 | نهج البلاغه - كلمات قصار حضرت عليه السلام | | 
|
إِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللَّهَ رَغْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُ التُّجَّارِ، وَ إِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللَّهَ رَهْبَةً فَتِلْكَ عِبَادَةُالْعَبِيدِ، وَ إِنَّ قَوْما عَبَدُوا اللَّهَ شُكْرا فَتِلْكَ عِبَادَةُ الْاءَحْرَارِ.
گروهى ، خدا را به شوق بهشت مى پرستند، اين عبادت بازرگانان است و گروهى خدا را ازترس عذاب او مى پرستند، اين عبادت بردگان است و گروهى خدا را براى سپاس او مىپرستند، اين عبادت آزادگان است .
الْمَرْاءَةُ شَرُّ كُلُّهَا، وَ شَرُّ مَا فِيهَا اءَنَّهُ لاَ بُدَّ مِنْهَا.
زن همه اش بدى است و بدترين چيزى كه در اوست اين است كه از او چاره اى نيست .
مَنْ اءَطَاعَ التَّوَانِيَ ضَيَّعَ الْحُقُوقَ، وَ مَنْ اءَطَاعَ الْوَاشِيَ ضَيَّعَ الصَّدِيقَ.
هر كه در كارها سستى پيشه كند، حقوق خويش تباه كرده و هر كه از سخن چين پيروى كند، دوستخود از دست داده .
الْحَجَرُ الْغَصْبُ فِي الدَّارِ رَهْنٌ عَلَى خَرَابِها.
قال الرضى :
وَ يُرْوى هذا الكَلامُ عَنِ النَّبىٍِّّ ص وَ لا عَجَبَ اءَنْ يَشْتَبِهِ الْكَلامانِ، لا نَّ مُسْتَقاهُما مِنْ قَلِيبٍ وَمَفْرَغَهُما مِن ذَنُوبٍ.
سنگ غصبى كه در بناى خانه به كار رفته باشد، گرو ويرانى آن است .
رضى گويد :
اين سخن از پيامبر (ص ) هم نقل شده و اگر اين دو گفتار همانند هم باشند، جاى شگفتى نيست .زيرا مانند آبى هستند كه از يك چاه كشيده و از يك دلو ريخته باشد.
يَوْمُ الْمَظْلُومِ عَلَى الظَّالِمِ اءَشَدُّ مِنْ يَوْمِ الظَّالِمِ عَلَى الْمَظْلُومِ.
روز بازخواست ستمديده بر ستمكار، سخت تر است از روز قدرت ستمكار بر ستمديده .
اتَّقِ اللَّهَ بَعْضَ التُّقَى وَ إِنْ قَلَّ، وَ اجْعَلْ بَيْنَكَ وَ بَيْنَ اللَّهِ سِتْرا وَ إِنْ رَقَّ.
از خداى بترس ، اگر چه اندك باشد و، ميان خود و خداى پرده شرمى قرار ده ، هر چند، نازكبود.
إِذَا ازْدَحَمَ الْجَوَابُ خَفِيَ الصَّوَابُ.
اگر پاسخها بسيار و درهم باشد، پاسخ درست پنهان ماند.
إِنَّ لِلَّهِ تَعالى فِي كُلِّ نِعْمَةٍ حَقّا، فَمَنْ اءَدَّاهُ زَادَهُ مِنْهَا، وَ مَنْ قَصَّرَ فِيهِ خَاطَرَ بِزَوَالِ نِعْمَتِهِ.
خداى تعالى را در هر نعمتى حقى است ، هر كه آن را ادا كند، بر نعمتش بيفزايد و هر كه در اداىآن قصور ورزد، نعمت خدا را در خطر نابودى انداخته .
إِذَا كَثُرَتِ الْمَقْدِرَةُ قَلَّتْ الشَّهْوَةُ.
هرگاه توانايى بيفزايد، خواهش نقصان يابد.
احْذَرُوا نِفَارَ النِّعَمِ فَمَا كُلُّ شَارِدٍ بِمَرْدُودٍ.
از رميدن نعمت بترسيد، بسا كه رميده باز نگردد.
الْكَرَمُ اءَعْطَفُ مِنَ الرَّحِمِ.
كرم و جوانمردى از خويشاوند مهربانتر است .
مَنْ ظَنَّ بِكَ خَيْرا فَصَدِّقْ ظَنَّهُ.
هر كه به تو گمان خير برد، چنان كن كه گمانش صادق آيد.
اءَفْضَلُ الْاءَعْمَالِ مَا اءَكْرَهْتَ نَفْسَكَ عَلَيْهِ.
بهترين كارها، كارى است كه خود را به انجام دادن آن ، به اجبار، وادار سازى .
عَرَفْتُ اللَّهَ بِفَسْخِ الْعَزَائِمِ، وَ حَلِّ الْعُقُودِ، وَ نَقْضِ الْهِمَمِ.
خداى سبحان را به گسيختن عزيمتها و باز شدن گره اراده ها شناختم .
مَرَارَةُ الدُّنْيَا حَلاَوَةُ الْآخِرَةِ، وَ حَلاَوَةُ الدُّنْيَا مَرَارَةُ الْآخِرَةِ.
تلخكامى دنيا، شيرين كامى آخرت است و شيرين كامى دنيا، تلخكامى آخرت .
فَرَضَ اللَّهُ الْإِيمَانَ تَطْهِيرا مِنَ الشِّرْكِ، وَ الصَّلاَةَ تَنْزِيها عَنِ الْكِبْرِ، وَ الزَّكَاةَ تَسْبِيبالِلرِّزْقِ، وَ الصِّيَامَ ابْتِلاَءً لِإِخْلاَصِ الْخَلْقِ، وَ الْحَجَّ تَقْوِيَةً لِلدِّينِ، وَ الْجِهَادَ عِزّا لِلْإِسْلاَمِ، وَالْاءَمْرَ بِالْمَعْرُوفِ مَصْلَحَةً لِلْعَوَامِّ، وَ النَّهْيَ عَنِ الْمُنْكَرِ رَدْعا لِلسُّفَهَاءِ، وَ صِلَةَ الرَّحِمِ مَنْمَاةًلِلْعَدَدِ، وَ الْقِصَاصَ حَقْنا لِلدِّمَاءِ، وَ إِقَامَةَ الْحُدُودِ إِعْظَاما لِلْمَحَارِمِ، وَ تَرْكَ شُرْبِ الْخَمْرِتَحْصِينا لِلْعَقْلِ، وَ مُجَانَبَةَ السَّرِقَةِ إِيجَابا لِلْعِفَّةِ، وَ تَرْكَ الزِّنَا تَحْصِينا لِلنَّسَبِ، وَتَرْكَ اللِّوَاطِ تَكْثِيرا لِلنَّسْلِ، وَ الشَّهَادَاتِ اسْتِظْهَارا عَلَى الْمُجَاحَدَاتِ، وَ تَرْكَ الْكَذِبِتَشْرِيفا لِلصِّدْق ، وَ السَّلاَمَ اءَمَانا مِنَ الْمَخَاوِفِ، وَ الْاءَمَانَةَ نِظَاما لِلْاءُمَّةِ، وَ الطَّاعَةَ تَعْظِيمالِلْإِمَامَةِ.
خداوند ايمان را واجب نمود، براى پاكى دلها از شرك و نماز را براى منزه ساختن مردم ازخودخواهى و، زكات را براى رسيدن روزى و روزه را براى آزمودن اخلاص مردم و حج را براىنيرو گرفتن دين و جهاد را براى عزت و ارجمندى اسلام و امر به معروف را براى اصلاحمردمان و نهى از منكر را براى باز داشتن سفيهان از زشتيها و صله رحم را براى افزون شدنشمار خويشاوندان و قصاص را براى ممانعت از خونريزى و اجراى حدود را براى بزرگ نشاندادن زشتى اعمال حرام و منع از شرابخوارى را براى حفاظت از عقلها و اجتناب از دزدى را براىرعايت عفت مردم و ترك زنا را براى سلامت نسبها و ترك لواط را براى افزونىنسل و شهادتها را براى گرفتن حقوق انكار شده و ترك دروغگويى را براى حرمت يافتنراستگويى و سلام كردن را براى ايمنى بخشيدن از هر چه مايه هراس است و امامت را براى نظامامت و اطاعت را براى بزرگداشت امام .
اءَحْلِفُوا الظَّالِمَ إِذَا اءَرَدْتُمْ يَمِينَهُ بِاءَنَّهُ بَرِي ءٌ مِنْ حَوْلِ اللَّهِ وَ قُوَّتِهِ، فَإِنَّهُ إِذَا حَلَفَ بِهَاكَاذِبا عُوجِلَ وَ إِذَا حَلَفَ بِاللَّهِ الَّذِي لاَ إِلَهَ إِلا هُوَ لَمْ يُعَاجَلْ، لِاءَنَّهُ قَدْ وَحَّدَ اللَّهَ سُبْحانَهُ.
اگر مى خواهيد كه ستمكار را سوگند دهيد، از او بخواهيد كه چنين گويد (ازحول و قوت خداوند بيزار است ...) زيرا اگر چنين سوگند خورد و دروغ گويد، در عقوبتششتاب گردد و اگر بگويد (سوگند به خدايى كه جز او خدايى نيست ...) در عقوبتش شتابنشود، زيرا خدا را به يكتايى قبول كرده است .
يَا ابْنَ آدَمَ، كُنْ وَصِيَّ نَفْسِكَ، وَ اعْمَلْ فِي مَالِكَ مَا تُؤْثِرُ اءَنْ يُعْمَلَ فِيهِ مِنْ بَعْدِكَ.
اى پسر آدم ، تو خود وصىّ خويش باش و از مالخود همان گونه در راه خدا انفاق كن كه خواهى كه پس از تو چنان كنند.
الْحِدَّةُ ضَرْبٌ مِنَ الْجُنُونِ، لِاءَنَّ صَاحِبَهَا يَنْدَمُ، فَإِنْ لَمْ يَنْدَمْ فَجُنُونُهُ مُسْتَحْكِمٌ.
تندخويى ، گونه اى ديوانگى است ، زيرا تندخو از كرده خود پشيمان است و اگر پشيماننشود، ديوانگيش حتمى است .
صِحَّةُ الْجَسَدِ مِنْ قِلَّةِ الْحَسَدِ.
تندرستى از كمى حسد است .
وَ قَالَ ع لِكُمَيْلِ بْنِ زِيَادٍ النَّخَعِيِّ:
|
يَا كُمَيْلُ، مُرْ اءَهْلَكَ اءَنْ يَرُوحُوا فِي كَسْبِ الْمَكَارِمِ، وَ يُدْلِجُوا فِي حَاجَةِ مَنْ هُوَ نَائِمٌ، فَوَ الَّذِيوَسِعَ سَمْعُهُ الْاءَصْوَاتَ مَا مِنْ اءَحَدٍ اءَوْدَعَ قَلْبا سُرُورا إِلا وَ خَلَقَ اللَّهُ لَهُ مِنْ ذَلِكَ السُّرُورِلُطْفا، فَإِذَا نَزَلَتْ بِهِ نَائِبَةٌ جَرَى إِلَيْهَا كَالْمَاءِ فِي انْحِدَارِهِ حَتَّى يَطْرُدَهَا عَنْهُ كَمَا تُطْرَدُغَرِيبَةُ الْإِبِلِ.
به كميل بن زياد نخعى اى كميل ، كسان خود را بگوى كه هنگام عصر براى كسب صفات نيكوبيرون روند و هر شامگاه در برآوردن نياز كسانى كه به خواب رفته اند، بكوشند. سوگندبه كسى كه هر آواز را مى شنود، كه هر كه دلى را شادمان سازد، خداوند براى او لطفىآفريند و چون مصيبتى بدو رسد، آن لطف چون آبى به سوى او سرازير شود تا آن مصيبت راببرد و دور گرداند، آن سان ، كه اشتر غريب را از چراگاه مى رانند.
إِذَا اءَمْلَقْتُمْ فَتَاجِرُوا اللَّهَ بِالصَّدَقَةِ.
هر گاه تنگدست شديد با دادن صدقه با خداى تعالى سودا كنيد.
الْوَفَاءُ لِاءَهْلِ الْغَدْرِ غَدْرٌ عِنْدَ اللَّهِ، وَ الْغَدْرُ بِاءَهْلِ الْغَدْرِ وَفَاءٌ عِنْدَ اللَّهِ.
وفادارى با بى وفايان ، بى وفايى با خداست و بى وفايى با بى وفايان ، وفادارى باخداست .
كَمْ مِنْ مُسْتَدْرَجٍ بِالْإِحْسَانِ إِلَيْهِ، وَ مَغْرُورٍ بِالسَّتْرِ عَلَيْهِ، وَ مَفْتُونٍ بِحُسْنِ الْقَوْلِ فِيهِ، وَمَا ابْتَلَى اللَّهُ سُبْحَانَهُ اءَحَدا بِمِثْلِ الْإِمْلاَءِ لَهُ.
قال الرضى :
وَ قَدْ مَضى هذا الْكَلامُ فيما تَقَدِّمَ اِ لا اءَنَّ فِيه هاهُنا زِيادَةً جَيِّدَةً مُفِيدَةً.
چه بسيار كسان كه خداوند در حقشان نيكى كند تا بيازمايدشان و چه بسيار كسان كه چونخداوند گناهانشان پوشيده دارد، مغرور شوند و چه بسيار كسان كه خداوند نام نيكشان را برزبانها اندازد و فريفته شوند، خداوند كسى را همانند آنكه در نافرمانى مهلتش داد، موردآزمايش قرار نداده است .
اين سخن پيش از اين گذشت و در اينجا با افزونيهايى نيكو و سودمند مكرر شد.
وَ قَالَ ع : لَمَّا بَلَغَهُ إِغَارَةُ اءَصْحَابِ مُعَاوِيَةَ عَلَى الْاءَنْبَارِ فَخَرَجَ بِنَفْسِهِ مَاشِياحَتَّى اءَتَىالنُّخَيْلَةَ فَاءَدْرَكَهُ النَّاسُ وَ قَالُوا: يَا اءَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ نَحْنُنَكْفِيكَهُمْ فَقَالَ:
|
وَاللّهِ مَا تَكْفُونَنِي اءَنْفُسَكُمْ فَكَيْفَ تَكْفُونَنِي غَيْرَكُمْ؟ إِنْ كَانَتِ الرَّعَايَا قَبْلِيلَتَشْكُو حَيْفَ رُعَاتِهَا فَإِنِّي الْيَوْمَ لَاءَشْكُو حَيْفَ رَعِيَّتِي ، كَاءَنَّنِي الْمَقُودُ وَ هُمُ الْقَادَةُ، اءَوِالْمَوْزُوعُ وَ هُمُ الْوَزَعَةُ!
قال الشريف الرضى :
فَلَمَا قالَ ع هَذا الْقَوْلَ فِي كَلامٍ طَوِيلٍ قَدْ ذَكَرْنا مُخْتارَهُ فِي جُمْلَةِ الْخُطَبِ تَقَدَّمَ إِلَيْهِ رَجُلانِمِنْ اءصْحابِهِ، فَقالَ اءَحَدُهما: إ نّي لا اءَمْلِكُ إ لا نَفْسِي وَ اءَخِي فَمُرْنا بِاءِمْرِكَ يا اءَمير الْمُؤمِنِينَ نَنْقُذُ لَهُ، فَقالَ ع :
وَ اءَيْنَ تَقَعَانِ مِمَّا اءُرِيدُ؟
هنگامى كه به او خبر رسيد كه ياران معاويه بر شهر انبار تاخته اند، خود پيادهاز كوفهبيرون آمد تا به نخيله رسيد. در آنجا مردم بدو پيوستند و گفتند: يااميرالمؤ منين ، ما تو را درنبرد با آنان كفايت مى كنيم . على (ع ) گفت :
|
به خدا سوگند، شما مرا از زيان خود نگاه نداريد. چگونه مى توانيد از آسيب آنها نگه داريد.اگر زين پيش ، رعيت از جور حاكمان مى ناليد، من امروز از جور رعيتم مى نالم . گويى ايشانپيشوا هستند و من پيرو ايشانم يا من فرمانبرم و ايشان فرمانده .
شريف رضى گويد :
على (ع ) اين سخن را در كلامى طولانى بيان فرمود و ما گزيده آن را در ضمن خطبه ها آورده ايم. در اين حال دو مرد از اصحاب پيش آمدند و يكى از آن دو گفت : مرا جز بر خود و اين برادرمتسلطى نيست . اى اميرالمؤ منين ، بفرماى تا به جاى آوريم .
على (ع ) در پاسخ او فرمود:
شما كجاييد و آنچه من مى خواهم كجا.
وَ قِيلَ إِنَّ الْحَارِثَ بْنَ حَوْطٍ اءَتَاهُ ع فَقَالَ:
|
اءَ تَرَانِي اءَظُنُّ اءَصْحَابَ الْجَمَلِ كَانُوا عَلَى ضَلاَلَةٍ؟
فَقَالَ ع :
يَا حَارِثُ، إِنَّكَ نَظَرْتَ تَحْتَكَ وَ لَمْ تَنْظُرْفَوْقَكَ فَحِرْتَ! إِنَّكَ لَمْ تَعْرِفِ الْحَقَّ فَتَعْرِفَاءهْلَهُ وَلَمْ تَعْرِفِ الْبَاطِلَ فَتَعْرِفَ مَنْ اءَتَاهُ.
فَقَالَ الْحَارِثُ :
فَإِنِّي اءَعْتَزِلُ مَعَ سَعِيدِ بْنِ مَالِكٍ وَ عَبْدِ اللَّهِ بْنِ عُمَرَ
فَقَالَ ع :
إِنَّ سَعْدا وَ عَبْدَ اللَّهِ بْنَ عُمَرَ لَمْ يَنْصُرَا الْحَقَّ وَ لَمْ يَخْذُلاَ الْبَاطِلَ.
گويند حارث بن حوط نزد او آمد و گفت :
آيا پندارى كه من اصحاب جمل را گمراه مى پندارم على (ع ) در پاسخ او فرمود:
|
اى حارث ، تو به پايين نگريسته اى و به بالا ننگريسته اى ، از اين رو حيران و سرگردانمانده اى . تو حق را نشناخته اى كه اهل حق را بشناسى وباطل را ندانسته اى تا بدانى آنها كه راه باطل مى سپرند، كدام اند:
حارث گفت :
من و سعد بن مالك (16) و عبدالله بن عمر كناره گرفتيم .
على (ع ) فرمود:
سعد بن مالك و عبد الله بن عمر حق را يارى نكردند وباطل را فرو نگذاشتند.
صَاحِبُ السُّلْطَانِ كَرَاكِبِ الْاءَسَدِ؛ يُغْبَطُ بِمَوْقِعِهِ، وَ هُوَ اءَعْلَمُ بِمَوْضِعِهِ.
همنشين سلطان چون كسى است كه بر شير سوار شده ، مردم به مقام او غبطه مى خورند و او خودبهتر از هر كس مى داند كه در كجا نشسته است .
اءَحْسِنُوا فِي عَقِبِ غَيْرِكُمْ تُحْفَظُوا فِي عَقِبِكُمْ.
به بازماندگان ديگران نيكى كنيد تا بازماندگانتان را پاس دارند.
إِنَّ كَلاَمَ الْحُكَمَاءِ إِذَا كَانَ صَوَابا كَانَ دَوَاءً، وَ إِذَا كَانَ خَطَأً كَانَ دَاءً.
سخن حكيمان اگر درست باشد داروست و اگر نادرست باشد، درد است .
وَ سَاءَلَهُ ع رَجُلٌ اءَنْ يُعَرِّفَهُ الْإِيمَانَ فَقَالَ:
|
إِذَا كَانَ غَدٌ فَاءْتِنِي حَتَّى اءُخْبِرَكَ عَلَى اءَسْمَاعِ النَّاسِ، فَإِنْ نَسِيتَ مَقَالَتِي حَفِظَهَا عَلَيْكَغَيْرُكَ، فَإِنَّ الْكَلاَمَ كَالشَّارِدَةِ يَنْقُفُهَا هَذَا وَ يُخْطِئُهَا هَذَا.
اقول :
وَ قَدْ ذَكَرْنا ما اءَجابَهُ بِهِ فِيما تَقَدَّمْ مِنْ هذَا الْبابِ وَ هُوَ قَوْلُه : (الا يمانُ عَلى اءَرْبَعِ شُعَبٍ).
مردى از او خواست كه ايمان را به او بشناساند، فرمود:
|
فردا نزد من آى تا با تو بگويم و مردم هم بشنوند، تا اگر تو سخن مرا فراموش كنى ،ديگران به خاطر بسپارند. زيرا سخن چون شكار رمنده است . يكى آن را مى گيرد، ديگرى ازدستش مى دهد.
شريف رضى گويد :
و پيش از اين پاسخ آن حضرت را آورده ايم . آنجا كه مى گويد ايمان بر چهار شعبه است .
يَا ابْنَ آدَمَ لاَ تَحْمِلْ هَمَّ يَوْمِكَ الَّذِي لَمْ يَأْتِكَ عَلَى يَوْمِكَ الَّذِي اءَتَاكَ، فَإِنَّهُ إِنْ يَكُ مِنْ عُمُرِكَ يَأْتِاللَّهُ فِيهِ بِرِزْقِكَ.
اى فرزند آدم ، اندوه روز نيامده را به روزى كه آمده است مياور. زيرا فردا، اگر از عمر توباشد، خداوند در آن روز، روزيت را خواهد داد.
اءَحْبِبْ حَبِيبَكَ هَوْنا مَا، عَسَى اءَنْ يَكُونَ بَغِيضَكَ يَوْما مَا وَ اءَبْغِضْ بَغِيضَكَ هَوْنا مَا، عَسَىاءَنْ يَكُونَ حَبِيبَكَ يَوْما مَا.
دوستت را به اندازه دوست بدار، شايد روزى خصم تو گردد و با دشمنت به اندازه دشمنى كنشايد روزى با تو دوست شود.
اَلنَّاسُ فِي الدُّنْيَا عَامِلاَنِ؛ عَامِلٌ عَمِلَ فِي الدُّنْيَا لِلدُّنْيَا قَدْ شَغَلَتْهُ دُنْيَاهُ عَنْ آخِرَتِهِ، يَخْشَىعَلَى مَنْ يَخْلُفُهُ الْفَقْرَ وَ يَأْمَنُهُ عَلَى نَفْسِهِ، فَيُفْنِي عُمُرَهُ فِي مَنْفَعَةِ غَيْرِهِ؛ وَ عَامِلٌ عَمِلَفِي الدُّنْيَا لِمَا بَعْدَهَا فَجَاءَهُ الَّذِي لَهُ مِنَ الدُّنْيَا بِغَيْرِ عَمَلٍ، فَاءَحْرَزَ الْحَظَّيْنِ مَعا، وَمَلَكَالدَّارَيْنِ جَمِيعا، فَاءَصْبَحَ وَجِيها عِنْدَ اللَّهِ، لاَ يَسْاءَلُ اللَّهَ حَاجَةً فَيَمْنَعُهُ.
مردم در دنيا دو گونه كار كنند يكى در دنيا، براى دنيا كار مى كند و دنيا چنانش به خودمشغول داشته كه به آخرتش نمى پردازد و مى ترسد كه بازماندگانش گرفتار فقر شوندو حال آنكه ، خود از دنيا در امان است . چنين كسى عمر خود را براى سود ديگران تباه مى كند و آنديگر در دنيا براى آخرتش كار مى كند، پس بهره او از دنيا بى هيچ رنجى به دستش مى آيد.چنين كسى نصيب خود از دنيا و آخرت فراهم آورد و مالك دو سراى شود. در نزد خداى هم آبرومنداست و هر حاجت ، كه از او خواهد، برآورد.
ٍُّالْكَعْبَةِ وَ كَثْرَتُهُ فَقَالَ قَوْمٌ: لَوْ اءَخَذْتَهُ فَجَهَّزْتَ بِهِ جُيُوشَ الْمُسْلِمِينَ كَانَ اءَعْظَمَ لِلْاءَجْرِ وَ مَاتَصْنَعُ الْكَعْبَةُ بِالْحَلْيِ؟ فَهَمَّ عُمَرُ بِذَلِكَ وَ سَاءَلَ عَنْهُ اءَمِيرَ الْمُؤْمِنِينَ ع ، فَقَالَ:
|
إِنَّ الْقُرْآنَ اءُنْزِلَ عَلَى النَّبِيِّ ص وَ الْاءَمْوَالُ اءَرْبَعَةٌ: اءَمْوَالُ الْمُسْلِمِينَ فَقَسَّمَهَا بَيْنَ الْوَرَثَةِفِي الْفَرَائِضِ؛ وَ الْفَيْءُ فَقَسَّمَهُ عَلَى مُسْتَحِقِّيهِ؛ وَ الْخُمُسُ فَوَضَعَهُ اللَّهُ حَيْثُ وَضَعَهُ؛ وَالصَّدَقَاتُ فَجَعَلَهَا اللَّهُ حَيْثُ جَعَلَهَا.
وَ كَانَ حَلْيُ الْكَعْبَةِ فِيهَا يَوْمَئِذٍ فَتَرَكَهُ اللَّهُ عَلَى حَالِهِ وَ لَمْ يَتْرُكْهُ نِسْيَانا وَ لَمْ يَخْفَعَلَيْهِ مَكَانا فَاءَقِرَّهُ حَيْثُ اءَقَرَّهُ اللَّهُ وَ رَسُولُهُ.
فَقَالَ لَهُ عُمَرُ :
لَوْلاَكَ لاَفْتَضَحْنَا. وَ تَرَكَ الْحَلْيَ بِحَالِهِ.
گويند در زمان خلافت عمر بن الخطاب و در نزد او سخن از زيورهاى كعبه و فراوانىآنها بهميان آمد. جمعى گفتند كه مى توان آنها را برگرفت و هزينه بسيجسپاهيان اسلام ساخت ثواباين كار بيشتر است . زيرا كعبه زيور مى خواهد چهكند. عمر خواست چنان كند و از اميرالمؤ منين(ع ) پرسيد. آن حضرت در جوابفرمود:
|
قرآن بر پيامبر (صلى الله عليه و آله ) نازل شده واموال را به چهار قسمت كرده است يكى داراييهاى مسلمانان كه پس از آنها به ميان وارثانشان ،به گونه اى كه مقرر شده ، تقسيم مى شود. دو ديگر، فيى ء يا غنايم جنگى است كه بهمستحقانش داده شود و سوم ، خمس كه خداوند تقسيم آن را طريقه اى معين كرده و چهارم ، صدقاتكه آنها را هم جايى مقرر است . زيورهاى كعبه در آن روزها هم بود ولى پيامبر (صلى الله عليهو آله ) آنها را به حال خود گذاشت ، نه اينكه تقسيم آنها را فراموش كرده باشد يا آنكه مكانآنها را ندانسته باشد. آنها را در همان جاى قرار ده كه خداوند و رسولش قرار داده بودند.
عمر گفت :
اگر تو نبودى ما رسوا مى شديم و زيورهاى كعبه را بهحال خود رها كرد.
وَرُوِيَ اءَنَّهُ ع : رُفِعَ إِلَيْهِ رَجُلاَنِ سَرَقَا مِنْ مَالِ اللَّهِ، اءَحَدُهُمَا عَبْدٌ مِنْ مَالِ اللَّهِ وَ الْآخَرُمِنْ عُرْضِالنَّاسِ. فَقَالَ:
|
اءَمَّا هَذَا فَهُوَ مِنْ مَالِ اللَّهِ وَ لاَ حَدَّ عَلَيْهِ، مَالُ اللَّهِ اءَكَلَ بَعْضُهُ بَعْضا، وَ اءَمَّا الْآخَرُ فَعَلَيْهِ الْحَدُّ،فَقَطَعَ يَدَهُ.
گويند دو مرد را نزد او آوردند كه از مالخدا دزدى كرده بودند. يكى از آن دو، برده اى بود ازآن بيتالمال مسلمانان و ديگرى ، برده اى بود از آن يكى از مردم . فرمود:
|
آن كه از بيت المال است ، حدى بر او نيست ، زيرا برخى ازمال خدا را برخى از مال خدا خورده است . اما ديگرى را بايد حد زد. و دستش را بريد.
لَوْ قَدِ اسْتَوَتْ قَدَمَايَ مِنْ هَذِهِ الْمَدَاحِضِ لَغَيَّرْتُ اءَشْيَاءَ.
اگر پاهاى من در اين لغزشگاه استوار بماند، چيزهايى را تغيير دهم .
اءعْلَمُوا عِلْما يَقِينا اءَنَّ اللَّهَ لَمْ يَجْعَلْ لِلْعَبْدِ وَ إِنْ عَظُمَتْ حِيلَتُهُ، و اشْتَدَّتْ طَلِبَتُهُ، وَقَوِيَتْمَكِيدَتُهُ - اءكْثر مِمَّا سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكْرِ الْحَكِيمِ، وَ لَمْ يَحُلْ بَيْنَ الْعَبْدِ فِي ضَعْفِهِ وَ قِلَّةِحِيلَتِهِ، وَ بَيْنَ اءَنْ يَبْلُغَ مَا سُمِّيَ لَهُ فِي الذِّكْرِ الْحَكِيمِ.
وَ الْعَارِفُ لِهَذَا الْعَامِلُ بِهِ اءَعْظَمُ النَّاسِ رَاحَةً فِي مَنْفَعَةٍ، وَ التَّارِكُ لَهُ الشَّاكُّ فِيهِ اءَعْظَمُالنَّاسِ شُغُلاً فِي مَضَرَّةٍ وَ رُبَّ مُنْعَمٍ عَلَيْهِ مُسْتَدْرَجٌ بِالنُّعْمَى وَ رُبَّ مُبْتَلًى مَصْنُوعٌ لَهُبِالْبَلْوَى ، فَزِدْ اءَيُّهَا الْمُسْتَمِعُ فِي شُكْرِكَ، وَ قَصِّرْ مِنْ عَجَلَتِكَ، وَقِفْ عِنْدَ مُنْتَهَى رِزْقِكَ.
به يقين بدانيد، كه خداى تعالى براى بنده خود، جز آنكه در قرآن حكيم مقرر كرده ، قرار ندادهاست ، هر چند، بنده در چاره انديشى توانا و در طلب ، پايدار و در حيله گرى ، نيرومند باشد. وميان بنده و آنچه براى او در قرآن حكيم مقرر كرده ، مانعى پديد نياورد، هر چند، بنده ناتوان وچاره انديشيش اندك باشد. كسى كه به اين امر آگاه بود و بدانعمل كند، بيش از همه از راحت و منفعت برخوردار شود و هر كه در آن ترديد روا دارد، بيش از همهمردم گرفتار زيان گردد. چه بسا صاحب نعمتى كه فريب نعمت خود خورد و اندك اندك راهعذابى الهى پويد و بسا مبتلايى كه خداوند بيازمايدش تا نعمتى دهد. پس ، اى شنونده ، برسپاسگزاريت بيفزاى و از شتابكارى خود بكاه و به آنچه تو را روزى داده ، خرسند باش وبيش مخواه .
لاَ تَجْعَلُوا عِلْمَكُمْ جَهْلاً وَ يَقِينَكُمْ شَكّا، إِذَا عَلِمْتُمْ فَاعْمَلُوا، وَ إِذَا تَيَقَّنْتُمْ فَاءَقْدِمُوا.
علم خود را جهل و يقين خود را شك مپنداريد. چون دانستيد،عمل كنيد و چون يقين كرديد، پاى پيش نهيد.
إِنَّ الطَّمَعَ مُورِدٌ غَيْرُ مُصْدِرٍ، وَ ضَامِنٌ غَيْرُ وَفِيِّ، وَ رُبَّمَا شَرِقَ شَارِبُ الْمَاءِ قَبْلَ رِيِّهِ، وَ كُلَّمَاعَظُمَ قَدْرُ الشَّيْءِ الْمُتَنَافَسِ فِيهِ عَظُمَتِ الرَّزِيَّةُ لِفَقْدِهِ، وَ الْاءَمَانِيُّ تُعْمِي اءَعْيُنَالْبَصَائِرِ، وَ الْحَظُّ يَأْتِي مَنْ لاَ يَأْتِيهِ.
طمع تو را بر لب آب برد و سيراب ناشده بيرون آرد. ضمانت مى كند و وفا نمى كند. چهبسا آشامنده اى كه پيش از سيراب شدن ، آب گلوگيرش شود. هر قدر چيزى كه مايه رقابتاست ، ارزشش بيش باشد، اندوه فقدانش بيش باشد.آرزوها ديدگان بصيرت را كور سازند وبهره نصيب كسى شود كه در پى آن نبوده است .
اللَّهُمَّ إِنِّي اءَعُوذُ بِكَ مِنْ اءَنْ تُحَسِّنَ فِي لاَمِعَةِ الْعُيُونِ عَلاَنِيَتِي ، وَ تُقَبِّحَ فِيمَا اءُبْطِنُ لَكَسَرِيرَتِي ، مُحَافِظا عَلَى رِئَاءِ النَّاسِ مِنْ نَفْسِي بِجَمِيعِ مَا اءَنْتَ مُطَّلِعٌ عَلَيْهِ مِنِّي ، فَأُبْدِيَلِلنَّاسِ حُسْنَ ظَاهِرِي ، وَ اءُفْضِيَ إِلَيْكَ بِسُوءِ عَمَلِي ، تَقَرُّبا إِلَى عِبَادِكَ، وَ تَبَاعُدا مِنْمَرْضَاتِكَ.
بار خدايا، به تو پناه مى برم از اينكه ظاهرم در چشم مردم نيكو جلوه كند و درونم كه پنهانشمى دارم ، زشت باشد، و در نزد مردم از روى ريا خودنمايى كنم ، در كارهايى كه تو از من بدانآگاهترى . و خود را در برابر مردم نيكو جلوه دهم ، ولىاعمال بدم را نزد تو آرم تا به بندگانت تقرب جويم و از خشنودى تو دور گردم .
لاَ وَالَّذِي اءَمْسَيْنَا مِنْهُ فِي غُبْرِ لَيْلَةٍ دَهْمَاءَ تَكْشِرُ عَنْ يَوْمٍ اءَغَرَّ مَا كَانَ كَذَا وَ كَذَا.
نه ، به خداوندى سوگند كه به توانايى او، شبى سياه را كه روزى سپيد در پى داشت ، بهپايان برديم ، كه چنين و چنان خواهد شد.
قَلِيلٌ تَدُومُ عَلَيْهِ اءَرْجَى مِنْ كَثِيرٍ مَمْلُولٍ مِنْهُ.
چيز اندكى كه بر آن مداومت كنى ، بهتر است از بسيارى كه از آنملول گردى .
| نهج البلاغه - كلمات قصار حضرت عليه السلام | |
| | 
