كسى كه در مسجد الحرام نشسته بود وچون حال طواف نداشت غمگين بود، فرمود: مسافر حج از همان لحظه اى كه ازخانه بيرون مى آيد گويا در طواف است .
O در حديثى مى خوانيم : سه روزاول سفر سبب محو گناه است و باقى ايام سفر، انسان درحال دريافت درجه است .
هزينه حج
O در روايات مى خوانيم : پاداش خرج كردن يك درهم در حج، برابر خرج كردن دو ميليون درهم در (غير حج ) راه خدا است و در بعضى رواياتمعادل يك ميليون و در بعضى برابر هفتصد درهم آمده است . كه شايد اختلاف روايات بهخاطر اختلاف زمانها و مكانها و اشخاص باشد.
O در روايات مى خوانيم : ميانه روى همه جا خوب است مگر در سفرحج كه صرفه جويى لازم نيست و اگر شخصى در هزينه سفر حجصرفه جويى كرد، مازاد را صدقه دهد. (و ذخيره نكند).
سوغات آوردن از حج نيز از بودجه حج حساب مى شود و پاداش زيادىدارد.
O در حديث مى خوانيم :
در طول سال هرگاه به سودى رسيديد، كمى كنار گذاريد و بگوييد ((هذا للحج )) (اين براى حج ) تا با فرا رسيدنفصل حج ، هزينه حج به تدريج جمع شده باشد و براى شما سنگيننباشد.
O در روايات زيادى مى خوانيم :
پولى كه صرف سفر حج مى شود بايد ازمال حلال باشد و گرنه حج او موردقبول واقع نمى شود و به لبّيك او پاسخى داده نمى شود.
كمك به حاجى
O در روايات مى خوانيم : به كسى كه به خانواده زائر خانه خدارسيدگى كند، پاداش حج داده مى شود.
O امام (عليه السّلام ) به كسى كه محافظاموال حاجيان در مكه بود، فرمود: ثواب تو از طواف همسفرانت بيشتر است .
مريض نگران نباشد
O امام (عليه السّلام ) به حاجى كه به خاطر كسالت در خانهنشسته بود و توفيق زيارت حضرت رسول اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) را پيدا نكردهبود، فرمود: نشستن تو در خانه بهتر از نماز خواندن تو در مسجد پيامبر است .
حاجى نگران خانواده خود نباشد
O در روايات مى خوانيم : خداوندمشكل خانواده حاجى را حل مى نمايد و اگر مشكل براىاهل او پيش آمد، به نحوى است كه حتّى اگر حاجى در وطن بود، اين حادثه واقع مى شد وحاجى نقشى در نفى آن نداشت .
حج آرزوى مردگان است
O در حديث مى خوانيم : مردگان آرزو دارند كه اى كاش همه دنيا رابا انجام يك حج معامله مى كردند.
دعاى حاجى مستجاب است
O رسول خدا (صلّى اللّه عليه وآله ) فرمود: شخص حاجى و هر كسرا كه او برايش استغفار كند مورد عفو قرار مى گيرد و هر گونه دعاى او مستجاب مىشود.
بهترين نوع حج
O گرچه حج انواعى دارد ولى به فرموده روايات متعددبهترين نوع آن حج تمتّع است و اين همان حج ى است كه ما ايرانيان انجاممى دهيم .
حج را سبك نشماريم
O به فرموده روايات ؛ انجام حج يكبار واجب است و اگرزمانى فرا رسد كه همه مردم آنرا ترك كنند، هلاك مى شوند و اگر مردم رها كردند، برامام مسلمين است كه آنان را به رفتن حج اجبار كند.
O در روايات متعدد مى خوانيم : هر كس بناى حج دارد عجلهكند زيرا شايد بيمارى يا مانعى پيش آيد.
و هر كس سفر حج خود را به تاءخير اندازد تا بميرد، از يك واجب الهى محرومشده و مصداق اين آيه خواهد بود:
((مَنْ كانَ فى هذِهِ اَعْمى ...)) و يكى از شريعتهاى اسلام را رها كرده است .
و هر كس قادر به رفتن حج باشد و بدون عذر نرود تا بميرد، يهودى يانصرانى مرده است .
و هر كس به گمان رسيدن به دنيا و حل مشكل دنيوى به مكه نرود، خداوند چنان او را دركارش ناموفق مى كند كه حاجيان مناسك خود را انجام داده و به مرز تمام كردن حجرسيده اند، ولى او هنوز مشكل خود را حل نكرده است . زيرا هر كس در راه حقبخل كند چند برابرش را در راه باطل خرج خواهد كرد.
محروم شدن از حج
O در حديث مى خوانيم : كسانى هستند كه خود را آماده حج مىنمايند ولى مرتكب گناهى مى شوند به خاطر گناهى كه انجام داده اند از حجمحروم مى شوند.
مردم را دلسرد نكنيد
O در حديث ديگرى آمده : هر كس با شما در باره حج مشورتكرد، او را دلسرد نكنيد كه خطر يك سال بيمار شدن مشاور را در پيش ‍ دارد.
O در روايات سبك شمردن حج در كنار خيانت و اعلام جنگ باخدا آمده است .
صرفه جويى و تاءمين بودجه حج
O در حديث است كه حتّى اگر زندگى را با خوردن نان و نمك يانان و سركه مى گذرانى ، حج را در هرسال فراموش نكن و هر كس حج و عمره پى درپى انجام دهد، از بد مردن و فقربيمه است و گناهانش بخشيده شده و اگر در سالى هم نتوانست به حج برود،مورد دعاى فرشتگان قرار مى گيرد.
O در روايات مى خوانيم :
كسى كه دو حج انجام دهد، تا آخر عمر در خيرزندگى مى كند.
كسى كه سه حج انجام دهد، فقر به او نمى رسد.
كسى كه چهار حج انجام دهد، سختى قبر نداردو حج او با صورت زيبايىقرين او خواهد بود.
كسى كه پنج حج انجام دهد، خداوند هرگز او راعذاب نمى كند.
كسى كه ده حج انجام دهد، خداوند هرگز از اوحساب نمى كشد.
كسى كه بيست حج انجام دهد، هرگز جهنم رانمى بيند و صداى آن را نمى شنود.
كسى كه چهلحج انجام دهد، خداوند مقام شفاعت به او مى دهد.
كسى كه پنجاه حج انجام دهد، از رفقاى حضرت محمّد (صلّى اللّه عليه وآله ) دربهشت عدن است .
كسانى كه در وسعت روزى و سلامتى كامل هستند و خانه خدا را زيارت نمى كنند از فيضبزرگى محرومند.
O در روايات مى خوانيم : هنگامى كه ابراهيم (عليه السّلام ) بناىكعبه را تمام كرد، مردم را به حج فراخواند و انسان هايى كه هنوز خلق نشدهبودند (در عالم ذرّ يا مشابه آن ) هر كس به هر تعداد كه به آن حضرت لبّيك گفت ، بهحج موفق مى شود.
شرط قبولى حج
البته حج زمانى ارزش دارد كه همراه با معرفت پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) واهل بيت پيامبر (عليهم السّلام ) باشد.
هديه كردن طواف
O در روايات مى خوانيم : طواف استحبابى انجام دهيد و ثواب آن رابه ديگران هديه كنيد، همان گونه كه براى حج نيابتى پاداشهاى زيادى است وپاداش اينگونه حج هم براى نايب است و هم به شخص متوفّى مى رسد.
انواع حاجيان
البته همه زائران خانه خدا يكسان نيستند و پاداش آنها نيز يكسان نيست . بعضى براىسياحت و تفريح ، بعضى براى تجارت ، و بعضى براى زيارت واقعى به مكه مى آيندو الطاف خداوند نسبت به هر يك به گونه اى است ، بعضى در حد بخشش گناهانگذشته و بعضى در حد تاءمين مال و خاندان .
بهترين ماه براى عمره
علاوه بر حج به فرموده روايات ، براى هر ماه يك عمره وارد شده است و بهترينماهها براى عمره ، ماه رجب است و عمره ماه رمضان و ماه رجب ثواب حج را دارد و اگركسى دو عمره انجام دهد خداوند گناهان ميان اين دو عمره را مى بخشد.
لباس احرام
O امام رضا (عليه السّلام ) مى فرمايد: فلسفه ودليل پوشيدن لباس احرام ، ايجاد حالت خشوع و آمادگى براىدخول در حرم ، دور شدن از زرق و برق دنيا و زينتها و لذتهاى آن ، صبر و پايدارى دربرابر محرّمات و امثال آن است و شايد به خاطر همين احترام خاص حرم است كه بهغسل و مسواك و كوتاه كردن مو و ناخن سفارش شده است .
O در حديث مى خوانيم : خداوند به لبّيك گويان خطاب مى كند:
همانگونه كه شما چيزهايى را بر خود حرام كرديد، من هم آتش دوزخ را بر شما حرام مىكنم .
O در روايات براى تكرار جمله ((لبّيك )) پاداشهاى زيادى كه ازجمله آن بخشودگى گناه است ، بيان شده و در گفتن لبّيك ، بلند كردن صدا براى مردانمورد سفارش روايات است .
اسلام براى مكه و اطراف آن (حرم ) حساب جداگانه اى باز كرده است به حدّى كه اگرمجرمى به مكه پناهنده شود، نبايد دستگير شود. لكن مى توان از جهت غذا وامثال آن او را در فشار قرار داد تا از حرم خارج شود و سپس او را دستگير و مورد تنبيهقرار داد.
احترام مكه
O مكه شهرى است كه مورد دعاى حضرت ابراهيم (عليه السّلام )بوده و به فرموده روايات خاك و سنگ و درخت و كوهش از ديگر مناطق برتر است و خداونددر قرآن با جمله ((وَ هذَا الْبَلَدِ اْلاَمين )) به آن قسم خورده است .
O تاريخ احترام مكه ، به فرموده روايات ، از ابتداى آفرينشآسمانها و زمين تا روز قيامت است .
O مكه جايى است كه صيد در آن جايز نيست و حتى تيغ و بوته آننبايد از زمين كنده شود.
O مكه اولين نقطه زمين است كه از زير آب بيرون آمد و پديدار شدو نام ديگرش ((بكّه )) است ، زيرا در آنجا مردان و زنان شانه به شانه در طواف هستند.
O به فرموده امام جواد (عليه السّلام ) در حين نماز ممكن است زنى درمقابل شما و زنى در سمت راست و زنى در سمت چپ شما قرار گيرند در حالى كه اينشكل در ساير مناطق مكروه است .
كلمه بكّه به معناى شانه به شانه خوردن و تزاحم است .
O در بعضى روايات بكّه را نشانه بكاء و گريه گنهكاران و مكهرا به معناى گسترش زمين از زيركعبه دانسته اند و در بعضى روايات بكّه را اطرافكعبه و مكه را تمام شهر دانسته اند.
O اين شهر مقدس نمازش صد هزار برابر و انفاقش صد هزاربرابر پاداش دارد. آنگونه كه نماز در مدينه ده هزار برابر و انفاق در آن ده هزاربرابر محسوب مى شود و نماز در كوفه هزار برابر و انفاق در آنجا هزار برابر جاىديگر است . در اين شهر راه رفتن عبادت و غذا خوردن ثواب روزه دارد.
O براى درك ماه رمضان در مكه و ختم قرآن در مكه و گفتن سُبحانَاللّه پاداشهاى زيادى است كه به فهرست آن در اينجا بسنده مى كنيم :
1- يك روز روزه گرفتن در مكه مساوى روزه يك ماه محسوب مى شود.
2- راه رفتن در مكه عبادت است .
3- درك كردن يك ماه رمضان و انجام نماز و روزه آن مساوى با درك كردن صد هزار ماهرمضان است .
4- ختم قرآن در مكه ، پاداشى همچون ديدن پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) و مشاهده جايگاهخود در بهشت را دارد.
5- گفتن سبحان اللّه در مكه به منزله انفاق خراج وماليات عراقَين (بصره و كوفه ) درراه خداست .
6- سجده در مكه به منزله غلتيدن در خون خود درراه خدا است .
7- تحمل يك روز بيمارى در مكه به منزله شصتسال عبادت كردن است .
8- خوابيدن در مكه به منزله تلاش در ساير شهرهاست .
O به فرموده بعضى روايات ، هر يك روز ماندنقبل از اعمال حج بهتر از دو روز ماندن بعد ازاعمال حج است .
دهه اول ماه ذى الحجّة
O در روايات براى اين ده شب ارزشى همچون روز جمعه و ماه رمضانو شب قدر بيان شده و عبادت در اين ايام همچون جنگ در راه خدا با زبان روزه شمرده شدهاست .
O همچنين در اين ايام به ذكر خدا و خواندن سوره اخلاص سفارششده و عبادت در اين ايام مورد قبول پروردگار است .
پاداش اعمال حج
O به فرموده پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ):
1- هنگام خروج از منزل براى هر گامى ، يك پاداش ثبت و يك گناه محو مى شود.
2- براى هر لبّيك گفتن ، 10 پاداش ثبت و 10 گناه محو مى شود.
3- براى طواف ، نجات از عذاب مقرر شده است .
4- براى دو ركعت نماز طواف ، 2000 ركعت نمازمقبول ثبت شده است .
5- براى سعى صفا و مروه ، پاداش كسى است كه پياده به مكه رفته باشد و كسى كه70 برده مؤ من را آزاد كرده باشد.
6- براى توقف در صحراى عرفات ، عفو تمام گناهان است حتى اگر به عدد شنهاىبيابان باشد.
7- براى هر سنگريزه كه به ستون شيطان پرتاب وهر قطره خونى كه عيد قربان ازگلوى حيوان خارج مى شود، پاداشى بزرگ براى انسان مقدّر مى گردد. و همين كهاعمال حج تمام شد، فرشته اى به او مى گويد: گذشته تو بخشيده شد و توبايد از نو عمل خود را شروع كنى .
O در حديث مى خوانيم : كسى كه هفت بار دور خانه خدا طواف كند ودو ركعت نماز بخواند، خداوند شش هزار پاداش به او مى دهد و شش هزار گناه او را محومى كند و شش هزار درجه به او مى دهد و شش هزار حاجت او را برمى آورد.
O در بعضى روايات به جاى شش هزار هفتاد هزار آمده است .
O در كنار كعبه صد و بيست اجر نهفته است : براى طواف كنندگان60 رحمت ، براى نماز گزاران 40 رحمت و براى كسى كه به كعبه نگاه كند 20 رحمتاست .
O در روايات دعاهايى درحال طواف وارد شده كه بهترين آن صلوات بر پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) و خواندنآيه :
((ربَّنا اتِنا فِى الدُّنْيا حَسَنةً و فِى الا خِرةِ حَسَنةً وَ قِنا عَذابَ النّار)) است .
O در روايات كسانى كه پرده كعبه را گرفته اند، به مجرمانىتشبيه شده اند كه دامن ديگرى را مى گيرند تا او را ببخشد.
O در حديث مى خوانيم :بين ركن و مقام ((در مسجدالحرام )) و بين قبرو منبر پيامبر -
(صلّى اللّه عليه وآله ) ((در مسجد النبى )) باغى از باغهاى بهشت است .
مراد از ركن و مقام ، فاصله ميان حجر الاسود و درب كعبه كه نامش حطيم است ، مى باشدزيرا در آنجا فشار مردم زياد است و بدن و پاى انسان كوبيده مى شود و در ايام خلوت ،بهترين جاى مسجد براى نماز همانجا است .
O در مسجد الحرام بهترين جاها مابين ركن و مقام است ، بعد از آن مقامابراهيم (عليه السّلام ) بعد از آن حجر اسماعيل (عليه السّلام ) و بعد همه مسجد و هرجا كهبه كعبه نزديكتر باشد.
حجر الاسود
O حجر الاسود مركز حراست از پيمانها است . خداوند از مردم بهربوبيت خود پيمان گرفت و آنان گواهى دادند و اين حجر الاسود گواه بود و هر كسى دربرابرش قرار گيرد، اعلام وفادارى به آن پيمان مى كند.
در دعاى برابر حجر الاسود مى خوانيم :
((اَمانَتى اَدَّيْتها وَ ميثاقى تَعاهَدتُهُ لِتَشَهَد لى بِالْمُوافاة ))
O اين حجر در قيامت گواه بر وفاى مردم است .
O حجر الاسود در روز اول سفيد بود و به خاطر تماس گناهكارانسياه شد.
مقدار طواف
O بهترين كار در مسجد الحرام طواف است كه اگر توان دارد، 365طواف (به عدد ايام سال ) و اگر قدرت ندارد 364 شوطمعادل 52 طواف (به عدد هفته هاى يك سال ).
ولى اگر قدرت ندارد يا مراعات سايرين را مى كند، به هر مقدار كه مى تواند طوافكند.
O در روايات مى خوانيم : يك طوافقبل از شروع اعمال حج از هفتاد طواف بعد از مراسم حج بهتر است .
O و نيز مى خوانيم : اولين كارى كه حضرت مهدى(عجّل اللّه فرجه ) در مسجد الحرام براى پياده كردن عدالت انجام مى دهد، آن است كهدستور مى دهد كسانى كه طواف مستحبى انجام مى دهند،محل طواف را براى كسانى كه طواف واجب انجام مى دهند، خالى نمايند.
O به فرموده روايات طواف كردن از طرفرسول خدا (صلّى اللّه عليه وآله ) و فاطمه زهراء (سلام اللّه عليها) و امامان معصوم ،مورد رضايت ائمه اطهار (عليهم السّلام ) است .
O در حديث مى خوانيم : شخصى نگران مالى كه نزد ديگران داشتبود. به امام صادق (عليه السّلام ) نگرانى خود را گفت . حضرت فرمود: هر گاه بهمكه رفتى ، براى هر يك از عبد المطلب ، ابو طالب ، عبداللّه ، آمنه و فاطمه بنت اسد يكطواف انجام بده و دعا كن ، مال به تو برمى گردد. او اينعمل را انجام داد و همين كه از مسجد الحرام خارج مى شد، بدهكار خود را ديد كه به او گفت :بيا و مال خود را از من بگير.
حجر اسماعيل
O در كنار كعبه و حجراسماعيل ، قبر اسماعيل و هاجر و هفتاد و هفت پيامبر (صلوات اللّه عليهم ) است كه به قصدحج آمده اند و در مكه از دنيا رفته اند و در همانجا مدفون گرديده اند. و درروايتى آمده است كه اين انبيا از سختى و گرسنگى جان داده اند.
O در حديث مى خوانيم : حجراسماعيل ديوارى است كه حضرت اسماعيل (عليه السّلام ) دور قبر مادرش بالا برد تا قبرمادرش زير پا نباشد و مقام ابراهيم سنگى است كه حضرت ابراهيم (عليه السّلام ) براىبالا بردن كعبه روى آن ايستاد.
O به فرموده روايات در آبى كه از ناودان كعبه مى ريزد، خداوندشفا قرار داده است .
O به فرموده روايات ، سعى صفا و مروه به خاطر آن است كهابراهيم (عليه السّلام ) به فرمان خداوند هاجر و نوزاد خود را در ميان آن كوههاى داغ دركنار كعبه رها كرد ورفت . مادر كودك را به زمين گذاشت و روى كوه صفا رفت و فريادزد: آيا همدمى هست ؟ (غربت و تشنگى و گرمى هوا او را پريشان كرده بود). سپس هفت بار(از صفا به مروه و از مروه به صفا) اين مسير را طى كرد. كودك از تشنگى پا به زمينمى زد، ناگهان از كنار كودك آبى جوشيد و بهدنبال آن پرندگان و افرادى پيدا شدند.
O به فرموده روايات ؛ مكانى در روى زمين بهتر از صفا و مروهنيست ، زيرا در آنجا هر متكبرى به ذلّت در مى آيد و براى توقف بر كوه صفا بركاتىاز جمله زياد شدن مال مطرح شده و دعاهايى براى سعى ميان صفا و مروه وارد شده استولى در روايات مى خوانيم كه در چند مورد هر دعايى كه خواستيد، بخوانيد: از جمله درعرفات و صفا و مروه و در كنار كعبه (مستجار).
عرفات
O در روايات مى خوانيم : نام سرزمين عرفات به خاطر آن است كهجبرئيل (عليه السّلام ) آداب حج را در اين سرزمين به ابراهيم (عليه السّلام ) يادمى داد و او مى گفت : شناختم ، و معرفت پيدا كردم .
و توقف از ظهر تا غروب در عرفات به خاطر آن است كه حضرت آدم (عليه السّلام ) دراين زمان خلاف فرمان خدا كرد. و خارج شدن از عرفات در غروب به خاطر آن است كه درغروب حضرت آدم (عليه السّلام ) با دريافت كلماتى توبه كرد و توبه اشقبول شد. و توقف در عرفات به منزله توقف به دَرِ خانه است ، چون حرم و مسجد الحرامخانه او است و براى انابه و تضرّع ، كنار درِ خانه مناسب تر از خود خانه است .
O به فرموده روايات : هر كس در زمين عرفات حاضر شود، قطعاًبخشيده مى شود و خداوند با كسانى كه در عرفات حاضرند، بر فرشتگان مباهات مىكند و هيچ شب و روزى بخشيده شدگان از قهر الهى بيش از بخشيده شدگان در شب و روزعرفه نيست و بزرگترين گناه آن است كه كسى گمان كند خداوند روز عرفه در صحراىعرفات او را نبخشيده است .
O مهم ترين كار در روز عرفه دعا است و اگر روزه گرفتن در اينروز موجب سستى در دعا مى شود، روزه هم استحباب ندارد.
O خواندن دعاى امام حسين (عليه السّلام ) در عرفات و دعاى امامسجاد (عليه السّلام ) در عرفه و دعاهاى ديگر پاداش بسيارى دارد.
O اولياى خدا در آن صحرا به ديگران دعا مى كردند و مى گفتند:هر دعايى كه به ديگران مى شود، صد هزار برابرش به خود انسان باز مى گردد وفرشتگان براى او دعا مى كنند و البته انسان در استجابت دعاى خود شك دارد ولى دراستجابت دعاى فرشتگان شكى نيست .
مشعر
O به فرموده روايات ؛ عرفات درباول خانه است كه انسان با توقف و دعا آمادگى حضور پيدا مى كند و مشعر درب دوم استكه انسان با دعا و زارى آمادگى خود را بيشتر مى كند و در منى قربانى به درگاهخداوند هديه مى كند و موى خود را كوتاه و خود را پاك و آماده حضور و طواف مى نمايد.
منى
O جبرئيل در اين مكان به حضرت ابراهيم (عليه السّلام ) فرمود:آرزوى خود را اظهار كن ((تَمَنّ)). منى در حج به منزله توقف در راهروى خانه است .و در روايات مى خوانيم : اگر بدانيد به چه كسى وارد شده ايد، به بخشودگى خوديقين پيدا مى كنيد.
O در منى منادى الهى ندا مى كند كه اگر مى خواستيد من از شماراضى شوم ، راضى شدم .
O به فرموده روايات ؛ روز عيد قربان و روز بعداز آن كه مردم درسرزمين منى هستند، از بزرگترين ايام است .
رمى جمرات
براى پرتاب سنگريزه به ستون شيطان در سرزمين منى تعبيراتى در روايات آمده استاز جمله :
O اين عمل ذخيره شما در قيامت است .
O اين عمل نور است
O در اين عمل خروج از گناه است .
O در اين عمل كسب ثواب است .
O به فرموده روايات ؛ سنگريزه ها بايد محكم ، بكر، پاك ، بهاندازه بند انگشت باشد و بهتر است انسان با وضو رمى كند.
قربانى
O بهترين كار در عيد قربان ، (حتى براى كسانى كه بهحج مشرف نشده اند) قربانى كردن است . خداوند ريختن خون قربانى را دوستدارد.
O قربانى فداى انسان از رفتن به دوزخ مى شود و با ريختناولين قطره خون قربانى ، گناهان انسان بخشيده مى شود.
O قربانى كردن از نشانه هاى ايمان است .
(زيرا با تقسيم گوشت قربانى دل فقرا شاد مى شود)
مسجد خيف در منى
O به فرموده روايات ؛ هزار پيامبر در مسجد خيف نماز خوانده اند وبراى ذكر و نماز در آن مكان مقدس سفارشاتى شده است .
طواف وداع و آب زمزم
O در روايات به طواف وداع و آشاميدن آب زمزم سفارش شده ودعاهايى وارد شده است .
O حضرت على (عليه السّلام ) فرمود: بهترين آب زمين ، زمزم است .
O زمانى كه پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) به مدينه هجرتكرده بودند، آب زمزم را براى ايشان هديه مى آوردند. به فرموده روايات ؛ آب زمزمداروى هر دردى است .
مرگ در حج
O كسانى كه در سفر حج از دنيا بروند، بهره خاصىدارند. مثلاً:
اگر در حال رفتن به مكه باشد، بخشيده مى شود.
اگر در حال احرام باشد، در قيامت لبّيك گويان محشور مى شود.
اگر در يكى از دو حرم (مكه و مدينه ) از دنيا برود، در قيامت در امان است .
و اگر در حال برگشت از دنيا برود، تمام گناهانش بخشيده مى شود.
ضمانت بهشت
O هر كس در سفر حج از دنيا برود، خداوند تا روز قيامتثواب حج را براى او ثبت مى كند. همانگونه كه اگر رزمنده اى در راه جبهه ازدنيا برود، خداوند پاداش جهاد را تا قيامت براى او قرار مى دهد.
O حضرت على (عليه السّلام ) فرمود: من براى كسانى كه در راهحج ، زكات ، عيادت بيماران ، جهاد، حج و نماز جمعه از دنيا بروند، بهشترا ضمانت مى كنم . و در حديث ديگرى است كه هر كس در مكه يا مدينه از دنيا برود، درقيامت حساب از او برداشته مى شود.
O در روايات براى مردن در مدينه توجه خاصى شده است . تا آنجاكه پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) مى فرمايد: اگر كسى لحظه آخر عمرش را در مدينهباشد، من شفيع او خواهم بود.
O در دعاى سجده و بين اذان و اقامه مى خوانيم :
((اَلّلهُمَّ اجْعَلْ قَلبى بارّاً و رزقى دارّاً وَ اجْعَلْ لى عَنْد قَبْرِ نَبِيّكَ مُستقرّاً وَقَراراً))
مدينه
O در روايات مى خوانيم : بهتر استاول اعمال حج را انجام دهيد و بعد به مدينه برويد، زيرا تمام حج ،زيارت پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) است و نرفتن به مدينه جفا است .
O يك ماه رمضان در مدينه از هزار ماه رمضان در شهرهاى ديگر بهتراست و بودن يك جمعه در مدينه از هزار جمعه در مناطق ديگر بهتر.
O به فرموده روايات ؛ مكه حرم خدا و مدينه حرم پيامبر (صلّى اللّهعليه وآله ) و كوفه حرم على ابن ابى طالب (عليهماالسّلام )) است و هر ستمگرى سوءقصدى نمايد، قلع و قمع مى شود.
O در روايات آمده است ؛ پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) ازخداوند متعال براى اهل مدينه بركت خواست ، همانگونه كه حضرت ابراهيم (عليه السّلام )براى اهل مكه . و براى كسى كه در مدينه دست بهقتل بزند يا به قاتلى پناه دهد، لعنت فرستاد.
O امام صادق (عليه السّلام ) فرمود: مساحت مسجد النّبى در زمانحضرت 3600 ذراع بوده است و مابين منزل پيامبر (صلّى اللّه عليه وآله ) و منبر مسجد،باغى از باغهاى بهشت است و نماز خواندن در مسجد النّبى برابر ده هزار نماز بهحساب مى آيد.
زيارت پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله )
O پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) فرمود: هر كس مرا زيارتكند، شفاعت من از او واجب و جزاى او بهشت است و زيارت من بعد از وفاتم ،مثل زيارت من در زمان حياتم مى باشد، و اگر نتوانستيد مرا زيارت كنيد، از راه دور به منسلام كنيد كه به من مى رسد. زائر من در قيامت همسايه من خواهد بود.
O و فرمود: هر كس من و يا يكى از ذرّيه ام را زيارت كند، در قيامتبه زيارتش مى روم و او را از شدايد نجات خواهم داد.
O وعده بهشت در روايات براى زيارت پيامبر اكرم (صلّى اللّهعليه وآله ) و على بن ابى طالب و امام حسن و امام حسين (عليهم السّلام )، در يك جا آمده است.
يادگارهاى مدينه
O در روايات مى خوانيم كه امامان ما گلايه داشتند كه آثار پيامبراكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) را تغيير داده اند
تنها مسجد قبا و مسجد احزاب و مَشربه اُمّ ابراهيم و مسجد فضيخ باقى مانده است . و شمارفتن به اين اماكن را فراموش نكنيد.
مسجد قبا
O پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) سواره و پياده به اين مسجدمى رفتند و اين همان مسجدى است كه ((اُسِّس عَلَى التَّقوى )) است . و نماز در آنجا مساوىبا انجام يك عمره است .
مسجد غدير
O هنگام برگشتن از مكه ، در كنار سرزمين غدير مسجدى به ناممسجد غدير بوده كه امامان ما دستور مى دادند كه در آن مسجد نماز خوانده شود.
علامت قبولى حج
O پيامبر اكرم (صلّى اللّه عليه وآله ) فرمود: علامت قبولىحج آن است كه انسان از گناهانى كهقبل از سفر مرتكب مى شده است دست بردارد و اگر همان رفتار و گناهان قبلى را انجامدهد، حج او برگردانده مى شود.
بيمه تا چهار ماه
O در رواياتى مى خوانيم : خداوند تا چهار ماه گناه حاجى را ثبتنمى كند و امامان ما به آيه : ((فَسيحوا فِى الاَرضِ اَرْبعَةَ اشْهُرٍ)) استدلال كرده اند كه اگر خداوند براى مشركين چهار ماه را آزاد گذاشت ، براى مؤ منين نيزاين تخفيف وجود دارد.
O و در روايات مى خوانيم : تا انسان گناه نكند، نور حج دراو وجود دارد و كسى كه حج را انجام دهد، مانند روزى كه از مادر متولد شده پاك وبخشيده است .
O در بعضى روايات آمده است : شرط اين بخشش آن است كه مردم ازدست و زبان حاجى در امان باشند.
تذكّرات :
1- به فرموده بعضى روايات بعد از انجام مراسم حج زود به وطن خودبازگرديد تا علاقه و عشق شما به مكه كم نشود.
2- نيّت برگشتن به مكه را در سال آينده داشته باشيد كه سببطول عمر خواهد بود.
يزيد (لعنة اللّه عليه ) هنگامى كه حج خود را انجام داد، اشعارى گفت ؛ به اينمضمون كه اگر از مكه خارج شويم ، تا عمر دارم در هيچ سالى براى حج و عمرهنخواهم آمد. و خداوند عمرش را كوتاه كرد.
3- مستحب است كه زائر خانه خدا در باز گشت ازحج به كسانى كه به ديدن اومى آيند وليمه دهد.
4- كسى كه به زيارت حاجى آيد در حالى كه غبارسفر بر او باشد، گويا حجر الاسودرا دست كشيده است . پس تا حاجى گناهى مرتكب نشده است ، هر چه زودتر به ديدن اوبرويد و او را احترام نماييد و ميان چشم و پيشانى او را ببوسيد.
((و السّلام ))